Connaisseurs

In een hoog tempo volgen de berichten zich op... Alleen al bij Motief sinds de vorige keer vier stuks. Op woensdag 11 november was dat ‘Desem voor maatschappijvernieuwing’:

‘“De vrijeschool heeft een groter ideaal dan kinderen voorbereiden op de arbeidsmarkt. Het onderwijs komt voort uit de antroposofische mens- en wereldvisie van Rudolf Steiner, die hij ontwikkelde in de turbulente tijden van het Europa aan begin van de 20ste eeuw. Het vrijeschoolonderwijs wil kinderen opvoeden tot vrije, zelfstandige mensen die vanuit hun eigen impuls de maatschappij kunnen vernieuwen. Worden wie je bent betekent dat jouw geestelijke impuls tot uitdrukking mag komen in je persoonlijkheid. Dat je eigen gedachten en oordelen kunt vormen, een rijk en evenwichtig gevoelsleven ontwikkelt en een sterke wil. Daarover gaat het opvoedingsideaal van de vrijeschool. Zo zou vrijeschoolonderwijs het desem kunnen zijn voor maatschappijvernieuwing.”

Aldus begint op de website VrijOnderwijs.nl het artikel ‘Vrijeschool, toon moed en word wie je bent! (Er zijn al genoeg gewone scholen)’ van 25 oktober. Het is niet alleen een kritiek op de bestaande praktijk van de afgelopen vijftien jaar, waarin vrijescholen veel hebben ingeleverd en zich flink hebben aangepast om binnen het bestel te kunnen blijven bestaan. Het is ook een aanmoediging aan scholen om, in navolging van de huisartsen die recent van de overheid een belangrijk deel van hun autonomie terugkregen welke aanvankelijk bij de geldverstrekkers terecht was gekomen, ook de zeggenschap over hun eigen wijze van onderwijs terug te vorderen. Hun onderwijs is een vakgebied, daarin moeten leken die niet deskundig op dit gebied zijn, zoals politici en financierders, zich niet willen mengen. De vrijeschool moet zijn positie opeisen, zo betogen de initiatiefnemers. Met deze actie kan adhesie worden betuigd door de ‘Verklaring voor de vrijeschool’ te ondertekenen. Meer dan duizend handtekeningen zijn in ruim twee weken verzameld.

De Vereniging van vrijescholen meldde op 11 november een onderzoek van het Universitair Medisch Centrum Groningen en de Rijksuniversiteit Groningen, in opdracht van het ministerie van Onderwijs, waaruit blijkt dat leerlingen die al drie maal per week bewegend taal- en rekenles krijgen, beter kunnen rekenen en spellen. De Vereniging maakt erop attent dat dit bewegend onderwijs al jaren praktijk is op vrijescholen.’

Op 12 november was het ‘Succesvolle sponsorloop door studenten Warmonderhof’:

‘Studenten van de biologisch-dynamische landbouwopleiding Groenhorst Dronten Warmonderhof hebben donderdag 12 november ruim achtduizend euro bijeen gelopen in een door de school georganiseerde sponsorloop. Met dit geld kan biologisch-dynamische landbouwgrond worden aangekocht, zodat jonge BD-boeren in de gelegenheid gesteld worden om hun eigen bedrijf te kunnen starten. De aankoop van de gronden loopt via Stichting Grondbeheer.

Het is voor veel net afgestudeerde BD-boeren moeilijk om zelf een bedrijf op te zetten vanwege de hoge prijs van BD-landbouwgrond. Veel Warmonderhofstudenten komen niet uit een boerenfamilie en hebben dus geen familiebedrijf achter de hand waarin ze kunnen instromen als opvolger. Tegelijk zijn er veel BD-boeren in de overnameleeftijd. Zij hebben vaak decennia lang gewerkt aan het opbouwen van een vruchtbare bodem voor hun bedrijf en zoeken een opvolger. Door eindeloze aandacht, compostering, niet kerende grondbewerking en het gebruik van preparaten hebben zij een bodem gecreëerd waarin gezond voedsel geteeld kan worden. Om BD-grond en de jonge boeren bij elkaar te brengen, werft de Stichting Grondbeheer gelden om deze biologisch-dynamische gronden aan te kopen en tegen een normale pachtprijs te verpachten aan nieuwe BD-boeren. Die kunnen zo voortbouwen op de erfenis van hun BD-voorganger en bovendien is de pacht dusdanig, dat ze sneller een normale boterham kunnen verdienen met hun boerderij. Met zes euro kan gemiddeld één vierkante meter vruchtbare landbouwgrond vrijgekocht worden.

