tag:blogger.com,1999:blog-89499604961731574712024-03-13T18:57:28.034+01:00Antroposofie in de persBedoeld is: antroposofie in de media. Maar ook: in de persbak van de wijngaard, met voeten getreden. Want antroposofie verwacht uitgewrongen te worden om tot haar werkelijke vrucht door te dringen. Deze weblog proeft de in de media verschijnende antroposofie op haar, veelal heerlijke, smaak, maar laat problemen en controverses niet onbesproken.Michel Gastkemperhttp://www.blogger.com/profile/11703149973290737335noreply@blogger.comBlogger1475125tag:blogger.com,1999:blog-8949960496173157471.post-63869211558932644352019-01-01T16:00:00.000+01:002019-01-01T16:00:21.886+01:00Geen nieuwjaar<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEid52Wca6nfskpYASzaxWMPLa74D-cWKXRzUdwBqTOsx2IPim7HSquHYn-8MHA2cNknTatls5gFMoFRpbM7PvfL7uv7asuO4EzSjpdeIYGVwwo_zCNpgGlOPtJjkLRSVF5Bhyphenhyphen2JJAgBQv0j/s1600/P9140172.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="1600" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEid52Wca6nfskpYASzaxWMPLa74D-cWKXRzUdwBqTOsx2IPim7HSquHYn-8MHA2cNknTatls5gFMoFRpbM7PvfL7uv7asuO4EzSjpdeIYGVwwo_zCNpgGlOPtJjkLRSVF5Bhyphenhyphen2JJAgBQv0j/s400/P9140172.JPG" width="400" /></a></div>
<br />
Er is zomaar weer een nieuw jaar begonnen. Terwijl het in het oude helemaal niet goed zat. Dat wil zeggen, in de tweede helft van 2018 heb ik helemaal geen bericht meer gepost. In de eerste trouwens ook niet veel, vier stuks maar, in januari, februari, maart en juni. Dat is een wel heel slechte score, ook al waren ze flink lang. En het was nog wel het jubileumjaar van Antroposofie in de pers... in mei 2018 bestond deze weblog tien jaar. Maar dat is misschien ook het probleem. Een weblog kent over het algemeen niet zo’n lange levensduur, mede wegens de technische ontwikkelingen en het veranderende medialandschap. Wat destijds een innovatie was, is tegenwoordig verouderd gereedschap. Er zijn ook zoveel andere media bijgekomen. En dan de persoonlijke en beroepsmatige omstandigheden, die blijven in tien jaar tijd ook niet dezelfde.<br />
Ik heb deze weblog in 2008 opgezet als een echt leesweblog, waarop veel te lezen stond. Waarmee het een soort archief is geworden, als een kroniek. Maar tegenwoordig mag je bijna niets meer zomaar en ongestraft overnemen, wat overigens maar al te zeer terecht is. Ook het ‘antroposofisch landschap’ is in deze periode ingrijpend gewijzigd. Veel grote antroposofische instellingen bestaan niet meer en de media berichten zonder problemen over antroposofische zaken, organisaties, initiatieven en personen. Ikzelf begeef me veel meer en persoonlijker op Facebook (niet op Twitter trouwens en wat dies meer zij), omdat dit omstreden medium veel handiger en sneller is dan een weblog. Bovendien neem ik daar ook niet zo’n eng omschreven positie in, maar vertegenwoordig vooral mezelf. Die bijzondere positie en functie inzake antroposofie vervul ik meer bij mijn tegenwoordige professionele werkzaamheden. De producten die deze werkzaamheden opleveren, hoef ik hier niet allemaal te herhalen, wat de laatste keren standaard praktijk werd.<br />
Nou ja, hoe dan ook kan ik deze weblog beter sluiten en geen nieuw jaar meer beginnen. Dan blijft die nu alleen maar bestaan als een kroniek van de afgelopen tien jaar, waarin het nodige valt na te lezen. Want het helemaal weghalen vind ik weer zonde. En met iets dat zonde is wil ik geen nieuw jaar beginnen. Nu weet u tenminste dat u er rekening mee moet houden dat dit hier mijn laatste woorden zijn.</div>
Michel Gastkemperhttp://www.blogger.com/profile/11703149973290737335noreply@blogger.com10tag:blogger.com,1999:blog-8949960496173157471.post-3166706695332871752018-06-29T22:31:00.001+02:002018-06-29T22:35:24.121+02:00Goetheanum-leiding<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgvHiDopGpc8FwzT6MxDv4csBNGW2VXEFpvj4Ely2Zp6Gbz3DghRF7weZcE9QYFvKMHp4S-DIa8shTDOksgGSs4kkj2UYx7Romh9GGrJRvckHJtHnGPXA9Hpi7hJ2wDXAmMYDdpWKcLaG3p/s1600/P9140170.JPG" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="1600" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgvHiDopGpc8FwzT6MxDv4csBNGW2VXEFpvj4Ely2Zp6Gbz3DghRF7weZcE9QYFvKMHp4S-DIa8shTDOksgGSs4kkj2UYx7Romh9GGrJRvckHJtHnGPXA9Hpi7hJ2wDXAmMYDdpWKcLaG3p/s400/P9140170.JPG" width="400" /></a></div>
Het tweede kwartaal is zo goed als om en ik heb nog geen bericht opgemaakt. Drie maanden is een hele tijd, maar Motief weet toch een aardig overzicht te bieden. Te beginnen op 11 april.
<br />
<blockquote>
<a href="https://www.motief.online/actueel/nog-steeds-enorme-groei-van-vrijescholen/" target="_blank">Nog steeds enorme groei van vrijescholen </a><br />
<br />
De Vereniging voor vrijescholen laat weten dat de groei nog nooit zo groot is geweest als in de afgelopen tien jaar, namelijk 35%. Men schrijft:
<br />
<br />
‘Vrijescholen groeien daarmee landelijk sterk bovengemiddeld. In totaal volgen nu 27.500 leerlingen in Nederland vrijeschoolonderwijs, 16.000 in het primair onderwijs en 11.500 in het voortgezet onderwijs. Dat blijkt uit een inventarisatie van de Vereniging van vrijescholen.’
<br />
<br />
De vereniging zegt dat dit te danken is aan de onderwijsvisie: ‘Het is vooral de pedagogische visie van de vrijeschool waar ouders en leerlingen voor warmlopen. Het onderwijs richt zich niet alleen op de ontwikkeling van kennis, maar op de hele persoonlijke ontwikkeling van leerlingen.’
<br />
<br />
De oorzaak van de groei is deels de oprichting van nieuwe vrijescholen. ‘In het basisonderwijs (22% in 10 jaar) gaat dat om extra locaties van bestaande vrijescholen waar een hele nieuwe stroom wordt neergezet en ook worden er nieuwe vrijescholen opgericht. Zo startten in schooljaar 2017-2018 nieuwe scholen in Castricum en Oss.’
<br />
<br />
De groei rijst de pan uit op middelbare scholen: ‘In het voortgezet onderwijs is de groei nog sterker (58% in 10 jaar). Er zijn minder middelbare vrijescholen ten opzichte van de basisscholen. Leerlingen uit groep 8 van de vrijeschool (lees: klas 6 op de vrijeschool) kunnen niet altijd naar een middelbare vrijeschool. Dit is regelmatig aanleiding voor ouders om te ijveren voor de oprichting van een nieuwe vrijeschool.’</blockquote>
Het volgende bericht is op 18 april:
<br />
<blockquote>
<a href="https://www.motief.online/actueel/herverdeling-van-taken-en-mandaten-in-het-bestuur-van-de-aag/" target="_blank">Herverdeling van taken in het bestuur van de AAG </a><br />
<br />
Nadat op 24 maart 2018 de Algemene Ledenvergadering van de Algemene Antroposofische Vereniging (AAG) in Dornach, Zwitserland, heeft besloten de twee bestuursleden Paul Mackay en Bodo von Plato niet te herkiezen, heeft de Goetheanum-leiding gewerkt aan het plan voor een overgangstijd. Het resterende bestuur van de AAG bestaat uit vier personen. Dit bestuur en de sectieleiders van de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap vormen samen de Goetheanum-leiding.
<br />
<br />
De taken en mandaten van Paul Mackay en Bodo von Plato in de organisatie, voor projecten, conferenties en werkverbanden, blijven bestaan tot de ‘hei-sessie’ van de Goetheanum-leiding op 11 en 12 juni. Dan zullen de taken en mandaten worden herverdeeld. De opdracht aan Paul Mackay om de Algemene Antroposofische Vereniging verder in de Raad van Commissarissen van Weleda te vertegenwoordigen, is door het bestuur op 10 april bekrachtigd.
<br />
<br />
De Goetheanum-leiding wil de periode tot de sessie in juni gebruiken om de uitslag van de stemming te analyseren en evalueren, en verdere beslissingen voor te bereiden. In het bijzonder zullen daarbij deze vragen centraal staan: welke fouten en welk verzuim is de Goetheanum-leiding aan te rekenen? Welke ontwikkelingen heeft zij niet juist ingeschat? Waar is er een gebrek aan begrip voor de leden? Waar waren processen niet transparant en onvoldoende te volgen?
<br />
<br />
De Goetheanum-leiding schrijft in een brief aan de medewerkers en de leden: ‘Wij willen nog sterker proberen ons in te spannen met onze intenties vanuit het Goetheanum zo mogelijk alle leden mee te nemen.’ Met als doel perspectieven voor de toekomst voor de antroposofie in de wereld en aan het Goetheanum te ontwikkelen.
<br />
<br />
Ramon Brüll van het Duitse antroposofische maandblad Info3 levert commentaar op de gebeurtenissen in een artikel in het meinummer, dat sinds 17 april online staat. Hij interpreteert de situatie als de doorbraak van de ‘conservatieve fractie’. Als het grootste probleem ziet hij echter iets anders. Hij vraagt zich af of een vereniging nog wel de meest geschikte juridische vorm is en of een personele unie van verenigingsbestuur, leiding van het Goetheanumbedrijf en hoofd van de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap in deze tijd nog adequaat is.
<br />
<br />
‘Voor de verschillende taken, zoals coördinatie van wereldwijde activiteiten van de Antroposofische Vereniging, de zakelijke leiding van de miljoenenhuishouding van het Goetheanumbedrijf en de leiding van een op spiritualiteit gerichte Hogeschool, worden verschillende vaardigheden vereist.’ Aldus de opinie van Ramon Brüll.</blockquote>
We gaan mei in, want op 2 mei verscheen:
<br />
<blockquote>
<a href="https://www.motief.online/actueel/het-weten-meten-en-toepassen-in-de-zorgpraktijk/" target="_blank">Het weten, meten en toepassen in de zorgpraktijk </a><br />
<br />
Op 18 mei vindt het jaarlijkse symposium van het lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg aan Hogeschool Leiden plaats. Het gaat over het weten, meten en toepassen in de zorgpraktijk.
<br />
<br />
‘De interesse in vitaliteit, zelfregulatie en gezondheid is de afgelopen jaren in de maatschappij en in de gezondheidszorg sterk gegroeid. Het versterken van zelfregulatie als een gezondheid bevorderende benadering kan beschouwd worden als een aanvulling op de ziekte bestrijdende benadering. Om deze benadering professioneel in de zorgpraktijk te gebruiken zijn kennis, meetinstrumenten en implementatietrajecten in de zorgpraktijk voor verschillende doelgroepen noodzakelijk.’
<br />
<br />
In De Krant van de Aarde – de krant van Groen Nederland, jaargang 13, nummer 2 van april-mei 2018, staat een interview met de lector Antroposofische Gezondheidszorg, onderzoeker Erik Baars: ‘Antroposofische gezondheidszorg past goed bij deze tijd’.
<br />
<br />
‘Veel patiënten ervaren dat ze baat hebben bij antroposofische gezondheidszorg, maar hoe zit het met de wetenschappelijke onderbouwing hiervan? Lector Antroposofische Gezondheidszorg Erik Baars vertelt over het belang en de resultaten van wetenschappelijk onderzoek op dit gebied.’
<br />
<br />
De gezondheidsbevorderende insteek van de antroposofie blijkt goed aan te sluiten bij de opmars van gezondheidsbevordering in de reguliere medische wereld.
<br />
<br />
Baars: ‘Antroposofie is in essentie een geesteswetenschap, een benadering die bedoeld is als een aanvulling op de bestaande wetenschap. Dat betekent dat er onderzoek gedaan wordt, waar kennis uit voortkomt. Die kennis wordt toegevoegd aan wat we al weten op basis van eerder onderzoek, net als in de natuurwetenschappelijke wereld. Dat is volgens mij een van de sterke kanten van de antroposofische gezondheidszorg: dat er heel veel uitgewerkte kennis is, die naar mijn idee bovendien goed aansluit bij wat er natuurwetenschappelijk in de gezondheidszorg gevonden is.’
<br />
<br />
Dat wordt duidelijk tijdens het symposium op 18 mei, waarop zelfregulatie en het versterken ervan vanuit verschillende perspectieven en op verschillende niveaus wordt benaderd.
<br />
<br />
‘Sprekers uit binnen- en buitenland zullen de volgende vragen aan bod laten komen: Wat is autonome (fysiologische) regulatie? Wat is psychologische zelfregulatie? Welke kennis is er inmiddels ontwikkeld? Welke meetinstrumenten zijn er ontwikkeld en getest om veranderingen in zelfregulatie te kunnen meten? En hoe gebruiken we deze kennis en instrumenten in de klinische praktijk met cliënten/patiënten?’</blockquote>
7 mei bracht:
<br />
<blockquote>
<a href="https://www.motief.online/actueel/rumoer-om-de-landelijke-bibliotheek-in-den-haag/" target="_blank">Rumoer om de landelijke bibliotheek in Den Haag </a><br />
<br />
De landelijke antroposofische bibliotheek in Den Haag is al minstens een jaar een omstreden onderwerp binnen de Antroposofische Vereniging. Het is vooral acuut geworden door de verbouwing van het pand waarin de bibliotheek van oudsher is gevestigd, het Elisabeth Vreedehuis in de Riouwstraat te Den Haag, waardoor de bibliotheek een half jaar lang gesloten is geweest. Maar nu deze opnieuw en wel drie volle dagen per week geopend en ook de catalogus weer online beschikbaar is, is het rumoer nog niet verstomd.
<br />
<br />
Het is een landelijke trend dat bibliotheken opnieuw positie moeten kiezen en hun functie moeten herdefeniëren, als niet al meteen sluiting dreigt, omdat de realiteit duidelijke grenzen stelt aan de mogelijkheden. Evenmin is het vanzelfsprekend om zo’n gespecialiseerde bibliotheek als deze landelijke bibliotheek in bedrijf te houden, dat vraagt veel van alle betrokkenen.
<br />
<br />
De website AntroVista plaatste begin mei een alarmerend bericht onder de kop ‘Petitie voor de bibliotheek’. Daarin staat: ‘Het bestuur van de Antroposofische Vereniging heeft het voornemen om het budget van de landelijke bibliotheek in Den Haag vrijwel te halveren. Hierdoor zou o.a. veel materiaal uit de collectie moeten verdwijnen.’ Met het oog op de jaarvergadering op 19 mei wordt opgeroepen een petitie te ondertekenen die het bestuur verzoekt op zijn schreden terug te keren. Inmiddels hebben er al meer dan zeventig mensen ondertekend.
<br />
<br />
Het bestuur op zijn beurt ontkende in het eigen blad Motief in alle toonaarden dit van plan te zijn. Het kondigde de jaarvergadering 2018 aan met onder meer dit agendapunt: ‘Een door het bestuur ingestelde commissie doet verslag van haar onderzoek naar de centrale bibliotheek van de vereniging en geeft mogelijk een advies over de toekomst. Het rapport is hier te downloaden: Advies landelijke AViN-bibliotheek.’
<br />
<br />
Dat advies luidt in kort bestek dat de bibliotheek een landelijke uitleen- en informatiefunctie heeft en houdt (de lokale uitleenfunctie is een impliciet gegeven). Net zoals de bibliotheek een wetenschappelijke functie heeft en houdt, waarvoor de secties van de Hogeschool voor Geesteswetenschap worden betrokken bij het collectiebeheer. Bezuinigen dient alleen te geschieden naar evenredigheid en rekening houdend met de realisatie van de hieronder genoemde doelstelling. Zolang het fysiek realiseerbaar blijft, worden alle functies van de bibliotheek op één locatie gehouden.
<br />
<br />
Die doelstelling van de bibliotheek is volgens de commissie: ‘Het verwerven, ontsluiten en ter beschikking stellen van antroposofische informatie ten dienste van zowel leden van de Antroposofische Vereniging in Nederland als van andere belangstellenden en wel zodanig, dat de collectie fysiek en digitaal gemakkelijk toegankelijk is, een hoge actualiteitswaarde heeft en dat historisch en wetenschappelijk waardevolle boeken en andere documenten bewaard blijven.’
<br />
<br />
Het is een advies aan het bestuur, dus het is afwachten wat het bestuur de leden op 19 mei als voorstel zal voorleggen en wat de Algemene Ledenvergadering vervolgens zal besluiten.</blockquote>
Op 16 mei gevolgd door:
<br />
<blockquote>
<a href="https://www.motief.online/actueel/tweede-brief-van-de-goetheanum-leiding/" target="_blank">Tweede brief van de Goetheanum-leiding </a><br />
<br />
Na op 13 april een eerste brief te hebben geschreven naar aanleiding van de jaarvergadering op 24 maart, heeft het hoofdbestuur er op 14 mei een tweede aan toegevoegd (in het Duits en in het Engels). De vorige keer schreef het bestuur dat het nog wel tot de ‘heisessie’ op 11 en 12 juni zal duren, voordat het knopen kan doorhakken over wat de Algemene Ledenvergadering in maart besloten heeft. Alles zomaar aanpassen gaat niet, nu de uitslag van de stemming anders is uitgevallen dan wat het bestuur en de vertegenwoordigers van de landelijke verenigingen zich hadden voorgesteld. Ondertussen is men wel al bezig met de voorbereidingen voor die later te nemen besluiten.
<br />
<br />
‘In deze voorbereiding wordt duidelijk dat bij onze Hogeschool voor Geesteswetenschap het bepalen van de toekomstige leiding van de Algemene Sectie een grote uitdaging is. Hiermee zijn vragen verbonden over het profiel en de werkwijze van deze voor het geheel van de Hogeschool belangrijke sectie. Dit alles zal in de tijd tot de bijeenkomst over vier weken nauwelijks voldoende duidelijk zijn geworden. Niettemin geldt ook hier wat we voor alle taken aan het Goetheanum hebben besloten: het mandaat aangaande de leiding zal bij de junisessie nieuw worden toebedeeld. Tot dan behouden Paul Mackay en Bodo von Plato hun taken die zij voorlopig binnen de leiding van de sectie in de overgangstijd blijven vervullen.’
<br />
<br />
Dit is niet het enige onderwerp in deze brief. Ook het verloop van de jaarvergadering zelf geeft aanleiding tot nieuwe overwegingen.
<br />
<br />
‘Ons bereiken veel dringende reacties. Hoe kunnen we de over de hele wereld verspreid levende leden op gepaste wijze laten deelnemen aan de besluitvorming op de jaarvergadering, zoals bij de bevestiging van bestuursleden, statutenwijzigingen of de hoogte van de ledenbijdrage? De Goetheanum-leiding heeft Gerald Häfner (leider van de sociaal-wetenschappelijke sectie) en Justus Wittich (bestuurslid) het mandaat gegeven tot eind juni een proces te beginnen dat zal leiden tot voorstellen over nieuwe vormen van deelname door leden. Deze kunnen dan op de jaarvergadering van 2019 worden besproken en eventueel besloten. De Algemene Antroposofische Vereniging, zoals deze momenteel functioneert en zich tot nu toe wereldwijd heeft ontwikkeld, moet tot in de statuten tot uitdrukking komen. Vanaf het begin zijn hierbij de negentien secretarissen-generaal betrokken, die achttien landelijke verenigingen op vijf continenten vertegenwoordigen. Tegelijkertijd versterkt zich dit jaar de uitwisseling met veertien verdere verenigingen (met minder dan vijfhonderd leden).’
