Bedoeld is: antroposofie in de media. Maar ook: in de persbak van de wijngaard, met voeten getreden. Want antroposofie verwacht uitgewrongen te worden om tot haar werkelijke vrucht door te dringen. Deze weblog proeft de in de media verschijnende antroposofie op haar, veelal heerlijke, smaak, maar laat problemen en controverses niet onbesproken.

vrijdag 29 maart 2013

Looping

Mij bereikt het bericht dat gisteren Coen van Houten is overleden:
‘* 14. Februar 1922
† 28. März 2013

Aussegnung
Samstag, 30. März 2013, 19.30 Uhr

Trauerfeier
Sonntag, 31. März 2013, 16.00 Uhr

Menschenweihenhandlung
Samstag 6. April 2013, 9.00 Uhr’
Meer weet ik er niet van. Maar ik kan natuurlijk wel wat anders doen. Over hem schrijven, dan wel teksten over hem hier plaatsen. Hij kwam kort ter sprake in ‘Development’ op 9 november 2009, in verband met de oprichting van het NPI (Nederlands Pedagogisch Instituut), later hernoemd tot het passendere NPI – Instituut voor Organisatieontwikkeling:
‘Another root was an anthroposophical group studying social questions: The “sociaal pedagogische studiegroep” in Amsterdam. Coen van Houten, Jack Moens, Lex Bos, Koos Kraak and Hans von Sassen were members. They invited Lievegoed to share his thoughts with them, and in this way he met the first members of his institute. At the first meeting of this new institute on 21 January 1953, before the legal foundation in 1954, he spoke about his social-pedagogical orientation.

In the beginning, the NPI (Netherlands Pedagogical Institute) members did not make a distinction between their work in the Netherlands and abroad. Bernard Lievegoed, Koos Kraak, Gert-Jan Avelingh, Lex Bos, Coen van Houten, Jack Moens, Erwin van Asbeck and later, Hellmuth ten Siethoff had biographical backgrounds which were globally oriented. Hans von Sassen, Wil Brokerhof and later Marjo van Boeschoten were Europe-orientated. Others did not stay long. Beside that, the Second World War had just ended. There was a growing awareness of wider horizons. The first NPI-members were convinced of the fact that they represented a world-wide impulse and that the mercurial element of the Dutch culture was an excellent means to get this impulse off the ground.’
Bij Verlag Freies Geistesleben vinden we over hem vermeld:
‘Coenraad van Houten
geboren 1922

Studium der Chemie und Wirtschaftswissenschaften
Mehrjährige Tätigkeit als Manager einer Schifffahrtsgesellschaft in Hongkong und Indonesien
Studium der Sozialpädagogik
Ab 1960 Arbeit am Pädagogischen Institut für Organisationsentwicklung in Zeist
ab 1975 am Emerson College in England tätig. Er war Mitbegründer des dortigen Centre for Social Development.

Werke von und mit Coenraad van Houten
Der dreigliedrige Weg des Schicksalslernens
Erwachsenenbildung als Schicksalspraxis. Sieben Stufen für ein zeitgemäßes Lernen
Erwachsenenbildung als Schicksalspraxis*
Erwachsenenbildung als Willenserweckung
Kreative geistige Forschung. Erweckung des individuellen menschlichen Geistes’
Steinerbooks op zijn beurt geeft Engelse vertalingen uit:
‘Coenraad van Houten was born in the Netherlands and, after studying chemistry, economics, and social pedagogy, lived in Indonesia, Hong Kong, and Britain. He has been a business manager, consultant, and director for the Centre of Social Development. He has developed special programs and seminars on adult education, “destiny learning,” and spiritual research. He advises organization on training, is author of two books, and co-founder of the New Adult Learning Movement.

Awakening the Will Principles and Processes in Adult Learning (Paperback)
Creative Spiritual Research Awakening the Individual Human Spirit (Paperback)
Practising Destiny Principles and Processes in Adult Learning (Paperback)
The Threefold Nature of Destiny Learning (Paperback)’
In 2004 stond in het maartnummer van ‘Die Drei’ een uitvoerig interview met Coen van Houten door Bettina Altmann, ‘Alles Karmische ist sichtbar’:
‘Gespräch mit Coenraad van Houten über praktische Karma-Arbeit
Bettina Altmann

Coenraad J. van Houten – von allen kurz »Coen« genannt, Jahrgang 1922, blickt im Gespräch mit einer Mitarbeiterin auf sein Leben zurück und auf die Fragen, die ihn bis heute bewegen und aus denen eine praktische Karma-Arbeit als Grundlage für das neue Erwachsenenlernen hervorgegangen ist.

Bettina Altmann: Coen, Du hast seit vielen Jahren Kurse gegeben, »Lernen zu Lernen«, »Lernen vom Schicksal«, »Geistige Forschung« und andere. Jetzt ist in den letzten Jahren in Engen eine »Ausbildung für Ausbilder« entstanden, in die diese Themen integriert sind. Einer der Schwerpunkte dieses zwölfwöchigen Kurses ist die Arbeit am Karma. Was bedeutet Karma-Arbeit für Dich?

Coen van Houten: Ja, das ist eine große Frage. Ich muss bekennen, dass eigentlich das Thema von Schicksal schon in meiner frühesten Jugend da war. Es war immer in mir, weil für mich schon als Kind erlebbar war, dass es viele glückliche und viele unglückliche Situationen im sozialen Leben gibt, und ich konnte das nicht erklären. Es musste einen Sinn im Schicksal geben, denn sonst wäre die ganze Welt Willkür, und damit konnte ich nicht leben. Es hat sich natürlich dann weiter metamorphosiert. Erst nach meinem 70. Jahr entstand die echte Karma-Arbeit.

Was ist der Unterschied zu der Karma-Arbeit vorher und dem, was Du dann nach dem 70. Lebensjahr gefunden hast?

Da muss ich ein Stück meiner Biografie beschreiben, aber ich kann vielleicht erst noch sagen, das war der erste Eindruck, den ich eben beschrieben habe Aber als ich mit der Karma-Arbeit wirklich anfing, da habe ich tief den Widerstand erfahren gegen diese Arbeit, der noch immer da war, wie auch in Rudolf Steiners Zeiten. Ich fühlte mich immer mehr mit Rudolf Steiner verbunden, als ich verstand, dass das auch sein Schicksal war. Am Ende war die Karma-Arbeit immer mehr das Erleben der neuen geistigen Führung. Wenn man die Karma-Arbeit ausübt und anstrebt, wird man auch geführt. Und das ist schon der Auftakt.

Vier Berufe

Kannst Du etwas über den Unterschied sagen zwischen dem vorherigen Tun und dem, was Du dann begonnen hast und was Dein Anliegen dabei war?

Ja, das Anliegen, einen neuen Weg zu suchen in dieser Richtung, war immer da. Wenn ich jetzt meine Biografie überschaue, muss ich doch sagen, dass ich vier Berufe gehabt habe, und die haben mich alle auf diese Arbeit vorbereitet und zu ihr beigetragen. Der erste Beruf war im Wirtschaftsleben, und davor lagen die Kriegserfahrungen. Diese ganze Zeit, so von 18 Jahren bis 32/33, war dazu da, die harte Wirklichkeit erfahren zu müssen; das hat mich inkarniert. Das hat mich wirklich auf Erden gebracht, und ich lernte die Wirtschaftswelt kennen, wie sie wirklich ist. Und dafür bin ich jetzt noch sehr dankbar. Der zweite Beruf war, das soziale Leben kennen zu lernen, als ich in die Arbeit einstieg als Organisationsberater für viele Jahre mit zahlreichen Kollegen. Wir haben viele neue Dinge entwickelt.

Im NPI?

Das war im NPI.1 Und da war Bernard Lievegoed mein großer Lehrer. Zu gleicher Zeit fing die Arbeit mit der Anthroposophie an, die ich zwar schon lange kannte, aber da kam die eigentliche Vertiefung. Dann kam ein riesiger Sprung zu etwas Neuem, was ich damals noch nicht konnte – mein dritter Beruf. Ich ging mit fast 50 Jahren nach England und fing an mit dem Center for Social Development in Forest Row, in dem ich selber Ausbilder sein musste. Das war ein Schulungsweg, um überhaupt zu verstehen, was das bedeutete, Ausbilder zu sein. Da habe ich viel gelernt, was das in der Praxis bedeutet. Das hat ganz lange gedauert. Aber welch ein merkwürdiges Schicksal, am Ende wurde ich ein Gefangener meiner eigenen Schöpfung. Plötzlich merkte ich, dass ich da die Karma-Arbeit nicht so entwickeln konnte, wie ich glaubte, dass es nötig wäre. Es war eine schmerzvolle Situation, aber damit wurde der Raum frei für meine eigentliche Aufgabe; nach meinem 70. Lebensjahr fing die eigentliche Karma-Arbeit erst an.

Das deutliche Ziel war, eine zeitgemäße Erwachsenenbildung zu schaffen. Und das wurde meine kreativste Forschungszeit, das zustande zu bringen. Ich kann jetzt zurückschauend nur sagen, dass ich unglaublich dankbar bin für dieses Schicksal, weil es mir so viel Lebenserfahrung gebracht hat. Meine Fehler, meine Unmöglichkeiten – ich war häufig ein ziemlich unmöglicher Mensch – und die Erfahrungen, die ich dadurch gemacht habe, wurden meine Lehrmeister. Am Ende kann ich jetzt sagen, ich bin meinem Schicksal tief dankbar für das Erleben, dass unzählige Menschen mir geholfen haben – viel mehr, als mir bewusst war, und wahrscheinlich wissen sie es selbst nicht. Das sieht man daran, dass erst nach 70 Jahren die eigentliche Erntezeit kam. Die ist hoffentlich auch noch nicht abgelaufen, denn der dritte Lernweg, das kreativ-geistige Forschen für jeden, ist noch nicht ganz erdenreif geworden.

Coen, kannst Du die drei Lernwege charakterisieren, die Du entwickelt hast?

Ja – der erste heißt »Lernen zu lernen« als Erwachsener. Als Erwachsener, selbständig, das bedeutet die Individualisierung allen Lernens. Das ist eigentlich ein Grundstein. Das selbständige Lernen ist für alle weitere Arbeit Voraussetzung und Ziel – auch für die Karma-Arbeit –, denn dabei geht es nicht um Hellsehen und dergleichen, sondern um selbständiges, individuelles Lernen. Darauf baut die Karma-Arbeit auf als weiterer Weg, »Lernen vom Leben«, das heißt dann »Schicksalslernen«. Die Krönung der beiden Wege ist, dass jeder Mensch eigentlich auch geistig forschen lernen muss, um für die Fragen, die sich zeigen in einer Arbeit, neue Antworten zu finden. Und diese drei sind so eine Art Trilogie des Erwachsenenlernens und sollten meines Erachtens in jeder Ausbildung die Grundlage bilden. Wobei natürlich die Karma-Arbeit in der Mitte steht, und sie ist eigentlich das Herzanliegen der Sache, weil sie mit dem sozialen Leben zu tun hat. Denn Karma ist die Wirklichkeit, in der wir leben. Wir verstehen diese Wirklichkeit nicht, und darauf beruht die Krankheit unserer Zeit.

Was waren die Gründe, dass Du nach Deutschland gekommen bist?

Der Übergang wurde gekennzeichnet durch die Änderung, als die Mauer in Berlin fiel. Ich wusste plötzlich, das Zentrums deines Wirkens muss jetzt in Mitteleuropa sein und nicht länger in England. Äußere Umstände zwangen mich dann dazu. So geht das im Schicksal. Jetzt glaube ich, dass es gut ist, dass ich in Deutschland bin und die Arbeit weiter führe, so weit es mir möglich ist.

Die Mitte soll die Polarität erziehen

Während Deines Lebens hast Du Dich schon lange mit Reinkarnation und Karma beschäftigt?

Das hat sich langsam aufgebaut. Die erste große Entdeckung war, die sieben Lebensprozesse in Lernprozesse umwandeln zu können. Und da fing meine Arbeit an, weil das als Idee nicht ganz neu war, aber die Art, wie man es praktisch anwendbar machte für jeden, das musste ich noch hinzufinden. Und ich merke jetzt, dass das mein Hauptanliegen ist.

Dein Hauptanliegen ist, das, was Du erforschst, so umzuwandeln, dass jeder unbefangene Mensch damit arbeiten kann.

Ja. Das ist mein Anliegen. Ich betrachte die Forschung im Rahmen der Freien Hochschule für Geisteswissenschaft nicht nur als ein Finden von neuen Antworten, sondern die Antworten so zu übersetzen, dass es sozial wirksam wird für jeden; das sehe ich als die Aufgabe der heutigen Zeit.

Und in die Zukunft hinein.

Und in die Zukunft hinein alles zu tun, dass es möglich wird. Das war für mich die schwierigste Arbeit und eigentlich die neue Grundhaltung. Als ich mit der Anthroposophie anfing, da waren schon viele Ideen da, und die begeisterten mich, aber ich hatte immer ein Schuldgefühl, dass das nur meine Begeisterung ist. Was nützt das der Welt und was nützt das meinen Mitmenschen? Dieses Gefühl war immer da. Und diese Frage ist mir bis heute geblieben: ist es genügend begründet, anwendbar? Damit wurde Lernen von heutigen Erwachsenen ein Tun und nicht nur ein Aufnehmen und Wiederholen.

Alles, was Du bearbeitest, ist auch mit künstlerischen Prozessen begleitet. Es kommt so immer mehr vom Kopf in die Herzen, in die Füße und Hände.

Da war mein Schicksal auch sehr günstig. Mein Vater war ein Unternehmer, und meine Mutter war eine Malerin, eine echte Künstlerin, die ihr ganzes Leben schöpferisch sein musste. Und diese beiden Lebensbereiche von früh an verbinden zu müssen, das war mein Glück.

Dass Du also das ästhetische Tasten und Fühlen schon früh entwickeln konntest und immer mehr in Deine Arbeit integriert hast.

Ja, aber das hat lange gedauert, ehe ich durch diese Polarität die richtige Mitte finden konnte, weil ich immer mehr erlebte: Ohne diese Mitte zu finden, kannst Du es nicht übertragen, kann es nicht übernommen werden. Die Polaritäten sollen sich in der Mitte begegnen. Die Mitte soll die Polaritäten erziehen. Dabei war für mich die Hauptsache, dass die sieben Lebensprozesse als mittleres Element die sogenannte Absonderung haben. In unserem Organismus bedeutet das die Verwandlung durch den Stoffwechselprozess. Und wenn man diese Absonderung übersetzt in Lernprozesse, bedeutet die Absonderung die Individualisierung alles Erlernten. Das heißt zu lernen, dass in mir etwas Neues entsteht, das vorher nicht da war.

Und das sich langsam immer mehr mit mir selbst verbindet.

Das ist so grundlegend wichtig, dass ich immer traure, wenn ich sehe, wie in den meisten Ausbildungen immer wieder doch nur manuelle und geistige Fertigkeiten indoktriniert werden, die dann wiederholt werden müssen für das Abitur oder den Abschluss. Damit ist der Mensch nicht entwickelt, er bleibt beim biologischen, tierhaften Lernen.

Doppelgänger als Lehrmeister

Kannst Du das jetzt noch ausführlicher schildern und dabei auch eingehen auf Deine neue Schrift,3 die ja die Arbeit am Karma vertieft und erweitert hat?

Es fing an mit dem Wissen, dass Karma ein Lernweg ist, aber damit noch nicht zu wissen, wie man das machen muss. Denn bei mir hatte ich durch alles hindurch, durch diese ganze Arbeit, immer das Grundgefühl, dass man alle Weisheit der Welt haben kann, auch durch die Anthroposophie wird uns unglaublich viel gegeben. Aber solange es nicht umgeformt wird, so dass jeder Mensch es im täglichen Leben anwenden kann, ist Weisheit nur für uns selbst, aber für unser soziales Leben eigentlich wertlos. Damit war ein Lebensthema für mich, zu fragen, nicht nur wie ist alles, sondern wie tut man es im täglichen Leben? Das war bei der Karma-Arbeit das große Problem. Ist das lernbar? Und dann habe ich wieder Glück gehabt, weil jemand sagte: Ach, Du arbeitest mit sieben Lebensprozessen für »Lernen zu lernen« als Erwachsener, warum wendest du das Gleiche nicht für die Karma-Arbeit an? Und ich dachte, wie dumm, dass ich das noch nicht versucht habe.

Und dann kamen ziemlich schnell die ersten Lernschritte, Karma zu verstehen und zu erkennen. Und das war schon ein Weg, weil das aus einer Lerngrundlage entstand, das heißt, beobachtbar und zu sehen war, und dadurch verständlich. Es war eine wirkliche Erkenntnis zu bemerken, dass alles Karmische sichtbar ist und um uns da und wirksam ist. Karmakräfte sind geistig, aber drücken sich im physischen Leben aus. Deshalb ist Karma sichtbar. Man muss nur die Augen finden und den Sinn, der sich an konkreten Beobachtungen entzündet, um die Phänomene zu sehen und zu deuten. Und das wurde erreicht mit diesen ersten Schritten, an einem Praxisbeispiel die Gesetzmäßigkeiten des Karmas zu deuten und sichtbar zu machen, dass man es lernen kann. Zuerst dachte ich, dass das genügt und man selber weitermachen kann.

Das war ein großer Fehler, denn die Hauptaufgabe von Karma-Arbeit ist nicht nur, es zu erkennen, sondern es zu verwandeln und letzen Endes, wie Rudolf Steiner angibt, das Karma zu ordnen, hinein in die Menschheitsentwicklung. Wie man das tut, war wiederum die Frage. Dann kam eine etwas längere Forschung mit einer Hauptfrage: Was ist Verwandeln eigentlich? Nun weiß man, die Psychotherapie gibt da schon vieles an, aber ich merkte immer, Verhaltensänderung ist noch keine echte Verwandlung, also noch keine Heilung.