De studenten liepen rondjes over een parcours van vijfhonderd meter over de schoolboerderijen van de Warmonderhof. De afgelopen weken hadden ze sponsors geworden in hun eigen familie- en vriendenkring en in hun netwerk van stageboeren en instellingen die de bd-landbouw een warm hart toe dragen, zoals de Triodos Foundation. Diverse leveranciers stelden prijzen voor de sponsorloop beschikbaar en elke deelnemer kreeg bovendien een goodiebag met lekkers. De student die het meeste sponsorgeld bijeen liep, was Robbert Koolkaas, student aan de deeltijdopleiding Stadslandbouw van de Warmonderhof-locatie in Amsterdam. Kees van Biert, voorzitter van BD Grondbeheer, reikte de prijzen uit en bedankte de deelnemers. “Het is geweldig dat de studenten zó veel bijeen hebben gelopen. Met de gelden kan Grondbeheer vruchtbare gronden voor eeuwig veiligstellen voor biologisch-dynamische boeren.”

De Warmonderhof leidt zeventig jaar lang de biologisch-dynamische boeren van de toekomst op. Het is een school in Dronten die is gevestigd op drie boerenbedrijven, zodat leren en werken hand in hand kunnen gaan. Ook is er een dependance voor Stadslandbouw op een bd-fruittuin in Amsterdam. De school telt zo’n driehonderd studenten, voltijd en deeltijd, jongeren en volwassenen. Het onderstaande filmpje geeft een beeld van de opleiding en haar studenten.’

Maandag 16 november volgde ‘Vernieuwing in de euritmie’:

‘Het novembernummer van Motief staat in het teken van beweging, ontwikkeling en jeugd. Twee van die drie themabegrippen komen aan bod in het openingsartikel: een interview met euritmiste Elsemarie ten Brink door Désanne van Brederode. Als kunstzinnig leider van cultureel centrum De Zalen in Den Haag maakt Ten Brink zich sterk voor vernieuwing in de euritmie.

“Een lang zijden gewaad, daaroverheen een sluier. Veel mensen zeggen dan: ‘Zo moet het. Dit is de echte euritmie, zoals Steiner die ruim honderd jaar geleden heeft gegeven.’ Maar hij zou die stilstand verschrikkelijk hebben gevonden!” zegt Elsemarie ten Brink in het artikel. Ze pleit voor een onderzoekende houding en het inslaan van nieuwe wegen. Inhoud, vorm en stijl moeten daarbij volgens haar in gesprek blijven.

Als kunstzinnig leider probeert ze in De Zalen ruimte te scheppen voor die vernieuwing. Door het geven van euritmiecursussen zonder ook maar één keer het woord ‘etherlichaam’ te laten vallen bijvoorbeeld, en met het maken van een voorstelling als ‘Stemmen Dans!’, die onderdeel is van het Polyfoniefestival dat eind december in De Zalen wordt gehouden. “Euritmie staat als kunstvorm nog in de kinderschoenen,” stelt Elsemarie ten Brink.

Hoewel een euritmievoorstelling waarin keurig Steiners aanwijzingen worden opgevolgd, er prachtig uit kan zien, ontbreekt het daarin volgens haar vaak aan authenticiteit en artisticiteit. Experimenteren om het experimenteren is echter ook niet de bedoeling. Het gaat in de podiumeuritmie om zelfexpressie, maar ook het religieuze is belangrijk. Als euritmist moet je goed voor ogen houden dat je je niet alleen in een fysieke werkelijkheid, maar ook in een geestelijke dimensie beweegt. “Voor mij is euritmie nauw verbonden met waarheid. Zuiverheid. Met een rijk waarin onzichtbare klanken toch kenbare realiteiten zijn. Iedere klinker of toon is een wereld op zichzelf,” zegt ze in het interview.’

Vandaag werd hier ‘Lievegoed financieel gezond in 2016’ aan toegevoegd:

‘“In 2016 verwacht Lievegoed weer gezond te zijn en zijn de betalingsregelingen afbetaald. Er zijn echter ingrijpende maatregelen nodig om zover te komen,” zegt Hilde Hooijman, Raad van Bestuur ad interim van de antroposofische GGZ-instelling in het novembernummer van Motief.