<br />
<br />
In de brief maakt het bestuur ook gewag van een verandering in zijn voornemen om de Faust van Goethe in 2020 weer op te voeren. Nu zal er niet van de uitvoering van Christian Peter uit 2016-2017 worden uitgegaan, maar een geheel nieuwe enscenering worden ontwikkeld. Dat zal echter meer tijd en geld kosten, zodat een volledige Faust dan nog niet tot de mogelijkheden behoort, maar wel een ingekorte.
<br />
<br />
Ook intern in het Goetheanum zijn er veranderingen te melden. De werkprocessen worden bekeken door een nieuw gevormde bedrijfsleiding, bestaande uit Stefan Hasler, Justus Wittich en voorlopig tot juni Paul Mackay. Daartoe wordt wekelijks ook een vergadering gehouden met tien bedrijfsbepalende medewerkers die afdelingsoverstijgend een dwarsverband tussen enerzijds de elf secties en anderzijds het huis en de leiding moeten leggen.
<br />
<br />
Tot slot zijn er verschillende personele wijzigingen. Als voorbeeld wordt Martin Zweifel genoemd, die verantwoordelijk was voor de succesvolle betonsanering van het Goetheanum, en die door de gemeenteraad van Dornach is benoemd tot directeur van de afdeling bouwzaken.</blockquote>
De derde maand van het tweede kwartaal is juni. Op 6 juni verschenen maar liefst drie berichten:
<br />
<blockquote>
<a href="https://www.motief.online/actueel/nieuwe-consumentenvraag-en-biodynamische-landbouw/" target="_blank">Nieuwe consumentenvraag en biodynamische landbouw </a>
<br />
<br />
14 juni infodag voor geïnteresseerden in de opleiding op de hoofdlocatie in Dronten.
Maak kennis met duurzame landbouw en ontdek of het werken met planten en dieren iets voor je is. Op Aeres Warmonderhof word je opgeleid tot boer van de toekomst. Biologisch-dynamisch boer om precies te zijn. Er is een opleiding voor jongeren, maar er is er ook één voor volwassenen die in deeltijd willen leren voor een nieuwe carrière in de biologisch(dynamische) landbouw.
<br />
<br />
Vanwege de unieke opleiding die er wordt geboden, stromen er jongeren uit het hele land en het buitenland in met vooropleidingen van vmbo tot vwo. Hier gaan praktijk en theorie echt hand in hand, want jongeren wonen, werken en leren op Aeres Warmonderhof. ’s Morgens zitten ze in de les, ’s middags werken ze op de boerderij vlakbij. De volwassen deeltijders komen één dag per week naar school en lopen stage op een bio(dynamische) boerderij naar keuze.
<br />
<br />
Biologische en biologisch-dynamische boeren verkopen hun producten steeds vaker rechtstreeks aan hun klant en er werken vaak meer medewerkers op het bedrijf. Daardoor zit er een stevige sociale kant aan dit bio-boerenleven. Sommige bio-boeren hebben een zelfoogsttuin of stadstuin, wat betekent dat klanten zelf hun portie komen oogsten van het land. Daarvoor is veel voorlichting en uitleg nodig. Nog zo’n nieuwe vaardigheid die van de boer van de toekomst wordt gevraagd.
<br />
<br />
Tijdens de informatiedag volg je een proefles, lunch je met de studenten in hun huisjes op het erf en werk je mee op de boerderijen. Zo kun je het beste ontdekken of het boerenleven iets is voor jouw toekomst: denk aan bedrijfsleider zijn op een boerderij, aan een stadslandbouwbedrijf of bijvoorbeeld een zorgboerderij.
<br />
<br />
De vraag van de consument van tegenwoordig sluit aan bij de manier waarop biodynamische boeren altijd al werken: duurzaam, lokaal geproduceerd, geen uitputting van bodem, planten en dieren, een eerlijk loon voor de boer. In de biodynamische landbouw staat de kringloop centraal en is een gezonde bodem de basis voor gezond voedsel. Dat is toekomstdenken. De biodynamische landbouw is gebaseerd op de antroposofische wereldvisie van Rudolf Steiner. Je maakt op school kennis met deze manier van kijken en kunt ervaren of dit wat voor je is of niet.
<br />
<br />
Afgestudeerden van Warmonderhof kom je tegen in binnen- en buitenland, als ondernemer of medewerker op grote en kleine boerderijen, zorgboerderijen of stadslandbouwprojecten, in allerlei uitvoerende of leidinggevende functies in natuurvoedingswinkels, groothandels of product verwerkende bedrijven. De opleiding is ook een goede opstap voor alle soorten hbo-opleidingen.
<br />
<br />
Wil je langskomen? Meld je dan even aan via de website. Of hoor in deze filmpjes van studenten zelf hoe het wonen, werken, leren er aan toegaat op Aeres Warmonderhof.
<br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/de-staat-van-het-vrijeschoolonderwijs-is-opgemaakt/" target="_blank">De staat van het vrijeschoolonderwijs is opgemaakt </a><br />
<br />
Op maandag 4 juni publiceerde de Vereniging van vrijescholen voor de allereerste keer de ‘Staat van het Vrijeschoolonderwijs’. De eerste exemplaren werden door voorzitter Rian van Dam op woensdag 30 mei overhandigd aan Lisa Westerveld (GroenLinks), Michel Rog (CDA) en Roelof Bisschop (SGP). Dat gebeurde tijdens een onderwijsdialoog, waarin bestuurders en leraren van vrijescholen hun zorgen uitspraken over de vrijheid in het Nederlandse onderwijs.
<br />
<br />
Met de Staat van het vrijeschoolonderwijs reageert de Vereniging van vrijescholen op de eenzijdige conclusie van de onderwijsinspectie over het vermeende ‘afglijden van het Nederlandse onderwijs’.
<br />
<br />
‘Als die beeldvorming wordt gebruikt voor nog meer inperking van de ruimte in onderwijs, dan gaat dat ten koste van de diversiteit. Leraren worden uitsluitend uitvoerders van onderwijs, scholen worden “meer van hetzelfde” en ouders hebben straks weinig meer te kiezen. Voor vrijescholen is het belangrijk dat er keuzevrijheid is en dat scholen voldoende ruimte hebben om de eigen pedagogische visie op onderwijs in de praktijk vorm te geven’, zo stelde Rian van Dam.
<br />
<br />
De aanwezige Kamerleden toonden begrip voor de zorgen van de vrijescholen en gaven aan belang te hechten aan autonomie in het onderwijs. Rog en Bisschop spraken zich hiervoor uit, Westerveld gaf aan dat GroenLinks op dit moment een partijdebat voert over de vrijheid van onderwijs.
<br />
<br />
De Vereniging van vrijescholen volgt de politieke ontwikkelingen op de voet en zal in het schooljaar 2018-2019 zelf met enkele partners een debatreeks organiseren, onderwijssector breed.
<br />
<br />
De Staat van het Vrijschoolonderwijs is uitgebracht in het licht van het bijna gelijknamige rapport van de onderwijsinspectie. De publicatie toont recente ontwikkelingen in het vrijeschoolonderwijs en geeft diverse auteurs podium om eigen ervaringen en ideeën te delen. Vrijescholen vragen daarmee óók aandacht voor de niet direct meetbare, maar wel merkbare opbrengsten van het onderwijs.
<br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/willem-frederik-veltman-overleden-op-95-jarige-leeftijd/">Willem Frederik Veltman overleden op 95-jarige leeftijd</a>
<br />
<br />
Een oudgediende van de antroposofische beweging, Willem Frederik Veltman, is op 22 mei in zijn woonplaats Den Haag op 95-jarige leeftijd overleden. In januari verscheen nog zijn autobiografie, Licht en Duister. Het verhaal van mijn leven.
<br />
<br />
Tot het eind van zijn leven was hij ten nauwste verbonden met de Vereniging voor Vrije Opvoedkunst, die het blad Vrije Opvoedkunst (VOK) uitbrengt. Hij was na de Tweede Wereldoorlog, in 1947, een van de heroprichters van deze vereniging, op 24-jarige leeftijd, zodat hij die meer dan zeventig jaar trouw gediend heeft. Al die tijd heeft hij als redacteur en auteur een belangrijk stempel op het tijdschrift met dezelfde naam gedrukt.
<br />
<br />
Al gauw raakte hij ook nauw betrokken bij het reilen en zeilen van de Antroposofische Vereniging, hij werd eind jaren vijftig ook redacteur van het ledenblad van deze vereniging. In de jaren zestig en zeventig was hij tevens bestuurslid. In de jaren negentig raakte zijn relatie met de vereniging echter ernstig bekoeld, wat hem noopte afstand ertoe te nemen.
<br />
<br />
Wim Veltman was op veel terreinen actief, ten eerste in de landelijke vrijeschoolbeweging. Hij is vooral bekend geworden door zijn cursussen en voordrachten, en door de vele boeken die hij schreef. In zijn werk werd hij gedreven door zijn liefde voor toneel, zijn idealen met betrekking tot Europa en de inspiratie uit de antroposofie en uit het Christendom.
<br />
<br />
Wim Veltman heeft veel boeken op zijn naam staan. Die zijn destijds voornamelijk uitgegeven door Uitgeverij Vrij Geestesleven, waar hij ook bestuurslid is geweest. Later nam Uitgeverij Christofoor een aantal van zijn titels over. Zijn boeken gingen onder meer over Chartres, Hellas, Victor Hugo, Goethe, Dante, over de vrijeschool en over karma en reïncarnatie. Een monumentale reeks titels.
<br />
<br />
<i>Publicaties van Wim Veltman</i>
<br />
<br />
De vrije scholen. Beginselen en methode 1957
<br />
Nella fiamma d’amor. Studie over het leven en werk van Dante Alighieri 1968 Tweede druk 1978 met nieuwe titel Dantes openbaring
<br />
Wat is antroposofie? 1970
<br />
Karma en reïncarnatie 1974
<br />
Shakespeare’s imaginatieve wereld. De vormen van dingen onbekend 1976 Tweede druk 1989 met nieuwe titel Meer dan een spel der verbeelding. Geestelijke realiteiten in het werk van Shakespeare
<br />
Rudolf Steiner. Een biografie 1980
<br />
Chartres. Historie, de kathedraal, het geheim van Chartres 1980
<br />
Zangers en ketters. De cultuur van troubadours en katharen in Zuid-Frankrijk 1981
<br />
Goethe en Europa. Een bezinning op de huidige wereldsituatie 1982
<br />
Tempel en graal. Over de mysteriën van tempelorde en graal en hun betekenis voor onze tijd 1989
<br />
Antroposofie. De weg van het ik 1991
<br />
Reïncarnatie en regressie. Over de werking van het karma 1993
<br />
Mensen en planeten. Een kosmisch georiënteerde psychologie 1993
<br />
De spirituele werkelijkheid van het Christendom 1996
<br />
Ravenna. Tijden, beelden en gestalten 2002
<br />
Victor Hugo, Oceaan. Mysteriesporen in leven en werk van Frankrijks grootste dichter 2006
<br />
Hellas. herinnering, bezinning, toekomstverwachting 2009
<br />
Licht en Duister, het verhaal van mijn leven 2018
</blockquote>
Op 11 juni kwamen de Zonnehuizen nog eens in beeld:
<br />
<blockquote>
<a href="https://www.motief.online/actueel/nieuw-veldheim-in-de-maak/" target="_blank">Nieuw Veldheim in de maak </a><br />
<br />
Een verrassende wending in de continuing story van de Zonnehuizen in Zeist. De grote instelling, ooit opgericht door Bernard Lievegoed, ging in 2011 failliet. Het werd overgenomen door eerst Intermetzo, maar die raakte zelf ook in de problemen, later door Pluryn. We berichtten daarover. Het vastgoed moest worden afgestoten en staat momenteel te koop. Nu is er onder anderen door oud-medewerkers van de Zonnehuizen het initiatief genomen om het vastgoed te verwerven, onder de noemer ‘Nieuw Veldheim’, bestemd voor ‘ecologische inclusieve buurtontwikkeling, duurzaam wonen en werken voor meerdere generaties en doelgroepen in Zeist’.
<br />
<br />
De bijbehorende website meldt: ‘Vereniging Azarias Buurtontwikkeling heeft op 21 februari 2018 Coöperatie Nieuw Veldheim opgericht om de herontwikkelingslocaties Veldheim, Stenia en Peronnik aan te kopen en vervolgens te transformeren naar duurzame, inclusieve buurten. Deze locaties liggen aan de Utrechtseweg 69, 86 en 119 in Zeist en behoren tot de Stichtse Lustwarande. De Stichtse Lustwarande strekt zich uit van de Bilt tot Rhenen en kent meer dan honderd buitenplaatsen en landgoederen langs de zuidwestelijke rand van de Utrechtse Heuvelrug.
<br />
<br />
We hopen u te interesseren om mee te doen. Er is haast geboden, omdat we voor 2 juli 2018 een bod gaan uitbrengen en we daartoe meer dan 50 woningen verkocht dienen te hebben van de 89 die we gepland hebben. Op deze website leest u meer over ons burgerinitiatief tot buurtontwikkeling.’
<br />
<br />
De initiatiefgroep gaat voortvarend te werk. Onder de kop ‘Bod op oud-Zonnehuizen locaties’ schrijft men: ‘Sinds half april staan in Zeist de voormalig Zonnehuizen locaties, Veldheim, Stenia en Peronnik, te koop. Azarias Buurtontwikkeling heeft ontwerpschetsen laten maken en in samenspraak met omwonenden de plannen verder ontwikkeld. In de plannen is plaats voor diverse soorten woningen en maatschappelijke organisaties (opleidingen, zorg, werkplaatsen). Voor de aankoop is Coöperatie Nieuw Veldheim opgericht. Zij zal voor 2 juli 2018 een indicatief bod doen. Omdat de tijd begint te dringen, zoeken we een groter publiek om de belangstelling te peilen. Alleen als velen de plannen steunen en meedoen, zal het lukken!’
<br />
<br />
Er wordt gestreefd naar historische continuïteit. Initiatiefneemster Alexandra Buijsman vertelt op de website: ‘Het gaat erom de functies wonen, werken en zorgen samen te brengen in levendige buurten met een voorbeeldfunctie voor de samenleving. We houden het gedachtegoed levend, van waaruit professor Bernard Lievegoed (oprichter van Zonnehuizen in 1931) en zijn vrouw Nel Schatborn (directeur van Zonnehuizen tot 1976) samen met de begeleiders vele honderden kwetsbare kinderen ondersteund hebben. Door deze bijzondere locaties te transformeren naar inclusieve zorgzame buurten, bouwen we voort op de historie van aandacht voor elkaar en de omgeving in de ruimste zin van het woord. Lievegoed noemde dat bouwen aan een helende omgeving voor de samenleving. Dat is de opgave voor Azarias Buurtontwikkeling.’</blockquote>
Tot slot was er op 25 juni aandacht voor wat er in Dornach gebeurt:
<br />
<blockquote>
<a href="https://www.motief.online/actueel/derde-en-vierde-goetheanum-brief-aan-de-leden/" target="_blank">Derde en vierde Goetheanum-brief aan de leden </a><br />
<br />
Op 16 mei berichtten we over de ‘Tweede brief van de Goetheanum-leiding’, waarin het hoofdbestuur aan het Goetheanum in Zwitserland verslag deed welk gevolg het gaf aan de jaarvergadering 2018.
<br />
<br />
Inmiddels zijn twee nieuwe brieven verschenen die de meest recente ontwikkelingen schetsen, in het kader van meer transparantie en communicatie. Behalve versies in het Duits en Engels, meteen ook vertalingen in het Frans en Spaans.
<br />
<br />
De derde brief verscheen begin juni, dus nog voor de interne conferentie van het bestuur op 11 en 12 juni, waarin knopen zouden moeten worden doorgehakt. Het bestuur beschreef daarin dat het tot zijn verrassing moest vaststellen dat veel mensen geen duidelijk beeld hebben hoe de leiding van het Goetheanum wordt samengesteld en hoe deze werkt. In de brief legde men dit uit en stelde kort de mensen voor die deel uitmaken van deze leiding.
<br />
<br />
De vierde brief verscheen medio juni, dus na de interne conferentie, en maakte de resultaten daarvan bekend. Het is een lange brief geworden. De korte samenvatting in vijf punten luidt aldus:
<br />
<br />
1. De Goetheanum-leiding neemt de volle verantwoordelijkheid voor de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap over. Uit haar waarneming vanuit Hogeschoolperspectief benoemt zij in de toekomst leden van het hoofdbestuur en vraagt de Algemene Ledenvergadering deze keus te bevestigen.
<br />
<br />
2. Het hoofdbestuur bestaat uit Justus Wittich, Joan Sleigh, Constanza Kaliks und Matthias Girke.
<br />
<br />
3. De behartiging van zaken die de eerste klas van de Hogeschool betreffen, is aan Claus-Peter Röh toebedeeld. Hij wordt hierin door Joan Sleigh (Engels) en Constanza Kaliks (Spaans/Portugees) ondersteund.
<br />
<br />
4. Justus Wittich draagt procesverantwoordelijkheid om binnen een jaar de Algemene Antroposofische Sectie van een eigen sectieleiding te voorzien. Daarbij werken onder anderen Florian Osswald en René Becker mee. In de tussentijd blijft Joan Sleigh aanspreekpunt voor de Algemene Antroposofische Sectie.
<br />
<br />
5. De Goetheanum-leiding heeft Rebekka Frischknecht (voor de medewerkers), Stefan Hasler (Goetheanum-leiding) en Justus Wittich (hoofdbestuur) met de bedrijfsvoering in huis belast.
<br />
<br />
Op de foto: de Goetheanum-leiding na de interne conferentie op 11 en 12 juni 2018 (foto: Heike Sommer).</blockquote>
</div>
Michel Gastkemperhttp://www.blogger.com/profile/11703149973290737335noreply@blogger.com11tag:blogger.com,1999:blog-8949960496173157471.post-69994025987368814012018-03-29T22:16:00.002+02:002018-03-29T22:16:59.487+02:00Rehabilitatie<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjraxR5xxfusBCoWvwP61fJXQic6qjWhox-xCPehz2eBWnuekHlCzronK3dgA7xahTbRRWcvfADsdzG-RfL90jY9VNX4uaPW9tWdHwL006xrwYNcj2Uss_oTfiEP1Es7-1zyaNA9E1sclnV/s1600/P9140167.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="1600" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjraxR5xxfusBCoWvwP61fJXQic6qjWhox-xCPehz2eBWnuekHlCzronK3dgA7xahTbRRWcvfADsdzG-RfL90jY9VNX4uaPW9tWdHwL006xrwYNcj2Uss_oTfiEP1Es7-1zyaNA9E1sclnV/s400/P9140167.JPG" width="400" /></a></div>
<br />
Het is eind maart. Als ik in deze maand nog een bericht wil maken, moet dat nu snel. Er valt uiteraard veel te melden. We beginnen waar we de vorige keer waren gebleven.</div>
<blockquote>
<a href="https://www.motief.online/actueel/best-bijzonder-antroposofische-opleidingen-aan-hogeschool-leiden/" target="_blank">Best bijzonder: antroposofische opleidingen aan Hogeschool Leiden </a><br />
26 februari 2018
<br />
<br />
Kijkje in de keuken bij antroposofische opleidingen.