Es zeigte sich, dass die Doppelgänger Wesen sind, die wir schaffen, um unsere eigene, echte karmische Aufgabe nicht zu erfüllen, und die verwandelt werden sollen. Das nennt man dann die Blockaden. Diese Doppelgänger, wenn man sie verwandelt, zeigen, was die echten karmischen Ursachen sind und die eigentlichen karmischen Aufgaben, also warum ich etwas habe und wozu und dass der Widerstand eigentlich der Schlüssel ist, das zu entdecken. Karma erkennen, Karma verwan deln, Karma ordnen – diese Dreifaltigkeit wird durch Verwandlungsschritte möglich und ausführbar. Ich spreche ein bisschen lange darüber, aber dass das ausführbar ist, wurde Dank der Mitarbeit von vielen Kollegen geprüft und versucht, bis genügend viele sagten, das ist möglich, das kann man tun. Und dann kam erst der Moment, dass es aufgeschrieben wurde.

Die Verwandlungsarbeit bezeichnest Du mit dem Begriff »Looping«. Kannst Du diesen Prozess noch etwas genauer charakterisieren?

Mit »Looping« ist ein Verwandlungsprozess in sieben Schritten, mit sieben Taten, bezeichnet, den wir mit einer Zeichnung als doppelten »Loop« sichtbar gemacht haben. Das Wort Looping ist ein unmögliches Wort, aber wir haben es absichtlich gewählt, so dass man es nicht vergisst.

In Deinem Buch ist das als eine doppelte, in sich zurückkehrende Kreisbewegung, als eine Art doppelte Schlaufe, gezeichnet, die die Verwandlungsschritte sichtbar macht, um damit arbeiten zu können.

In der Tat sind es vier Schritte nach der Vergangenheit und drei nach der Zukunft. Aber eigentlich sieben Aktivitäten, sollte man sagen. Man kann es auch Schritte nennen, mit denen man mit dem Doppelgänger umgeht, damit man ihn verwandelt und er im Prozess die vergangenen Ursachen und die Aufgabe für heute uns zeigen muss. Es ist ein echter, übender Vorgang, der in Schritten geht und immer neue Sichten schafft, sehr praktisch und hantierbar.

Verstehe ich das richtig, dass dann unser Doppelgänger unser Lehrmeister wird?

Ja, so kann man das wirklich sagen. Eine Schwierigkeit ist, dass ein Doppelgänger oft etwas Bedrohendes ist, Unangenehmes oder ein Wahn, eine Einbildung. Es gibt da sehr viele Möglichkeiten. Aber man kann Doppelgänger nur verwandeln, wenn man sie im Grunde liebt. Und so ist es bei der Erziehung in der Karma-Arbeit, ich muss meine Schwächen so positiv nehmen, dass sie zeigen können, dass sie meine zukünftigen Stärken sind. Das ist auf

Bitte lesen Sie weiter in der Print-Ausgabe!


»Karma-Logik«

Nehmen wir einmal an, dass Wiederverkörperung und Schicksalsgestaltung (Karma) eine Realität sind, dann würde das bedeuten, dass unsere Taten in lang vergangenen Erdenleben die Welt verändert haben, aber auch, dass wir uns selbst durch unsere Arbeit an der Welt entwickelt haben. Es würde bedeuten, dass im heutigen Leben, in jedem Augenblick, diese Taten wieder zu uns zurückkommen können und dass wir in unserem gegenwärtigen Schicksal die Folgen dessen, was wir in früheren Leben selbst getan haben, antreffen. Wir begegnen uns selbst in unserem Schicksal, es lebt in den Mitmenschen und Umständen, die uns begegnen. Aber auch viele der Menschen, denen wir begegnen, haben damals mit uns gelebt, haben gelernt, haben sich auch verändert und ihre Taten aus dem letzten Leben zwischen Tod und nächster Geburt verarbeitet. Menschen, die sich in der Gegenwart begegnen, treffen auf die Folgen ihrer alten Taten mit neuen Fähigkeiten, neuen Möglichkeiten der Schicksalsverwandlung. Aber wenn auch ein Schicksalsereignis, eine Begegnung von Menschen häufig gesehen werden kann als die Folge von Ursachen, die im vergangenen Leben liegen, so ist jedes Schicksalsereignis, jede gelungene oder misslungene Begegnung auch die Ursache für zukünftige Folgen. Dies bezeichnet man als »Karma-Logik« im Gegensatz zu einer »Psycho-Logik«, welche Ursachen und deren Wirkungen nur innerhalb eines Lebens sieht. Das Schicksal zu verwandeln im Bewusstsein von Wiederverkörperung und Karma ist der Kern eines Lernprozesses, denn dadurch schafft man neue Keime für die Zukunft. Jeder Mensch kann vom Schicksalsträger zum Schicksalsverwandler und vom Schicksalsverwandler zum Schicksalsschaffenden werden, er kann zum bewussten Mitarbeiter an den Menschen und der Weltentwicklung werden. Jeder gesunde Erwachsene kann diesen Lernprozess bewältigen, und je mehr er lernt, umso mehr kann er vom Geschöpf zum Mitschöpfer werden. Wiederverkörperung ist das Geschenk der Entwicklung, die Karmagesetze sind die Strategie der Entwicklung.

Coen van Houten, aus: Erwachsenenbildung als Schicksalspraxis, Stuttgart 1998, S. 77


Coenraad J. van Houten, geb. 1922 in Holland. Nach der Sekundarschule Studium der Chemie in Utrecht und der Wirtschaftswissenschaften in Rotterdam – während des Krieges. 1948-53 Manager in Honkong und Indonesien bei einer Reederei, 1953-57 Tätigkeit in einer Kakao- und Schokoladen-Fabrik in den Niederlanden. 1957-1960 Studium der Sozialpädagogik in Amsterdam. Anschließend als Organisationsberater für das NPI in Zeist tätig: Arbeit mit Spitzen-Managern sowie Training und Management für Entwicklungsländer; Projekte u.a. in Deutschland, USA, Schweiz, Süd-Afrika. 1975-93 Mitbegründer und Leiter des Centre for Social Development am Emerson College in England: Entwicklung neuer Methoden und Konzepte für die Erwachsenenbildung. 1989 dort Einrichtung des Anthroposophical Schooling Course. Seit 1993 Entwicklung der internationalen Bewegung für neues Erwachsenenlernen. Arbeit als Berater und Trainer in Kursen für Ausbilder in der Erwachsenenbildung in Engen/Deutschland. Seit 2002 in Deutschland wohnhaft. Buchveröffentlichungen: Erwachsenenbildung als Willenserweckung, Stuttgart 31999; Erwachsenenbildung als Schicksalspraxis, Stuttgart 1998; Der dreigliedrige Weg des Schicksalslernens, Stuttgart 2003. Adresse: Residenz Schloss Burgberg, Carl-Valentin-Weg 4a, 88662 Überlingen.’
De ‘New Adult Learning Movement’ heeft een eigen website. Daar vinden we onder ‘Carriers’ een groep interessante mensen (‘The people listed on this page are some of the researchers out of whose work the NALM has developed’):
‘The Core Group

A group of persons undertake the tasks needed for communications and connections among those involved and the general public. This is an open group.
Coenraad van Houten

Shirley Routledge
Coenraad van Houten
Jaak Hillen
Hans Supenkämper
Judith Supenkämper
Dorothee Vogel
Sophie Pannitschka
Ulrike Schauss
Florian Klotz
Irena Bulasikis
Rolf Steinberg

And others...’
Het werk van Coen van Houten kent ook andere vertakkingen. Eentje is die van de ‘Center for Biography and Social Art’. Signe Eklund Schaefer beschrijft deze in ‘A History of How the Center for Biography and Social Art Came to Be’:
‘The Center for Biography and Social Art began germinating many years ago. Seeds were gathered from distances of space and time, sometimes consciously, sometimes by apparent serendipity. Now the garden is blooming with vibrant colors, an abundance of forms, and rich scents. There is a winding path through the flowers and I find myself now, in the spring of 2011, resting on a bench pondering how this garden came to be. The story could be told from many points of view; this is mine.

In the early 1970’s as a student of Waldorf Education at Emerson College in England I first heard the picture of seven-year life phases as indicated by Rudolf Steiner. Something lit up in me, a recognition, perhaps even I could say, a call to a life work ahead of me. Every time I encountered this material I became more inspired — I felt I was being given pieces of the puzzle of what it meant to be a human being. And there were ever new pieces that appeared: temperaments, soul types, relationships, and life between death and rebirth to mention only a few.

Many ways of working with developmental phases were being explored in those years at the Netherlands Pedagogical Institute (NPI) in Holland, under the leadership of Bernard Lievegoed, and this work was also coming alive at the Social Development Center which was founded at Emerson College in 1975 by Coen Van Houten and my husband Christopher Schaefer. This was a time of experimenting with how to share ideas and questions about the human being in ways that honored dimension and meaning, in ways that served connection and awakened interest, not only in oneself but also in the other. Soon  the Social Development Center began offering biography workshops, and these drew participants from all over Europe and the English- speaking world.

The idea of life phases was simultaneously being popularly addressed in best sellers like Gail Sheehy’s Passages. Adding dimension to the research presented there on what her subtitle referred to as Predictable Crises of Adult Life, the Newsletter of the American Anthroposophical Society began publishing regular articles by George and Gisela O’Neil on many different aspects of human life (much later collected by Florin Lowndes and published as The Human Life.) I would eagerly await the arrival of each new installment and then devour the material. I was on fire with the idea of human development – these perspectives were so much deeper, so much more alive than what I had learned in psychology classes in college. Even as a mother of young children, I think I stayed up all night reading Lievegoed’s Phases: Crisis and Development in the Individual as soon as it appeared in English.

At this same time in my life and still living in England, as I was deepening my relationship to anthroposophy, I was also exploring questions of gender. I felt the emerging women’s movement and anthroposophy had much to say to each other. My friend Christa Horner (now Kaufman) and I invited others to join us in participating in that conversation; and before we knew it there were two women’s groups meeting weekly to share our experiences and questions of whatit meant to be women on a spiritual quest in the 1970’s. As the years went by, these groups multiplied until a core of us (who met regularly for seven years and still get together when we can) named our work Ariadne — after the maiden in Greek mythology.

We began offering workshops and classes, published a newsletter and did an incredible amount of research – into history, mythology, feminism, psychology, spirituality, and ourselves. At that point we were all stay-at-home mothers with young children, but we knew we were training ourselves for some future work in the world. In time, much of our research was published in Ariadne’s Awakening, with chapters by Margli Matthews, Betty Staley and myself.

In all this work with feminine and masculine we were searching for wholeness in the human being. We were interested in how an individual’s life journey was also a picture of the larger story of human becoming. The themes of life phases, gender, individual development, the evolution of consciousness, and relationships were completely interwoven for us. And it was not only ideas that drew us; we were also searching for new ways of meeting, for practices that would engage people in questions of meaning, and for exercises that fostered genuine interest in others. It was a heady time of exploration, and we pursued our questions with passion and commitment.

In time I began teaching in the Foundation Year at Emerson College. After eight years in England, my husband and I decided to return to the United States to work with the Waldorf Institute in Detroit, which then moved to Spring Valley, New York and became Sunbridge College. By the middle of the 1980’s I was directing Foundation Studies and teaching many different subjects. One of my favorites was always my block with Human Development. When I could sparethe time I offered weekend workshops on gender questions, life phases, relationships or parenting questions. In the late 1980’s I was part of a group that met weekly at 6:30 in the morning, to develop what we then called The Center for Life Studies. Through this we also offered workshops and evening classes, and eventually Patti Smith and I edited a parent support book, written by parents, called More Lifeways.

During all this meandering on my life journey, I was gathering ideas about a training I felt was needed if what was beginning to be called biography work was to grow in North America. I saw such a strong need in the culture for the kinds of genuine, non-virtual, exchanges that this work could invite and facilitate. There were isolated individuals who had in the meantime trained at the Social Development Center in England and who were offering biography workshops around the States: Lee Sturgeon-Day, Elaina Rose Lovejoy, Rosemary Glover, Joseph and Patricia Rubano to mention a few. Gudrun Burkhart had also studied there, and she then developed trainings in Europe and Brazil; she also gave a workshop in Spring Valley and began writing biography related books (Taking Charge). And then there were others like Beredyne Jocelyn (Citizens of the Cosmos) or William Bryant (The Veiled Pulse of Time) who were also contributing in their own ways with inspiring developmental pictures of human life. Nevertheless, it was difficult to see how, without a training, the work could really grow beyond the activities of a handful of people.

I kept feeling there was a missing piece in what was needed for an American biography training connected to anthroposophy. For many years I had heard about a woman in Holland named Maria de Zwaan, who had a program in her home called Vanya, after the hero of a wonderful initiation tale. Maria is an art therapist by training, and by the 1990’s she was also offering courses in what she called Nurturing Arts in California and at Sunbridge. Finally I was able to meet her and experience her particular magic as a teacher. Here was the missing piece! And she was willing to be part of starting what was then called the Biography and Adult Learning program at Sunbridge College. The program began in 1998 as a twelve-week part-time professional development course for people working with adults in a variety of ways. Maria’s participation in the first two cycles of the program introduced a level of artistry, improvisational depth, profound nature observation, and joy that greatly enhanced the many concepts and exercises that had been accumulating over the years.

Joseph and Patricia Rubano were also part of developing the first course, and to the great benefit of the program, Patricia has continued on as co-director with me. Margli Matthews, director of the Biographical Counseling training in England has also been a regular and much valued contributor to the program, as has Brigitte Bley-Swinston with painting and drawing. These two and other artists and visiting faculty have greatly enriched the learning process for all of us. And, of course, each participant who has come to the program has been involved in shaping and growing the work.

After the second cycle of the program, we decided to change the name to Biography and Social Art, to more truly reflect our aims and practices. Through four cycles we continued to be a program of Sunbridge College, but last summer (2010), with the beginning of the fifth cycle, we realized that we had grown strong enough to become an independent entity.

And so, at last, we come to the founding of the Center for Biography and Social Art. There is now a group of program graduates who have formed a board with Patricia and me, and we are building an imagination for the Center’s development. The evolving work will encompass much more than the training program, although this will, of course, continue as a central activity. Workshops for the public and professional conferences are now being offered as well. Kathleen Bowen, a graduate of cycle four and an intern in cycle five, is now the Center Coordinator and has taken up the multiple tasks involved in building an organization.

One new aim of the Center is to create a professional association that will link people who are active in biography and social art work, whether they trained in our program or not. Our graduates are now bringing their experiences with the program into their work as adult educators, counselors, art therapists, nurses, and in the growing field of death care. Others have opened their own studios where they offer classes and private consultations. There is work going on in homeless shelters and prisons, in community building activities and schools. We know we have like-minded colleagues from the Nurturing Arts work in California and from Arscura in Toronto, Canada.

In fact, for many years the program has been connected to other biography trainings around the world through our participation in the International Biography Trainers’ Forum, which meets annually in Dornach, Switzerland. Forum members represent trainings in England, Holland, Germany, Switzerland, France, Brazil, Russia, Japan, The Philippines, Australia, Israel, Romania, and the USA. Work is going on in many other countries as well. The Forum has begun certifying trainings on behalf of the School of Spiritual Science of the Anthroposophical Society at the Goetheanum, a certification which our training received in 2009.

While the full flowering of the Center for Biography and Social Art still lies in the future, there is already abundant sprouting life. Many seeds have been gathered over the years – from anthroposophy, feminism, art therapy, adult education, psychology, history, mythology, and well-considered life experience – and these seeds have been nurtured with art and keen observation, through speaking and listening, by research and practice and honest review. The Center flowers are blooming brightly, and new seedlings are being planted by many hands. I feel incredibly grateful for all the life, renewal and growth.’
Verrassend hoe al die draden dan weer lopen, zelfs een belangrijke weer terug naar Nederland. Twee ons welbekende bloggers lijken zich wel in deze stroom te bevinden. Duidelijk zichtbaar is Jostein Saether. Eergisteren publiceerde hij ‘Kann ein Geist-Erleben unbemerkt geschehen?’
‘Jeder von uns hat geistige Erlebnisse, die wir nicht bemerken. Diese Behauptung begründet sich darin, dass ein Geist-Erleben wenigstens im Nachhinein ein aufgeschobenes Licht ins Bewusstsein wirft, das bei sorgfältigem Aufarbeiten bewusst erkannt werden kann. Unser seelischer Blick ist oft zu trüb, um Geist-Erlebnisse wahrzunehmen, während sie vorüberhuschen. Oder unsere Begriffe sind zu viel aus der physischen Welt konditioniert, um die feinen Geist-Phänomene wahrhaben zu können und sie im richtigen Augenblick zu identifizieren. Der Rückblick auf den Tag, ob im schwierigen, aber für den Ätherleib relevanten Rückwärtsgang wie Rudolf Steiner es vorgeschlagen hat, oder durch ersichtlichere Erinnerungsbilder, die chronologisch laufen, ermöglicht uns, die geistige Erlebnisse, die wir tatsächlich hatten, aber nicht bemerkt haben, ins Bewusstsein zu erheben.

Wenn ich Seminare halte und dabei sogenannte geführte Meditationen durchführe für die Teilnehmer, die bei so etwas mitmachen wollen, dann zeigt es sich, dass im seelischen, kontemplativen oder meditativen Geschehen immer mehr vorhanden ist, als der Einzelne selbst denkt, dass er beobachtet hat. An meinem letzten Seminar, das am biologisch-dynamischen Boschenhof beiLeutkirch-Friesenhofen nordöstlich von der Stadt Wangen veranstaltet wurde, bemerkte ich – wie auch so oft zuvor bei anderen Veranstaltungen ähnlicher Art – in unseren Gesprächen nach den meditativen Übungen, dass es unter Teilnehmern wie aus einer kollektiven Tradition heraus festgestellt wurde, das da von etwas Geistigem sehr wenig oder gar nichts zu bemerken war. Beim Räsonieren über dieses postulierte “Nichtvorhandensein des Geistigen” in der eigenen Seele habe ich abermalig pointiert, dass ich bei Seminarteilnehmern mehr bemerkt hatte, als sie bereit waren, zuzugeben. Manche verwunderten sie sich dann außerordentlich und stritt zunächst vehement ab, dass sie gerade ein Geist-Erleben gehabt hätten.