Al sinds 2008, sinds deze organisatie ontstond uit een fusie tussen de Ita Wegman Stichting en Arta-Lievegoed, waren er financiële problemen. Hooijman schetst in het interview hoe er de afgelopen jaren al keihard gewerkt is om de organisatie financieel op de rails te krijgen. “De divisie gehandicaptenzorg, die qua grootte twee derde deel van Lievegoed uitmaakt, is inmiddels gezond. Nu hebben de psychiatrie en verslavingszorg, die samen als GGZ (geestelijke gezondheidszorg) het resterende derde deel vormen, het erg moeilijk,” zegt Hooijman.

Afgelopen zomer dreigde een faillissement, maar na overleg met stakeholders, banken en zorgverzekeraars bereikte Lievegoed overeenstemming over een reddingsplan. De insteek daarbij was om de continuïteit van het antroposofische zorgaanbod en de werkgelegenheid van 620 mensen veilig te stellen. Eerder nam de organisatie al maatregelen door meer uit te gaan van ambulante zorg in plaats van klinische behandeling. Met maatregelen als de verkoop van vastgoed en het vervangen van personeel in de nazorg GGZ, hoopt Lievegoed het financiële herstel te kunnen realiseren.

Hilde Hooijman legt uit dat de antroposofische behandeling sterk is verankerd in leef- en werkgemeenschappen: “Dat is een onderscheidend behandelconcept, waarin de gemeenschap, het erbij horen en het beleven van het ritme van de dag, de week en zelfs de seizoenen een grote rol spelen. Evenals het gebruik van verbale en non-verbale therapieën.” Dit bracht jarenlang echter hogere kosten met zich mee dan door zorgverzekeraars vergoed werd. Lievegoed moest het te veel berekende aan de verzekeraars terugbetalen, wat een groot gat sloeg in de liquiditeit van de organisatie. “We zochten tevergeefs naar erkenning voor dit aanbod en het hogere prijskaartje bij verzekeraars en stakeholders,” zegt Hooijman.

Het volledige artikel is te lezen in het novembernummer van Motief.’

Website AntroVista heeft ook nieuws te melden. Behalve over vrijescholen bericht men ook over algemene antroposofische onderwerpen. Op 1 november werd de website ‘Esoterisch Christendom’ gemeld:

‘De website “Esoterisch Christendom” is een gezamenlijk project van Margarete van den Brink en Hans Stolp. U vindt er een schat aan artikelen, die u vrij over kunt nemen.’

Op 10 november was er aandacht voor de ‘Lichtwortel’:

‘De aardappel heeft wellicht zijn tijd gehad als belangrijkste voedingsmiddel van de Westerse wereld. Al in 1924 gaf Rudolf Steiner de uit China afkomstige lichtwortel aan als mogelijk alternatief. Deze plant, ook wel Chinese Yam genoemd, krijgt de laatste jaren toenemend belangstelling. Antroposofisch arts Theo Zimmermann schreef er een essay over, dat hij hier voor het eerst publiceert en dat u kosteloos kunt downloaden. De Duitse Ralf Rößner verbouwt en verwerkt als bio-dynamisch tuinder de lichtwortel. Op 20 november geeft hij in Bergen NH een voordracht.’

Op 13 november werd De Telegraaf aangehaald in ‘Salonfähig’:

‘De Gezondheidsraad raadt sinds kort het drinken van wijn geheel af. En Rudolf Steiner wees er honderd jaar geleden al op dat alcohol niet samengaat met een antroposofische scholingsweg. Dagblad Telegraaf bespreekt in het culinaire katern niettemin een app voor wijndrinkers, “gebaseerd op de leer van de filosoof Rudolf Steiner”. De zaaikalender van Maria Thun blijkt namelijk ook heel handig om te bepalen wanneer je het beste je glaasje kunt heffen. Download de app in de appstore: “When Wine Tastes Best”. Echte connaisseurs kunnen al niet meer zonder, aldus de makers.’

Het nieuwste bericht is van vandaag, ‘Nieuwe directeur Urtica de Vijfsprong’:

‘Ed Taylor was de afgelopen elf jaar directeur van Urtica de Vijfsprong, zorgboerderij en sociaal¬therapeutische leefgemeenschap. Eind dit jaar gaat hij met pensioen. Hij wordt opgevolgd door Astrid van Zon, die de afgelopen jaren directeur was van Rozemarijn in Haarlem, een instelling die zij samen met ouders heeft opgezet en verder ontwikkeld.’