<br />
<br />
Iedereen die wil weten wat er gebeurt bij de opleidingen Docent Muziek, Vrijeschool Pabo, Docent Dans/Euritmie en Kunstzinnige Therapie kan op 17 maart terecht op De Ontmoetingsdag op Hogeschool Leiden.
<br />
<br />
Op die dag kan iedereen een kijkje nemen in de keuken van de bijzondere opleidingen, kennis maken met studenten en docenten, en workshops en presentaties bijwonen. De workshops worden in twee rondes verzorgd door studenten en docenten van de organiserende opleidingen.
<br />
<br />
Klik hier voor meer informatie en aanmelding.
<br />
<br />
Programma
<br />
09.45 uur: Inloop & Markt
<br />
10.15 uur: Opening door studenten
<br />
11.15 uur: Eerste workshopronde
<br />
12.15 uur: Tweede workshopronde
<br />
13.00 uur: Biologische lunch en ruimte voor Ontmoeting
<br />
14.00 uur: Einde
<br />
<br />
De workshops worden in twee rondes verzorgd door studenten en docenten van de opleidingen Kunstzinnige Therapie, Docent Muziek, Docent Dans/Euritmie en Vrijeschool Pabo. Deelname aan de Ontmoetingsdag is kosteloos. Wel is het belangrijk om je komst door te geven via het aanmeldformulier.
<br />
<br />
Sinds 1 januari 2013 vormen de opleidingen van voormalig Hogeschool Helicon in Zeist en Den Haag onderdeel van het cluster Educatie van Hogeschool Leiden. Dit betreft de opleidingen Docent Dans/Euritmie, Docent Muziek en de Vrijeschool Pabo. De opleidingen kenmerken zich door hun antroposofische grondslag.
<br />
<br />
Per april 2014 zijn de eerstegraads lerarenopleidingen Dans/Euritmie en Muziek in Den Haag verhuisd naar de locatie van Hogeschool Leiden in Leiden. De Vrijeschool Pabo in Zeist was al in een eerder stadium verhuisd.
<br />
<br />
Hogeschool Leiden kent nog vier andere clusters, waaronder het cluster Zorg. De opleiding Kunstzinnige Therapie behoort hiertoe. Deze opleiding Kunstzinnige Therapie – die haar basis in de antroposofische gezondheidszorg heeft – is de enige geaccrediteerde hbo-opleiding voor het beroep van kunstzinnig therapeut en bestaat al sinds 1992 aan Hogeschool Leiden.
<br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/presentatie-nieuw-boek-over-de-jeugd-van-rudolf-steiner/" target="_blank">Presentatie nieuw boek over de jeugd van Rudolf Steiner </a>
<br />
26 februari 2018
<br />
<br />
Op de geboortedag van Rudolf Steiner, op 27 februari nu 157 jaar geleden, zal het nieuwe boek van Martina Maria Sam over kinder- en jeugdjaren van Rudolf Steiner ten doop worden gehouden. Dat gebeurt heel toepasselijk in de boekhandel in het Goetheanum te Dornach, Zwitserland.
<br />
<br />
De auteur toont in het boek veel details uit Steiners leven tussen 1861 en 1884. Zoals biografische schetsen van zijn belangrijkste klasgenoten en leraren op school, gereconstrueerde lesroosters, onderwerpen van opstellen en gevolgde colleges. Als bijproduct kon de auteur verschillende keren iemand identificeren en bepaalde verbanden leggen. Zo werd duidelijk dat de zus van jeugdvriend Rudolf Ronsperger – de vrouw van een bekende, in Berlijn levende schrijver – Luise Kautsky was. In de nalatenschap van het echtpaar Luise en Karl Kautsky bevond zich niet alleen een foto van broer Rudolf, maar ook een brief waarin de reden voor zijn suïcide in 1890 staat.
<br />
<br />
Is de auteur ook iets te weten gekomen over de hobby’s van Rudolf Steiner? De biografe schrijft dat hij zichzelf op eigen initiatief boekbinden, steno, Latijn en Grieks leerde. ‘Opvallend bij Rudolf Steiner is zijn al vroeg aanwezige, sterke kennisdrang – van de vraag: wat gebeurt er binnenin een spinnerij?, via de het droogproces van inkt en de mathematische fundamenten van het atomisme die hij als twaalfjarige zelfstandig probeerde te doorzien, tot kennistheoretische vraagstukken, bijvoorbeeld over de natuur van het Ik.’
<br />
<br />
Martina Maria Sam liet zich leiden door een innerlijk motief. Rudolf Steiner heeft er zelf op gewezen hoe vroege biografische ervaringen in zekere zin tot ‘kijkglazen’ kunnen worden voor geesteswetenschappelijk onderzoek. Zo heeft de diepe schaamte die hij beleefde toen hij als leerling een nieuw, door zijn ouders duur gekocht schrift door een omgevallen inktpot had bedorven, tot een ‘versterking van zijn krachten tot geestelijk bevatten’ gevoerd. Zulke verbanden zijn niet in het minst aansporingen om de eigen biografie opnieuw te bezien.
<br />
<br />
Martina Maria Sam, Rudolf Steiner. Kindheit und Jugend (1861-1884). Verlag am Goetheanum, Dornach 2018, 488 bladzijden, € 50.
<br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/het-verschijnen-van-bronnen-van-de-euritmie/" target="_blank">Het verschijnen van ‘Bronnen van de euritmie’ </a>
<br />
14 maart 2018
<br />
<br />
In april verschijnt het langverwachte boek van Werner Barfod, Bronnen van de euritmie. Het wezen van de mens in dierenriemgestiek en planeetgebaar. Scholingsmotieven en nieuwe vertolkingsmiddelen in de euritmische kunst op basis van de antroposofische menskunde. Bewerking, samenstelling, vertaling en annotatie door Paul Peter Vink.
<br />
<br />
De inhoud van Bronnen van de euritmie is verdeeld over vier boeken:
<br />
<br />
Boek I en Boek II: In de eerste twee boeken staat de Logosverbondenheid van de mens centraal. Zowel in verband met zijn constitutie, als in verband met zijn culturele en individuele ontwikkelingsmogelijkheden en -opgaven.
<br />
<br />
Boek III: Het derde boek wil aan de hand van voorbeelden uit de woordkunst mogelijkheden aangeven die tot het gaan van een dergelijke weg kunnen enthousiasmeren.
<br />
<br />
Boek IV: Om deze scheppingsmogelijkheden te mobiliseren en tot ontwikkeling te brengen, is het van belang dat het Ik van de euritmist zich zodanig versterkt dat het vrij kan gaan ademen tussen Ego en hoger Ik. In het oefentraject van de meditatieve euritmie zijn daartoe de voorwaarden gegeven. De meditatieve euritmie is het onderwerp van het vierde boek.
<br />
<br />
Door te kiezen voor een indeling in vier ‘boeken’, een glossarium, appendices en een uitgebreid notenapparaat is Bronnen van de euritmie als een handboek opgezet voor in principe iedereen die geïnteresseerd is in de euritmie. Het boek is ontstaan uit een uniek project en langzaamaan gegroeid, in directe samenwerking met Werner Barfod, rond het thema ‘De scheppende kracht van het woord.’ Het motto van Bronnen van de euritmie luidt: ‘Het Woord stroomt werkzaam door de wereld, en de vormen van de wereld houden het Woord vast.’
<br />
<br />
Het boek verschijnt bij Uitgeverij KaBeiRoi, een initiatief van Paul Peter Vink en zijn vrouw Hildegard Backhaus Vink. Bronnen van de euritmie is de eerste publicatie van deze nieuwe uitgeverij, die onder de naam Verein KaBeiRoi Verlag is ingeschreven in het handelsregister van Arlesheim in Zwitserland. Geïnspireerd door de aloude wijsheid van de Kabieren: ‘Natuur is geest, geest is natuur’, wil de uitgeverij in haar fonds titels van antroposofische auteurs uit met name het Duitse taalgebied opnemen.
<br />
<br />
Bronnen van de euritmie is met behulp van een formulier op de website van de uitgeverij te bestellen met een korting van € 20,00, namelijk voor de sterk gereduceerde prijs van € 49,50 (verkoopprijs bij verschijnen € 69,50). Deze aanbieding geldt tot het moment waarop het boek rond 7 april in de boekhandel verkrijgbaar zal zijn. Het boek wordt bovendien kosteloos per post toegezonden. Bronnen van de euritmie verschijnt in een linnen gebonden uitgave voorzien van twee leeslinten en telt ruim 1300 pagina’s in dundruk.
<br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/maak-helder-wat-je-doet-en-waarom/" target="_blank">Maak helder wat je doet en waarom</a>
<br />
19 maart 2018
<br />
<br />
‘Er vindt momenteel een discussie plaats onder leerkrachten van vrijescholen over het leren schrijven en leren lezen in de eerste klas van de vrijeschool. Een aantal scholen hanteert de zogenaamde José Schraven methodiek en weer anderen zijn het daar hartgrondig mee oneens en gaan voor één van de kroonjuwelen van de vrijeschool: het leren schrijven en lezen zoals Rudolf Steiner dat heeft aangegeven voor de kinderen in een eerste klas.’
<br />
<br />
Zo valt te lezen op de website van ‘Gezondmakend onderwijs’, onder de kop ‘Platform “Met ons kun je Schrijven en Lezen”’. Dit platform blijkt een initiatief te zijn van de redactie van de tijdschriften Vrije Opvoedkunst en De Lerarenbrieven. De bedoeling is het thema ‘Leren Lezen en Schrijven’ te bespreken en uit te diepen en daarbij ook andere belanghebbende partijen uit te nodigen om deel te nemen. Met name worden genoemd ‘de pedagogische sectie van de AViN, de BVS (Schoolbegeleidings-dienst), de Vereniging van vrijescholen, Vrijeschool Pabo (v/h Hogeschool Helicon), de Vereniging voor Vrije Opvoedkunst en individuele leerkrachten die zich in dit onderwerp verdiept hebben of zich willen verdiepen.’
<br />
<br />
Men geeft echter aan het ook heel belangrijk te vinden dat ouders hierover meedenken en zich kunnen uitspreken. ‘De redactie van Vrije Opvoedkunst en De Lerarenbrieven zal de ingekomen reacties verzamelen en een samenvatting daarvan opnemen op de site.’
<br />
<br />
Het digitale platform is vinden op de website van de Vereniging voor Vrije Opvoedkunst. Op de website staan al acht heel diverse bijdragen, van Ingrid Boelens, Kim Lapré, Kees Warmerdam, Frans Lutters, Annechien Wijnbergh (BVS schooladvies) en Joep Eikenboom. De laatste schrijft: ‘Een aantal jaren geleden tijdens een bijeenkomst op de Dordtse Vrije School raadde een onderwijsinspectrice ons aan om toch vooral vast te houden aan en te gaan staan voor de kwaliteit die het vrijeschool-onderwijs te bieden heeft. Zij waarschuwde voor de neiging binnen de vrijescholen om zich uit angst alsmaar aan te passen aan wat in het onderwijsveld zogenaamd “verwacht” wordt. “Maak helder wat je doet en waarom”, was haar boodschap.’
<br />
<br />
Ingrid Boelens van de vrijeschool Amersfoort schrijft: ‘Mij werd duidelijk dat velen mijn zorgen delen, daar waar het gaat over het loslaten van de goede, mooie en ware menskundige achtergronden van ons vrije-school-leerplan. Op veel vrijescholen gaat het niet meer om de werking van het onderwijs, maar om resultaten en vooral om die met grote snelheid te behalen. Ik krijg de indruk dat op veel scholen de meeste leerkrachten “gewoon” meegaan in het zo snel mogelijk leren lezen en schrijven en “onze” uitgangspunten ‘vergeten’ (of niet eens kennen). Daarnaast is er een handjevol (meestal minder) leerkrachten dat grote zorgen heeft, niet in gesprek kan of mag en niet weet hoe nu verder. Ook zijn er ouders die over deze gang van zaken in de vrije scholen vragen stellen.’</blockquote>
Voordat ik met het meest recente bericht van Motief kom, eerst deze oproep op de website van de Antroposofische Vereniging, die daar sinds begin februari op staat:
</div>
<blockquote>
<a href="https://www.antroposofischevereniging.nl/uitgelicht/oproep-jaarvergadering-2018-in-dornach/" target="_blank">Oproep jaarvergadering 2018 in Dornach</a><br />
<br />
De jaarvergadering van de Algemene Antroposofische Vereniging in Dornach (Zwitserland) zal dit jaar plaatsvinden van 22 tot en met 25 maart. Dat betekent dat de vergadering dit keer niet op vrijdag, maar al op donderdag begint en duurt tot en met zondagmorgen. Dat is niet zonder reden. Drie belangrijke zaken staan op de agenda.
<br />
<br />
Ten eerste, dat wij al even onderweg zijn om de impuls van de vereniging als geheel te versterken, vanaf de Wereldconferentie Michaël 2016. De drievoudige aanpak om deze vereniging met de impuls van het Goetheanum als Hogeschool voor Geesteswetenschap, op basis van de Grondsteen, te verlevendigen en te verdiepen komt uitgebreid aan de orde. In werkgroepen is er alle gelegenheid om in kleiner verband nader op verschillende aspecten in te gaan en actief mee te doen.
<br />
<br />
Ten tweede is er de rehabilitatie van Ita Wegman en Elisabeth Vreede die door een uitgebreide voorbereiding – in samenspraak met een initiatiefgroep vanuit de leden uit verschillende landen – nu een prominente plek krijgt op de jaarvergadering. Op donderdag en vrijdag is er steeds een lezing over een van beide vrouwen uit het eerste bestuur en wij hebben gelegenheid om als leden ons uit te spreken in een plenair gesprek, alvorens op zaterdag met de formele punten van de jaarvergadering (huishoudelijk gedeelte) ook over een voorstel tot opheffing van de ontslagbesluiten van Ita Wegman en Elisabeth Vreede uit 1935 te stemmen. Het voorstel zal bekend worden gemaakt in het weekblad Das Goetheanum.
<br />
<br />
Ten derde is er de herbenoeming van de bestuursleden Paul Mackay en Bodo von Plato. Na zeven jaren moet een bestuursbenoeming worden bevestigd of zij eindigt. Dat besluit ligt voor beiden op de jaarvergadering ter stemming voor. Dit jaar treedt Seija Zimmerman af, die in Finland haar werk voor de antroposofische geneeskunde zal voortzetten. De overige bestuursleden zijn Constanza Kaliks, Joan Sleigh en Matthias Girke. Bij het uitblijven van een herbenoeming – die niet vanzelfsprekend is – zou het bestuur halveren. Tijdens hun laatste treffen in februari in Conegliano in Italië (een verslag daarvan verschijnt in Anthroposophie Weltweit) spraken de Europese secretarissen-generaal de zorg uit dat er voldoende continuïteit blijft in het bestuur en dat de stem van de Antroposofische Vereniging als wereldvereniging voldoende gehoord wordt tijdens de jaarvergadering en niet te veel een lokale aangelegenheid van de leden in (de omgeving van) Dornach. Zij spraken zich uit voor de herbevestiging van Paul Mackay en Bodo von Plato, die in de wereld het gezicht zijn van de vernieuwing van de vereniging. De impuls om de vereniging te verlevendigen en tegelijk de onderlinge samenhang te versterken gaat in belangrijke mate van hen uit. De secretarissen-generaal roepen leden van hun landelijke verenigingen op om naar de jaarvergadering in Dornach te gaan om in ieder geval de stem uit de verschillende landen sterker te laten horen. Het besturen van de Algemene Antroposofische Vereniging is meer dan een lokale aangelegenheid en we staan op een cruciaal knooppunt in de ontwikkeling.
<br />
<br />
Vandaar dat ik hier graag de oproep doe, dat u met een roze ledenkaart naar Dornach komt op de jaarvergadering. Daarvoor zijn nu drie hele goede redenen, die ons als Nederlandse leden mede aangaan! Het wordt verder een jaarvergadering met rijk programma (zie de website www.goetheanum.org).
<br />
<br />
<i>Jaap Sijmons</i></blockquote>
Dan door naar het laatste bericht van Motief, dan weet u waar dat vandaan komt.
</div>
<blockquote>
<a href="https://www.motief.online/actueel/rehabilitatie-en-wijziging-bestuur-aag-in-het-goetheanum/" target="_blank">Rehabilitatie en wijziging bestuur AAG in het Goetheanum </a><br />
27 maart 2018
<br />
<br />
De verwachte rehabilitatie van Ita Wegman (1876-1943) en Elisabeth Vreede (1879-1943), die in 1935 van hun bestuursfunctie werden ontheven, vond eind maart plaats op de Algemene Ledenvergadering van de Algemene Antroposofische Vereniging in het Goetheanum te Zwitserland. De Nederlandse voorzitter Jaap Sijmons doet op de website van de Antroposofische Vereniging in Nederland verslag van deze Jaarvergadering van 22 tot 25 maart 2018. Tegelijk stemden de aanwezige leden in het Goethenaum niet voor de door het bestuur voorgestelde bevestiging van de verlenging van de bestuurstermijn van de huidige bestuursleden Paul Mackay en Bodo von Plato. Het hoofdbestuur aan het Goetheanum bestaat dientengevolge nu uit vier personen.
<br />
<br />
Sijmons schrijft: ‘Zeven jaar geleden werd de levenslange benoeming van de bestuursleden vervangen door een zevenjaarstermijn. Voor Paul Mackay en Bodo von Plato begon deze termijn in 2011 en nu waren zij aan herbenoeming toe. De algemene vergadering heeft niet in meerderheid vóór gestemd. Voor de jaarbijeenkomst van vier dagen (donderdag tot zondag) hadden zich circa 560 leden aangemeld. Bij het gedeelte van de jaarvergadering op zaterdagmiddag, waarop de stemming plaatsvond, liep de zaal vol tot bijna 1000 leden. Er werden bij de stemming voor de nieuwe bestuurstermijn voor Paul Mackay 937 geldige stemmen uitgebracht, 408 voor, 467 tegen en 62 onthoudingen. Voor Bodo von Plato 940 geldige stemmen en 398 voor, 486 tegen en 56 onthoudingen.’
<br />
<br />
Voorzitter Sijmons maakt ook gewag van een merkwaardige bijkomstigheid in dit proces: ‘Het Zwitserse verenigingsbestuur publiceerde in haar mededelingenblad nog enkele dagen voor de vergadering aan al haar leden zijn brief aan de algemene Vorstand met daarin het oordeel dat Paul Mackay en Bodo von Plato niet moesten aanblijven. (…) Gelet op de reacties in de zaal en uiteindelijk ook de stemmingsuitslag ontstond bij de kring van secretarissen-generaal en de landelijk vertegenwoordigers de stellige indruk dat de negatieve stemming bij meer lokale leden oververtegenwoordigd was en de positieve stem van leden verder weg minder tot uitdrukking kwam. Aanwezig was nog geen 2% van de leden uit de hele wereld. Gezien het geringe verschil in stemmen en het grote verschil in gerepresenteerde bestuursstandpunten moeten wij ons op die situatie wel bezinnen.’</blockquote>
Het hele verslag is op de website van de Antroposofische Vereniging te vinden:
</div>
<blockquote>
<a href="https://www.antroposofischevereniging.nl/uitgelicht/rehabilitatie-en-gewijzigde-bestuurssamenstelling/" target="_blank">Rehabilitatie en gewijzigde bestuurssamenstelling</a><br />
<br />
<i>Verslag Jaarvergadering 2018 in Dornach
</i><br />
<br />
De recente jaarbijeenkomst en algemene ledenvergadering van de Allgemeine Anthroposophische Gesellschaft (AAG), van 22 tot 25 maart in het Goetheanum te Zwitserland bracht een paar opvallende zaken, waarover ik hier graag, vooruitlopend op berichtgeving in Motief, kort verslag doe.