Der Glaubenssatz des Nichtbestands des Geistigen, wo jedoch Geist tatsächlich weht, beruht einerseits auf die Befürchtung, dass man noch nicht reif ist, Geistiges zu erfahren. Andererseits veranlasst die starke Zufuhr der Seele mit falschen Vorstellungen über den Geist, sodass man ihn nicht bemerkt, wenn er anwesend ist. Drittens wird das Geistige im Inneren mit Phantasie oder eigenproduzierten Vorstellungen verwechselt oder als etwas anderes interpretiert, als es tatsächlich ist. In Steiners Wie erlangt man Erkenntnisse der höheren Welten wird ein langsamer Weg hin zum Geist-Erleben skizziert. Seine verallgemeinerte Skizze eines esoterischen Schulungswegs kann für einige wenige Menschen heute noch sicherlich als eine vorbereitende Einführung funktionieren.

Die meisten modernen Menschen brauchen jedoch spezifizierte auf ihnen selbst zugeschnittene Beschreibungen, wie das Geistige bei ihnen sich bemerkbar machen würde oder bereits vorhanden gewesen ist. Weil die individuelle Situation so andersartig, und manchmal nicht mit Erfahrungen anderer direkt zu messen ist, kann für den Einzelnen eine Anleitung von einem Kundigen, der Grundverschiedenes kennt und direkt das erläutert, was man in Übungen und Meditationen versucht, zu erfassen, sehr hilfreich sein. Jedenfalls muss Rat zu individueller Tat in der Meditation die Merkmale des Geistes bei genau dem betroffenen Menschen beachten und sie als Ausdruck von Wesenhaftem erkennen und somit sich nach seiner Verhaltungsweise zurückhaltend, dennoch aber ausdrücklich verhalten.’
Een ander in die stroom lijkt mij Michael Eggert te zijn. Gisteren schreef hij over ‘Die Welle, die man macht’:
‘Natürlich geschieht - gewissermaßen als Nebeneffekt oder auch als Wachstumsschmerzen- bei meditativer Arbeit auch etwas, was man als Phrase gern als Schattenarbeit bezeichnet. Oder, wie Tolle es auch nennt, die Arbeit amSchmerzkörper. Bei ihm ist es sicher keine Phrase. Es ist der Bereich, den ich meine.

Damit ist überhaupt nichts Dramatisches gemeint. Es ist auch eigentlich keine Phase, sondern mehr ein aufkommendes, stetig mitwachsendes Phänomen. Es ist eine Art von Erinnerung, die nicht die üblichen, schattenhaften, sondern deutliche und multisensorische Eigenschaften hat- aber doch so ganz von Außen betrachtet vor Augen steht, dass es eine Art filmischen Charakter bekommt.

Gezeigt werden scheinbar willkürlich Szenen aus meinem Leben. Ich weiß genau, wie ich gefühlt, was ich gedacht hatte, aber auch, was die anderen Beteiligten betrifft. Und so, von dieser Warte aus betrachtet – nämlich der eines Außenstehenden und zugleich Miterlebenden – ist die so lebendig wiedererlangte Szene vor allem von einer Peinlichkeit für mich, die deshalb noch bestürzender wird, je mehr mir klar wird, wie sehr ich diese – und viele andere – Szenen bislang doch in der Erinnerung umgedeutet, geglättet, mich als Opfer geriert hatte. In der Sicht eines Fremden sieht sie doch ganz anders, nämlich unangenehm für mich, aus.

Der Kern des Problems, das bin zweifellos ich selbst. Die Alltagsszenerien, wie ich sie jetzt, in der Gegenwärtigkeit, erlebe, enthüllen schamlos meine so lange beschützte Illusion über mich selbst- das gehätschelte Selbstbild, das, was rennen und tun und machen muss, was die Rastlosigkeit hervor ruft.

Die Welle, die man wieder und wieder macht, die Identität schaffende Gebetsmühle der eigenen Befindlichkeiten, jetzt sieht man sie klar und nüchtern wie mit den Augen der Ewigkeit; bestürzt.

Gleichzeitig befreit sich in der Scham dasjenige in mir, das schaut, fühlt, was seine Biografie nun neu deutet; dasjenige in mir, das nicht verwickelt ist in das Geschehen. Es ist das “kleine Kamaloka” dessen, der meditativ arbeitet, aber dem sich eben deshalb die inneren Widersprüche enthüllen.’
U kunt zo zien hoe dicht wij allen op elkaar zitten. Gisteren publiceerde Jostein Seather vervolgens iets wat misschien wat particulierder is, maar niettemin waardevol, in ‘Imaginative Erkenntnis ist künstlerisch’:
‘Mein Ansatz für Meditation und geistige Forschung ist, dass wahres Geist-Erleben möglich sei, wenn ich in gezielt gesuchte, bewusste Verbindung mit Wesenhaftem, mit Geist-Wesen trete. Nur durch geistige Wesen sowie Elementarwesen, Tiergruppenseelen, verstorbene Menschenseelen, sogenannte Meister, Bodhisattvas, Buddha, Engel, Erzengel, usw. und selbstverständlich durch Christus werde ich zu einem Geist-Erleben kommen können – sonst nicht. Rudolf Steiner hat in seinem frühen esoterischen Wirken vor dem ersten Weltkrieg betont, dass quasi jede Meditation, wenn sie eine echte geistige Vertiefung ist, ein In-Kontakt-Treten mit einer Meisterindividualität sei. (1)

Man wird in einer Meditation nur das erleben und erkennen dürfen, so Steiner, was ein solcher Wegbereiter, der in der geistigen Entwicklung weiter als man selbst ist, einem hinreicht, zeigt und zuspricht. Wenn wir diese Vorstellung pflegen, kann auch nicht der Gedanke entstehen, dass wir uns unfrei fühlen müssen, weil wir meinen würden, uns jemandem unterwerfen zu müssen, den wir nicht kennen, sondern wir können dabei üben, uns in eine unsichtbare Hierarchie, einen Reigen, einen Chor oder eine Schlange zu stellen, wo jeder seinen rechtmäßigen Platz hat, gemäß einer meditativen Übung der geistigen Positionsbestimmung, die ich in meinem zweiten buch Einstimmen aufs Karma beschrieben habe.

Übersinnliche Erlebnisse sind Wahrnehmungen

Gewiss wird meistens ein Geist-Erleben stattfinden, ohne dass das Bewusstwerden der Mithilfe von höheren Wesen gelingt. Der meditative Weg setzt bereits ein Erkenntnisstreben voraus, und zwar eines, das von egoistischen Motiven frei gehalten wird. Ich beginne mit dem Erinnern und der bildmeditativen Improvisation, weil ich “vermittelt” zum Geist-Erleben gelangen will. Alsbald muss mein Ich-Wille im Denken die erzeugten Gedächtnisbilder und die Begriffsbestimmungen auslöschen, damit ein unmittelbares Vorhandensein von etwas Geistigem im leeren Bewusstsein entstehen soll. Nach dem Verklingen erzeuge ich eine freimütige Seelenstimmung, dem Verzicht vergleichbar, die allmählich die feinsinnige Wahrnehmungsart in der imaginativen Dimension befördert und mir daselbst Erkenntnis ermöglicht.

Nicht die Begrifflichkeit bewirkt die Erkenntnisbasis, sondern meine Haltung, wie ich meine “nackte” Seele für geistige Wesen bereitstelle, schafft eine Sphäre des Erlebens, die geistige Erkenntnis erst möglich macht. Die übersinnliche Bildgestalt deshöheren Ich – ein Thema, das ich in meinem zweiten Buch gründlich behandelt habe – unterstützt dabei die Selbsterkenntnis.

Geistinhalten neue Denkentwürfe geben

“Wir haben zuerst die im gewöhnlichen Leben stehende gegenständliche Erkenntnis; die ist naturalistisch. Wir kommen dann zu der Erkenntnis durch Imagination; die ist künstlerisch. Wir kommen dann zu der Erkenntnis durch Inspiration; die ist moralisch. Und wir kommen dann zu der Erkenntnis durch Intuition; die ist religiös. [...] Mit den übersinnlichen Erlebnissen hat man Wahrnehmungen, nicht Vorstellungen, daher muss man immer wieder zu ihnen zurückkehren.” (2)

Gemäß dieser Präzisierung Steiners bleibe ich also zunächst künstlerisch in der Meditation, bis ein neuer Erkenntnisboden ohne Unsicherheit, ohne “Abgrund” entsteht. Ich gebe den Geistinhalten jeweils neue Denkentwürfe, um sie zum Tagesbewusstsein zu bringen, weil eine wahre Imagination – wie Steiner es so ausdrücklich präzisiert – nicht erinnerbar ist. Ideen und Begriffe sind Mittel, um Realität – gleich welcher Art – zu bewerten. Wir begegnen ihr immer wieder neu und jeder auf Grund seiner individuellen Voraussetzungen anders. Erkenntnis ist dabei ständig möglich, wenn Erleben und Denken sich begegnen. Sie ist nichts Fertiges, sondern eine fließende Entwicklung. Ich werte daher Erfahrungen gern mit Anderen aus, weil ich so zu neuen Begriffen komme oder sie während des Gesprächs bilden kann. Andere Ausführungen von Steiner zeigen, dass Bild und Begriff sich nicht ausschließen, sondern ergänzen. Beide sind für die Erkenntnis höherer Welten sogar notwendig. Geistesforschung bedarf außerdem eindeutig des Geist-Erlebens – das begründet Steiner im Buch Die Rätsel der Philosophie:

“Wirkliche Geisteswissenschaft kann nur errungen werden, wenn die Seele in eigener selbst geleisteter Innenarbeit den Übergang findet von dem gewöhnlichen Bewusstsein zu einem solchen, mit dem sie in der geistigen Welt sich drinnen stehend klar erlebt. In einer Innenarbeit, die Steigerung, nicht Herabstimmung des gewohnten Seelenlebens ist.” (3)

Bei meinem mehr als 40-jährigen Studium des Lebenswerks von Steiner bin ich zunächst ein Mit-Erkennender der geistigen Welt geworden. Indem ich meine Begriffe über z. B. den Schutzengel im Denken zunächst lebendig gemacht habe, bin ich durch meine eigene meditative Seelen- und Geistarbeit ein selbstständiger Geist-Erkennender geworden. Als inkarnierter Mensch muss ich jedoch den Umgang mit geistigen Inhalten und Wesen immer wieder neu erarbeiten, neu angehen, damit sie mit jedem neuen Tag kompatibel werden. Steiner drückte einmal explizit aus, dass wir ins Geistige nur durch Bilder hinein geführt werden könnten. Er fügte hinzu:

“Und sobald man die Bilder gar zu sehr in Begriffe presst, die eigentlich nur taugen für den physischen Plan, so enthalten sie nicht mehr dasjenige, was sie eigentlich enthalten sollen.” (4)

Erinnerung und Erkenntnisdrama

Die Begriffe, die wir haben, stammen alle – laut Steiner 1921 – aus der Zeit vor dem 15. Jahrhundert. Deshalb passen für die heutige Geist-Erfahrung nur solche Begriffe, die durch einen lebendig-seelischen Prozess, z. B. durch Schulung des Denkens oder durch Kunst-Erleben, vorbildlich neu hervorgebracht oder präpariert worden sind. Steiner spricht von einer “Festigung der Begriffe”, die ich so deute, dass es darum geht, sie quasi in der Meditation als Boden für ein vorstellungsfreies, fließendes Denken zu haben, welches die Andersartigkeit im Übersinnlichen “in sich aufnehmen” kann:

“Unsere Erinnerung, unser Gedächtnis ist manchmal ein bisschen besser, manchmal ein bisschen schlechter, aber wir erwerben uns das Gedächtnis. Wir haben Erlebnisse; wir erinnern uns später an diese Erlebnisse. Mit dem, was wir in den übersinnlichen Welten erleben, ist es nicht so. Das können wir erleben in Größe, in Schönheit, in Bedeutsamkeit – wenn es erlebt worden ist, ist es vorbei. Und es muss wieder erlebt werden, wenn es wiederum vor der Seele stehen soll. Es prägt sich nicht im gewöhnlichen Sinne der Erinnerung ein. Es prägt sich nur dann der Erinnerung ein, wenn man erst mit aller Mühe das, was man im Übersinnlichen schaut, in Begriffe bringt, wenn man seinen Verstand mit hinüber schickt in die übersinnliche Welt. Das ist ganz schwierig. Man muss drüben nämlich geradeso denken, ohne dass einem der Leib bei diesem Denken hilft. Daher muss man vorher seine Begriffe gefestigt haben, muss vorher ein ordentlicher Logiker geworden sein.” (5)

Für das geistige Erleben müssen wir uns gleichsam in die Lage versetzen können, die Vorstellungen in uns wie gegeneinander kämpfende Kräfte – wie in einem Erkenntnisdrama – ablaufen zu lassen. Wir müssen fähig werden, Begriffe und Bilder mit anderen kämpfen zu lassen, sodass sie ihre Einseitigkeit verlieren. Sie müssen für das Imaginative quasi “transparent” werden. Wir müssen uns die Gewohnheit erlernen, wenn wir eine Sache von einer Seite charakterisiert haben, sie auch von der Gegenseite zu beschreiben. Unser Denken im geistigen Gebiet müssen selber gleichsam zu einem Sinnesorgan werden, das “passiv” die geistige Umwelt durch sich strömen lässt, oder es muss wie schmiegsame Fangarme geistige Phänomene “aktiv” umfassen.

Fußnoten:

1. Rudolf Steiner, Aus den Inhalten der esoterischen Schule, GA 266. Band I, Dornach 1998, Seite 251.
2. Rudolf Steiner, Neugestaltung des sozialen Organismus, GA 303, Vortrag vom 27. Dezember 1921, Dornach 1983, Seite 91f.
3. Rudolf Steiner, Die Rätsel der Philosophie, aus dem Kapitel: Skizzenhaft dargestellter Ausblick auf eine Anthroposophie, GA 18. Taschenbuchausgabe, 2. Band, Dornach 1974, Seite 251, Hervorhebung von Steiner.
4. Rudolf Steiner, Weltwesen und Ichheit. GA 169, Dornach 1963, Seite 149.
5. Rudolf Steiner, Die geistig-seelischen Grundkräfte der Erziehungskunst, GA 305, Dornach 1979, Seite 84f.’
Dan nog iets anders. Vandaag verscheen op de website van het Goetheanum ‘Jahrestreffen mit Generalversammlung: Vorab-PDF mit Sichten und Berichten’ door Sebastian Jüngel:
‘Im Nachrichtenblatt für Mitglieder “Anthroposophie weltweit” Nr. 4/2013 vom 6. April wird ausführlich über Verlauf und Inhalte des Jahrestreffens mit Generalversammlung der Allgemeinen Anthroposophischen Gesellschaft berichtet – hier schon jetzt verfügbar.

Über das Jahrestreffen der Allgemeinen Anthroposophischen Gesellschaft wird ausführlich in “Anthroposophie weltweit” Nr. 4/2013 berichtet. Zusammen mit einem Votum der Mitgliedergruppe, mit der der Vorstand am Goetheanum das Jahrestreffen vorbereitete, und einem Interview mit dem neuen Vorstandsmitglied Joan Sleigh wird im Verlaufsbericht auch die Antwort von Bodo von Plato auf die Frage nach seinem Verhältnis zu Sergej Prokofieff im Vorstand und Virginia Seases Würdigung ihres Kollegen Sergej Prokofieff “als Interpret Rudolf Steiners” dargestellt. Wolfgang Held und Moritz Christoph kommentieren das Jahrestreffen und zeigen Aufgabenstellungen auf.

Vorab-PDF von “Anthroposophie weltweit” Nr. 4/2013 mit Sichten und Berichten zum Jahrestreffen’
Dan blijkt sinds gisteren ‘De Digitale Verbreding’ van de NVAZ ook weer online actief te zijn. Er zijn twee nieuwe berichten. Om te beginnen ‘Recapitulatie en bezinning bij de NVAZ’:
‘De ledenvergaderingen in november 2011 en mei 2012

Het wordt tijd De Digitale Verbreding nieuw leven in te blazen. Een goede aanleiding is er ook: de aanstaande Algemene Ledenvergadering op 25 april. De laatste keer dat u hier De Digitale Verbreding kon lezen, was in oktober 2011. Meteen de maand erop werd een Algemene Ledenvergadering gehouden. Aan het eind van dezelfde maand schudde een van de grootste lidinstellingen van de NVAZ, de Zonnehuizen, op zijn grondvesten: er moest surséance van betaling worden aangevraagd. Vervolgens in december 2011 failliet verklaard, in januari 2012 overgenomen door LSG-Rentray en de Groep Winter. Die gebeurtenis liet ook de NVAZ niet onberoerd.

Kwaliteit

Wat is er in de tussentijd allemaal gebeurd bij de NVAZ? In mei 2012 werd een Algemene Ledenvergadering gehouden, waarvan hier, net als die in november 2011, nog geen verslag is gedaan. Daarom roepen we deze twee kort even in herinnering. 17 november 2011 was de succesvolle eerste eendaagse Herfstconferentie van de NVAZ, met als thema: “Michaël als tijdgeest”. Zo’n honderd deelnemers kwamen hier op af en deelden onder leiding van Raoul Grouls enthousiast hun ervaringen.

Aansluitend werd ’s avonds de Algemene Ledenvergadering gehouden, met als speciale gast prof.dr. Hans Reinders, houder van de Bernard Lievegoed leerstoel in Amsterdam, die vertelde over de door hem ontwikkelde methode van “Beelden van kwaliteit” (zie ook http://beeldenvankwaliteit.nl/, bijvoorbeeld “Leerervaringen binnen Rozemarijn”), waarvoor brede belangstelling bestaat. Niet alleen bij antroposofische instellingen, maar ook reguliere; verder hebben ook zorgverzekeraars en de overheid veel belangstelling getoond voor deze kwalitatieve methode.

Tijdens de vergadering werd gemeld dat in het kader van het project “Opleidingen in verbinding”, waarvan de coördinatie bij de NVAZ lag, men volop bezig was met de ontwikkeling van een basismodule Antroposofische Gezondheidszorg. En ook werd verteld hoe ver het stond met de ontwikkeling van de vernieuwde website. Heuglijk te noemen was het feit dat het gelukt was in drie jaar tijd de contributie met een derde te verminderen. Zorgen waren er ook, gezien de destijds al gedeeltelijk bekende, weinig rooskleurige financiële situatie bij stichting Zonnehuizen. Gevreesd werd voor de gevolgen voor de NVAZ als zij niet aan haar verplichtingen zou kunnen voldoen.