Op 12 november plaatste de website van ‘Volzin, magazine voor religie en samenleving’ een artikel van Lisette Thooft, ‘“Echte” antroposofen vrezen verwatering’:

‘Antroposofische ideeën zijn stilzwijgend ingeburgerd geraakt in allerlei sectoren van onze samenleving. Vrije Scholen bijvoorbeeld zijn ongekend populair. Is antroposofie sexy geworden? Wat doet dat met de leer? En waar staat deze bijna honderdjarige beweging eigenlijk voor?’

Dit was een publicatie uit de papieren editie van oktober, nummer 10 van jaargang 14. Die is in zijn geheel online te lezen. De titel luidt hier echter anders, namelijk ‘Tussen verstarring en verwatering. Antroposofie in Nederland’. Overigens heeft ook de website vrijeschoolbeweging.nl het artikel geplaatst, echter onder weer een andere titel, namelijk ‘“Echte” antroposofen vrezen verwatering van vrijescholen – beeld van proefschrift over de Antroposofische Vereniging’. Dan iets anders, op 16 november werd het bericht ‘In gesprek over vrijeschoolse mediapedagogiek’ gepubliceerd door de Vereniging van vrijescholen:

‘In september organiseerde de Vereniging van vrijescholen samen met BVS-Schooladvies en Hogeschool Leiden een conferentie over media(wijsheid) en digitale middelen op vrijescholen in het primair onderwijs. Een conferentie voor leerkrachten, intern begeleiders, schoolleiders, bestuurders van vrijescholen en studenten van de Vrijeschool Pabo met als doel elkaar te inspireren om binnen de scholen over dit thema in gesprek te gaan en aan de slag te gaan.

In dat kader is een inspiratieboekje gepubliceerd, dat vrijescholen handvatten biedt om het thema binnen de school te verkennen. Verschillende scholen en besturen hebben het thema inmiddels op de agenda staan en gaan samen met leerkrachten en ouders op zoek naar een vrijeschoolse mediapedagogiek. Op de webpagina van de conferentie staan enkele hand-outs gepubliceerd en is een korte film-impressie van de dag te zien.

De Vereniging van vrijescholen organiseert in het najaar van 2016 een terugkombijeenkomst om een jaar later te reflecteren op de ontwikkelingen in de vrijescholen op het gebied van mediawijsheid en digitale middelen in klas.

Aanleiding thema

Als leerkrachten en opvoeders willen wij in ons denken en in ons onderwijs aansluiten bij de ontwikkeling en de beleving van kinderen. De huidige generatie kinderen leeft voor een deel in de virtuele wereld. Hoe kunnen en willen vrijescholen zich hiertoe verhouden? Hoe kunnen we kinderen ondersteunen om, in verbinding met zichzelf en hun omgeving, stevig en vaardig én bewust te staan in deze virtuele wereld? Hoe kunnen zij zichzelf het beste ontwikkelen in en met de digitale wereld? Schoolteams hebben te maken met een verder digitaliserende onderwijsomgeving. Hoe ziet dat er precies uit en wat betekent dit voor de lespraktijk in de vrijescholen?’

Dan nog nieuws uit Duitsland. Gisteren plaatste Die Welt een interview met de oprichter van bioketen Alnatura, de antroposoof Götz Rehn, over het plotselinge verbreken van de banden met drogisterijketen dm, van die andere antroposoof, Götz Werner. Hij zegt hierover: ‘“Der Rauswurf bei dm war für uns enttäuschend”’. Die Welt schrijft:

‘Götz Rehn, der Gründer der Bio-Lebensmittelmarke Alnatura, ist Hobbygärtner und Anthroposoph. Sein Unternehmen versteht er als “Arbeitsgemeinschaft”, das Wort “Chef” hört er nicht so gerne.’

Tot slot nog een aanvulling op wat ik de vorige keer in ‘Comeback’ schreef, over het ontbreken van een algemeen nieuwsmedium over de antroposofische gezondheidszorg. Er is namelijk een aantal websites die een aardige poging doen daarin niettemin te voorzien. Dat is om te beginnen Antroposana, hier vaker genoemd. Maar ook het Lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg probeert hierin te voorzien. Dat dit niet helemaal lukt, blijkt uit het feit dat onder ‘Actueel’ maar liefst negen berichten van 18 september staan. Maar wat ik vooral wilde noemen, zijn de Nieuwsbrieven van de NVAZ, de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders. Ook die heb ik hier eerder genoemd. Maar intussen zijn er weer verschillende verschenen, waarvan de laatste ‘Nieuwsbrief 5 November 2015: AG voor het voetlicht’ is. Die zijn het lezen waard.

.