<br />
<br />
<i>Rehabilitatie Ita Wegman en Elisabeth Vreede
</i><br />
<br />
De door de initiatiefgroep van onder anderen onze Nederlandse leden Marijcke van Hasselt en Pieter van Blom werd een motie tot het opheffen van het besluit van 1935, waarbij Ita Wegman en Elisabeth Vreede van hun bestuursfuncties werden ontheven, aan de orde gesteld. In de aanloop naar de stemmingen (tijdens de algemene ledenvergadering op zaterdagmiddag), hebben Stephan Jordan en ik op donderdag de leden verteld over het Elisabeth Vreedehuis in Den Haag. Op donderdagavond hield Frans Lutters een uitgebreide en goed ontvangen lezing over het leven en de persoonlijkheid van Elisabeth Vreede. Op vrijdagavond sprak Peter Selg over Ita Wegman, maar eigenlijk vooral over de huidige vereniging, die hij ziek vond. Met een vrijwel unaniem besluit (een enkele tegenstem en onthouding) werd de betreffende motie aangenomen. Duidelijk was allen ook dat dit formele besluit niet de rehabilitatie is, maar dat het bijdraagt aan een rehabilitatie die reeds was ingezet en verder mag worden doorgezet. Als zodanig een mooi en enigszins feestelijk moment van de bijeenkomst.
<br />
<i><br /></i>
<i>Herbenoeming Paul Mackay en Bodo von Plato
</i><br />
<br />
De door het bestuur voorgestelde bevestiging van de verlenging van de bestuurstermijn van de bestuursleden Paul Mackay en Bodo von Plato is niet goedgekeurd. Zeven jaar geleden werd de levenslange benoeming van de bestuursleden vervangen door een zevenjaarstermijn. Voor Paul Mackay en Bodo von Plato begon deze termijn in 2011 en nu waren zij aan herbenoeming toe. De algemene vergadering heeft niet in meerderheid vóór gestemd. Voor de jaarbijeenkomst van vier dagen (donderdag tot zondag) hadden zich circa 560 leden aangemeld. Bij het gedeelte van de jaarvergadering op zaterdagmiddag, waarop de stemming plaatsvond, liep de zaal vol tot bijna 1000 leden. Er werden bij de stemming voor de nieuwe bestuurstermijn voor Paul Mackay 937 geldige stemmen uitgebracht, 408 voor, 467 tegen en 62 onthoudingen. Voor Bodo von Plato 940 geldige stemmen en 398 voor, 486 tegen en 56 onthoudingen.
<br />
<br />
Seija Zimmermann treedt als bestuurder af vanwege haar werk als kinderneurologe en dragende kracht van de complementaire geneeskunde in Finland (wat samenvalt met een emeritaat op de pensioengerechtigde leeftijd, maar zij blijft dus in Finland actief). Het bestuur bestaat daarom nu uit Justus Wittich (penningmeester), Joan Sleigh (Algemene Sectie), Constanza Kaliks (tevens leiding Jeugdsectie) en Matthias Girke (tevens leiding Medische Sectie).
<br />
<br />
Paul Mackay en Bodo von Plato kregen een langdurige staande ovatie voor hun inzet voor de vereniging, zodat niet de indruk moet ontstaan dat hun persoon als zodanig in het geding was. Zij maken vooralsnog nog steeds deel uit van de Algemene Sectie van de Goetheanum-leiding, waarin zij immers een taak hebben die boven hun bestuursfunctie uitgaat. Hoe dit verder zal gaan is in beraad.
<br />
<br />
<i>Overige moties
</i><br />
<br />
Op de vergadering werden onder meer nog vier verdere moties van Thomas Heck behandeld, die door hem na behandeling alsnog werden ingetrokken of werden weggestemd. Opvallend was het op zijn minst dat hij bij de bespreking van de jaarcijfers in afwijking van de officiële jaarrekening een tekort van € 3,8 mln. becijferde, welk getal op dat moment ook in de pers opdook (de jaarrekening werd overigens goedgekeurd en décharge verleend). Een motie van Eckhart Dönges om in het blad Das Goetheanum elke week tenminste één volle bladzijde tekst van Rudolf Steiner af te drukken kreeg een meerderheid van de stemmen achter zich.
<br />
<br />
<i>De Allgemeine Anthroposophische Gesellschaft als Weltgesellschaft
</i><br />
<br />
Tijdens de aanloop en op de vergadering speelde nadrukkelijk het thema van de vereniging als een de hele wereld omvattende vereniging. Het was namelijk in de voorvergadering van de secretarissen-generaal en vertegenwoordigers van de landelijke verenigingen duidelijk geworden dat er een verschil in opvatting bestond tussen het bestuur van de Zwitserse vereniging, waarvan alle leden vonden dat Paul Mackay en Bodo von Plato niet moesten worden herbevestigd, en de secretarissen-generaal en landelijke vertegenwoordigers, die (met alle nuance en onderscheidenheid) alle van mening waren dat deze beide bestuurders een belangrijke taak in het team van het bestuur en de Goetheanum-leiding hebben. Met het oog op de ontwikkeling van de hernieuwing van de Goetheanum-impuls zou het zeer onwenselijk zijn als het bestuur hen zou moeten missen.
<br />
<br />
De kring van de secretarissen-generaal heeft dat in november 2017 al publiekelijk uitgesproken. De Zwitserse secretaris-generaal brak overigens zijn aanwezigheid gedurende de vergaderingen van deze kring in november af en ook de secretaris-generaal van Italië was op het einde niet meer aanwezig (in volgorde van aantal leden per land: wel Duitsland met twee secretarissen-generaal, Nederland, USA, Zweden, Groot-Brittannië, Frankrijk, Brazilië, Australië, Noorwegen, Finland, Oostenrijk, Denemarken, België, Nieuw-Zeeland, Canada en Japan).
<br />
<br />
In de dagen voor de jaarvergadering kwamen daar nog alle vertegenwoordigers van de bestaande landelijke verenigingen zonder uitzonderingen bij (Oost-Europese landen, Zuid-Afrika, India et cetera). Zien wij hen als representanten van de vereniging als wereldgemeenschap, dan is het Zwitserse standpunt de uitzondering (nog geen 10 % van de leden). Op de vergadering heeft de grote kring van vertegenwoordigers de aanwezigen op het hart gedrukt ook deze stem in de afwegingen mee te nemen.
<br />
<br />
Het Zwitserse verenigingsbestuur publiceerde in haar mededelingenblad nog enkele dagen voor de vergadering aan al haar leden zijn brief aan de algemene Vorstand met daarin het oordeel dat Paul Mackay en Bodo von Plato niet moesten aanblijven. Twee medewerkers van het Goetheanum namen in krachtige termen tegen Paul Mackay en Bodo von Plato stelling in het (Zwitserse) digitale tijdschrift Ein Nachrichtenblatt en riepen de leden op om naar de vergadering te komen en tegen de herbenoeming te stemmen.
<br />
<br />
Gelet op de reacties in de zaal en uiteindelijk ook de stemmingsuitslag ontstond bij de kring van secretarissen-generaal en de landelijk vertegenwoordigers de stellige indruk dat de negatieve stemming bij meer lokale leden oververtegenwoordigd was en de positieve stem van leden verder weg minder tot uitdrukking kwam. Aanwezig was nog geen 2% van de leden uit de hele wereld. Gezien het geringe verschil in stemmen en het grote verschil in gerepresenteerde bestuursstandpunten moeten wij ons op die situatie wel bezinnen.
<br />
<br />
<i>Jaarmotief en -impuls
</i><br />
<br />
Door de dominantie van het bestuursvraagstuk zou ten onrechte in de schaduw kunnen blijven dat de jaarbijeenkomst toch vooral bedoeld was om een beweging in de vereniging op basis van de Grondsteenmeditatie te versterken en om de betekenis en relevantie van de Goetheanum als Hogeschool voor Geesteswetenschap te verlevendigen. Wij namen de betekenis van het Geest-Bezinnen in dat verband in ogenschouw. Bijdragen daarover waren er van Stefano Gasperi (secretaris-generaal van Italië), Ariane Eichenberg, Bodo von Plato, Christiane Haid, Justus Wittich en mij. Over dit thema meer op onze jaarvergadering voor Pinksteren!
<br />
<br />
<i>Jaap Sijmons, secretaris-generaal voor Nederland</i></blockquote>
Er was hier het een en ander aan voorafgegaan, de vorige keer meldde ik enkele berichten uit de niet-antroposofische (Duitstalige) pers. Dat kan met het volgende worden aangevuld. Eerst maar het grote interview in weekblad Das Goetheanum (nummer 10 van 9 maart) met de beide bestuursleden Bodo von Plato en Paul Mackay, dat kort voor de jaarvergadering online gratis toegankelijk werd gemaakt onder de titel <a href="https://dasgoetheanum.com/schwerpunkte/2018/3/9/interview-mackay-plato" target="_blank">‘Lass mich ein, ich bin deine wahre Menschenwesenheit’:</a></div>
<blockquote>
Am 24. März stimmt die Generalversammlung der Allgemeinen Anthroposophischen Gesellschaft darüber ab, ob Paul Mackay und Bodo von Plato ihr Vorstandsamt am Goetheanum um sieben weitere Jahre verlängern werden. Sie selbst haben diesen Zäsurmoment in die Satzung eingebracht und damit das Amt auf Lebenszeit verabschiedet. Wir baten sie zu einem Gespräch und fragen: Wie geht es ihnen selbst, wie sehen sie die Entwicklung der Anthroposophie, was ist ihnen gelungen und in welche Zukunft schauen sie?</blockquote>
Maar ook Christian Mensch van de Basellandschaftliche Zeitung / Solothurner Zeitung, die de vorige keer al ter sprake kwam, had over hetzelfde onderwerp twee nieuwe bijdragen. Op 23 maart was dat <a href="https://www.solothurnerzeitung.ch/basel/baselbiet/das-geld-der-rudolf-steiner-bewegung-wird-langsam-knapp-132351721" target="_blank">‘Das Geld der Rudolf-Steiner-Bewegung wird langsam knapp’:</a></div>
<blockquote>
An ihrer Jahrestagung hat die Allgemeine Anthroposophische Gesellschaft grundlegende Entscheide zu treffen. Denn die Rudolf-Steiner-Bewegung kämpft mit anhaltenden finanziellen Problemen.</blockquote>
Op 27 maart gevolgd door <a href="https://www.basellandschaftlichezeitung.ch/basel/baselbiet/hardliner-proben-aufstand-steiner-bewegung-verweigert-dem-vorstand-die-gefolgschaft-132366025" target="_blank">‘Hardliner proben Aufstand: Steiner-Bewegung verweigert dem Vorstand die Gefolgschaft’:</a></div>
<blockquote>
Die GV der Allgemeinen Anthroposophischen Gesellschaft hat zwei Vorstandsmitgliedern die Bestätigung für eine weitere siebenjährige Amtszeit verweigert. Als Reaktion trat Weleda-Chef Paul Mackay per sofort aus dem Führungsgremium zurück.</blockquote>
Even een heel ander onderwerp, dat op 23 maart aan bod kwam bij Deutschlandfunk, over
Friedrich Rittelmeyer:
</div>
<blockquote>
<a href="http://www.deutschlandfunk.de/friedrich-rittelmeyer-der-erste-christlich.886.de.html?dram:article_id=413377" target="_blank">Der erste christlich-anthroposophische Bischof Deutschlands</a>
<br />
<br />
Die meisten Deutschen dürften ihn nicht kennen: Friedrich Rittelmeyer. Im Umfeld von Waldorfschulen ist das anders: Rittelmeyer war der erste Erzoberlenker der Christengemeinschaft, einer Kultgemeinschaft, die der Anthroposophie nahe steht. Vor 80 Jahren ist Rittelmeyer gestorben.</blockquote>
Maar goed, laten we eerst terugkeren naar Nederland, naar iets anders ook. Op de website van Motief staat bij #220 van maart deze <a href="https://www.motief.online/motief/motief-220/" target="_blank">‘Ontmoeting’:</a></div>
<blockquote>
Het is woensdagochtend, half tien… de luiken net open. Iemand klopt op de deur. Of we al koffie schenken? Ons café opent pas om 10 uur, maar ik laat de man binnen. Hij neemt plaats in de serre, bij het raam en kijkt uit over de winterse tuin. Ik vertel hem over ons koffieconcept: geen dure pistonmachine, maar vers gemalen bonen in een cafétiere. Van de beste koffieleverancier van Nederland: Peeze koffie. ‘Een cafétiere, met van die slappe koffie?’, vraagt de man, die thuis overduidelijk wel zo’n luxe koffiemachine heeft staan en verse espresso’s maakt. ‘Is dat soms antroposofisch?’ Ik moet denken aan een film die ik laatst zag. Daarin werd gegrapt over de zogenaamde ‘antroposofische knuffel’: een muf ding met knoopjes in handjes en voetjes. Nee, het vooroordeel van wollig zijn we nog niet kwijt. Ik kijk hem glimlachend aan nodig hem uit de proef op de som te nemen. En ik vertel dat het mooi meegenomen is als je dan zo’n potje koffie bestelt en even moet wachten tot het getrokken is, er even tijd vrij komt voor het ontmoeten van een ander mens. Een kunstwerk. Of jezelf.
<br />
<br />
Ik vraag hem of hij er iets lekkers bij wil: wortelcake of appeltaart. Hoeft niet, hij heeft net ontbeten. Nieuwsgierig geworden naar wat hem hier brengt vraag ik hem of hij al van deze plek wist. ‘Ja, ik zie al bijna een jaar containers voor de deur staan in de tijd dat ik hier langsfietste. En opeens hing de vlag uit, branden er kaarsjes binnen en lijkt het huis bewoond. Ik was nieuwsgierig naar wat er nu in is gekomen. Zat er hiervoor niet iets in met dans?’ Ik vertel hem over de euritmie-academie, die naar Leiden verhuisde en hoe de stichting Euritmie het gebouw verzorgde. Om het (gouden) stokje aan de Antroposofische Vereniging over te geven, die er flink in investeerde om het 2018-proof te maken, open voor de wereld. Hij knikt begripvol.
<br />
<br />
Maar wil ook weten hoe het dan zit met diegene waarvan het huis de naam draagt: Elisabeth Vreede. Wie was zij dan en waarom is het naar haar vernoemd? Ik vertel hem over de jonge Elisabeth, die hier op een paar steenworpen afstand woonde, dat Rudolf Steiner bij haar ouders thuis lezingen gaf en dat ze later met hem meereisde naar Berlijn en Dornach, om uiteindelijk in het eerste bestuur van de vereniging plaats te nemen. Dat we door deze naam haar eren, maar tegelijkertijd de toekomst tegemoet treden met haar levenswerk indachtig: hemel en aarde verbinden. ‘En grappig,’ zegt de man, ‘zo dicht bij het Vredespaleis, leuke woordspeling als je het zo bekijkt.’ ‘Het was ook nog eens praktisch haar achtertuin’, voeg ik eraan toe.
<br />
<br />
Op zijn aandringen vertel ik over astrologie en de door haar opgerichte sectie voor wis- en sterrenkunde. Over hoe de antroposofie uitgaat van de realiteit van een geestelijke wereld en onze verbinding daarmee. Hoe je dat in het wereldse, alledaagse kunt vinden: de manier waarop men in de vrijeschool met het kind werkt. Hoe de BD-landbouw zich tot de aarde en kosmos verhoudt en hoe we kunnen vertrouwen op de geneeskracht van ons eigen lichaam, met behulp van de natuur.
<br />
<br />
Er gaat een lichtje aan bij de man. Hij omschrijft het alsof ‘de puzzelstukjes waarvan hij al wel gehoord had, voor hem op tafel worden uitgespreid’. Hij past ze in elkaar. En bestelt ondertussen een tweede rondje koffie. Toch minder slappe hap dan gedacht, bij die antroposofen op de Riouwstraat.
<br />
<br />
<i>Stephan Jordan, bestuurslid en antropreneur in het Elisabeth Vreedehuis</i></blockquote>
En als we dan toch bezig zijn, mag deze Motief #219 van februari er ook wel bij, dan weten we weer waar het allemaal om gaat:
</div>
<blockquote>
<a href="https://www.motief.online/motief/motief-219/" target="_blank">Grondsteenwerk</a><br />
<br />
Als ik op 1 januari het gordijn opendoe, blijkt het tot mijn verrassing helder te zijn. Ik besluit om de Langbroekerwetering af te fietsen op zoek naar een mooie plek voor de nieuwjaarszonsopkomst. Bovendien is het – heerlijk – de stilste (maandag)ochtend van het jaar. De Grondsteenspreuk is, zoals wel vaker, mijn reisgezelschap. Enerzijds omdat deze menszijn, wereld en geestelijke wereld met elkaar verbindt, anderzijds omdat de Grondsteenconferentie voor de deur staat. En heel verheugend: met een groot aantal aanmeldingen.
<br />
<br />
Als antroposofie, zoals Rudolf Steiner zegt, gedaan moet worden, dan is dat in meditatieve oefeningen en reflectie, in samen of alleen studeren, in stille momenten waarin iets wezenlijks kan oplichten – als inzicht en als ontmoeting met een wezen. Door als Mensenziel bewuster open aanwezig te zijn en wakkerder te zijn voor je gevoelens, zoals de derde en de tweede strofe van de Grondsteenspreuk beginnen. En door, zoals in de eerste strofe genoemd, levend in je ledematen, meer geaard te zijn, verbonden met de aarde dus; de levende aarde die ons draagt. En die ons – voor zover ze dat nog kan – verdraagt… Maar die ook ons bewustzijn nodig heeft. Niet in de laatste plaats omdat we als mens meer en meer de engelentaak moeten overnemen om de elementenwezens te verzorgen. Kunnen we ons dat steeds meer her-inneren?
<br />
<br />
Aandacht geven aan wat je voelt (en dat je voelt soms ook), geeft het pittige besef dat al die gevoelens realiteiten zijn; schaamte, verlangen naar goedkeuring, vriendschap, irritatie, onzekerheid, blijdschap, verdriet enzovoort. Kun je aanvaarden dat ze er zijn? En dat ze bij ieder mens verschillend zijn en ook in elk moment verschillend? In het bezinnen, in ziele-evenwicht, kun je, behalve ervaren wat die heftige opmerking voor jezelf betekent, ook aandacht geven aan wat die eigenlijk betekent voor degene die hem maakt. Wat spreekt er doorheen? Hoe ontmoet ik jou en de wereld en hoe doet de ander dat?
<br />
<br />
En ook spreekt de Grondsteenspreuk van een rustend hoofd, een elementaire klus in de stroom van planningen, oordelen, je afvragen, voorstellingen. Dat is niet enkel een kwestie bij meditatie of andere scholingsoefeningen, maar ook als je echt wil luisteren; als je – samen of alleen – een werkelijk goed idee nodig hebt. Of als dat goede idee jou nodig heeft.
De Grondsteenspreuk zit vol met oproep. Met de vraag om gedaan te worden. En om samen gedaan te worden. Zeker ook in de bestudering, verdieping en uitwisseling, die een enorme stimulans zijn elke Grondsteenconferentie weer. Maar ook in het dagelijks leven. Het leven op en met de aarde en alle wezens die daarbij horen. Het leven met en tussen Mensenzielen. Opdat goed worde.