Persbericht

De volgende Algemene Ledenvergadering op 16 mei 2012 stond in het teken van bezinning en recapitulatie. Voorzitter Bert Vroon moest constateren dat de NVAZ een bescheiden organisatie met een beperkt secretariaat is en niet verantwoordelijk kan worden gesteld voor het management van en het toezicht op zijn lidinstellingen. Om die reden had de NVAZ op 9 december 2011 ook een persbericht uitgegeven met de volgende inhoud:

“Met grote bezorgdheid volgt het bestuur van de NVAZ de ontwikkelingen bij stichting Zonnehuizen, de grootste lidinstelling van de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders. Tot onze grote spijt moeten ook wij vaststellen dat de situatie zeer ernstig is. Momenteel opereert een bewindvoerder en zelfs een faillissement kan niet worden uitgesloten. In relatief korte tijd is stichting Zonnehuizen in financieel zwaar weer verzeild geraakt: voor zover ook wij hebben kunnen vaststellen moet dit helaas worden toegeschreven aan inadequaat toezicht op een bedrijf en management dat niet ‘in control’ bleek.

Wij betreuren de situatie die ontstaan is zeer voor de betrokken cliënten en hun families, zo ook voor het personeel dat zich zoveel jaren professioneel heeft ingezet. Stichting Zonnehuizen is de oudste antroposofische zorgaanbieder en kan terugzien op een rijke traditie. Wij hopen oprecht dat een doorstart van deze prachtige organisatie in welke vorm dan ook mogelijk blijft met behoud van de zo inspirerende antroposofische identiteit. Uit het land bereiken ons veel bezorgde vragen. Wij kunnen die geheel begrijpen.

Allereerst moet geconstateerd worden dat de zorg bij stichting Zonnehuizen niet ter discussie staat. De inspectie heeft slechts in een uitzonderingssituatie een maatregel genomen. De cliëntenzorg gaat onverminderd en gekwalificeerd verder. De kwaliteit en professionaliteit van de andere antroposofische zorgaanbieders in Nederland staat evenmin ter discussie. Integendeel: inspectie en zorgkantoren zijn zeer tevreden over de zorg zoals geleverd door de zorgaanbieders uit het antroposofische veld. Volgens onze informatie zijn de andere antroposofische zorginstellingen financieel gezond en is er geen sprake van verscherpt toezicht door de inspecties.

De NVAZ is een samenwerkingsverband van de antroposofische zorg, waarbij de institutionele zorgaanbieders, de beroepsverenigingen en de therapeutica zijn aangesloten. In die zin bewaken wij kwaliteit en professionaliteit van de zorg onder onze leden maar kunnen wij geen verantwoording nemen voor het door individuele leden gevoerde beleid.

Wij hopen oprecht voor alle betrokkenen dat voor stichting Zonnehuizen, haar cliënten en personeel een inspirerende toekomst geboden kan worden.”

Uitdaging

Verder kon de voorzitter melden dat uit de jaarrekening 2011 van de NVAZ bleek dat het jaar 2011 was afgesloten met een positief eigen vermogen van € 140.966. Maar niettemin concludeerde het bestuur tot slot in haar jaarverslag:

“Het Bestuur kijkt met gemengde gevoelens terug op 2011. Voor wat betreft de NVAZ kan van een zeer constructief en vruchtbaar jaar worden gesproken, zowel inhoudelijk als financieel. We vermeldden dat in ons jaarverslag.

De teloorgang van stichting Zonnehuizen echter stelt ons opnieuw voor een uitdaging waarvan de consequenties niet geheel te overzien zijn. Desalniettemin zien we het jaar 2012 met vertrouwen tegemoet. Immers de vitaliteit van de Antroposofische Gezondheidszorg is buitengewoon en – meer dan ooit – maatschappelijk relevant. In dat beeld zal ook deze zorg nieuwe perspectieven weten te vinden.”

Om deze vitaliteit te onderstrepen was de lector Antroposofische Gezondheidszorg aan Hogeschool Leiden, Erik Baars, als gast aanwezig. Hij was op 18 november 2011 aan Wageningen Universiteit gepromoveerd tot doctor in de geneeskunde met het proefschrift ‘Evidence-based Curative Health Promotion’. Hij hield een presentatie van de voortgang en de veelbelovende toekomstplannen van het lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg (zie ook http://www.hsleiden.nl/lectoraten/Antroposofische-gezondheidszorg/).

De meest recente Algemene Ledenvergadering was op 11 december 2012. Een verslag hiervan kunt u lezen in “De NVAZ in perspectief”.
Dat is dus het tweede bericht en luidt aldus:
‘De ledenvergadering op 11 december 2012

Na al hetgeen zich in de voorafgaande twaalf maanden had afgespeeld (zie ook “Recapitulatie en bezinning bij de NVAZ. De ledenvergaderingen in november 2011 en mei 2012”), vond eind 2012 een Algemene Ledenvergadering plaats waarin een nieuw perspectief voor de NVAZ gevonden moest zien te worden. Voorzichtig werden stappen gezet in een grotendeels nieuwe situatie, en, naar het zich liet aanzien, niet zonder dat er terechte hoop mocht worden gekoesterd. Toch was er nog een behoorlijk aantal niet te voorziene en niet te controleren factoren, zodat behoedzaamheid geboden was. De onverwacht hoge opkomst, zodat de vergaderruimte in gebouw Lenteleven in Zeist bijna te klein was, en de positieve stemming die tijdens de vergadering heerste, zorgden in ieder geval voor een goed begin.

De ledenvergadering was voorafgegaan door een bijeenkomst voor genodigden in Gouda op 17 oktober 2012, met de veelzeggende titel: “Indien er een toekomst is voor de NVAZ, hoe ziet die er uit?” Het was een informeel gesprek tussen het bestuur van de NVAZ en een aantal stakeholders. De aanleiding waren ontwikkelingen die noopten tot evaluatie, bezinning en het formuleren van een ander perspectief voor de NVAZ, zowel qua inhoud als qua vorm.

“Biografische” uitdagingen

De uitkomsten werden verwerkt in de notitie “De NVAZ in perspectief” van 26 november 2012, dat diende als basismateriaal voor deze ledenvergadering. De opsteller ervan, voorzitter Bert Vroon, beschreef de ontwikkelingen van de NVAZ in de jaren 2007-2012. Hij somde de “biografische” uitdagingen op, waarin deze organisatie zich sinds 1 juli 2007, de oprichting van de NVAZ door een interim-bestuur, voortdurend bevindt. De aanvang werd getekend door een te hoog ambitieniveau dat tot de juiste proporties moest worden teruggebracht. De NVAZ was organisatorisch te zwaar opgetuigd en werd afgeslankt. De Ledenraad werd opgeheven.

Het werkveld was ondertussen aan grote veranderingen onderhevig. Lidinstelling Christophorus kwam in financieel zwaar weer, werd onderdeel van De Amerpoort. De Ita Wegman Stichting ging om dezelfde redenen naar de Lievegoed Zorggroep. Het Rudolf Steiner Verpleeghuis werd onderdeel van de Raphaëlstichting. De Lievegoed Zorggroep balanceerde vervolgens op de rand van de financiële afgrond. De Bellisgroep ging op in de Zonnehuizen; ook uit financiële noodzaak. De Zonnehuizen gingen failliet. LSG-Rentray en DeSeizoenen namen de Zonnehuizen via de curator over. Gevolg was ook dat NVAZ-bestuursleden verdwenen met het verdwijnen van hun organisatie of positie. Een slagvaardig en beleidsrijk team was zo nauwelijks op te bouwen.

Stand NVAZ eind 2012

Hoe was de stand bij de NVAZ op dat moment, december 2012? Na drie jaar saneren was de NVAZ op 1 januari 2012 financieel (weer) gezond. Maar met de teloorgang van Zonnehuizen Kind en Jeugd verdween ook weer ongeveer een derde van de contributieopbrengsten in 2012. Een beleidsarme noodbegroting van de NVAZ betekende daardoor het enig haalbare. Met LSG-Rentray en DeSeizoenen werden sinds kort gesprekken gevoerd over een mogelijk lidmaatschap.

Het bestuur van de NVAZ was uitgedund van zes naar vier bestuurders met derhalve twee vacatures. De institutionele zorgaanbieders brachten circa 80% van de contributie op, maar stonden zelf ook onder druk. De betrokkenheid van leden bij de NVAZ was beperkt. De NVAZ werd wel gewild maar niet echt gedragen.

Ontmoeting via congressen, onderwijs en onderzoek werden door het veld zelf en niet door de NVAZ georganiseerd. Daarmee was het profiel van de NVAZ minder zichtbaar. Voorbeelden hiervan waren en zijn de Stichting Herfstcongres, de Medische Sectie met haar voorjaarsconferentie, het Edith Maryon College (EMC) voor mbo-opleidingen, vroeger onderdeel van het Heilpedagogisch Verbond (HPV) maar apart gezet toen de NVAZ ontstond. Ook de HBO-opleiding van de beroepsverenigingen heeft in de Academie voor Antroposofische Gezondheidszorg een zelfstandige positie. Voor onderzoek is de NVAZ nauwelijks meer dan “incassobureau”. Het Lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg in Leiden, medegefinancierd door de NVAZ, is zichtbaarder dan de NVAZ zelf. De NVAZ werkte met een uitgedunde “noodbegroting” voor 2012 en zal dat ook voor 2013 moeten doen. Personeel was tot een minimum teruggebracht, het secretariaat kent alleen twee voltijdsbanen. Door (langdurige) ziekte van de verenigingssecretaris was het secretariaat verder uitgedund.

Functies van de NVAZ

Dat is allemaal weinig florissant. Maar toch zag de voorzitter een gemengd, maar zeker niet negatief beeld. De NVAZ vervult nog steeds een aantal zeer wezenlijke functies. Zij is voor de eerstelijn een verbindende faciliterende en vertegenwoordigende schakel en speelt als zodanig een belangrijke rol.

– De NVAZ heeft een “beschermende functie” naar het veld als geheel, zoals wanneer een van de leden, bijvoorbeeld een beroepsvereniging, onder vuur komt te liggen (denk aan incidenten). In deze zin verschaft de NVAZ legitimatie, vooral aan de therapeuten.

– Hoewel ogenschijnlijk weinig zichtbaar, is de NVAZ wel zó gepositioneerd dat zij de breedte van het veld kan overzien en verbindingen maken, naar binnen en naar buiten. Nog los van de “verwijsfunctie” waarin de NVAZ een zichtbaar loket is. Die verbindingen zijn zichtbaar naar het Lectoraat, de Leerstoel, het EMC, de Academie in oprichting, internationaal, de zorgverzekeraars, ministeries enzovoort.

– De NVAZ bewerkstelligt, rechtstreeks of indirect, ontmoeting. Dat houdt ook in wisselwerking in het licht van wat antroposofische identiteit is, zoals uitwisseling van “best practices” en andere uitdagingen. De NVAZ zou uniek kunnen zijn in de ontmoeting van de eerste-, tweede- en derdelijnszorg. De opdeling in sectoren heeft dat onbedoeld beperkt.

– Verder is er de coördinatie van onderzoekthema’s: de NVAZ is vertegenwoordigd in de projectbegeleidingsgroep van het Lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg aan Hogeschool Leiden en in het curatorium van de Lievegoed leerstoel aan de Vrije Universiteit. Daarin kan de NVAZ mede de onderzoeksthema’s (onderzoeksprogramma) bepalen. Dat wordt voorbereid binnen de NVAZ, waartoe er een werkgroep onderzoek is ingericht.

– Er is een regiefunctie voor onderwijs: de Academie, waarin de opleidingen van de beroepsgroepen momenteel worden ondergebracht, werd mede mogelijk gemaakt door de NVAZ. Er is de internationale functie, ook al hebben de beroepsgroepen eigen zelfstandige internationale vertegenwoordigingen. In de “werkgroep zorgverzekeringen” wordt de relatie van het werkveld met de zorgverzekeraars door de NVAZ gecoördineerd.

– Tot slot zijn te noemen de Zorggids (verwijsfunctie), de website en De Digitale Verbreding. De NVAZ heeft altijd wel een rol gespeeld in het afficheren van de antroposofische zorg, maar door geldgebrek is dat helaas nog niet zo tot zijn recht gekomen als we zouden willen. De potentie is er echter wel degelijk.

Wat te doen?

Er zijn voldoende uitdagingen voor de antroposofische zorg; een vitaal samenwerkingsverband daarbinnen blijft essentieel en is helemaal van deze tijd. De NVAZ vervult, hoe onzichtbaar helaas soms ook, een aantal relevante functies. Die werden in het stakeholdersgesprek op 17 oktober door niemand betwist. Ook DeSeizoenen en LSG-Rentray zien functies voor een samenwerkingsverband weggelegd. De betrokkenheid bij de NVAZ is echter beperkt; de contributiekracht kwetsbaar en sommige regiefuncties, als deze er al zijn, diffuus. Dit betreft onderzoek, onderwijs, de internationale representatie en externe PR. Dit alles maakt intern een evaluatie nodig, maar ook gesprekken met relevante omringende collega-instellingen, zoals EMC, de Academie in oprichting en het Lectoraat.

Nu ook gesprekken met De Seizoenen en LSG-Rentray worden opgestart over een (mogelijke) aansluiting van hen bij de NVAZ, ligt het voor de hand beide zoektochten te integreren. Hierbij gaat het om het herijken van de doelstelling van de NVAZ. Inclusief missie, visie, strategie en vorm van de NVAZ, waaronder voorzitterschap, bestuur en sectorberaden.

De inschakeling van een procesbegeleider lijkt zinvol. Deze inventariseert de wensen over taken en inrichting van de NVAZ bij alle stakeholders: instellingen, potentiële NVAZ-leden, sectorberaden, bestuur en secretariaat. De procesbegeleider is afkomstig uit de antroposofische zorg of beweging, maar is “onafhankelijk”. Dat wil zeggen: geen belanghebbende. Vóór de zomer van 2013 moet het hele proces afgerond zijn, anders duurt het te lang. Het bestuur vroeg de Algemene Ledenvergadering in te stemmen met deze aanpak en dat deed zij. Waarmee een belangrijk nieuw perspectief voor de NVAZ was gegeven.

Naast dit belangrijke agendapunt waren er ook twee inhoudelijke bijdragen. De eerste werd gegeven door Phlipp Jan Flach, directeur van DeSeizoenen, die zijn ervaringen van de afgelopen twaalf maanden schetste. Het waren zijn eerste indrukken van de ervaringen opgedaan met de antroposofische zorg binnen De Seizoenen, als opvolger van De Zonnehuizen. De tweede bijdrage werd geleverd door Ron Dunselman, voormalig voorzitter van de Antroposofische Vereniging en voormalig opnamecoördinator en beleidsmedewerker van Arta Verslavingszorg, die sprak over de “schaduwzijde van de wil”.

We hopen een volgende keer over de inhoud van deze bijdragen meer te kunnen berichten. Houd daarom De Digitale Verbreding in de gaten!

(Overigens kunt op de website van de NVAZ onder “Actueel” lezen dat het World Economic Forum uit Davos algemeen directeur Phlipp Jan Flach van DeSeizoenen heeft uitgeroepen tot Young Global Leader.)’
Dat was het weer voor vandaag...
.

dinsdag 26 maart 2013

Wat wél werkt


Cyprus beheerst nog steeds het nieuws. Het kwam zondag in ‘Belastingontwijking’ ook al even ter sprake. Vandaag plaatste Frans Wuijts dit op zijn Facebookpagina:
‘1997 (wie schreef dit?): “De Europese Monetaire Unie is een nog nooit vertoonde exercitie. Overal is aan een monetaire unie (de invoering van één munt voor een bepaald gebied) een proces van langdurige staatsvorming voorafgegaan. Pas nadat de staat volledig was en centraal werd bestuurd werd er overgegaan op één munt.

De reden voor deze langdurige processen is dat er een minimum aan convergentie tussen de regionale economieën nodig is om het met één munt te kunnen stellen, (wil althans de rijkdom van het rijkste gebied niet weglekken naar de minder rijkere gebieden). De EMU gaat, als de elite van de EU zijn zin krijgt, van start zonder dat de economieën van de lidstaten in voldoende mate op elkaar aansluiten, zonder breed draagvlak onder de bevolkingen en zonder een volwaardige centrale staat. De kans dat dit project ontspoort is dus niet gering.

Het EMU-project is bovenal een project van de eurocratische elites in de landen van de lidstaten: los van het volk, politiek weinig geprononceerd en bepaald door technocratische criteria. Niets en niemand controleert de eurocratische elites, zij gaan hun gang alsof Europa hun persoonlijke eigendom is. Dat is niet zo en eens zullen zij daar, tot schade en schande van henzelf, maar ook tot die van de bevolkingen van de lidstaten, achter komen. Dan kan het puinruimen beginnen.”’
Heeft u geraden wie dit schreef? Er volgde al gauw een reactie van een bekende:
John Wervenbos: Uit Fortuyns boekwerk Zielloos Europa? Ja het neemt steeds griezeliger vormen aan in my opinion. Keihard voorgeschreven discipline, rücksichtlose (en hypocriete) indeling van “good and bad guy states” en opgelegd en afgedwongen “geduld”. Ja heus, werkloosheid bijvoorbeeld zal in diverse EU staten na pijnlijke maar noodzakelijke hervormingen smelten als sneeuw voor de zon. Yeah right. Kanonnenvlees. Morgen brengen, zeggen ze dan onder andere hier in Rotterdam.
Zielloos Europa (Boek) door Pim Fortuyn | Literatuurplein.nl Utrecht, 1997 ISBN: 90-229-8352-8

Frans Wuijts: Klopt John. Pim Fortuyn in dat boek.’
Uitgeverij Christofoor kondigde gisteren ‘Otto Scharmer in Nederland’ aan:
‘Op 18 april 2013 organiseert “Het Eerste Huis” in co-creatie met “De Baak” een leiderschapsdag met o.a. Otto Scharmer.

Otto Scharmer is de hele dag te gast bij Het Eerste Huis en de Baak. Samen met de Amerikaanse leiderschaps-coach Alan Seale leidt hij een evenement over leiderschap “from the field”. Wees er snel bij, want de belangstelling is groot. Scharmer en Seale brengen, elk op hun eigen manier, een leiderschaps-aanpak die fundamenteel anders is.

Beiden werken met het idee dat het startpunt van handelen verschuift van de leider naar diens omgeving. Niet de leider bepaalt wat er gebeurt, de omgeving, het (werk)veld geeft zelf aan waar kansen en behoeften liggen. De leider neemt waar wat zich voor hem ontvouwt en past daar zijn handelen op aan.

Toen Otto Scharmer’s boek ‘Theory U’ verscheen, lag er een basis voor een wezenlijk andere aanpak van uitdagingen in organisaties. Leiderschap gaat in Scharmer’s visie niet primair over handelen maar over zijn. Alan Seale werkt al bijna zijn hele carrière volgens dat uitgangspunt. Seale ontwikkelde een leiderschapsaanpak die snel en eenvoudig tot die kern komt. Zijn boek “Wat wél werkt” staat vol met praktische toepassingen om zo te werken.
Voor meer informatie en aanmelden...

Komend najaar verschijnt bij onze uitgeverij de vertaling van zijn nieuwste boek: “Leading from the emerging future”’
Anita Zijlstra schreef gisteren in De Telegraaf over deze ‘Goedgekeurde super’:
‘Met 62 supermarkten is EkoPlaza de eerste keten die het EKO-Keurmerk mag voeren. Het keurmerk is gebaseerd op het aandeel biologische producten, dat minimaal 90 procent van het totale assortiment moet zijn, en een aantoonbaar duurzame bedrijfsvoering.

In Bussum is onlangs het certificaat uitgereikt aan EkoPlaza Formulemanager Geert-Jan Smits, die ruim vier maanden geleden met het certificeringtraject startte. Smits: “Nu het is gelukt, zijn de filialen geïnspireerd om nieuwe stappen te zetten in hun streven om biologisch eten verder bereikbaar te maken. Als biologische supermarkt willen we een veilige haven voor onze klanten zijn. Dat heeft nu een officiële status gekregen.”

De volgende doelstelling is om van een assortiment met 90 procent biologische producten naar 100 procent te gaan. “Daar zijn we inmiddels druk mee bezig”, aldus Smits. In drie van de vier versgroepen is het aanbod overigens al helemaal biologisch. Om het duurzaamheidbeleid te optimaliseren, is EkoPlaza onlangs een academie gestart om medewerkers de kans te geven zich verder te specialiseren op het gebied van veilige en biologische voeding.

De stichting EKO-Keurmerk rapporteerde dat EkoPlaza ook voldoet aan alle duurzaamheideisen voor de inkoop van vis- en non-food producten. Voor voorzitter Suzanne van der Pijll is de certificering van winkels een belangrijke ontwikkeling die de stichting weer dichter bij haar doel brengt: duurzame ontwikkeling van biologische landbouw en voeding. “Als landelijke keten zal EkoPlaza hopelijk ook andere retailbedrijven inspireren. Goed voorbeeld doet volgen!”’
In navolging van wat ik zondag ook al meldde, komt ‘Weblog Zwolle’ vandaag met ‘Vrije School voor voortgezet onderwijs van start’:
‘Per 1 augustus 2013 start de Vrije School VO in Zwolle. Daarmee heeft Zwolle ook voortgezet onderwijs dat werkt vanuit de beginselen van het vrijeschoolonderwijs. De Vrije School VO (VS-VO) heeft inmiddels genoeg leerlingen om met een klas te starten. Met de start van de vrije school VO is een lang gekoesterde wens van veel ouders in Zwolle en omgeving in vervulling gegaan. Zwolle was wat dat betreft een blanco vlek op de kaart.

In overleg met de Vrije School Michael in Zwolle wordt een doorlopende leerlijn opgezet van klas 1 tot klas 8. “Een doorlopende leerlijn voor de leeftijd van 6 tot 14 jaar is binnen het vrijeschoolonderwijs heel belangrijk”, vertelt Karin Krijger, de coördinator voor het VS-VO. “Samen met de expertise van de basisschool en de goede banden met het Parcival College in Groningen die al een bloeiende VS-VO school hebben opgebouwd, kunnen we het echte vrijeschoolonderwijs ontwikkelen. Want dat is wat we willen.” Rene Leber, directeur Van der Capellen Sg, waaronder de vrijeschool-vo valt, vult aan: “De leerlingen van de vrijeschool-vo krijgen een eigen plek, maar kunnen wel gebruik maken van alle voorzieningen van Van der Capellen. Ze mogen bijvoorbeeld deelnemen aan het schoolorkest, de sporttoernooien en theatervoorzieningen. Maar ook de uitstekende zorgstructuur die we hebben staat ter beschikking voor de leerlingen van de vrijeschool . Zo kunnen we de vrijeschool optimaal inrichten en goed zorgen voor de leerlingen.”

Ook Arend-Henk Huzen, schoolleider van de basisschool Michaël, is enthousiast: “Hoe passend bij het vrijeschoolonderwijs dat ouders aan de wieg staan van dit initiatief! Dat het vrijeschoolonderwijs door ouders gewaardeerd wordt blijkt ook uit de forse groei die VS Michaël de laatste twee jaren doormaakt. Samenwerking tussen beide Vrije Scholen is uiteraard vanzelfsprekend. Graag biedt onze school haar kwaliteiten aan om van VS-VO een authentieke, echte Vrije School te maken”. Het vrijeschoolonderwijs kenmerkt zich door aandacht voor hoofd, hart en handen. Dit uit zich in een ruim aanbod aan kunstzinnige vakken (bijvoorbeeld tekenen, muziek en drama), naast de leervakken zoals talen of wiskunde.

De vrijeschool VO heeft instroom vanuit stad en regio. “We hebben nu naast Zwolle al aanmeldingen uit Kampen, IJsselmuiden, Harderwijk, Emmeloord en Meppel”, aldus Karin Krijger. De leerlingen komen zowel van reguliere scholen als van vrije basisscholen. Rene Leber vult aan: “Voor de ouders en leerlingen die graag kiezen voor het vrijeschool VO is Zwolle een hele uitkomst. Anders moeten ze dagelijks naar Zutphen of Groningen reizen. Gelukkig hoeft dat nu niet meer.” Leerlingen kunnen nog steeds worden aangemeld via www.vrijeschoolvozwolle.nl.

Vrijescholen doen het landelijk gezien heel goed. Het landelijk beeld toont een sterke gemiddelde stijging van het leerlingenaantal van vrijescholen voor voortgezet onderwijs. Schoolleiders en ouders geven als redenen voor de groei dat er behoefte is aan veilige en kleinschalige scholen. Ook is voor ouders de afgelopen jaren een stuk inzichtelijker geworden dat vrijescholen voldoen aan de actuele kwaliteits- en resultaatseisen die door de Inspectie van het Onderwijs worden gesteld.’
Ook uit Den Haag komen opmerkelijke berichten. Zo was zaterdag op de website van de vrijeschool aldaar te lezen dat ‘Nieuwe brugklassen bijna vol’ zijn:
‘Voor vwo en havo-vwo-leerlingen is geen plaats meer. Ook niet voor vmbo-leerlingen met LWOO. Er zijn alleen nog enkele plaatsen in de brugklassen voor vmbo-t/havo leerlingen.

Plaatsing wordt bepaald op volgorde van binnenkomst, behalve op maandag 25 maart 2013 in het geval van overaanmeldingen. Dan geldt dat de aanmeldingen van 25 maart worden behandeld alsof ze gelijktijdig zijn binnengekomen. Er vindt onmiddellijk na de eerste dag een loting plaats om de volgorde van binnenkomst te bepalen. Uiterlijk dinsdagochtend 26 maart voor 10.00 uur krijgen de desbetreffende ouders bericht over de uitslag van de loting.’
Ander actueel nieuws bracht de Iona Stichting dit weekend meteen al met ‘Jaarvergadering 2013’:
‘De jaarvergadering van de Iona Stichting vond plaats op 22 maart in Amsterdam. Naast een toelichting op het jaarverslag over 2012 werd bijzondere aandacht besteed aan het terugtreden van Michiel ter Horst als voorzitter. Dankzij zijn grote inzet voor de stichting is hij tot erebestuurslid benoemd. Désanne van Brederode heeft de rol van voorzitter overgenomen.’
In het kielzog daarvan en van wat ik twee weken geleden, op dinsdag 12 maart in ‘Praatjes’, aankaartte, merkte ik dat de website van de Netwerkuniversiteit nu ‘Lievegoed Academisch Netwerk’ heet. Onder de datum van 21 maart worden daar namelijk ‘Wijzigingen website’ gemeld:
‘In verband met de overdracht van de Stichting Prof. Dr. Bernard Lievegoed Fonds aan de Iona Stichting wordt de informatie op deze website gewijzigd. Dit neemt enige tijd in beslag, waardoor de inhoud op sommige punten niet actueel is. Gestreefd wordt om begin april de website bijgewerkt te hebben.’
Sinds gisteren wordt er ook gewag gemaakt van een ‘Bijeenkomst 19 april 2013’:
‘In het persbericht dat u op 8 februari jl. heeft ontvangen, heeft u kunnen lezen dat het Prof. Dr. Bernard Lievegoedfonds is overgedragen aan de Iona Stichting. De Netwerkuniversiteit valt nu met de nieuwe naam Lievegoed Academisch Netwerk onder het Fonds op Naam: Lievegoed Fonds voor de Wetenschap. De Iona Stichting heeft voor deze activiteit een curatorium benoemd. Dit curatorium zal onder verantwoordelijkheid van het Iona bestuur opereren.

Wij zijn verheugd u als leden te kunnen uitnodigen voor een eerste bijeenkomst in dit jaar. Op vrijdag 19 april aanstaande heten we u ’s middags welkom in Utrecht. Op deze middag zullen we stilstaan bij de overdracht en hebben we Machteld Huber bereid gevonden om over haar promotie onderzoek in te leiden.

Programma 19 april 13:30-17:30 uur in de Zuilenzaal van het Polmans huis: Hoek Jansdam & Keistraat in Utrecht.

13:30 uur Ontvangst met koffie en thee
14:00 uur Welkom door Jaap Sijmons
14:10 uur Machteld Huber. Onderzoekstitel: Towards a conceptual framework relating to “Health as the ability to adapt and to self-manage.”
Referent: Klaas van Egmond
15:00 uur Korte theepauze
15:15 uur Dialoog met de zaal
Moderator: Klaas van Egmond
16:15 uur Algemene toelichting bij de overdracht van het bestuur van het Lievegoedfonds aan de Iona Stichting
Bert Vroon en Jaap Sijmons
Vooruitblik op de activiteiten en gesprek
17:00 uur Afsluiting met drankje

Voor eventuele vragen kunt u contact opnemen met het secretariaat van de Iona Stichting: 020-6233353 of via iona@iona.nl.
Schrijf u hier in:’
Dezelfde Bert Vroon komen we tegen op de website van de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders, NVAZ, waar onder ‘nieuws’ deze ‘Vooraankondiging Algemene Leden Vergaderingen NVAZ’ verstopt staat:
‘– donderdag 25 april 2013.
– woensdag 12 juni 2013.

Geachte leden van de NVAZ,

Op donderdag 25 april en woensdag 12 juni a.s. houdt de NVAZ haar Algemene Ledenvergadering. Het bestuur van de NVAZ vraagt u deze data alvast in uw agenda te reserveren.

Voor beide data geldt:
Aanvang: 18.30 uur; vooraf (18.00 uur) is een maaltijd beschikbaar.
Locatie: NVAZ vergaderaccommodatie gebouw Lenteleven (Edith Maryonzaal), Utrechtseweg 62 te Zeist (2e verdieping).

Agenda ALV 25 april o.a.:

– Vaststelling jaarverslag en jaarrekening NVAZ 2012.
– Inleiding door Ed Taylor: “Hoe komt Urtica/De Vijfsprong gezond woelige tijden door?”
Ed is bekend van zijn boek over Rudolf Steiner en van zijn publiciteit op TV over zijn betrokkenheid op de antroposofie. Maar Ed leidt ook een (kleinere) institutionele zorgaanbieder. Waar collega-instellingen omvielen of moesten fuseren gaat Ed met Urtica/De Vijfsprong onverdroten en ontspannen door. Hoe doet hij dat?
– Eerste indrukken Jan Huisman over de toekomst van de NVAZ.

Agenda ALV 12 juni o.a.:

– Bespreking Jan Huisman over de toekomst van de NVAZ.
– Een inhoudelijk onderwerp zal daarnaast nog geagendeerd worden.

Met vriendelijke groet, namens het bestuur van de NVAZ,
Bert Vroon, voorzitter.’
Meteen daaronder vinden we dit opmerkelijke bericht ‘directeur de seizoenen uitgeroepen tot young global leader’:
‘Download bijlagen: 130313_Persbericht_DeSeizoenen_YGL.pdf
Dit persbericht blijkt al van 14 maart te zijn en is getiteld ‘World Economic Forum roept directeur DeSeizoenen uit tot Young Global Leader’:
‘Het World Economic Forum heeft Philipp Jan Flach, mede-oprichter en algemeen directeur van DeSeizoenen, uitgeroepen tot Young Global Leader voor zijn rol en leiderschap in de gezondheidszorg, in het bijzonder de zorg voor verstandelijk gehandicapten.

Het World Economic Forum (WEF) is een voorname internationale organisatie “committed to improving the state of the world”. Het WEF is bekend van de jaarlijkse bijeenkomst in Davos, waar politici, zakenmensen, journalisten en wetenschappers vanuit de hele wereld bij elkaar komen. Elk jaar nomineert het WEF een select gezelschap van jonge leiders voor het Young Global Leadership Forum.

Philipp Jan Flach: “Ik ben verrast en ook wel vereerd met deze verkiezing. Persoonlijk lijkt het me leuk en interessant om met zo’n diverse groep mensen van over de hele wereld contact te hebben en in discussie te gaan. Verder is het vooral een eer die het hele team toekomt – het team dat de doorstart van het failliete Zonnehuizen heeft vormgegeven en dat de vernieuwende stappen zet in de curatieve en langdurige zorg.”

Philipp Jan is algemeen directeur bij DeSeizoenen, een gehandicaptenzorgorganisatie. Daarvoor was hij directeur bij ziekenhuisorganisatie MC Groep. Philipp Jan is arts en bedrijfskundige en deed onderzoek naar de organisatie van de (Nederlandse) gezondheidszorg op Harvard. Over vernieuwende stappen in de zorg zegt Philipp Jan:

“In de zorg worden belemmerende paradigma’s te lang vastgehouden. Ons doel is die te doorbreken – niet middels onderzoek of theorie, maar echt in de dagelijkse praktijk. Zo lijkt op macro-niveau betere kwaliteit en betere dienstverlening in de gezondheidszorg hand in hand te gaan met hogere kosten. Wij geloven dat goede zorg en dienstverlening voor lagere kosten mogelijk zijn, door onder meer standaardisering van processen, rationalisering van de dienstverlening en het verminderen van de overhead. We brengen dat nu in de praktijk bij de MC Groep en bij DeSeizoenen.

Een ander voorbeeld is de vraag naar kleinschalige woon-zorgvormen in de langdurige zorg, die op gespannen voet lijkt te staan met de drang naar schaalvergroting. Wij geloven dat beide samen kunnen gaan – dat zelfs beide noodzakelijk zijn: Grotere schaal is nodig daar waar het gaat om de zorgadministratie en -financiën, de inkoop, de systemen en processen op het gebied van kwaliteit en veiligheid, en om vanuit kracht met zorgkantoren en zorgverzekeraars zaken te doen. Echter, de zorg draait om de cliënt/patiënt, en daar zijn kleinschaligheid en de menselijke maat essentieel om in te spelen op individuele verschillen tussen cliënten, om autonomie terug te brengen bij de werkvloer en om verspilling in de zorg tegen te gaan. In dat kader hebben wij een franchise-formule opgezet, waarbij kleinschalige zorgorganisaties ‘zichzelf kunnen blijven’ en voor ondersteunende dienstverlening gebruik maken van ons gezamenlijk service center, toepasselijk genaamd ‘Care Shared Services’.

Een derde voorbeeld is het concept ‘dagbesteding’ bij verstandelijk gehandicapten, terwijl de mensen net als u en ik graag iets nuttigs doen. Vanuit de achtergrond in de sociaal-therapie spreken wij niet over ‘dagbesteding’, maar hebben we het over ‘werk’. Werk betekent dat onze cliënten zich moeten inspannen en enige discipline moeten opbrengen, dat ze iets doen waar ze trots op kunnen zijn, en waar ze voor gewaardeerd worden - mogelijk zelfs doordat klanten voor hun producten willen betalen. Cliënten voelen zich goed, de zorg wordt beter, en de exploitatie van de woon-werkgemeenschap gaat er op vooruit.”

DeSeizoenen is een zorgorganisatie actief op het gebied van zorg, leven en werken voor cliënten met een verstandelijke beperking, meervoudige handicaps en/of gedragsproblematiek. De zorg wordt geboden vanuit een antroposofische mensvisie, waarbij ontplooiing en welbevinden van cliënten centraal staan. DeSeizoenen is actief in Bosch & Duin (Stichting Hermes Huis), Eindhoven (Gennep), Heerlen (Corisberg), Loenen/Zutphen (Verdandi), Olst (Overkempe) en Oploo (Bronlaak), Roggel (Elivagar).’
Skipr besteedde er op dezelfde dag ook aandacht aan, en voegde er over het World Economic Forum (WEF) aan toe:
Het WEF is een internationale organisatie die ernaar streeft de staat van de wereld te verbeteren. Het WEF is bekend van de jaarlijkse bijeenkomst in Davos waar politici, zakenmensen, journalisten en wetenschappers vanuit de hele wereld bij elkaar komen. Elk jaar nomineert het WEF een select gezelschap van jonge leiders voor het Young Global Leadership Forum.’
Meteen zondag plaatste Sebastian Jüngel op de website van het Goetheanum dit verslag van de jaarvergadering van de Algemene Antroposofische Vereniging op vrijdag, zaterdag en zondag. Bijzonder actueel dus! De titel is niet bijster origineel, ‘Jahrestreffen mit Generalversammlung: Anthroposophische Gesellschaft als Mitgliedergesellschaft’.
‘Von 22. bis 24. März 2013 fand am Goetheanum das Jahrestreffen der Allgemeinen Anthroposophischen Gesellschaft statt. Mit Joan Sleigh ist erstmals die Südhemisphäre im Vorstand am Goetheanum vertreten. Dass die Versammlung mit einer Mitgliedergruppe vorbereitet wurde, war ein weiterer Schritt, die Allgemeine Anthroposophische Gesellschaft als Mitgliedergesellschaft zu gestalten.