<br />
<br />
<i>Clarine Campagne, bestuurslid</i></blockquote>
De vorige keer had ik van de Vlaming Lieven Debrouwere acht afleveringen genoemd van zijn serie over <i>Antroposofie en karmabewustzijn</i> op zijn weblog <i>Vijgen na Pasen.</i> Daar zijn er inmiddels weer vier bijgekomen:
</div>
<br />
3 maart 2018 met <a href="https://vijgennapasen.wordpress.com/2018/03/03/antroposofie-en-karmabewustzijn-9/">Antroposofie en karmabewustzijn (9)</a><br />
9 maart 2018 met <a href="https://vijgennapasen.wordpress.com/2018/03/09/antroposofie-en-karmabewustzijn-10/">Antroposofie en karmabewustzijn (10)</a><br />
16 maart 2018 met <a href="https://vijgennapasen.wordpress.com/2018/03/16/antroposofie-en-karmabewustzijn-11/">Antroposofie en karmabewustzijn (11)</a><br />
23 maart 2018 met <a href="https://vijgennapasen.wordpress.com/2018/03/23/antroposofie-en-karmabewustzijn-12/">Antroposofie en karmabewustzijn (12)</a><br />
<br />
Iets soortgelijks geldt voor Lorenzo Ravagli en zijn serie over de <a href="http://www.anthroweb.info/geschichte/geschichte-ag.html" target="_blank">geschiedenis van de Algemene Antroposofische Vereniging,</a> vooral aan de hand van de jaarvergaderingen in Dornach en de verslagen daarvan in Das Goetheanum. We waren de vorige keer gekomen tot 1977. Er kwamen nog twee berichten over dat jaar, om vervolgens door te gaan naar 1978:
</div>
<blockquote>
1977
<br />
<br />
Anthroposophen sahen in den revolutionären Umtrieben der jungen Generation vor allem eines: die Sehnsucht nach dem Geist. Dabei konnten sie sich auf den Gründer der Bewegung stützen, der selbst solche Umtriebe als Symptome fehlgeleiteter Spiritualität gedeutet hatte. Als Beispiel sei hier an vielzitierte Ausführungen aus einem Vortrag vom 11. September 1920 erinnert. [Die Weihnachtstagung kann gerufen werden]
<br />
<br />
1977
<br />
<br />
Der restliche Teil der Generalversammlung war ausgewählten Länder- und Sektionsberichten gewidmet. Von Interesse sind hier die Beiträge zu Italien und den USA, da sie Einblick in die politische und kulturelle Urteilsbildung sowie das Selbstverständnis führender Anthroposophen im Jahr 1977 geben [Auf der Suche nach dem unentdeckten Amerika]
<br />
________________________________________
<br />
<br />
1978
<br />
<br />
Das »Dreipäpstejahr« verdankt seinen Namen spektakulären Ereignissen in der katholischen Kirche. Aber nicht nur diese altehrwürdige Institution weist 1978 eine durchwachsene Bilanz auf, sondern auch die Nebenbühne der neuen religiösen Bewegungen und die Hauptbühne der Weltpolitik [Anthroposophie im Dreipäpstejahr]
<br />
<br />
1978
<br />
<br />
Wenden wir uns der Generalversammlung als treuem Spiegel des Gesellschaftsbewusstseins zu, die 1978 am 19. März stattfand. Der Tradition entsprechend eröffnete der Vorsitzende, Rudolf Grosse, die Versammlung durch eine Ansprache, in die ein Totengedenken eingebettet war [Versäumte Versöhnung 1]
<br />
<br />
1978
<br />
<br />
Der vierte Verstorbene, den Grosse namentlich erwähnte, veranlasste ihn zu etwas längeren Ausführungen, da das problematische Verhältnis zur Institution, die jener repräsentierte – das Jahrzehnte der Gesellschaftsgeschichte geprägt hatte und auch 1978 fortbestand –, den meisten Anwesenden in lebhafter Erinnerung gewesen sein dürfte und Grosse selbst an der Entwicklung dieses Verhältnisses maßgeblich beteiligt gewesen war [Versäumte Versöhnung 2]
<br />
<br />
1978
<br />
<br />
Im Schatzmeisterbericht Gisela Reuthers bei der Generalversammlung 1978 spiegelte sich der Mitgliederzuwachs und die zunehmende Attraktivität der Anthroposophischen Gesellschaft.[1] Die Bilanz wies zum Ende des Jahres 1977 Aktivposten in Höhe von rund 16 Millionen Schweizer Franken aus und Passiva in Höhe von rund 10 Millionen. [Zwischen Erlösungsbedürfnis und anthroposophischer Mission]
<br />
<br />
1978
<br />
<br />
1978 stand ein für die anthroposophische Metahistorie bedeutender Jahrestag bevor: im Herbst 1979 sollte der Anbruch des »neuen Michaelzeitalters« zum hundertsten Mal wiederkehren. Auf den Erzengel Michael hatte Steiner früh hingewiesen. [Kulturpolitik im Zeichen Michaels ...]</blockquote>
Ik denk dat ik hiermee wel ongeveer het belangrijkste van de afgelopen maand in beeld heb. Het is in ieder geval genoeg te lezen. En voor wie dat niet zo mocht zijn... er zijn nog een paar boeken te melden.
</div>
<blockquote>
<a href="https://www.motief.online/evenement/presentatie-van-gebruik-je-hersens/" target="_blank">Presentatie van Gebruik je hersens!</a><br />
<br />
Zondagmiddag 8 april, 14.00-16.00 uur, is de presentatie van het nieuwe boek van Arie Bos: <i>Gebruik je hersens!
</i><br />
<br />
Voor de meeste boeken over hersenen moet je een universitaire of tenminste een voortgezette opleiding hebben gevolgd om ze te kunnen lezen. Dat geldt ook voor zijn eigen boeken, bedacht Arie Bos. Terwijl hij eigenlijk vond dat iedereen zou moeten kunnen lezen wat hij daarin beweert.
<br />
<br />
Daarom besloot hij een versie te maken die voor ieder mens, ook voor scholieren in de hoogste klassen van de middelbare school, leesbaar zou moeten zijn.
<br />
<br />
De auteur verdedigt in dit boek dat niet de hersenen ons gebruiken, maar dat wij onze hersenen gebruiken. Dat doet hij door de werking en de bouw van de hersenen uit te leggen en de rol die het bewustzijn hierin speelt. Wij zijn niet onze hersenen, maar door ze te gebruiken maken we ze tot een bij ons passende hulp voor al ons doen en laten. Hierbij komen zoveel aspecten ter sprake dat je, wanneer je het boek uit hebt, heel veel over hersenen te weten bent gekomen.
<br />
<br />
Grote Zaal van het Ita Wegmanhuis, Weteringschans 74, 1017 XR Amsterdam.
<br />
Vanaf 13.00 uur inloop, koffie en thee, na afloop borrel en hapjes.
<br />
Het boek zal daar te koop zijn (prijs: €16,50)</blockquote>
Eerder was daar op dezelfde plek:
</div>
<blockquote>
<a href="https://www.antrovista.com/agenda/45484-ita-wegman-een-levensschets-zondag-4-maart-2018.html" target="_blank">Ita Wegman - een levensschets</a><br />
<br />
Feestelijke boekpresentatie van de nieuwe biografie, geschreven door Ed Taylor.
<br />
<br />
Tevens houdt Ed Taylor een lezing over hoogtepunten uit de levensloop van Ita Wegman.
<br />
Eveneens wordt gepresenteerd: de herziene herdruk van het boek Oude en nieuwe mysteriën, van Ita Wegman.
<br />
<br />
(op de foto: Ita Wegman in Amsterdam samen met Daniël Dunlop en Pieter de Haan)
<br />
<br />
zondag 4 maart 14:15 uur
<br />
Ita Wegmanhuis
<br />
Weteringschans 74, Amsterdam </blockquote>
Maar verder kan ik over dit boek helaas niets vinden.
En dan voor diegenen die het Duits machtig zijn.
</div>
<blockquote>
<a href="http://www.wegman-verlag.de/images/mysterien_der_zukunft.pdf" target="_blank">Peter Selg, Die Mysterien der Zukunft. Vom Lebenswerk Sergej O. Prokofieffs </a><br />
<br />
720 Seiten, 19 Abb., Leinen mit Schutzumschlag 35,– Euro / 42,– CHF ISBN 978-3-906947-07-5
<br />
<br />
Als Sergej O. Prokofieff im Jahr 2001 in den Vorstand der Anthroposophischen Gesellschaft und in die Leitung der Freien Hochschule für Geisteswissenschaft berufen wurde, nahm er sich vor, am Goetheanum in Dornach, als dem prädestinierten «Ort der neuen Mysterien», intensiv an fünf Themen weiterzuarbeiten, die er seit drei Jahrzehnten verfolgt hatte. Rückblickend fasste er sie wie folgt zusammen:
<br />
<br />
1. Die Pflege der Beziehung zu Rudolf Steiner
<br />
2. Die Vertiefung der anthroposophischen Inhalte und vor allem der anthroposophischen Christologie
<br />
3. Die Erarbeitung eines immer besser werdenden Verständnisses der Weihnachtstagung 1923/1924 als der Begründung der neuen Mysterien
<br />
4. Die Entfaltung der Esoterik der Anthroposophischen Gesellschaft
<br />
5. Die Stärkung der Wirksamkeit der Ersten Klasse der Freien Hochschule für Geisteswissenschaft durch Erkenntnisarbeit und die Weiterentwicklung der Allgemeinen Anthroposophischen Sektion als Ort der geistigen Forschung. – Vom Goetheanum aus sollten die spirituellen Inhalte dieser Themenkreise ausstrahlend in der Welt wirksam werden.</blockquote>
En om in stijl te eindigen:
<br />
<blockquote>
<a href="http://www.wegman-verlag.de/images/briefe_und_meditationen.pdf" target="_blank">Rudolf Steiner, Briefe und Meditationen für Ita Wegman. Zur Rehabilitierung Ita Wegmans. Band 1</a>
<br />
<br />
144 Seiten, 43 Abb., Leinen mit Schutzumschlag 25,– Euro / 30,– CHF ISBN 978-3-906947-10-5
<br />
<br />
Rudolf Steiner arbeitete in den letzten zwei Jahren seines Lebens intensiv mit der Ärztin Ita Wegman zusammen. Mit ihrer Unterstützung begründete er nicht nur die anthroposophische Medizin und Heilpädagogik, sondern auch die Anthroposophische Gesellschaft und ihre Freie Hochschule in neuer Form. Ita Wegmans Bedeutung für das Zustandekommen und die Abhaltung der «Weihnachtstagung» Ende des Jahres 1923 war groß. – Nach seinem Tod formierte sich der Widerstand gegen ihre Person und Position und führte nach Prozessen der Verkennung und Diffamierung zu ihrem Ausschluss vom Goetheanum und der Anthro posophischen Gesellschaft.
<br />
<br />
Der erste Band dieser Dokumentation beinhaltet Rudolf Steiners Zeugnisse, die – in Form von Briefen und Meditationen – von seiner Wertschätzung Ita Wegmans und ihrer Bedeutung für ihn sprechen. Erstmals werden in diesem Band all seine Briefe an sie aus dem Jahr 1924 in Handschrift wiedergegeben.</blockquote>
</div>
Michel Gastkemperhttp://www.blogger.com/profile/11703149973290737335noreply@blogger.com3tag:blogger.com,1999:blog-8949960496173157471.post-88951642555724366052018-02-24T23:09:00.000+01:002018-02-25T13:32:04.309+01:00Ondernemingskamer<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjQaLx7ryuRuZvWqykImqjAl3YCshWKQYL0eI8m2MKHXsmRmICH7g-92wvTWyuLy1rIxs1KnjVEil-WLLOZZORJ4DKjDsAwCga2fQcmhVOmWk9sDFAg-6_Cs-evvK1PSa66fLeZFUKJcqXp/s1600/P9140166.JPG" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="1600" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjQaLx7ryuRuZvWqykImqjAl3YCshWKQYL0eI8m2MKHXsmRmICH7g-92wvTWyuLy1rIxs1KnjVEil-WLLOZZORJ4DKjDsAwCga2fQcmhVOmWk9sDFAg-6_Cs-evvK1PSa66fLeZFUKJcqXp/s400/P9140166.JPG" width="400" /></a></div>
Het is weer tijd voor het maandelijkse shotje nieuws. Meer blijkt nu eenmaal niet te lukken. Niettemin blijven de bezoekerscijfers constant. Ik let er tegenwoordig nauwelijks meer op. Enige tijd geleden passeerden we de één en een kwart miljoen pageviews… het gaat maar door. Dus zo nu en dan wat nieuws plaatsen kan geen kwaad. Dan heeft u alles hier toch handig bij elkaar. Én het verdwijnt niet. Dat is ook wat waard.
<br />
<blockquote>
<a href="https://www.motief.online/actueel/samengaan-de-nieuwe-band-en-odin/" target="_blank">Samengaan De Nieuwe Band en Odin </a><br />
31 januari 2018
<br />
<br />
Biologisch(-dynamische) voedselcoöperatie Odin wil samengaan met de biologische coöperatieve groothandel De Nieuwe Band, zo maakten de beide organisaties op 30 januari bekend. Odin heeft, behalve een webwinkel en een bezorgdienst, tevens negentien biologische supermarkten in het hele land, Odin Estafette geheten. De Nieuwe Band is vooral bekend van haar natuurvoeding in de vorm van droogwaren.
<br />
<br />
‘Het is de bedoeling dat alle activiteiten van De Nieuwe Band zullen worden geïntegreerd binnen de Estafette Odin BV, die dan de naam Odin De Nieuwe Band BV zal krijgen. De directie van de nieuwe organisatie zal worden gevoerd door de gezamenlijke directies van Estafette Odin BV en De Nieuwe Band.’
<br />
<br />
Beide organisaties zijn pioniers op hun gebied. Ze vieren dit jaar hun 35e verjaardag en hebben dus samen 70 jaar ervaring in biologisch en innovatieve ketenstructuren.
<br />
<br />
Op de locatie in Marum (De Nieuwe Band, in Friesland) zal de focus blijven liggen op droogwaren en verpakkingsactiviteiten. In Geldermalsen (Odin, in Gelderland) komt de nadruk nog meer dan nu te liggen op vers en online.
<br />
<br />
‘De visies van de twee organisaties op de toekomst, op landbouw, op samenwerking in de keten en op voedingskwaliteit sluiten nauw op elkaar aan. Door Odin en De Nieuwe Band samen te voegen ontstaat een 100% biologische totaalleverancier, coöperatief georganiseerd en met een sterke eigen regie op de keten van boer tot bord.’
<br />
<br />
Odin organiseert op 8 februari, 19.30-21.30 uur, een inspiratieavond in het Elisabeth Vreedehuis in Den Haag. Odin-directeur Merle Koomans (op de foto) vertelt hoe het gaat met Coöperatie Odin. Lizelore Vos (akkerbouwer van Dames en heren Vos) vertelt over haar passie, producten en de verbinding met Odin. Napraten onder het genot van een hapje en drankje. Aanmelden kan bij de kassa van je Odin winkel of via consument@odin.nl. Iedere deelnemer krijgt na afloop een Odin goodiebag met heerlijke producten. Vanaf 19.00 uur staat de koffie klaar.
<br />
<br />
Vreedehuis (voorheen De Zalen), Riouwstraat 1, 2585 GP Den Haag. Bereikbaar met tram 16 of 1, na 18.00 uur is parkeren gratis<br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/afscheidsrede-edith-lammerts-gepubliceerd-op-foodlog/" target="_blank">Afscheidsrede Edith Lammerts gepubliceerd op Foodlog </a><br />
5 februari 2018
<br />
<br />
Op 7 december 2017 nam Edith Lammerts van Bueren afscheid als bijzonder hoogleraar biologische plantenveredeling aan Wageningen University & Research. Motief berichtte erover op 29 november 2017 in ‘Afscheid Edith Lammerts bij het Louis Bolk Instituut’. Zij hield daarbij voor het breed toegestroomde publiek, ruim tweehonderd man sterk, haar afscheidsrede in het Engels: ‘Plant breeding: adding new dimensions to resilience’. De afgelopen week heeft Foodlog van Dick Veerman in drie delen de Nederlandse vertaling ervan gepubliceerd, onder de titel ‘Plantenveredeling: nieuwe dimensies aan veerkracht’. Deel 1: ‘Hoe biologische plantveredeling professioneel werd in Nederland’, deel 2: ‘Hoe veredel je ondergrondse raseigenschappen?’ en deel 3: ‘Veredelen van planten moet geen truukje zijn maar beleid’.
<br />
<br />
Edith Lammerts propageert daarin een nieuwe benadering van het veredelingsbedrijf, waarin de verschillende deelnemende partijen elkaar respecteren en met elkaar samenwerken. Zij noemt dit systeem-gebaseerd: ‘Systeem-gebaseerde veredeling moet systeemgericht zijn, zowel door zijn focus op de holistische beleidsdoelen als door zijn methodologie die holistische en reductionistische benaderingen integreert. Om alle spelers in staat te stellen vanuit systeemdenken te handelen, is er een mentaliteitswijziging nodig van particuliere bedrijven, producenten, burgers en beleidsmakers. Dit vereist meer maatschappelijk verantwoord ondernemen, het toepassen van circulaire economie en waarachtige kostenberekening (true-cost accounting), en ondersteuning met eerlijk en groen beleid. Er zijn al uitgangspunten om op voort te borduren.’
<br />
<br />
Edith Lammerts stond ook op de Biobeurs in Zwolle, die op 17 en 18 januari werd gehouden. Daar verzorgde zij een workshop ‘Biologische plantveredeling vanuit breed perspectief’: ‘Tijdens haar afscheidsrede biedt Prof. dr. Edith T. Lammerts van Bueren uitzicht op nieuwe systeemgerichte plantenveredeling die verder reikt dan alleen selectie op eigenschappen zoals ziekteresistentie, beworteling en stikstof efficiëntie. In haar toekomstvisie breidt zich dit uit naar bredere doelen om zowel de ecologische als sociale veerkracht te versterken. Dit betreft niet alleen agrobiodiversiteit (inclusief kleine gewassen), klimaatrobuustheid en ecosysteemdiensten, maar ook aspecten zoals sociale rechtvaardigheid, voedselzekerheid (hoeveelheid en kwaliteit) en voedselsoevereigniteit (in dienst van culturele diversiteit) om tot een verduurzaming en verbreding van plantenveredeling te komen. Hoe gaan we hiermee aan de slag?’
<br />
<br />
Op die plek is haar vertaalde rede ook in zijn geheel als pdf-document te downloaden. Wat overigens ook kan op de website van Wageningen University & Research, onder ‘Staff Publications’ met het nummer 532024: ‘Plantenveredeling: Nieuwe Dimensies van Veerkracht’. Maar dan moet je de weg op de universiteit weten te vinden. In ieder geval wist NRC Handelsblad dat. Op 3 januari 2018 interviewde Marianne Heselmans haar over de volle breedte van een pagina, getiteld: ‘Klein wonder: biologische aardappelen.’
<br />
<br />
De foto toont een handmatige aardappelbloembestuiving (bron: WUR)<br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/bibliotheek-in-den-haag-is-weer-geopend/" target="_blank">Landelijke bibliotheek in Den Haag is weer geopend </a>
<br />
7 februari 2018
<br />
<br />
Het Elisabeth Vreedehuis in Den Haag beleefde op 20 januari haar officiële opening. Antroposofie Magazine berichtte erover:
<br />
<br />
‘Niet alleen zijn er lezingen en studiebijeenkomsten op het gebied van antroposofie, ook voor muziek, kunst en andere culturele uitingen ben je er aan het juiste adres. Bovendien kun je er van woensdag tot en met zaterdag binnenlopen en genieten van een kopje koffie of een broodje in het lunchcafé. Uiteraard zijn alle producten hier van biologische kwaliteit.