Als Novum bereitete der Vorstand am Goetheanum seit Herbst 2012 mit einer Gruppe von Mitgliedern das Jahrestreffen vor, um ihm “mehr Substanz, mehr Begegnungsraum, mehr Stimmung” zu geben, wie es Paul Mackay beim offenen Plenum im Vorfeld des Jahrestreffens beschrieb. Das führte unter anderem dazu, dass – neben mehr Zeit für Aussprache und Beiträge aus ferneren und näheren Ländern – Mitglieder im Goetheanum ihre Initiativen präsentierten und 45-minütige Pauseneinheiten großzügigere Gelegenheiten für Begegnung und Austausch schufen.

Der Einfluss der Mitglieder ist auch dadurch gewachsen, dass sie 2011 erstmals über einzelne Vorstandsmitglieder abstimmten, ob sie ihre Arbeit fortsetzen sollten oder nicht. In diesem Jahr stand die Verlängerung der Tätigkeit von Seija Zimmermann an. Sie wurde in geheimer Wahl mit 334 Stimmen, 33 Gegenstimmen und 28 Enthaltungen bestätigt. Weitere Veränderungen im Vorstand sind seine Erweiterung durch die Lehrerin Joan Sleigh aus Südafrika und damit erstmals eine Vertreterin aus der Südhemisphäre sowie der Rücktritt von Sergej Prokofieff aus gesundheitlichen Gründen.

Als Motivation für die neu gegriffene Versammlung führten einzelne Mitglieder an, dass sie mehr von den anderen Mitglieder erfahren möchten, gerade auch aus den einzelnen Ländern, in denen anthroposophisch gearbeitet wird. Auch sei für die Gestaltung der Generalversammlung, die Teil des Jahrestreffens war, jeweils die dem Leben entsprechende Form zu finden. Ein mehrfach geäußerter Wunsch war, dass die Anthroposophische Gesellschaft aktiv dazu beitragen solle, dass die Aufgaben angesichts der Nöte der Zeit tatkräftig angegangen werden.

Der Antrag von Moritz Christoph, eine offene Leitbildgruppe zum Umgang mit Geld innerhalb der Anthroposophischen Gesellschaft zu bilden, wurde von ihm für die Zeit eines Jahres zurückgestellt, um auf diese Weise zu ermitteln, ob sich an dieser Fragestellung Interessierte finden.

Herbert Holliger zog seinen Antrag auf Änderung der Statuten zur Regelung außerordentlicher Generalversammlungen im Vertrauen auf das zukünftige Handeln des Vorstands zurück, nachdem der Vorstand in einer Erklärung zuhanden des Protokolls festhielt, dass er im den Antrag auslösenden Fall formal ungenügend gehandelt und kommuniziert habe, die bisherige Regelung aber für ausreichend halte.

Zu Wort kamen auch die Vertreter der Anliegen, das Haus Haldeck als Wohn- und Arbeitsstätte für Kunststudierende zu erhalten und sich als Mitglieder mit Fragen und Initiativen stärker einzubringen und Gehör beim Vorstand zu finden.

Der Vorstand wurde einstimmig entlastet.’
Er waart weer eens een petitie rond: ‘Ik ben voor keuzevrijheid in de zorg!’ Ik krijg hem van verschillende kanten toegestuurd. Dus maar weer eens uitgezocht hoe het zit, want ik wil altijd graag weten waar iets vandaan komt. Zo kwam de tekst van de petitie tot mij:
‘Momenteel behandelt de Tweede Kamer een voorstel van de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport om artikel 13 van de Zorgverzekeringswet (Zvw) aan te passen. Het is niet zomaar een aanpassing. De vrije keuze van een zorgverlener is een mensenrecht. En deze aanpassing van de wet zorgt ervoor dat patiënten geen vrije keuze van behandelaar meer hebben in de basisverzekering. Door de aanpassing van de wet krijgen zorgverzekeraars de mogelijkheid om patiënten geen vergoeding te betalen als zij kiezen voor een zorgverlener die geen afspraken heeft met de zorgverzekeraar.

Dit kabinet heeft aangegeven in het regeerakkoord dat zij het artikel 13 uit de Zorgverzekeringswet wil schrappen. In de basisverzekering is er dan geen restitutiepolis meer. Hierdoor komt de keuze voor zorgaanbieder volledig bij de zorgverzekeraar te liggen. Patiënten kiezen hun zorgverlener in de eerste lijn juist op basis van vertrouwen en nabijheid. Ik hoop dat U die keuzevrijheid wilt behouden. Artikel 13 van de ZvW heeft niet alleen invloed op uw tandartskeuzevrijheid maar ook op uw keuze voor huisarts, fysiotherapeut en ziekenhuis.

Daarom roepen wij alle patiënten van Nederland op om de petitie (pdf) te tekenen en duidelijk te maken dat zij voor keuzevrijheid in de zorg zijn. Wilt u hier aan meewerken? Dan kunt u online de petitie ondertekenen.

https://nmt.wufoo.com/forms/petitie-keuzevrijheid-in-de-zorg/
‘De Nederlandse Maatschappij ter bevordering van Tandheelkunde (NMT) roept patiënten en zorgverleners op om de petitie “Ik ben voor keuzevrijheid in de zorg” te ondertekenen.

Verzekeraar schrijft zorgverlener voor

Momenteel behandelt de Tweede Kamer een voorstel van de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport om artikel 13 van de Zorgverzekeringswet aan te passen. Door de aanpassing van de wet krijgen zorgverzekeraars de mogelijkheid om patiënten geen vergoeding te betalen als zij kiezen voor een zorgverlener die geen afspraken heeft met de zorgverzekeraar.

Vrije keuze voor zorgverlener is een mensenrecht

De voorzitter van de NMT, Rob Barnasconi vindt het niet zomaar een aanpassing. “De vrije keuze van een zorgverlener is een mensenrecht. En deze aanpassing van de wet zorgt ervoor dat patiënten geen vrije keuze van behandelaar meer hebben in de basisverzekering. Patiënten kiezen hun zorgverlener in de eerste lijn juist op basis van vertrouwen en nabijheid.”

Met de petitie wil de branchevereniging de politiek een duidelijk signaal geven tegen de wijziging. De petitie kan bij veel tandartspraktijken en online worden ingezien en ondertekend.’
Al op 26 februari schreef de NMT over ‘Ophef over aanpassing van art. 13 Zvw’:
‘In brede kring is ophef ontstaan over de voorgestelde aanpassing van art. 13 van de Zorgverzekeringswet (Zvw). Dit artikel regelt dat zorgverzekeraars verplicht zijn een bepaalde vergoeding te geven aan verzekerden die naar een niet-gecontracteerde zorgaanbieder gaan.

De minister van VWS wil nu de verplichting voor zorgverzekeraars schrappen om een bepaald percentage te vergoeden als een verzekerde naar een niet-gecontracteerde zorgaanbieder gaat. Als het voorstel doorgaat, kunnen zorgverzekeraars ervoor kiezen die zorg niet te vergoeden.

Een aantal zaken is belangrijk om in het oog te houden:

Het gaat alleen om de Basisverzekering.

Hoewel er een Kamermeerderheid is, is het maar de vraag of het zoals nu wordt voorgesteld doorgaat. Belangrijke stakeholders hebben grote bezwaren tegen de voorgestelde wijziging. Dit geldt onder andere voor de patiëntenorganisaties, de koepels van zorgaanbieders maar ook de zorgverzekeraars.

Het stuit ook op praktische en uitvoeringsproblemen;. Mocht dit doorgaan dan moeten zorgverzekeraars voordat hun polis op de mat valt (dit is uiterlijk 15 november) voldoende zorgaanbieders hebben gecontracteerd en voor de verzekerde moet duidelijk zien wie dat zijn. Dat houdt in dat men nu al bezig zou moeten zijn met contractering voor 2014.

Ook als de wetswijziging doorgaat, moeten zorgverzekeraars voor de basisverzekering aan hun zorgplicht voldoen, en daarvoor voldoende contracten gesloten hebben.’
Ook Skipr besteedde op vrijdag 22 maart aandacht aan de petitie met ‘NMT start petitie voor behoud keuzevrijheid’:
‘De Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde (NMT) start een online petitie gericht op het behoud van de keuzevrijheid, meer in het bijzonder het recht van patiënt om zelf een zorgverlener te kiezen.

Volgens de NMT betekent aanpassing van artikel 13 van de Zorgverzekeringswet grote invloed op de keuzevrijheid van patiënten. “Het regeerakkoord spreekt zelfs over het schrappen van artikel 13”, stelt de NMT. “Dit heeft grote gevolgen voor de keuzevrijheid van patiënten. De zorgverzekeraar bepaalt dan immers welke zorgverlener je mag bezoeken.”

Oproep

Samen andere beroeps- en brancheorganisaties waaronder ActiZ, KNGF, KNMP, KNOV en LVE maakt de NMT zich sterk om de wetswijziging van tafel te krijgen. Om de oproep aan politiek Den Haag kracht bij te zetten, is de NMT samen met de beroepsorganisatie van fysiotherapeuten KNGF gestart met de petitie “Ja, ik ben voor keuzevrijheid in de zorg!” Zowel zorgverleners als patiënten kunnen die petitie ondertekenen. Volgens de NMT zijn er online al ruim vijfduizend handtekeningen binnen. De resultaten van handtekeningenacties in de praktijken volgen nog.’
Op zondag 24 maart kwam mijn vervolgbrief over Bernard Lievegoed aan Jelle van der Meulen op de daarvoor in het leven geroepen weblog te staan. Ik berichtte het laatst over deze briefwisseling op dinsdag 12 maart in ‘Praatjes’. Blijkens de titel wordt ditmaal de ‘Gevoelstemperatuur’ gepeild:
‘Beste Jelle,

Je bevestigt dus dat we allemaal deel van het probleem zijn. Dat probleem hebben we geformuleerd als: de antroposofische beweging bevindt zich in een maatschappelijk isolement. Hieraan hebben we de vraag gekoppeld: waarom is dat zo? Dit probleem hield Bernard Lievegoed bezig, waarop hij tot aan het eind van zijn leven een oplossing zocht. En die toen ook min of meer vond, zoals uiteengezet in zijn (en tegelijk ook jouw, jij hebt dit boek tenslotte uit zijn mond opgetekend) Over de redding van de ziel.

Wat we volgens jou in je vorige brief niet moeten doen, is Steiner als grondlegger van de antroposofie nemen als de eeuwig de waarheid sprekende allesweter, perfect en zonder fouten. En in het spoor van Lievegoed niet de waarheid boven de wil tot het goede plaatsen. Kort gezegd: denken is niet hetzelfde als doen. Gelukkig voeg je er wel aan toe: “Het blijft echter waar dat handelingen alleen dan op langere termijn vruchtbaar zijn, wanneer zij gepaard gaan met een streven naar geestelijk begrip.”

Dat zijn allemaal grote woorden, fikse beweringen, reuzenstappen met zevenmijlslaarzen. Ze roepen bij mij meteen allerlei vragen op. Mijn zorg erbij is hoe we uit een theoretisch vaarwater kunnen blijven. Want dat begrijp ik wel uit je brief: tot in het oneindige kunnen we intelligent strijden over dit en over dat. Maar de hamvraag is en blijft, zeker in de optiek van Lievegoed: zet het ook zoden aan de dijk? Het mooie van Lievegoed is dat hij zijn idealen een concrete vorm wist te geven, een succesvolle vorm ook, die aansloeg en relevant bleek voor het maatschappelijke leven. Niks maatschappelijk isolement zogezegd. Een schoolvoorbeeld voor de antroposofische beweging?

Maar ik wil eerst een misverstand uit de weg ruimen. In het begin van je vorige brief schrijf je: “Belangrijk is uiteraard je bezig te houden met wat Steiner allemaal heeft gezegd, maar heeft hij, zoals jij jezelf kennelijk voorhoudt, inderdaad alles gezegd?” Ahum, maar dat is niet wat ik mezelf voorhoudt. Ik stelde wat anders op het eind van mijn laatste brief, namelijk deze vragen: “Want in de antroposofie en in wat Steiner aan zaken aan het licht heeft gebracht, zit toch eigenlijk alles al? Daar heb je toch niet nog iets naast nodig? Wat ontbreekt er dan eigenlijk?”

Dat was meer bedoeld in de zin van: in een klein kiemend plantje zit alles toch eigenlijk al. De hele plant met zijn lange stengel, bladeren, bloemen, vruchten. Die moeten alleen nog allemaal tevoorschijn komen. Dat gebeurt als de voorwaarden ervoor aanwezig zijn: vruchtbare grond, voldoende water en een goede afwisseling tussen dagelijks zonlicht en nachtelijk duister. Dan is het gek als je zegt dat er een bepaalde struik of boom ontbreekt, omdat je die niet ontwaart bij dat kiemende plantje.

Overigens had Ridzerd van Dijk uit Friesland nog geen twee weken geleden op zijn onvolprezen “De grote Rudolf Steiner Citatensite” een pracht bijdrage aan onze discussie, waarschijnlijk zonder zich hiervan bewust te zijn. Onder de titel “De waarheid heeft verschillende vormen” citeerde hij Steiner als volgt:

“Er is geen absolute waarheid; elke waarheid heeft haar missie in een bepaalde tijd. En als we nu van antroposofie spreken, dan weten we dat, als we worden wedergeboren, we iets anders horen en in geheel andere wijze tot elkaar zullen staan. Kijken we terug in tijden dat wij wellicht al eens samen zijn geweest in een of ander gebied in het noorden van Europa, waar mensen zich rond de Druïdepriester verzamelden, die hen de waarheid in de vorm van mythen en sagen vertelde. Zouden we daarbij niet toegehoord hebben en zouden onze zielen niet daardoor gevormd zijn, dan zouden we niet begrijpen wat de antroposofie ons tegenwoordig in een andere vorm weer als waarheid brengt. En als we weer komen zullen, zal in andere vorm gesproken worden, in een hogere vorm. De waarheid ontwikkelt zich zoals alles in de wereld. Zij is de vorm van de goddelijke geest, maar de goddelijke geest heeft vele vormen. Doordringen we ons met dit karakter van de waarheid, dan zullen we een heel andere verhouding tot haar winnen. We zullen onszelf zeggen: Weliswaar leven we in de waarheid, maar zij kan verschillende vormen hebben.

Bron: Rudolf Steiner – GA 95 – Vor dem Tore der Theosophie – Stuttgart 1 september 1906 (bladzijde 109)”

Ik bedoel maar. Steiner heeft het gezegd! – Terug naar mijn vragen. Ik kan naar duidelijkere omschrijvingen vragen: wat is bedoeld met “de antroposofische beweging”, wat is precies “een maatschappelijk isolement”? En hoe weet je op een gegeven moment dat je “de wil tot het goede” doet? Daarnaast komt er bij mij een andere behoefte op door deze zin van jou: “Met de open vraag naar de aard en de werking van het kwaad is de Europese cultuur in de postmoderne tijd aangekomen, lees bijvoorbeeld Hannah Arendt, Walter Benjamin, Michel Foucault...” Ik moet bekennen dat ik geen van deze drie schrijvers zelf gelezen heb, geen enkel werk van hen (Walter Benjamin is in feite zelfs een nieuwe naam voor mij). Dus als je daar iets meer over zou willen vertellen, graag!

Hiermee komt meteen een probleem naar voren, laten we zeggen een typisch antroposofisch probleem: dat ik niet op de hoogte ben van deze drie prominenten, maar wel thuis in Steiner. In die vijfendertig jaar dat ik me nu met Steiner bezighoud, heb ik vooral op hem gestudeerd om hem beter te gaan begrijpen. En op de geschiedenis van de antroposofie in de twintigste eeuw. Maar daarmee heb ik een heel aantal dingen van later tijd, van mensen die meer mijn eigen tijdgenoten zijn, gemist. Dat is niet erg best. Ik troost me met de gedachte dat ik, naast algemene geschiedenis, zeker wel geïnteresseerd ben in hedendaagse culturele, politieke, maatschappelijke ontwikkelingen en het nieuws en de achtergronden daarvan graag volg. Maar is dat genoeg?

Hoe dan ook, dat is mijn vertrekpunt. Net als dat ik vooral gericht ben op het begrijpen van de zaken. Pas als ik iets enigszins begrepen heb, er een gevoel voor heb gekregen, kan ik ook bewust en adequaat handelen. Zo voelt het tenminste voor mij. Daarom vond ik Over de redding van de ziel ook zo’n mooi en goed boek. Dat gaf mij inzicht in een aantal zaken. En wat bijna nog belangrijker was: het deed dat in alle openheid. Het beschreef de historische wordingsgang van drie verschillende sterke persoonlijkheden die zeer krachtdadig initiatieven hadden ontplooid. Het meest bijzondere daaraan was dat de beschouwing hiervan niet beperkt bleef tot één leven. Nee, consequent werd die initiatiefkracht gezocht en vervolgd door een opeenvolgende reeks van levens op aarde, die met naam en toenaam genoemd werden.

We schrijven precies twintig jaar geleden, toen kwam dit boek uit. Dat was een mijlpaal, want niet eerder was dit zo openlijk gedaan, het noemen van die reeks van levens, van die biografieën. Er werd werkelijk iets opengedaan, wat voordien gesloten was. Ik weet zeker dat dit te maken had met een andere publicatie, die kort tevoren verschenen was. Op basis daarvan was dit mogelijk geworden. Ik doel op de drie delen die Emanuel Zeylmans schreef over Ita Wegman. Het eerste deel, het belangrijkste wat dit aangaat, verscheen najaar 1990, de twee andere delen twee jaar later. Daardoor kon Lievegoed met recht schrijven over een van de drie krachtpatsers die hij in het vizier had, omdat die lange tijd was omgeven door onduidelijke en oncontroleerbare verhalen. Die mist was nu opgetrokken.

Maar er waren dus nog twee andere figuren. Daar wist Lievegoed echter ook wel weg mee. Dat vond ik frappant; hij had zich terdege in hen verdiept, en kon daardoor een heel aannemelijk beeld schetsen van deze andere twee protagonisten. Hij ontwarde hierdoor een vlechtwerk van onduidelijkheden, waar weinig mensen tot dan toe helderheid in hadden kunnen verschaffen. Deze ontvlechting was werkelijk als een ontknoping, in ieder geval voor mij, en daarmee een van de aantrekkelijkste kanten van dit boek. Alles rustig en kraakhelder op een rij, heerlijk!

Dit was echter nog maar de ene helft van het boek, de andere helft ging vooral over welke betekenis dit alles had (of zou kunnen hebben) voor antroposofen. Of hetzelfde ook de betekenis voor de antroposofie (in tegenstelling tot die voor antroposofen) gold, waag ik te betwijfelen. Mij was in ieder geval wel duidelijk dat je een affiniteit zou kunnen hebben met een van de drie gevolgde personen (“individualiteiten” zou ik nu in antroposofisch jargon moeten schrijven), of ook alleen maar met een of enkele van de vele levens die in die reeksen ter sprake kwamen. Dat leek mij ook het meest aannemelijk, en het meest vruchtbaar, dat je kijkt met welke levens je je verwant voelt en nagaat welke plek die dan in die doorgaande verhalen inneemt. Een hulp bij je eigen positiebepaling zogezegd. Maar die niet verengen tot één incarnatiereeks; dat leek me te beperkt, het leven zit veel ingewikkelder, en rijker, in elkaar.

Ik ga het nu niet hebben over welke discussies ontstonden naar aanleiding van dit boek; die waren merendeels van een andere aard, waarbij de vraag is hoe vruchtbaar dat was. Enkele reageerders hier hebben dat ook al in hun commentaren aangestipt. Waar ik nu naartoe wil, is het maken van een vergelijking tussen de stand van twintig jaar geleden, zoals ik die net aanduidde, en de huidige stand. Welke ontwikkelingen hebben intussen plaatsgevonden, waarin zijn we sindsdien verder gekomen, waarin nauwelijks en waarin niet? Ik bedoel dan in de eerste plaats ontwikkelingen in de “antroposofische beweging”, inclusief de aanhalingstekens die ik eerder aanbracht. Maar daarbij hoeft het niet beperkt te blijven. Een “maatschappelijk isolement” kent immers twee grootheden: het isolement, en de maatschappij. En beide kunnen evolueren.

Kortom: wat is er intussen gebeurd dat een hulp kan zijn om te begrijpen waar we nú staan? Of anders geformuleerd: hoe heeft Bernard Lievegoed in die twintig jaar voortgeleefd? Niet alleen bij ons, die hem min of meer kennen, maar ook in het maatschappelijke veld, bij mensen die hem mogelijk niet kennen of gekend hebben?

Omdat deze brief al langer is geworden dan mijn vorige en die van jou, wil ik het nu hierbij laten en het stokje aan jou overdragen, om te horen hoe jij een en ander ziet. En daarbij te hopen op een verwerkelijkt, of nog te verwerkelijken, doe-karakter, en het niet alleen te laten bij een denkactiviteit. Hoewel... volgens mij is echt nieuw en creatief gedachten denken wel degelijk een daad die vernieuwingen in de wereld mogelijk maakt en zelfs tot stand kan brengen.

Met een hartelijke groet uit een nog steeds bovenmatig koud Rotterdam (vanmiddag, een paar dagen na het begin van de lente, enkele graden boven nul, terwijl de gevoelstemperatuur zeker vijf tot tien graden lager is, vriesweer dus; over de nachten begin ik dan maar niet eens),

Michel

PS. Wie nu in dit boek geïnteresseerd is geraakt en het graag wil gaan lezen en geen exemplaar kan bemachtigen (het is niet meer verkrijgbaar, alleen tweedehands) of niet gewoon zelf snel bij de hand heeft, kan het hier op internet vinden. Vraag me niet of dit legaal is of niet, want dat is mij niet bekend.’
In aansluiting hierop wil ik weer eens een keer buurten bij de ‘Vrije School Alumni’ op LinkedIn, wat ik in het verleden vaker heb gedaan, maar de laatste tijd niet meer. Initiatiefnemer Sander Louis bleek een maand geleden een overbekend onderwerp te zijn gestart, dat hier ook uitgebreid aan de orde is geweest. Aanvankelijk langzaam op gang komend, werd de discussie allengs frequenter gevoerd en daarmee ook interessanter. Ik laat die daarom hier graag volgen, zodat u er ook deelgenoot van kan worden (hoewel die gewoon openbaar is, maar u zult het vast niet allemaal bijhouden). Titel ‘Kijktip: De Hokjesman bij de antroposofen’.
Sander Louis: Voor wie het nog niet gezien heeft: Michaël Schaap, presentator van het onvolprezen TV-programma De Hokjesman, was op bezoek bij de antroposofen. Een absolute aanrader! Aflevering 7: De antroposofen Gefascineerd door de heersende hokjesgeest gaat programmamaker Michael Schaap op veldonderzoek binnen de leefwereld van aansprekende Nederlandse subculturen. Hoe verhouden mensen binnen een hechte gemeenschap zich tot elkaar en... – 1 month ago

Eg Sneek: Inderdaad, Sander, een aanrader. Als ik voor mijzelf spreek, vind ik vooral de verschillende mensen interessant, hoe zij over antroposofie denken, daar zijn heel verschillende houdingen in aan te nemen. Dat maakt deze documentaire boeiend. – 1 month ago

Paul Muis: Interessante aflevering vanuit verschillende invalshoeken bezien met hier en daar wat sensatiezucht. Met name het stuk volkenkunde vond ik een erg hoog Volkskrant-gehalte. – 26 days ago 
Anne Marie Aldershof: Ik heb er met plezier naar gekeken. – 26 days ago 
Sander Louis: Wat ik onder andere zo treffend vond is dat Schaap & co die twee uitersten zo mooi in beeld hebben gebracht. Die ietwat dweperige maar ook wel vertederende “hardcore believer”, wiens levenstaak het is om het gedachtengoed van zijn vader in ere te houden, die vond ik wel aandoenlijk. Echter die hooghartige bestuurder in dat kille mortuarium a.k.a Goetheanum, die viel wat mij betreft wel erg door de mand toen hij zich “slechts vaag” iets kon herinneren van de ophef over het vermeende racisme. Hij was zelf notabene betrokken bij dat Baarda-rapport waar Floris Schreve, die ook een mooie bijrol had, zo uitgebreid over heeft geschreven.

Enfin, die twee uitersten dus, dat vond ik wel treffend, want dat komt overeen met mijn eigen ervaring als vrijescholier. Maar ik zeg er voor de zekerheid meteen bij dat tussen die twee uitersten ook heel veel vriendelijke, goedwillende en intelligente mensen te vinden binnen het curieuze hokje dat antroposofie heet. – 26 days ago

Eg Sneek: Wat kunnen mensen verschillen. Dat kom je in het gewone leven toch ook wel tegen, dat maakt deze documentaire zo menselijk. Het slot vond ik ook wel geestig, je kon het werk terzijde leggen en je eigen weg gaan, of je kon het opnieuw lezen, en nog eens lezen en nog eens. Dat laatste heb ik ook wel zien gebeuren, studiegroepjes die voordrachten van zin voor zin probeerden te snappen.

Als ik nu achteraf de zaak bekijk, ben ik meer iemand die er kennis van heeft genomen, maar daar dan zelf een eigen weg in heeft weten te maken, met eigen vindingen en eigen conclusies. Ik vond de toon van de documentaire ook heel plezierig, ook Floris Schreve kon zijn verhaal kwijt. In de discussies op deze plek op Linkedin was de toon toch vaak wat grimmig, fel, ik zal er zelf wel aan hebben bijgedragen.

Waarom kwam Ramon niet voor in deze documentaire? Hij moet toch bekend zijn geweest bij de programmamakers? – 25 days ago

Melle Bos: Prachtige aflevering, en zeker het begin een feest der herkenning. Het viel me op dat ik en ons gezin vrij onbewust veel van de zaken van de zaken die een antroposoof maken af kunnen vinken. Maar ook opvallend hoeveel moeite mensen toch hebben zichzelf antroposoof te noemen. Blijkbaar ligt er toch een behoorlijk taboe op de term. – 25 days ago 
Eg Sneek: Dat was mij ook opgevallen, hoeveel mensen in de documentaire niet willen of kunnen beamen dat ze antroposoof zijn. Wanneer ben je een antroposoof? Dat is een goeie vraag. Moet je dan al die honderden, duizenden voordrachten van Steiner gelezen hebben? Het woord “antroposofie” houdt misschien zoveel in, dat kun je als mens bijna niet “behappen”. Aan de andere kant kan het begrip “antroposofie” ook beperkend werken. Neem bijvoorbeeld het boek van Leo de la Houssaye over “Naar een nieuwe sterrenwijsheid”, uitgegeven in 2011, dat volgt exakt wat Steiner over dat onderwerp gezegd heeft, en meer ook niet. Misschien kun je deze schrijver een “antroposoof” noemen. En... er is zoveel meer over te zeggen. Dat willen vasthouden aan een planetentypologie dat uitgaat van maar 7 planeten, dat is toch niet van deze tijd. De la Houssaye noemt het “geesteswetenschappelijke sterrenwijsheid'”. Het onderzoeksmateriaal in het boek vind ik niet overtuigend. Dus, wanneer ben je een antroposoof?, is en blijft een vraag waar je niet zo een, twee, drie “ja” op kunt of wilt zeggen. – 25 days ago

Ramon De Jonghe: “Waarom kwam Ramon niet voor in deze documentaire?” Omdat het programma over Nederlanders gaat en ik in België woon en de Belgische nationaliteit heb. – 21 days ago

Ramon De Jonghe: De aandoenlijke BD-boer Erik van Ipenburg in het antroposofisch tijdschrift Dynamisch Perspectief: http://www.bdvereniging.nl/dynamischperspectief/dp200405.pdf. Een tijdschrift over natuurgeesten en elementenwezens, met daarin een verwijzing naar de “natuurwetenschappelijke sectie” van het Goetheanum. Dat is geen tegenstelling, maar een oneigenlijk gebruik van het woord natuurwetenschappelijk. Over die andere acteur in de Hokjesman, de vleesgeworden Mister Burns, vind je hier nog wat informatie: http://vlaamsekraai.tumblr.com/post/43836143015/paul-mckay-a-man-in-the-process-of-becoming – 22 days ago

Liesbeth Brinkman: Ik heb de uitzending ook gezien. Zeker interessant, maar ik vond het wel weer een karikatuur van de werkelijkheid. Blijkbaar blijft het moeilijk om “de buitenwereld” de nuance te laten ervaren. – 19 days ago

Sander Louis: Tja de nuance, die sneuvelt vaak als eerste op de montagetafel bij tv-documentaires. Toch vond ik juist deze uitzending behoorlijk genuanceerd. “Het had (voor de antroposofen) allemaal veel erger gekund”, schreef de hokjesman op twitter. Dat denk ik eerlijk gezegd ook. – 18 days ago 
Eg Sneek: “Eerst zien en dan geloven”. Dat verhaal van die BD-boer in het tijdschrift Dynamisch Perspectief, dat is echt interessant. Zeer de moeite waard om eens te lezen. Dat Ramon daarmee op de “proppen” komt, verbaast mij niks. Want in andere discussielijnen gaf Ramon al blijk van zijn “ongeloof” in zaken als “etherlichamen” en “astraallichamen”. Dat hele verhaal van die boer over “vormkrachten in de natuur”, dat gaat er bij Ramon “niet in”. En dat is allemaal zó “wezenlijk”. Die boer ziet ze echt niet “vliegen”. Dat is pure waarneming. Ik hoop toch echt dat Ramon “het” eens gaat “zien”, zodat hij erin kan gaan geloven, en misschien wordt het dan ook nog eens “wetenschap”. Natuurwetenschappelijk is niks anders dan “wetenschap hebben van de NATUUR”, en die natuur is méér dan een “hoeveelheid stoffen bij elkaar”. – 16 days ago

Ramon De Jonghe: “(...) Ik hoop toch echt dat Ramon ‘het’ eens gaat ‘zien’, zodat hij erin kan gaan geloven, en misschien wordt het dan ook nog eens ‘wetenschap’. (...)”

Ik heb geen behoefte aan missionarissen die geloof willen slijten. En al helemaal niet als ze daar ook nog eens wetenschap van willen maken. Als ik ooit van plan zou zijn om een of andere pijnlijke werkelijkheid te ontvluchten, zal dat zeker niet gebeuren door antroposoof te worden, waanbeelden te omhelzen, en in een sekte te stappen. :-) – 15 days ago

Eg Sneek: Wie is hier de missionaris? Jij komt aanzetten met dat artikel over de BD-boer. Dat ik mij daarover positiever uit dan jij, maakt van mij nog geen missionaris. Ik ken mensen die soortgelijke ervaringen hebben als die BD-boer. En dat zijn geen antroposofen, waarmee ik maar wil zeggen dat de inhoud van genoemd artikel niet voorbehouden is aan antroposofen. “Vormkrachten” zijn van alle tijden. Daar verandert niemand wat aan. Dat jij dat een “waanbeeld” vindt, zegt meer iets over jou. Vind ik prima hoor, je mag van mij denken wat je wil. – 15 days ago

herma reeskamp: Het probleem met Steiner is het herdefiniëren van termen voor eigen gebruik, die elders op een andere manier gebruikt worden. Daardoor ontstaat veel spraakverwarring en kan men ook als antroposoof niet helder denken en in gesprek zijn met de z.g. buitenwereld. Zo bedoelt Steiner volgens mij met wetenschap: datgene wat uit meditatief inzicht gewonnen is en niet wat men middels de normale wetenschap onderzoekt, meet, telt, herhaalt en valideert. Yogi’s en andere meditatoren beschouwen hun kennis van de eigen geest OOK als een wetenschap. Steiner doet het zo voorkomen dat de geestes wetenschap net zo te onderzoeken zou zijn als de natuurwetenschap. Ja en nee, je kunt met meditatie ook methodisch te werk gaan en zeker is er in grote lijnen iets gemeenschappelijks met andere meditatoren, een wetmatigheid van de geest die men traint. Maar zaken als herhaling, consensual validation, falsificatie en paradigma shift...?

En dan het allerbelangrijkste: alles wat je van andere leren overneemt, of van andere autoren, dat dient zorgvuldig in een referentielijst te worden vermeld. Wel de inhouden en boekwerken van andere religies bestuderen en gebruiken, maar zo doen alsof alles uit de eigen ervaring ontsproten is, dat snap ik dus niet. Misschien was het ooit wel gezegd ergens, maar de volgelingen van zo een leraar zitten nu met een heel geïdealiseerd beeld, namelijk dat alles uitsluitend van Steiner afkomstig is. Het een sluit het ander niet uit: Eigen ervaring van de leraar, naast het zoeken naar methoden in andere leren en teksten. De transparantie waar iets vandaan komt ontbreekt en dat maakt onzelfstandig denkende studenten, ook in de esoterische leer. Dat is dan juist NIET wetenschappelijk, want daartoe moet je meerdere bronnen bestuderen en aan de hand daarvan een EIGEN begrip en lijn uitzetten, die je dan vervolgens ook zelf uitwerkt en onderzoekt, met eigen conclusies. Slecht 1 bron bestuderen en daarin geloven zonder vergelijkend warenonderzoek leidt niet tot een gezonde manier van denken. Dan zit je alleen maar te herhalen wat je gelezen hebt van iemand anders. Dat deed Steiner nu net zelf NIET, hij was breed georiënteerd en zette zich bij tijden heel heftig af tegen iets.

Het praktische opvolgen van raadgevingen in een werkgebied is wel weer iets waar je persoonlijk je eigen ervaring mee kunt opbouwen. Je kunt het al doende uitproberen en zo je inzicht staven. De boer was authentiek voor mij, of ik het nu zelf zo kan onderschrijven of niet, dat doet er niet toe. Ik ben geen boer en heb het niet zo onderzocht en in de praktijk gebracht. Dus niet passend om er een oordeel over te hebben. Ook dat is wetenschap: Niet te snel een oordeel hebben! Een open geest houden. – 8 days ago

Eg Sneek: “...Eigen ervaring van de leraar, naast het zoeken naar methoden in andere leren en teksten...”

Vooral de “eigen ervaring” mag niet ontbreken, in welke onderwerp van studie dan ook, anders blijft alles theorie. Dat artikel in het blad van de BD-vereniging, waarin de boer Erik van Ipenburg uitgebreid aan het woord komt, spreekt ook over een duidelijk “eigen ervaring”.

“...De ervaringen die ik heb met de preparaten is dat de vorming van de aar van de Keltische spelt zich steeds beter ondervult, een mooiere korrel, een voller gewas en de kiemkracht neemt toe. Door het gebruik van de preparaten schud je de elementenwezens wakker en worden ze actief, wat ten goede komt aan de plant...”

Ik twijfel daar geen moment aan. Het komt heel echt over. Toch zou ik dat zelf willen onderzoeken en een eigen ervaring ermee willen opbouwen, voor ik deze zaken zou onderschrijven. Maar ook ik ben geen boer. Mijn werkterrein was en is het gebied van de beeldende kunsten. Als bovenbouwleraar bekend met de planetentypologie, heb ik dat terrein met eigen ervaringen verder weten uit te bouwen. Ik heb het wel eens eerder genoemd in deze discussies. Ik onderscheid ervaringen “uit eerste, tweede en derde hand”, waarbij de ervaringen uit “eerste hand” ( de eigen ervaringen) nooit mogen ontbreken, als je iets beweert. Iets beweren alleen gebaseerd op “derde hands” ervaringen (boeken) is niks waard. – 8 days ago

herma reeskamp: Helemaal mee eens, wetenschap is doen en onderzoeken, ook als het over jezelf gaat als geesteswetenschap. En soms zie je dan na verloop van tijd hoe je het verkeerde dacht... en iets anders beters tegenkomt in je ervaring... Iedere keer als we niet vinden wat we zochten, wordt het pas echt interessant! Daar leeft ook de exoterische wetenschap van. Dat zijn de creatieve momenten.