<br />
<br />
Al decennialang is dit pand aan de Riouwstraat in Den Haag een plek waar activiteiten met een antroposofisch karakter plaatsvinden.’
<br />
<br />
Er wordt door verschillende partijen gebruik van gemaakt:
<br />
<br />
‘Zo is het onder meer de thuisbasis van het Studiecentrum voor Antroposofie in Den Haag en van de Bibliotheek van de Antroposofische Vereniging in Nederland. In het verleden waren ook antroposofische studies als de Euritmieopleiding en de opleiding tot docent Muziek in dit pand gehuisvest. Inmiddels heeft ook de Jeugdsectie van de Antroposofische Vereniging er zijn intrek genomen.’
<br />
<br />
Intussen is de landelijke bibliotheek weer open en is de eigen website online:
<br />
<br />
‘De bibliotheek van de Antroposofische Vereniging in Nederland bestaat sinds 1925 en is sinds 1958 gevestigd in Riouwstraat 1 te Den Haag. Ze is voor zowel leden- als niet-leden van de Antroposofische Vereniging vrij toegankelijk.
<br />
<br />
<i>Grootste collectie
</i><br />
<br />
De collectie omvat een vrijwel volledige verzameling van de Nederlandse antroposofische literatuur, en een groot deel van de Duitse en Engelse. Met ongeveer 18.000 boeken, 100 dvd’s, verschillende archieven en een tijdschriftarchief met 240 titels en ca. 34 lopende abonnementen is het de grootste antroposofische collectie in Nederland.
<br />
<br />
<i>Uw bibliotheek online
</i><br />
<br />
In deze website vindt u de volledige collectie in een makkelijk doorzoekbare catalogus.
<br />
<br />
Als u lid bent van deze bibliotheek, kunt u inloggen en daarna online boeken en dvd’s reserveren. U kunt ze vervolgens ophalen in Den Haag of tegen verzendkosten thuis laten sturen. Ook kunt u na inloggen de termijn van geleende materialen verlengen.’<br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/waarop-bouwen-wij-de-algemene-antroposofische-vereniging/" target="_blank">Waarop bouwen wij de Algemene Antroposofische Vereniging? </a><br />
14 februari 2018
<br />
<br />
De jaarvergadering en de algemene ledenvergadering van de Algemene Antroposofische Vereniging aan het Goetheanum in Dornach, Zwitserland, wordt dit jaar van 22 tot en met 25 maart gehouden. Het thema is: ‘Waarop bouwen wij? Toekomstperspectieven van de Antroposofische Vereniging.’ De Nederlandse inbreng is ditmaal vrij hoog. Speciaal doordat twee Nederlandse pioniersbestuursleden, namelijk Ita Wegman en Elisabeth Vreede, in het centrum van de belangstelling zullen staan. De reden daarvoor hebben wij hier op 21 december 2017 al eens belicht, in ‘Verwerking van het verleden: rehabilitatie van Ita Wegman en Elisabeth Vreede’.
<br />
<br />
Zie ook deze oproep: ‘Aan de basis van dit ledeninitiatief staat een brochure die beoogt in brede zin begrip en steun voor deze rehabilitatie te wekken. De achterliggende gedachte is dat het een ledenbesluit was dat destijds leidde tot het onterechte ontslag van beiden uit het eerste Kerstbijeenkomstbestuur en tot de onterechte smet op hun naam.’
<br />
<br />
Het programma voor de jaarvergadering 2018 die drie hele dagen in beslag neemt, is hier te vinden. Frans Lutters zal op donderdagavond een voordracht over Elisabeth Vreede houden, Peter Selg doet dit over Ita Wegman op vrijdagavond. Onder anderen schrijft bestuurslid en sectieleider van de medische sectie Matthias Girke dat de werkzaamheid van de antroposofie en daarmee ook van de Antroposofische Vereniging zich ontwikkelt in de verbinding met de huidige uitdagingen en de noden van onze tijd. Kan de antroposofie bijdragen aan oplossingen, of, zoals een spreekster het een keer formuleerde, een ‘medicijn’ voor de wereld worden? En hoe kan de Antroposofische Vereniging deze werkzaamheid mogelijk maken en ondersteunen?
<br />
<br />
Zulke vragen leiden naar met Ita Wegman verbonden impulsen voor de toekomst, de relatie tot de wereld en de macrokosmos naar die van Elisabeth Vreede. In de jaarvergadering wil men de met deze persoonlijkheden verbonden impulsen voor de toekomst versterken in het werk van de vereniging. Er zullen werkgroepen zijn van de elf secties van de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap die hun werk presenteren en ter discussie stellen.
<br />
<br />
Verdere informatie is hier te downloaden.<br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/nieuwe-website-voor-het-elisabeth-vreedehuis/" target="_blank">Nieuwe website voor het Elisabeth Vreedehuis </a><br />
21 februari 2018
<br />
<br />
Na de officiële opening van het Elisabeth Vreedehuis in Den Haag in januari en de vernieuwing van de website van de landelijke bibliotheek in Den Haag van de Antroposofische Vereniging aldaar, is nu ook de nieuwe, fraai vormgegeven website van het Elisabeth Vreedehuis online: ‘Antroposofie levend vernieuwen: dit staat centraal in het Vreedehuis, een ontmoetingscentrum waar nieuwe verbindingen kunnen ontstaan. Ongedwongen en met aandacht voor de wereld.’
<br />
<br />
Er zijn allerlei mogelijkheden voor ontmoeting: ‘In het Vreedehuis vindt u moderne, open ruimten voor kleine en grotere groepen. Een ideale plek voor concerten, vergaderingen, bijeenkomsten en vieringen.’
<br />
<br />
Het gebouw is niet alleen voorbehouden aan antroposofische activiteiten.
<br />
<br />
‘Het Vreedehuis wil meer zijn dan een verenigingsgebouw. Door de verbouwingen die de afgelopen maanden in het pand hebben plaatsgevonden, is het nu dan ook beter ingesteld op het faciliteren van andere bijeenkomsten, zoals lezingen, debatten en concerten. Dat hoeven niet per se antroposofische initiatieven te zijn. Als het maar gaat om gedachten of onderwerpen die ook in de antroposofie aan de orde komen. Verschillende levensvisies kunnen elkaar kunnen bevruchten. Of het nu gaat om Boeddhisme of Islam… de antroposofie heeft het in zich om al die stromen met elkaar te verbinden. Zo kan het gebouw een netwerkfunctie krijgen, en tevens een plek zijn waar mensen antroposofie kunnen ervaren door te doen.’
<br />
<br />
Daarnaast kan er ook van Lunchcafé De Serre gebruik worden gemaakt:
<br />
<br />
‘Van woensdag tot en met zaterdag serveren we in ons lunchcafé een keur aan lekkers. Alles is biologisch en u proeft hier de beste koffie van Nederland. U bent van harte welkom tussen 10.00 en 17.00 uur.’<br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/gebouw-gezondheidscentrum-haarlem-vernoemd-naar-joop-en-ellen-van-dam/" target="_blank">Gebouw gezondheidscentrum Haarlem vernoemd naar Joop en Ellen van Dam </a><br />
21 februari 2018
<br />
<br />
Het gaat hard bij de bouw van het nieuwe antroposofische gezondheidscentrum in Haarlem. We berichtten er een jaar geleden over, op 3 februari 2017. De eerste paal werd vervolgens geslagen op 19 juli 2017, de grondsteenlegging vond plaats op 15 september 2017 en het hoogste punt werd twee weken geleden bereikt, op 6 februari 2018. Er bestaan uitgebreide fotoreportages van deze evenementen, er is zelfs een filmpje gemaakt van het slaan van de eerste paal.
<br />
<br />
Ook werd door de patiëntenvereniging in september 2017 een speciale krant gemaakt, met daarin vele details van het nieuwe centrum. Zoals dat het gebouw in mei 2017 een eigen naam kreeg: het Van Dam Huis, genoemd naar Joop van Dam, voormalig huisarts in Haarlem en grondlegger van dit therapeuticum.
<br />
<br />
De patiëntenvereniging schrijft over hem:
<br />
<br />
‘Daarnaast was hij ook representant van de antroposofie van waaruit hij werkte, als voorzitter van de Antroposofische Vereniging en heel lang als bestuurslid daarvan. Tot slot was hij lang betrokken bij ouder- en kindzorg als schoolarts. De naam verwijst ook naar Ellen van Dam. Heileuritmiste, antroposoof in hart en nieren en van onschatbare waarde voor Joop’s werk. Vaak trokken zij samen op en zij woonden lang op het Bolwerk in Haarlem. Wij zijn ons bewust dat het nog recente overlijden van Joop ook bezwaren heeft voor het gebruiken van de naam. We zijn dan ook blij dat zijn familie de naam van harte ondersteunt. Wij willen benadrukken dat we in lijn staan van alle mensen die het initiatief hebben genomen om het Therapeuticum in Haarlem te stichten. En ook wij willen ons laten blijven inspireren door de antroposofie om dit mooie werk voort te zetten. We kozen voor “huis” omdat een huis beschutting biedt, een huis biedt plaats aan meerdere individuen, elk met hun eigen inbreng. Zo biedt dit huis onderdak aan de Antroposofische Vereniging in Haarlem, het antroposofisch consultatiebureau en aan het therapeuticum Haarlem.’
<br />
<br />
Er is ook al een tweede filmpje gemaakt, waarin architect Yaike Dunselman aan het woord komt over het ontwerp dat hij heeft gemaakt. Er zullen nog meer filmpjes volgen. De opening van het gebouw verwacht men in juli van dit jaar, middenin de zomer.
<br />
<br />
Op de foto: Drude van Houwelingen draagt de grondsteen.</blockquote>
Goed, dat was wat er intussen gebeurde bij Motief. Ook bij Antroposofie Magazine was er in de tussentijd het nodige te vinden. Eerst maar dit.
<br />
<blockquote>
<a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/actualiteiten/am-lente-2018-gezondheid-en-zorg/" target="_blank">AM Lente 2018: Gezondheid en Zorg </a><br />
19 februari 2018
<br />
<br />
Op 2 maart verschijnt het nieuwe magazine AM met dit keer extra aandacht voor ziektepreventie en het zelfhelend vermogen van de mens, twee belangrijke pijlers in de antroposofische gezondheidszorg. Maar ook de reguliere medische wereld heeft hier steeds meer belangstelling voor. Dat blijkt wel uit de wijze waarop men steeds meer samenwerkt, bijvoorbeeld in de behandeling van patiënten met kanker. We spraken met Erik Baars, lector Antroposofische Gezondheidszorg en verpleegkundige Toke Bezuijen over de integratieve zorg voor kankerpatiënten: samen om de patiënt heen staan. Daarnaast vind je in ons lentenummer artikelen over de volgende onderwerpen:
<br />
<br />
<i>Natuurlijke kraamzorg: bekijk alles vanuit je baby</i>
<br />
<br />
Een pasgeboren baby die vanuit de warme, veilige baarmoeder het aardse leven in komt, moet in een klap veel prikkels verwerken. Dat kost veel energie, die het kindje niet kan besteden aan zaken als groeien en hechting.
<br />
<br />
<i>Muziek maken is gezond</i>
<br />
<br />
Aldus muziektherapeute Maartje Gillissen. Ze is het dan ook volmondig eens met neurochirurg Erik Scherder, die stelt dat iedereen muziek zou moeten maken. “Met zijn boek Singing in the brain laat hij zien dat muziektherapie werkt.”
<br />
<br />
<i>Genderidentiteit: hoeveel man/vrouw ben jij?</i>
<br />
<br />
Vanuit de antroposofie bezien is dit vraagstuk onderdeel van een verschuiving naar een maatschappij waarin het vanzelfsprekend is om je individuele aard optimaal uit te drukken. Als je het goed bekijkt, kun je een echt mens zijn, maar is een echte man of vrouw altijd een karikatuur.
<br />
<br />
<i>‘Off the grid’ in een Tiny TIM house</i>
<br />
<br />
Niet alleen je ecologische voetafdruk zo beperkt mogelijk houden, maar ook zo weinig mogelijk fysieke ruimte innemen met je geheel zelfvoorzienende huis: een utopie… of kan het toch echt? Hans Peter Föllmi en Jurgen van de Ploeg bouwden het Tiny TIM House, het enige tiny house dat écht off the grid kan.
<br />
<br />
<i>En verder onder meer:</i><br />
• Zangeres Cileke Angenent: “Als je je concentreert op wat je hoort, ga je beter zingen.”<br />
• Feest: Met Palmpasen komt het leven terug.<br />
• Veganistisch eten: een gezonde oplossing voor dierenleed?<br />
• De creatieve kracht van ontspullen en opruimen.
<br />
<br />
Het lentenummer van AM ligt vanaf 2 maart in de boekhandel. Je kunt ook een los exemplaar bij ons bestellen, voor € 7,95 inclusief verzendkosten. En wil je voortaan AM elke drie maanden in je brievenbus ontvangen? Neem dan een abonnement voor € 29,95 per jaar.<br />
<br />
<br />
<a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/online-lezingen/online-lezing-over-de-waarden-van-vrijeschoolonderwijs/" target="_blank">Online lezing over de waarden van vrijeschoolonderwijs </a><br />
8 februari 2018
<br />
<br />
Aziza Mayo, lector ‘Waarden van het vrijeschoolonderwijs’ aan de Hogeschool Leiden gaat in op drie vragen:
<br />
1. Wat is de essentie van het vrijeschoolonderwijs?
<br />
2. Wat doet de vrijeschool om dat mogelijk te maken?
<br />
3. Voor welke uitdagingen staat het vrijeschoolonderwijs?
<br />
<br />
Aziza Mayo vertelt dat het vrijeschoolonderwijs er op is gericht kinderen te helpen om zicht te krijgen op hun persoonlijke levensvragen zoals: wie wil ik zijn, wat wil ik kunnen, hoe wil ik in de wereld bestaan en hoe ga ik daar mijn weg in vinden. Op deze ontwikkelingsweg worden bepaalde menselijke kwaliteiten gewaardeerd en aangemoedigd van waaruit je vorm geeft aan je handelen in de wereld. Ze beschrijft deze kwaliteiten of waarden als innerlijke vrijheid, authenticiteit en oordeelkundigheid. De vrijeschool wil kinderen leren te denken, voelen en vorm te geven vanuit een diepe verbondenheid met de wereld. Zodat je recht doet aan jezelf en aan anderen en het andere in de wereld.
<br />
<br />
De leerkracht heeft hierbij een essentiële rol. Hij biedt de leerlingen niet alleen een venster op en manier van waarnemen en waarderen van de wereld, maar vooral ook door hoe hij als mens te ontmoeten is. Die ontmoeting ervaar je heel direct in de interacties die leerlingen direct met leerkrachten hebben in de les, maar ook bijvoorbeeld in hoe de leerkracht zijn lessen voorbereid en zich zelf met de les/ontwikkelstof verbindt en hoe de leerkracht zich verhoudt met collega’s en ouders.
<br />
<br />
De AM Academie organiseert in 2018 diverse online lezingen op het gebied van:<br />
• onderwijs en opvoeding
<br />
• gezondheid en zorg
<br />
• kunst en cultuur
<br />
• BD-landbouw en natuur
<br />
<br />
Wil je op de hoogte gehouden worden van onze activiteiten? Meld je dan hier aan voor onze gratis nieuwsbrief.
<br />
<br />
<br />
<a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/online-lezingen/online-lezing-over-het-tussenjaar-op-de-vrije-hogeschool/" target="_blank">Online lezing over het tussenjaar op de Vrije Hogeschool </a><br />
22 februari 2018
<br />
<br />
De druk die vandaag de dag op jongeren ligt is hoog. In het basis- en voortgezet onderwijs moeten ze flink presteren. Steeds meer jongeren kiezen voor een tussenjaar. Waarom? Volgens Nicole Cataldo-Davies zijn ze op zoek naar hun eigen waarden en wie ze zijn in de wereld. En wat is de wereld eigenlijk? Pas als ze zichzelf leren kennen kunnen ze ook een keuze maken voor de toekomst en welke vervolgopleiding ze willen doen.
<br />
<br />
Nicole is docent aan de Vrije Hogeschool en vertelt in deze tweede AM-lezing over haar ervaringen met de jongeren die ze begeleidt. Hoe ze dit tussenjaar aan de VH vormgeven en voor welke uitdaging ze als docent staat.
Vrijehogeschool.nl
<br />
<br />
Deze online lezing maakt deel uit van een reeks die AM academie organiseert. Bekijk hier alle lezingen van AM academie</blockquote>
<a href="https://www.parool.nl/amsterdam/-loek-winter-omzeilt-winstverbod-in-zorg~a4572866/" target="_blank">Het Parool</a> en <a href="https://www.nrc.nl/nieuws/2018/02/23/gaat-het-zorggeld-wel-naar-zorg-of-naar-private-bvs-a1593328" target="_blank">NRC Handelsblad</a> meldden gisteren en eergisteren, evenals vakwebsite Skipr, over DeSeizoenen:
<br />
<blockquote>
<a href="https://www.skipr.nl/actueel/id33712-clientenraad-en-directie-deseizoenen-in-conflict-over-zorggeld.html" target="_blank">Cliëntenraad en directie DeSeizoenen in conflict over zorggeld</a>
<br />
<br />
De centrale cliëntenraad van zorginstelling DeSeizoenen vermoedt dat de directie, waaronder zorgondernemers Loek Winter en Willem de Boer, zorggeld laten weglekken naar private bv’s. Daarmee zouden ze het verbod op winst maken omzeilen.</blockquote>
Ook DeSeizoenen zelf doet de zaak op de eigen website uit de doeken. Dat begon al op 19 december vorig jaar.
<br />
<blockquote>
<a href="http://deseizoenen.org/actueel/reactie-directie-op-enqueteprocedure-ondernemingskamer-centrale-clientenraad" target="_blank">Reactie directie op enquêteprocedure Ondernemingskamer door Centrale Cliëntenraad</a>
<br />
<br />
De afgelopen periode is er discussie ontstaan tussen de Centrale Cliëntenraad, de directie, de raad van commissarissen en de aandeelhouders van DeSeizoenen over onder meer de (juridische) structuur van DeSeizoenen. De vraagstelling richt zich op de relaties van DeSeizoenen met ondersteuningsorganisatie Care Shared Services en de vastgoedorganisatie binnen dezelfde groep.
<br />
<br />
Wij hebben begrip voor de vragen van de Centrale Cliëntenraad, maar denken dat een juridische procedure niet de juiste weg is.
<br />
<br />
DeSeizoenen is een gezonde zorgorganisatie op antroposofische grondslag. Cliënten en ouders/vertegenwoordigers zijn over het algemeen tevreden over de zorg. Er is geleerd van het faillissement van Zonnehuizen waar DeSeizoenen uit voortgekomen is. Een faillissement dat mede veroorzaakt werd door te hoge overheadkosten en een veel te hoge schuldenlast op het vastgoed. Vandaar dat vastgoed en ondersteunende diensten geen deel uitmaken van DeSeizoenen. Door de gezonde en efficiënte bedrijfsvoering kan DeSeizoenen zich optimaal richten op goede zorg.