Interessant die planetentypologie, als gewezen euritmiste weet ik er wel iets van (de kwaliteiten). Ik had lang geleden een moeder, ook eurythmiste, die componeerde in de planetenscala’s van de oude Grieken... maakte daarmee choreografieën en voerde die uit. Ze deed wat ze zelf interessant vond om zich in te verdiepen en had een hekel aan alles wat schools was.

Wat betreft de biol.- dynamische landbouw, de natuurgeesten, elementen, reïncarnatie... ik vind het de moeite waard om het leven kwalitatief te verdiepen met zulke “werkhypothesen” en er als mens in te groeien gedurende lange ervaring. Daardoor heb ik respect voor die boer! Het is volslagen overbodig om een mening te hebben over zaken waar je niets van weet, dat zegt meer over de behoefte aan hokjes in de eigen geest dan over het onderwerp.

Door dat programma van de Hokjesman werd ik geconfronteerd met het feit dat ik inderdaad helemaal nooit een antroposoof geworden ben. In de zin van alles wat Steiner ooit gezegd of geschreven heeft accepteren. Ik heb er alleen uitgehaald wat ik toen nodig had om mezelf te ontwikkelen (zeker de moeite waard!). Sommige uitspraken van Steiner vond en vind ik nog steeds beperkt en tendentieus. Andere onderwerpen zoals die rassentheorie hebben me nooit geboeid. Na mijn opleiding ben ik verder gegaan, op zoek naar de levende bronnen voor meditatie. Toch ken ik een goed stuk antroposofie uit ervaringskennis van mijn eurythmiejaren.

Nu terugblikkend: Er zijn veel stagnaties ontstaan door die insider-outsider mentaliteit, door Steiners taalgebruik, door her her-coinen van woorden, af en toe een babylonische spraakverwarring, vooral over het IK, over wetenschap, over esoterie, over de ontwikkeling op het meditatiepad. Veel mensen denken nog steeds echt dat Steiner een heel andere ontwikkeling voor mensen uitgestippeld heeft. Hoe meer ik me er in verdiep, hoe meer ik zie dat hij gewoon nam wat al aanwezig was in deze wereld (zonder dit duidelijk te vermelden), soms termen letterlijk overnam, soms een nieuw woord er voor creëerde, w.s. oprecht dacht dat hij er iets heel anders mee deed... Net zoals met zijn rassentheorie destijds was hij afhankelijk van de soort kennis die men in zijn tijd had, van oude vertaalde teksten en bronnen, hij zette zich paradoxalerwijze af van leren waar hij wel van alles uithaalde (oosterse systemen)... Er was toen niet zo veel bekend en vertaald als nu. En toch gelooft men dat hij het allemaal uit helderziendheid had. Ik denk: hij heeft bestaande bronnen “aangevuld”, maar soms ook echt iets nieuws en origineels geschapen. En misschien soms klopt iets nu niet meer vanuit ons huidige perspectief. Sorry, ik ben te lang van stof. Maar vond de hokjesman een heel goed beeld geven van de stand van zaken, de problematiek waar ik me nu al jaren in verdiep... als een soort ervaringsdeskundige... – 7 days ago

Roger Kokos: Sorry dat ik zo laat inhaak, maar een erg goed in elkaar gezette aflevering van de hokjesman. Erg luchtig en helemaal binnen de huidige vorm van entertainment. Wel met redelijke hoor en wederhoor. Enigszins vooropgezette mening, waar de blijkbaar niet te vinden antroposofen (zeer humoristisch in beeld gebracht) zich heerlijk aan conformeren. Super zo een BD boer die met zijn enkels in de klei, als een ware apostel, zijn niets vermoedende bezoekers kennis laat maken met de wikken en weeën van Demeter. Zijn moeder die enigszins onthutst uitlegt dat het voor alles heeft gewerkt, behalve voor de mensen; net waar het wel om ging. Ook heerlijk hoe in 3 zinnen het fenomeen euritmie wordt uitgelegd. Tja en dan dat wetenschappelijke stukje... daar gaan we denk ik nooit uitkomen.

Wel frappant dat alle ervaringsdeskundigen, inclusief de als ahriman afgeschilderde criticus, eigenlijk het in grote lijnen blijkbaar helemaal niet zo gek vinden. En er blijkbaar ook niet alleen maar slechter van zijn geworden. En allemaal vervolgens hun eigen weg zoeken = lees missie geslaagd. Ik ben ooit wel een echte antroposoof tegengekomen, die zijn blijkbaar erg schaars, Dr Lievegoed... of blijkt dat nu ook niet een echte te zijn geweest? – 7 days ago

herma reeskamp: Lievegoed, of echte antroposofen... men herhaalt steeds opnieuw wat Steiner heeft geleerd, gezegd, geschreven, legt het uit... Bijna niets nieuws wordt er aan ontwikkeld of toegevoegd. In mijn tijd (rond eind jaren ’60/begin ’70) zei men in Dornach: Wij zijn de bewaarders... Onuitgesproken: voor de komende generaties die er dan mee verder kunnen. Het nieuwe lijkt me inderdaad wat er op individueel niveau mee gedaan wordt.

Inmiddels zijn wij overstelpt met vele spirituele leren, tradities en leraren. Als een soort vloedgolf zijn al die destijds nog niet gekende (ruim 100 jaar geleden toen Steiner begon met zijn leraarschap binnen de theosophische vereniging en ook nog niet zo duidelijk in de jaren ’60 aanwezige) leren over de hele wereld uitgestroomd. O.m. de diaspora van de Tibetanen na de Chinese invasie. Dat is de situatie. Wat destijds nog bijna niemand zelf kon inzien, waar Steiner uit putte, dat is nu als een grote zee om de antroposofie heen. Al die begrippen als karma, reïncarnatie, akasha (overigens volgens de boeddhistische leer heeft Blavatski daar een verkeerd begrip van gevormd, hetwelk weer door Steiner is overgenomen... weer zo een term die een andere en niet geheel “juiste” invulling kreeg) enzovoort.

Daardoor is de antroposofie nu eerder een eiland waarop een stukje kennis geconsolideerd is, gebaseerd op de beginjaren van de theosofische vereniging en later de antroposofische vereniging een ruime eeuw geleden, nu te midden van alle originele bronnen waaruit de theosofen en antroposofen ooit putten. Door historische ontwikkelingen is wat ooit afgesloten was, geheim, nu openbaar en voor een ieder toegankelijk. Je kunt zelf vergelijken waar de inhouden van de antroposofie vandaan komen, welke ideeën van Blavatski Steiner voortzette en nader uitwerkte.

Het ging hier eerder over religie. Blavatski propageerde dat het wezenlijke van alle religies vereend moest worden in een supra leer. Ook Steiner en enkelen van zijn eerste kring in Berlijn streefden na om de kennis van hinduïsme en boeddhisme te integreren in het Christendom... maar dan als een geesteswetenschap, soort religie nieuwe stijl. Dit werd de Christengemeenschap voor de religieus voelenden en in Dornach de esotherische KLAS... voor de meditatie-wetenschappers/beoefenaars. Als alle verbinden met spirituele ervaring religie is, dan was het toch religie eerder dan wetenschap (die ten onrechte geclaimde term, waarbij men zich niet houdt aan alle regels van het wetenschappelijk bedrijf). De Christengemeenschap werd niet toegelaten tot het verbond van Christelijke kerken in Duitsland, terwijl ze dat wel graag wilden... Omdat al die ander religies er in verwerkt zijn en ze daardoor niet zuiver Christelijk zijn. De wetenschappelijke tak van de antroposofie – 6 days ago

herma reeskamp: (sorry ik deed iets verkeerd) ...die realiseren zich niet dat je dat geen wetenschap kunt noemen. Mindere goden hebben hun doctorstitel moeten inleveren door het gebruiken van andermans werken zonder eerlijke vermelding... Maar in die tijd, in feite zoiets als de koloniale tijd, kon men als westerse Christelijke cultuur rustig van andere leren nemen... Wij waren in staat om alles te begrijpen en in te voegen in iets nieuws... Opmerkelijk dat zich nooit iemand daaraan gestoord heeft. Vooral de oorspronkelijke leren hoor je er niet over, behalve dat men zo een begrip als akasha dan wel corrigeert... Omdat ze weten dat er in het westen een verkeerd idee over heerst (vanuit de eigenlijke betekenis in hun leer). – 6 days ago

Eg Sneek: “...men herhaalt steeds opnieuw wat Steiner heeft geleerd, gezegd, geschreven, legt het uit... bijna niets wordt er aan ontwikkeld of toegevoegd...”

Ik kan dat moeilijk beamen voor al die werkgebieden en inhouden die zijn terug te voeren op Steiner. Maar als ik mijn eigen specialisme neem, de planetentypologie, heb ik me vaak “blauw” geregerd, als er weer eens iemand kwam opdagen in een lerarenvergadering, die het moest hebben over de 7 planeten, en al die publikaties daarover, waarvan “Naar een nieuwe sterrenwijsheid” van Leo de la Houssaye een nieuw voorbeeld is. Al deze sprekers en schrijvers blijven het maar herhalen en herkauwen, zonder echt eigen onderzoek te verrichten. Ik vind het geschriftje van Max Stibbe over mensentypen uit 1948 nog redelijk origineel, maar daarna vind je alleen maar herhalingen. Goed, de fenomenologische beschrijvingen van Julius zijn ook nog “pareltjes”, maar daarna houdt het op. In de jaren zeventig waren er zgn. “planetenweekenden” in de Haarlemse vrije school, met Rinke Visser en andere kopstukken. Daar heb ik mijn eerste vragen gesteld, waar nooit echt antwoord op kwam.

Al dit soort ervaringen hebben mij gemaakt tot een onafhankelijk onderzoeker, en “val ik van verbazing van mijn stoel” als ik zo’n boekje van De la Houssaye zie. Hoe kan men dat nou nog steeds blijven volhouden, anno 2013, het werken met 7 planeten. Voor wie het interesseert, mijn onderzoek is uitgebreid te lezen op http://www.astroarts.punt.nl. Het geeft inzicht in het werken met 10 planeten. Het geeft een nieuw zicht op mikro- en makrokosmische verbanden, in met name de prenatale ontwikkeling van een mens. Het geeft zelfs een nieuw zicht op kunst. – 6 days ago

herma reeskamp: Ja, zo wordt een bepaalde frustratie over een zekere ingeslapenheid en het niet meer kunnen stellen van vragen en alles maar, zoals het in het Duits heet, “aus der alte Leierkasten” herhalen... uiteindelijk tot de motor om het zelf te gaan uitzoeken. En kom je zelf tot interessante ontdekkingen! Iedereen die maar een beetje iets wist heeft het mij afgeraden, maar ik ploeg gestaag door... ook als het Goetheanum nergens antwoord op geeft. Ik kom er zelf wel achter. Helmut Zander ondernam zo een poging om alles uit te spitten, behalve de kern van de esoterische leer. Uit respect liet hij dat rusten, vermeldde slechts dat hij niets heeft kunnen vinden.

Ik kan er niet omheen. Na jaren boeddhistische studie en meditatie, nam ik die Klasse ter hand, geïnteresseerd in hoeverre dat een echt andere ontwikkeling beoogt. Verbijsterd moest ik constateren dat Steiner de boeddhistische leer had verwerkt in lessen. Dan ga je vanzelf vragen stellen: hoe kan dat nou??? Waar heeft hij dit vandaan gehaald, ergens in de theosofische tijd? Wie kende hij, wie was eventueel zijn leraar daarin, of heeft hij het zich helemaal zelf eigen gemaakt?? Sommige termen letterlijk overgenomen, sommige “vertaald” in iets anders. En dan ook dat stuk genialiteit, waar hij blijkt weldegelijk een “meester” te zijn on top of the subject, wat weer respect afdwingt... Het is niet alleen maar overgeschreven. Hij heeft er iets aan toegevoegd, het als basis gebruikt. En zo sol je dan verder met je vragen. Hij MOET door een of andere bron met dat materiaal in aanraking geweest zijn.

Het is meestal toch zo dat een meester doorgeeft aan zijn leerlingen de methode waardoor hij zelf die ervaringen/inzichten verwierf. Als hij die ervaringen/inzichten al eerst had, waar dan vandaan en waarom koos hij dan het boeddhisme als systeem? Vond hij het alleen maar een goed vehikel? Nee, want daarvoor gaat hij er inhoudelijk te diep in zonder er van af te wijken. Van Dornach geen enkele reactie, of men weet het niet, of men wil niet. Sindsdien heb ik wel de connectie/bron van kennis over die teksten gevonden, in een persoon, niet de onderlinge verhouding tussen Steiner en die persoonlijkheid als drager van al die kennis. Een deel van mijn vragen heb ik kunnen objectiveren. Vandaar mijn irritatie over gebrek aan transparantie en bronnen opgeven waarop je iets baseert. En zit ik hier te spuien in de hoop dat iemand anders wel meer weet dan ik, van dit onderwerp. – 5 days ago

Eg Sneek: Sander doet met dit onderwerp de Hokjesman nog eens over. Ik vind de Hokjesman, deel 2, wel zo interessant. – 5 days ago

herma reeskamp: Ja, wat is nu de kern, het kenmerkende van die antroposofie. Is het gebonden aan de persoonlijkheid van Steiner, of aan de Vereniging? Of: Een spirituele levensfilosofie die verdieping biedt als je er in duikt, in je eigen werkgebied?... In de esoterische leer wordt aangeraden een leraar net zo lang te onderzoeken en uit te testen tot je er van overtuigd bent dat hij echt een goede gids is, helemaal betrouwbaar als persoon en ook helemaal duidelijk dat zijn methode doortimmerd is (dat doe je o.m. door je te realiseren hoeveel meesters in een bepaalde lijn van opvolging meester-leerling er waren door de eeuwen heen, die er allemaal via die weg gekomen zijn, dus zal het wel een beproefde methode zijn)... Hoe kun je dat doen in de antroposofie als er geen openheid van zaken is? Steiner gebruikt alles, zingt zich tegelijkertijd los van alle tradities en is een a.h.w. losstaand fenomeen...

Ik heb langere tijd gecorrespondeerd met een professor in USA, die dezelfde uitzoekerij deed over een ander standaardwerk, namelijk Occult Science (Die Geheimwissenschaft in Umriss), wat een bewerking schijnt te zijn van Blavatski’s occult science, wat weer een weergave was van een Tibetaanse tekst, iets met een oudere vorm van de Kalachakra (die vandaag de dag in verkorte vorm gebruikt wordt)... Alleen men (de theosofen) zoekt tot op de dag van vandaag naar die tekst... en dat is heel raar dat die niet te lokaliseren valt, want de Tibetanen zijn erg secuur met al hun heilige teksten. Ik las een boekbespreking op Amazon USA, waar iemand ook al uitriep: die hele Occult Science (van Steiner) is Tibetan buddhism! “science fiction” werd het ook genoemd. Blavatski heeft erg onder vuur gelegen, vanaf het moment dat de echte vertalingen door oriëntalisten begonnen, nu een ruime eeuw terug... Toen bleek dat veel van haar opvattingen over het boeddhisme niet correct waren. Ze maakte er een potje van volgens de scolars... Dus Steiner werd gewaarschuwd over het zomaar vrijelijk over boeddhisme of de ideeën van Blavatski spreken, omdat het reputatieschade zou opleveren.

Hij had zelf dus directe toegang tot de vertalingen van een gerenommeerd Tibetoloog, professor die werkte en vertaalde op de universiteit in Berlijn, die toetrad tot Steiners eerste kring. Mogelijk heeft Steiner zijn bronnen in het Boedhisme dus stil gehouden om niet eenzelfde lot als Blavatski te ondergaan, die zelfs ontmaskerd werd als frauduleus (door een wetenschappelijke onderzoekscommissie)... En inderdaad heeft ze ook rare dingen uitgehaald (deze laatste zin is een hypothese van mij). Hier was ik gebleven met mijn eigen onderzoek. Zoiets als “het best bewaarde geheim van de antroposofie” (mijn info gehaald van internet, publicaties Christengemeenschap, Zander, links over theosofen, rondmailen, vragen stellen etc. uiteindelijk tekstueel: de vertaling van termen uit boeddhisme naar het Duits zijn dezelfde termen die Steiner gebruikt, is opvallend want deze vertaling wordt niet elders, door andere vertalers van originele Tibetaanse teksten, zo gehanteerd. Dus Steiner gebruikt deze bron, daar hij zelf geen pali, hindi, sanskrit, tibetaans etc kon lezen. 1+1=2). Ik hou er over op, tijd voor anderen. – 4 days ago’

Labels

Over mij

Mijn foto
(Hilversum, 1960) – – Vanaf 2016 hoofdredacteur van ‘Motief, antroposofie in Nederland’, uitgave van de Antroposofische Vereniging in Nederland (redacteur 1999-2005 en 2014-2015) – – Vanaf 2016 redacteur van Antroposofie Magazine – – Vanaf 2007 redacteur van de Stichting Rudolf Steiner Vertalingen, die de Werken en voordrachten van Rudolf Steiner in het Nederlands uitgeeft – – 2012-2014 bestuurslid van de Antroposofische Vereniging in Nederland – – 2009-2013 redacteur van ‘De Digitale Verbreding’, het door de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders (NVAZ) uitgegeven online tijdschrift – – 2010-2012 lid hoofdredactie van ‘Stroom’, het kwartaaltijdschrift van Antroposana, de landelijke patiëntenvereniging voor antroposofische gezondheidszorg – – 1995-2006 redacteur van het ‘Tijdschrift voor Antroposofische Geneeskunst’ – – 1989-2001 redacteur van ‘de Sampo’, het tijdschrift voor heilpedagogie en sociaaltherapie, uitgegeven door het Heilpedagogisch Verbond

Mijn Facebookpagina

Translate

Volgers

Totaal aantal pageviews vanaf juni 2009

Populairste berichten van de afgelopen maand

Blogarchief

Verwante en aan te raden blogs en websites

Zoeken in deze weblog

Laatste reacties

Get this Recent Comments Widget
End of code

Gezamenlijke antroposofische agenda (in samenwerking met AntroVista)