<br />
<br />
Er is gesproken over oplossingen, maar dit overleg heeft helaas nog niet tot resultaat geleid. De Centrale Cliëntenraad heeft besloten deze gesprekken niet verder af te wachten, maar om een verzoek in te dienen bij de Ondernemingskamer om – kort gezegd – een onderzoek naar de (juridische) structuur van DeSeizoenen in te stellen. De directie betreurt deze stap en blijft zoeken naar oplossingen om de zorgen van de Centrale Cliëntenraad weg te nemen en voortzetting van deze procedure overbodig te maken.
<br />
<br />
De continuïteit van de DeSeizoenen en de goede zorg zijn absoluut niet in het geding. Wij vertrouwen er op dat we samen met alle betrokkenen kunnen blijven werken aan goede zorg en begeleiding voor de cliënten.
<br />
<br />
Directie DeSeizoenen
<br />
<br />
gepubliceerd op 19-12-2017 <br />
<br />
<br />
<a href="http://deseizoenen.org/actueel/directie-deseizoenen-enqueteverzoek-centrale-clientenraad-ondernemingskamer-is-onnodig" target="_blank">Directie DeSeizoenen betreurt enquêteverzoek Centrale Cliëntenraad bij Ondernemingskamer</a>
<br />
<br />
De directie van DeSeizoenen betreurt het enquêteverzoek van de Centrale Cliëntenraad (CCr) bij de Ondernemingskamer tot het doen van onderzoek naar de juridische structuur van de zorginstelling. De directie heeft de CCr uitgebreid geïnformeerd en met de CCr overlegd over de juridische structuur. Algemeen directeur Merlijn Trouw: ‘DeSeizoenen is financieel gezond, de kwaliteit van de zorg is goed en zowel de continuïteit van de zorg als een juiste besteding van zorgmiddelen zijn geborgd.’
<br />
<br />
DeSeizoenen is voortgekomen uit het faillissement van Stichting Zonnehuizen. Dat faillissement in 2011 werd mede veroorzaakt door een te hoge schuldenlast op het zorgvastgoed en een uitdijende overheadorganisatie. Daarom hebben de initiatiefnemers en (indirect) aandeelhouders van DeSeizoenen het vastgoed en de ondersteunende diensten ondergebracht in aparte organisaties binnen dezelfde groep.
<br />
<br />
DeSeizoenen heeft vertrouwen in de (juridische) structuur en het oordeel van de Ondernemingskamer.<br />
<br />
gepubliceerd op 22-02-2018<br />
<br />
<br />
<a href="http://deseizoenen.org/actueel/uitkomst-analyses-opdracht-deseizoenen" target="_blank">Uitkomst analyses in opdracht van DeSeizoenen</a><br />
<br />
Wij informeren u over de uitkomsten van drie onafhankelijke analyses naar – kort gezegd – de juridische structuur van DeSeizoenen. Deze analyses waren al door de directie gepland en zijn naar aanleiding van de vragen die de afgelopen maanden zijn gesteld door de Centrale Cliëntenraad versneld uitgevoerd. Over de vragen en de gang van de CCr naar de Ondernemingskamer is eerder een bericht geplaatst op onze website.<br />
<br />
<i>DeSeizoenen heeft de volgende analyses laten uitvoeren
</i><br />
<br />
• Een analyse naar de governance-structuur van DeSeizoenen door prof. Houwen, hoogleraar compliance in de gezondheidszorg en advocaat bij Dirkzwager;
<br />
• Een analyse naar de marktconformiteit van de huurovereenkomsten door Cushman & Wakefield, gespecialiseerd in zorgvastgoed;
<br />
• Een analyse naar de marktconformiteit van de dienstverleningsovereenkomsten door organisatie- en adviesbureau Berenschot.
<br />
<br />
<i>Alle drie de analyses tonen een positief beeld van DeSeizoenen
</i><br />
<br />
• Uit de analyse van prof. Houwen blijkt dat de governance-structuur van DeSeizoenen conform wet- en regelgeving op het gebied van goed bestuur is. In zijn analyse doet prof. Houwen tevens een aantal aanbevelingen om de governance-structuur nog verder te versterken. De directie bestudeert nu deze aanbevelingen en kijkt in hoeverre zij die kan overnemen.
<br />
<br />
• Uit de analyse van Cushman & Wakefield blijkt dat de huren die DeSeizoenen betaalt aan Vastgoed DeSeizoenen voor de locaties Bronlaak, Overkempe en De Corisberg marktconform zijn of zelfs lager dan gebruikelijk in de markt voor zorgvastgoed. Voor twee buitenhuizen van Bronlaak wordt een huur betaald die iets boven marktconformiteit ligt. De directie was en is nog steeds voornemens om binnen afzienbare tijd de huurovereenkomsten voor die buitenhuizen op te zeggen.
<br />
<br />
• Uit de analyse van Berenschot blijkt dat de vergoedingen die DeSeizoenen voor de dienstverlening betaalt aan Care Shared Services B.V. marktconform zijn. De waardering voor deze dienstverlening van locatiemanagers en teamcoördinatoren ligt boven het niveau van marktconformiteit. Het aandeel van de kosten voor dienstverlening in de totale kosten van DeSeizoenen nam de afgelopen periode bovendien af.
<br />
<br />
<i>De uitkomsten van de analyses bevestigen de rechtmatigheid van de juridische structuur van DeSeizoenen</i>
<br />
<br />
In de afgelopen periode hebben wij gemerkt dat er vragen leven en misverstanden bestaan over de juridische en organisatiestructuur van DeSeizoenen. Wij willen nogmaals benadrukken dat DeSeizoenen financieel gezond is en dat de continuïteit van de zorg en een juiste besteding van zorgmiddelen goed geborgd zijn. Na het faillissement van Stichting Zonnehuizen heeft de aandeelhouder van DeSeizoenen ervoor gekozen om de risico’s van zorgvastgoed en een uitdijende overheadorganisatie (belangrijke oorzaken van het faillissement van Stichting Zonnehuizen) buiten de zorgorganisatie te plaatsen. Dit is in het belang van DeSeizoenen.
<br />
<br />
<i>Informatiebijeenkomst in het voorjaar
</i><br />
<br />
In de loop van het voorjaar willen wij een brede informatiebijeenkomst organiseren, waarbij wij met alle betrokkenen bij DeSeizoenen – ook aandeelhouders en commissarissen – nader willen ingaan op de keuzes die DeSeizoenen maakt om goede zorg blijvend te waarborgen.
<br />
<br />
Heeft u vragen over dit bericht dan horen wij dat graag. U kunt dan een mail sturen aan: secretariaat@deseizoenen.org.
<br />
<br />
gepubliceerd op 22-02-2018</blockquote>
In december verscheen er weer eens een nieuwsbrief van Perun:
<br />
<blockquote>
<a href="http://perunboeken.nl/nieuwsbrief/" target="_blank">Nieuwsbrief № 15 verschenen!</a><br />
<br />
Er is weer een Nieuwsbrief van Perun, de vijftiende inmiddels, met o.a. berichten over de ontwikkelingen bij Perun, aankondigingen van lezingen die dit voorjaar op stapel staan, maar vooral een belangrijk bericht over de veranderingen bij Perun zelf. Wij wensen u veel leesplezier!
<br />
<br />
<a href="http://perunboeken.nl/wp-content/uploads/2017/12/Nieuwsbrief-Perun-Boeken-No.-15-december-2017.pdf" target="_blank">Lees Nieuwsbrief No. 15</a></blockquote>
Daarin staat onder meer dit te lezen:
<br />
<blockquote>
<i>Perun verzet de bakens
</i><br />
<br />
‘Een nieuwe lente en een nieuw geluid’, luidde het gedicht uit het vorige nummer van deze Nieuwsbrief. Dat gaat voor Perun nu echt werkelijkheid worden, want Perun gaat met ingang van het komende jaar de bakens drastisch verzetten: van het begin af aan vooral op het werk van Sergej Prokofieff gericht, gaat Perun daar nu mee stoppen. Dat wil zeggen dat er geen nieuwe vertalingen van het werk van Prokofieff meer zullen verschijnen en dat de bestaande voorraad aan een derde persoon zal worden overgedragen, die de verkoop zal voortzetten. Hiertoe worden op dit moment gesprekken met een serieuze kandidaat gevoerd. Zo komt er na ruim zestien jaar een einde aan deze centrale activiteit, die indertijd een van de belangrijkste, zo niet de belangrijkste reden was om Perun op te richten.
<br />
<br />
Uiteraard roept dit de vraag op, wat de reden is geweest voor dit ingrijpende besluit. Deze zijn velerlei: een zekere vermoeidheid na jarenlange eenzame monnikenarbeid thuis achter de computer; de toegenomen leeftijd; het verlangen om tijd voor andere zaken te hebben; het feit dat Sergej Prokofieff is overleden en dat er geen nieuwe werken van zijn hand meer zullen verschijnen; en last but not least de sterk teruggelopen verkoop, waardoor het in feite niet meer doenlijk is om nog nieuwe teksten te vertalen en uit te geven. Al deze redenen tezamen maken dat Perun nu zegt: ‘Een punt erachter! Het is mooi geweest!’
<br />
<br />
Een en ander betekent niet, dat Perun zijn activiteiten helemaal staakt. Het vertalen en uitgeven van belangrijke teksten zal tot op zekere hoogte gewoon worden voortgezet, zij het op beperktere schaal en op een andere manier. Daarbij zal de aandacht onder andere meer gericht zijn op maatschappelijke kwesties, al dan niet in verbinding met het vraagstuk van de sociale driegeleding. Het nieuwe boekje EU of Europa? van Herbert Ludwig, alsmede de lezingen van dit voor‐ en najaar luidden deze ontwikkeling in feite al in. Daarnaast kan het zijn dat het oude plan om een aantal hoofdwerken van de grote russische dichter en filosoof Vladimir Solovjov te vertalen en uit te geven opnieuw zal worden opgepakt. Sommige vertalingen liggen al jaren min of meer gereed op de plank.
<br />
<br />
Zo begint voor Perun in 2018 niet alleen een nieuw jaar, maar ook een heel nieuwe fase in zijn ontwikkeling. We hopen dat u ook dit stuk van de weg met ons zult willen gaan.</blockquote>
Wat ik zeker ook moet melden, is de serie van Lieven Debrouwere op zijn weblog Vijgen na Pasen. Twee jaar geleden citeerde ik hem voor het laatst. Dat was op
maandag 29 februari 2016
in
<a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2016/02/lancering.html" target="_blank">Lancering</a>
<br />
zondag 14 februari 2016
in
<a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2016/02/bronstijd.html" target="_blank">Bronstijd</a>
<br />
dinsdag 26 januari 2016
in
<a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2016/01/blendle.html" target="_blank">Blendle</a>
<br />
<br />
En ook nu kan ik onmogelijk de teksten overnemen. Ze zijn gewoon te lang en te uitgebreid. Dus doe ik het maar zo.
Het begon op
9 december 2017
met
<a href="https://vijgennapasen.wordpress.com/2017/12/09/antroposofie-en-karmabewustzijn-1/" target="_blank">Antroposofie en karmabewustzijn (1)</a>
<br />
24 december 2017
met
<a href="https://vijgennapasen.wordpress.com/2017/12/24/antroposofie-en-karmabewustzijn-2/" target="_blank">Antroposofie en karmabewustzijn (2)</a>
<br />
31 december 2017
met
<a href="https://vijgennapasen.wordpress.com/2017/12/31/antroposofie-en-karmabewustzijn-3/" target="_blank">Antroposofie en karmabewustzijn (3)</a>
<br />
5 januari 2018
met
<a href="https://vijgennapasen.wordpress.com/2018/01/05/antroposofie-en-karmabewustzijn-4/" target="_blank">Antroposofie en karmabewustzijn (4)</a>
<br />
24 januari 2018
met
<a href="https://vijgennapasen.wordpress.com/2018/01/24/twee-en-drie/" target="_blank">Antroposofie en karmabewustzijn (5)</a>
<br />
2 februari 2018
met
<a href="https://vijgennapasen.wordpress.com/2018/02/02/antroposofie-en-karmabewustzijn-6/" target="_blank">Antroposofie en karmabewustzijn (6)</a>
<br />
9 februari 2018
met
<a href="https://vijgennapasen.wordpress.com/2018/02/09/antroposofie-en-karmabewustzijn-7/" target="_blank">Antroposofie en karmabewustzijn (7)</a>
<br />
24 februari 2018
met
<a href="https://vijgennapasen.wordpress.com/2018/02/24/antroposofie-en-karmabewustzijn-8/" target="_blank">Antroposofie en karmabewustzijn (8) </a><br />
<br />
Hetzelfde, wel noemen maar niet overnemen, geldt voor Lorenzo Ravagli. Die hadden we voor het laatst op zondag 9 oktober 2016 in <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2016/10/nieuwsbronnen.html" target="_blank">Nieuwsbronnen</a>. Ik had hem achtergelaten bij
<br />
<blockquote>
1975
<br />
<br />
Die Jahresversammlung der anthroposophischen Gesellschaft 1975 hatte zwei gewichtige Entscheidungen zu treffen, die ihre Entwicklung in den kommenden Jahrzehnten bestimmen sollten [Rudolf Steiners eigentliche Aufgabe ...]</blockquote>
Het gaat <a href="http://www.anthroweb.info/geschichte/geschichte-ag.html" target="_blank">als volgt verder:</a>
<br />
<blockquote>
1975
<br />
<br />
Im Jahr 1975 wurden zwei neue Mitglieder in den Vorstand der anthroposophischen Gesellschaft »kooptiert«. Eine Kooptation ist keine demokratische Wahl, sondern die Erweiterung oder Ergänzung eines Verantwortungsgremiums durch sich selbst, die mit einer Form ritualisierter Zustimmung – in diesem Fall mit einer »Akklamation« – verbunden werden kann [Ohne mehr Anthroposophie werden wir überhaupt nichts leisten können ...]
<br />
<br />
1975
<br />
<br />
Im Jahr 1975 beschäftigte das Goetheanum rund 200 Mitarbeiter, von denen mehr als zwanzig zwischen 70 und 90 Jahre alt waren. Rund fünfzig dieser Mitarbeiter, also ein gutes Viertel, waren über 60. Die jüngsten dieser Mitarbeiter waren beim Tod Rudolf Steiners zehn Jahre alt gewesen. Die meisten von ihnen dürften Steiner noch persönlich gekannt und über lebendige Erinnerungen an ihn verfügt haben. [Die Verabschiedung eines Souveräns ...]
<br />
<br />
1975
<br />
<br />
Im folgenden Teil der Generalversammlung musste sich die Mitgliedschaft mit einem weiteren Antrag auseinandersetzen, der weniger wegen seines Inhaltes, als wegen der Argumentation von Interesse ist, die schließlich zu seiner Ablehnung führte [Wachsende Anerkennung, zunehmende Bedrohung ...]
<br />
<br />
________________________________________
<br />
1976
<br />
<br />
Im Jahr 1976 begann das Terrorregime Pol Pots, dessen genozidaler Dystopie bis Ende 1978 fast ein Viertel der Bevölkerung Kambodschas (1,6 Millionen Menschen) zum Opfer fallen sollte. Im selben Jahr trat der größte bekannte Schlächter der Menschheitsgeschichte, Mao Zedong, von der Bühne dieser Welt ab, um fortan in der Hölle der Massenmörder zu schmoren [Epiphanie eines Mythos – Teil 1]
<br />
<br />
1976
<br />
<br />
Von der Weihnachtstagung als dem »höchsten Ereignis der jahrtausendealten Menschheitsgeschichte« spricht Rudolf Grosse im Kapitel über das »Fortwirken« dieser Tagung im Zusammenhang mit dem Anbruch der »neuen Michaelsherrschaft« 1879 und dem Kampf Ahrimans gegen den jungen Geistesforscher Rudolf Steiner [Epiphanie eines Mythos – Teil 2 ...]
<br />
<br />
1976
<br />
<br />
Die zweite epochale Publikation, die im Jahr 1976 erschien, war das Buch des Ehepaars Kirchner-Bockholt »Die Menschheitsaufgabe Rudolf Steiners und Ita Wegman«. Dieses Buch ist in zweierlei Hinsicht bedeutsam: es wirft ein bemerkenswertes Licht auf die Art und Weise, wie Steiner mit den Ergebnissen seiner Geistesforschung umging und es rollt einen Themenkomplex neu auf, der bereits 1926 eine fatale Rolle in den Gesellschaftskonflikten gespielt hatte [Postume Rehabilitation ...]
<br />
<br />
1976
<br />
<br />
Unsere Übersicht der für die anthroposophische Gesellschaft und Bewegung »epochalen« Publikationen wäre nicht vollständig, wenn wir nicht an ein weiteres Buch erinnern würden, das ebenfalls im Jahr 1976 erschien: die Studie »Der Eingriff des Widersachers« von Johannes Tautz (1914-2008).[1] Diese Studie, die »Fragen zum okkulten Aspekt des Nationalsozialismus« behandelt, fasst drei für den Druck aufbereitete Vorträge zusammen, die der Stuttgarter Waldorflehrer bereits 1966 – 33 Jahre nach der Machtergreifung – gehalten hatte [Der Eingriff des Widersachers ...]
<br />
<br />
1976
<br />
<br />
Die Generalversammlung der Anthroposophischen Gesellschaft am 11. April 1976 verlief bemerkenswert friedlich. Frühere Gesellschaftskonflikte klangen nur wie eine ferne Erinnerung in einzelnen Redebeiträgen nach, martialische Töne brachte allerdings ein Bericht Gerhard Kienles in die Versammlung, der von den Schlachten erzählte, die erfolgreich gegen das geplante deutsche Arzneimittelgesetz geschlagen worden waren [Andrängende Studentenwogen ...]
<br />
<br />
1976
<br />
<br />
Wie bereits erwähnt, berichtete Heten Wilkens in der Generalversammlung der Anthroposophischen Gesellschaft am 11. April als Generalsekretär der deutschen Landesgesellschaft ausführlich über deren Tätigkeit. Was diesen Bericht für heutige Leser schwer verdaulich macht, ist nicht die Fülle an Vorgängen oder Daten, die er enthält ... [Ballen und Spreizen ...]
<br />
<br />
1976
<br />
<br />
Je mehr anthroposophische Initiativen versuchten, die Gesellschaft umzugestalten, umso stärker zogen sie die Aufmerksamkeit der Bürokratie und der Öffentlichkeit auf sich und umso deutlicher kristallisierte sich die Wahrnehmung der Beharrungskräfte heraus, die der beabsichtigten Umgestaltung im Wege standen. [Wir haben eine Schlacht geschlagen ...]
<br />
<br />
________________________________________
<br />
1977
<br />
<br />
Im Jahr 1977 steuerte der Wahnsinn des Linksterrorismus in der Bundesrepublik seinem Höhepunkt und desaströsen Ende zu. Als Name für die zweite Hälfte dieses Jahres hat sich die Metapher »Deutscher Herbst« etabliert, die für die elegische Befürchtung steht, der von den neuen sozialen Bewegungen und der außerparlamentarischen Opposition vorangetriebene Aufbruch des Lebens aus der Ära einer »bleiernen Zeit« und der von ihm verheißene gesellschaftliche »Frühling« der Liberalisierung und Emanzipation sei vom Untergang bedroht ... [Deutscher Herbst]
<br />
<br />
1977
<br />
<br />
Während in der Bundesrepublik Deutschland die selbsternannte Avantgarde der proletarischen Weltrevolution unter großer öffentlicher Anteilnahme vom Chaos verschlungen wurde, das sie selbst heraufbeschworen hatte, spielte sich im Schatten der medialen Aufmerksamkeit eine sanfte Revolution ab, die erst sieben Jahre später die mit Häme vermischte Bewunderung des führenden deutschen Nachrichtenmagazins auf sich ziehen sollte ... [Sanfte Revolution]</blockquote>
Erg hard gaat het dus niet, we zijn pas twee jaar verder. Maar interessant is het wél. Nu zitten we onverhoeds zomaar weer in de Duitse taal. Dan zijn er enkele dingen die ik moet noemen. Om te beginnen dit.
<br />
<blockquote>
<a href="http://anthroblog.anthroweb.info/2018/neu-rudolf-steiners-weg-zu-christus/" target="_blank">Neu: Rudolf Steiners Weg zu Christus</a><br />
<br />
Lorenzo Ravagli 12. Februar 2018
<br />
<br />
Von der philosophischen Gnosis zur mystischen Gotteserfahrung.
<br />
<br />
Die Christologie ist ein zentrales Thema im Werk Rudolf Steiners. Von seinen frühesten philosophischen Schriften an gehören Wesen und Bedeutung des Göttlichen zu den am häufigsten behandelten Fragestellungen. Dass Steiner seit 1901 aus einer genuinen mystischen Christuserfahrung sprach, ist kaum zu überhören.
<br />
<br />
Wer aber war Christus für Steiner? Der Philosoph und Geistesforscher hat es seinen Lesern nicht leicht gemacht, auf diese Frage eine Antwort zu finden. Das aber liegt am Gegenstand, nach dem gefragt wird. Auch das Christentum hat die vielfältigsten, sich gegenseitig widersprechenden Antworten gegeben.
<br />
<br />
Die vorliegende Studie verfolgt die spannende Entwicklung des Gottesbewusstseins im Werk Rudolf Steiners von seinen ersten Publikationen bis zu seinem Tod.
<br />
<br />
Aus dem Inhalt:
<br />
<br />
• Vorwort oder vom Gott der Philosophen zur mystischen Gotteserfahrung<br />
• Gott und das Göttliche im philosophischen Werk<br />
• Die Mystik im Aufgang – 1901<br />
• Das Christentum als mystische Tatsache<br />
• Das Geheimnis des Hüters der Schwelle – 1905<br />
• Das Johannes-Evangelium als Einweihungsurkunde – 1906<br />
• Das Christentum als zentrales Moment der Evolution – 1906<br />
• Die Entfaltung der Christologie – 1906<br />
• Das Mysterium von Golgatha – 1906<br />
• Christus als Regent der okkulten Sonne – 1907<br />
• Das mystische Lamm – 1908<br />
• Christus, der Sonnenlogos – 1908<br />
• Christus, das Abbild des Vater-Geistes – 1909<br />
• Trinität und Engelwesen – 1909<br />
• Seraphim, Cherubim und Throne als Organe Christi – 1909<br />
• Christus das hohe Sonnenwesen – Geheimwissenschaft im Umriss – 1909/10<br />
• Die ätherische Epiphanie Christi – 1910<br />
• Jenseits der Seraphim – 1910<br />
• Was tun die Exusiai im Phantom des Menschen? – 1911<br />
• Der Verborgene, der über allen thront – 1912<br />
• Sonnensysteme als Leiber der Trinität<br />
• Die Schwesterseele Adams und der kosmische Christus – 1913/14<br />
• Die Trinität im Werk Rudolf Steiners. Rückblick und Ausblick</blockquote>
Dan nog een aantal artikelen uit de niet-antroposofische pers.
<br />
<blockquote>
RUDOLF STEINER
<br />
<br />
<a href="https://www.aargauerzeitung.ch/schweiz/verschwoerungsmystiker-wie-daniele-ganser-kapern-rudolf-steiner-bewegung-132179380" target="_blank">Verschwörungsmystiker wie der Basler Daniele Ganser kapern Rudolf-Steiner-Bewegung</a>
<br />
<br />
von Christian Mensch — Nordwestschweiz
<br />
Zuletzt aktualisiert am 8.2.2018 um 11:33 Uhr
<br />
<br />
Verschwörungsmystiker wie der Schweizer «Friedensforscher» Daniele Ganser oder der deutsche Youtube-Moderator Ken Jebsen erhalten Unterstützung durch die anthroposophische Bewegung von Rudolf Steiner. Am 3. März findet in Basel die Tagung «Terror, Lüge und Wahrheit» statt, an der die Propagandisten einer Weltverschwörung ihre Thesen ausbreiten können.
<br />
<br />
<br />
VERGLEICH
<br />
<br />
<a href="https://www.aargauerzeitung.ch/schweiz/die-ganser-wahrheit-die-theorien-des-basler-historikers-im-fakten-check-132181136" target="_blank">Die Ganser-Wahrheit: die Theorien des Basler Historikers im Fakten-Check</a>
<br />
<br />
von Christoph Zehnder — Nordwestschweiz
<br />
8.2.2018 um 11:30 Uhr
<br />
<br />
Die Rudolf-Steiner-Bewegung organisiert in Basel eine öffentliche Tagung zum Thema «Terror, Lüge und Wahrheit». Mit dabei ist auch der umstrittene Verschwörungsmystiker Daniele Ganser. Doch wer ist der Basler Historiker eigentlich?
<br />
<br />
<br />
RUDOLF STEINER
<br />
<br />
<a href="https://www.aargauerzeitung.ch/schweiz/wie-ita-wegman-in-ungnade-fiel-und-nun-rehabilitiert-werden-soll-132179383?cx_navSource=recommendationsTop" target="_blank">Wie Ita Wegman in Ungnade fiel und nun rehabilitiert werden soll</a>
<br />
<br />
von Christian Mensch — Nordwestschweiz
<br />
8.2.2018 um 09:00 Uhr
<br />
<br />
Einigkeit nach aussen, Streit im Innern: Rudolf Steiner, Prophet und Mass aller Dinge, hatte seine Nachfolge nicht geregelt – die Bewegung trug zunehmend Zerfallserscheinungen.
<br />
<br />
<br />
15.02.2018
<br />
<br />
<a href="https://jungle.world/artikel/2018/07/der-letzte-kampf-der-anthroposophen" target="_blank">Streit bei den letzten Anthroposophen in der Schweiz </a>
<br />
<br />
Der letzte Kampf der Anthroposophen
<br />
Derzeit streiten Anthroposophen in der Schweiz um das politische Erbe der esoterischen Glaubensgemeinschaft. In Basel versuchen Steiner-Anhänger, sich mit Verschwörungsprominenz zu schmücken.
<br />
<br />
Von
Ansgar Martins</blockquote>
Als laatste dan. Want dan is het ook genoeg.
<br />
<blockquote>
<a href="http://www.goetheanum.org/index.php?id=8209#/pressreleases/kindheit-und-jugend-von-rudolf-steiner-martina-maria-sam-erschliesst-erstmals-detailliert-fruehe-lebenszeit-2413195?utm_campaign=channel&utm_source=facebook&utm_medium=referral" target="_blank">Kindheit und Jugend von Rudolf Steiner. Martina Maria Sam erschließt erstmals detailliert frühe Lebenszeit</a>
<br />
<br />
Pressemitteilung • Feb 13, 2018 11:57 CET
<br />
<br />
Cover des Buches ‹Rudolf Steiner. Kindheit und Jugend› von Martina Maria Sam (Verlag am Goetheanum) <br />
<br />
Goetheanum, Dornach, 13. Februar 2018
<br />
<br />
<i>Kindheit und Jugend von Rudolf Steiner
</i><br />
<br />
<i>Martina Maria Sam erschließt erstmals detailliert frühe Lebenszeit
</i><br />
<br />
Die biografische Untersuchung von Martina Maria Sam konzentriert sich auf Kindheit und Jugend Rudolf Steiners und vermittelt das Bild eines jungen Menschen, der von früh an Brücken zwischen seinem inneren Geist-Erleben und den naturwissenschaftlichen Anschauungen seiner Zeit suchte.
<br />
<br />
Martina Maria Sam dokumentiert umfassend Details aus Rudolf Steiners Leben von 1861 bis 1884. Dazu gehören biografische Skizzen der wichtigsten Lehrer und Studienfreunde, rekonstruierte Stundenpläne, Aufsatzthemen und belegte Vorlesungen. Als Nebenertrag konnte die Autorin einige Identitäten und Zusammenhänge klären. So stellte sich heraus, dass die Schwester des Jugendfreundes Rudolf Ronsperger – «Frau eines angesehenen in Berlin lebenden Schriftstellers» – Luise Kautsky war. Im Nachlass des Ehepaars Luise und Karl Kautsky fand sich nicht nur ein Foto des Bruders Rudolf, sondern auch ein Brief, aus dem die Gründe für seinen Freitod 1890 hervorgehen.
<br />
<br />
Ist auch etwas über die Hobbys Rudolf Steiners zu erfahren? «Er lernte aus eigenem Antrieb Buchbinden, Stenografieren, Latein und Griechisch», berichtet die Biografin. «Auffällig bei Rudolf Steiner ist der schon früh vorhandene starke Erkenntnisdrang – von der Frage ‹Was passiert im Inneren einer Spinnerei?› über die Vorgänge beim Trocknen der Tinte und die mathematischen Grundlagen des Atomismus, die er sich als 12-Jähriger selbständig zu erarbeiten suchte, bis zu erkenntnistheoretischen Fragen, zum Beispiel über die Natur des Ich.»
<br />
<br />
Martina Maria Sam ließ sich von einem inneren Motiv leiten. Rudolf Steiner selbst habe darauf hingewiesen, wie frühe biografische Erlebnisse gewissermaßen zu ‹Okularen› für die Geistesforschung werden können. So habe ihn die «tiefe Scham», die er erlebte, nachdem er als Schüler ein neues, von den Eltern teuer gekauftes Schulbuch durch ein umgekipptes Tintenfass verdorben hatte, zu einer «Verstärkung der Kräfte des geistigen Erfassens» geführt. Solche Rückbezüge geben nicht zuletzt Anregungen für neue Sichten auf die eigene Biografie.
<br />
<br />
Buch Martina Maria Sam: Rudolf Steiner. Kindheit und Jugend (1861–1884), 488 Seiten, 50 Euro/60 Franken, Verlag am Goetheanum, Dornach 2018
<br />
<br />
Vernissage 27. Februar, 18 Uhr, Buchhandlung am Goetheanum. Eintritt frei</blockquote>
Zufrieden?<br />
<div style="text-align: right;">
.</div>
</div>
Michel Gastkemperhttp://www.blogger.com/profile/11703149973290737335noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-8949960496173157471.post-70061024644436768992018-01-24T12:06:00.000+01:002018-01-24T14:20:57.467+01:00Mildheid<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjW2B_ZwzRChWelIh-rUF5Q73DyLUX21mUtO9Vm0LsQAcu1OXDkhEnKSVDUIkIaiBeAXpzyP05VZ4boibVVrzEci5w42oxspd-CCQQARd4PCXgMxYX0SVaJSVHBRq848tZUt-zwRRbUWUmO/s1600/P9140165.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="1600" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjW2B_ZwzRChWelIh-rUF5Q73DyLUX21mUtO9Vm0LsQAcu1OXDkhEnKSVDUIkIaiBeAXpzyP05VZ4boibVVrzEci5w42oxspd-CCQQARd4PCXgMxYX0SVaJSVHBRq848tZUt-zwRRbUWUmO/s400/P9140165.JPG" width="400" /></a></div>
<br />
Het nieuwe jaar is ruim drie weken oud, hoog tijd voor een nieuw bericht. We struinen eerst Motief af en beginnen op 7 december 2017, dat is vijf dagen na de vorige keer, met <a href="https://www.motief.online/actueel/opening-van-het-elisabeth-vreedehuis-in-den-haag-op-20-januari/" target="_blank">‘Officiële opening van het Elisabeth Vreedehuis in Den Haag op 20 januari’:</a></div>
<blockquote>
De ledenvergadering van de Antroposofische Vereniging nam op 12 december 2016 het besluit tot de verwerving en verbouwing van het verenigingshuis aan de Riouwstraat in Den Haag. Begin 2017 kwamen gebruikers van het pand, enthousiaste leden en het bouwteam (met daarin twee lokale aannemers en de architect) bij elkaar om een ambitieus, maar haalbaar plan te maken. Het pand moest een eigentijdse uitstraling krijgen, gemoderniseerd qua infrastructuur, met diverse nieuwe functies… en dat alles binnen een aanvaardbaar budget én een redelijk strakke tijdspanne.
<br />
<br />
Inmiddels is de operatie zo goed als voltooid, en met succes. Een tegenvaller was de hoeveelheid aangetroffen asbest in het pand, met een duurdere en tijdsintensieve sanering tot gevolg. Hierdoor liep de opening van half november gevaar en besloten we die met een maand uit te stellen. Rond half december zal het pand weer in gebruik worden genomen, op 20 januari officieel ingehuldigd.
<br />
<br />
Inmiddels heeft ‘het huis’ ook een naam: het Elisabeth Vreedehuis. De laatste fase was het lakken van de prachtige nieuwe vloer, de plaatsing van de keuken en de levering van de kasten en balies. Tot half december is nog veel werk te verzetten, want na de oplevering komt de inrichting. De lampen boven de balies, de leestafel, een frisse inrichting voor het café, een vaste belichtingsinstallatie en nieuwe stoelen in de Theaterzaal (met dank aan de Iona Stichting voor een genereuze gift).
<br />
<br />
Om de inrichting naast praktisch ook kunstzinnig te maken, wensen wij het Vreedehuis nog wat aanvullende ‘vormen en kleuren’ toe. Bent u in het bezit van een mooie bloemenvaas, een passend kunstwerk, een bronzen kandelaar of een mineraal en wilt u dit aan het huis schenken, neem dan vooral contact op. U bereikt ons per e-mail via info@vreedehuis.nl en telefonisch op 070-355 00 39.
<br />
<br />
De feestelijke opening voor leden van de Antroposofische Vereniging vindt plaats op 20 januari 2018. Vanwege de te verwachten grote toestroom wordt twee keer een vergelijkbaar programma aangeboden, zodat in plaats van maximaal honderd in totaal tweehonderd leden kunnen worden ontvangen. Het ochtendprogramma zal om 10.00 uur starten en het middagprogramma om 14.00 uur. Aanmelden voor een van beide programma’s, tot uiterlijk 5 januari 2018, via het aanmeldformulier dat u onder de betreffende link kunt vinden.
<br />
<br />
<i>Stephan Jordan</i></blockquote>
Het volgende is van 18 december en gaat over <a href="https://www.motief.online/actueel/biodynamische-landbouw-in-beeld/" target="_blank">‘Biodynamische landbouw in beeld’:</a></div>
<blockquote>
Het herfstcongres ‘Biodynamische landbouw en de vrije markteconomie’ werd op 10 oktober 2017 gehouden bij Antropia in Driebergen. Biojournaal heeft verschillende berichten over dit congres, zoals de ‘Demeter Monitor over biodynamische landbouw en voeding 2016-2017’, het afscheid van Jozien Vos als voorzitter Stichting Demeter en Marianne Thieme die wil dat de BD-beweging meer op de voorgrond gaat treden.
<br />
<br />
Maar niet alleen dat, het heeft ook een uitvoerige fotoreportage met achtentachtig foto’s, waarbij elke foto voorzien is van een onderschrift dat vermeldt wie er op de foto staat. Zodat dit een weerzien vormt van de hele bd-beweging.
<br />
<br />
Bijvoorbeeld Piet van IJzendoorn van de Zonnehoeve in Zeewolde met Joke Bloksma van Warmonderhof. Maar ook Key-note spreker Marianne Thieme (fractievoorzitter Partij voor de Dieren) die hoopt dat de BD-beweging in de toekomst meer op de voorgrond gaat treden. Ze roept de biologisch-dynamische boeren op om naar Den Haag te gaan en te pleiten voor meer financiële middelen.
<br />
<br />
‘De keuze is nu aan jullie: gaan jullie actief communiceren dat biologisch-dynamische landbouw veel en veel beter is dan gangbare landbouw of blijven jullie stilletjes hopen dat de consument uiteindelijk de keuze voor BD gaat maken. Blijf je bescheiden en marginaal of ga je voor verandering? Zoals Nelson Mandela zei: “It always seems impossible until it’s done”.’
<br />
<br />
Ze kreeg onder meer de vraag hoe de BD-beweging integer kan blijven. ‘Dit kan door compromisloos te zijn en te staan voor je idealen. Door transparantie en de normen hoog te houden door middel van sociale controle. En heel belangrijk: eerlijk fouten erkennen.’
<br />
<br />
Na Marianne Thieme hield Ronald van Marlen (onder andere bestuurslid Stichting Demeter) een bevlogen betoog, waarin hij liet zien voor welke dilemma’s de biologische sector als gevolg van de groei komt te staan.
<br />
<br />
De biologische beweging is volgens Ronald nu een “ingesloten pionier” (voormalig pioniers worden welbewust ingesloten door datzelfde regime dat ze aanvankelijk wilden veranderen). Hierin ziet hij kansen voor Demeter: ‘Bio zit al zo diep in de mainstream, Demeter is nog een authentieke veranderaar.’
<br />
<br />
Er was ook tijd voor reflecties uit de Nederlandse praktijk met Tom Saat (Stadsboerderij Almere), Peter van IJzendoorn (Hofwebwinkel) en Merle Koomans van den Dries (Odin). Merle gaf hierbij onder meer aan dat ze nog meer mensen kunnen verbinden nu Odin een coöperatie is.
<br />
<br />
Cultuur- en Congrescentrum Antropia wil koploper zijn op het gebied van duurzaamheid, zo is Antropia onder meer in het bezit van een EKO-keurmerk Horeca.</blockquote>
Op 19 december kwam dit treurige nieuws naar buiten, <a href="https://www.motief.online/actueel/boekhandel-de-nieuwe-boekerij-in-zeist-sluit-in-2018/" target="_blank">‘Boekhandel de Nieuwe Boekerij in Zeist sluit in 2018’:</a></div>
<blockquote>
Op de website van de Nieuwe Boekerij in Zeist staat ‘een treurige mededeling: De Nieuwe Boekerij aan de Voorheuvel gaat sluiten. We gaan nog wel door met de webwinkel, maar we realiseren ons dat dat, voor de mensen die graag in onze winkel komen, een schrale troost is. Meer dan 40 jaar hebben wij, en onze voorgangers, met veel plezier de winkel gedreven.’
<br />
<br />
Nog maar drie jaar geleden werd ‘de eerster Zeister Duowinkel geopend. “De Nieuwe Boekerij & Heger en van den Berg” zijn samen verhuisd van de Steynlaan naar de Voorheuvel.’ Maar dat heeft blijkbaar niet het gewenste succes opgevleverd. De boekhandel zat eerder op de Steynlaan en daarvoor op de Van Tetslaan. Alles begon in de jaren zeventig met een initiatief van heilpedagoog en Zonnehuismedewerker Walter Erlanger in zijn garage aan de Tesselschadelaan. De winkel kent dus inderdaad een rijke geschiedenis, die nu ten einde komt.
<br />
<br />
Als reden voor de sluiting wordt aangegeven dat het wel heel lastig is geworden om een boekwinkel draaiende te houden. Dat heeft te maken met de algemene malaise in het boekenvak, de gestegen kosten en de concurrentie van webwinkels, maar ook met de specifieke terugloop van ‘het antroposofische boek’, dat niet meer de grote afzetmarkt kent van weleer.
<br />
<br />
De definitieve sluiting is op 1 maart 2018. De opheffingsuitverkoop begint op 27 december.</blockquote>
Twee dagen later werden <a href="https://www.motief.online/actueel/ontwikkelingen-bij-antroposana-en-de-antroposanapolis/" target="_blank">‘Ontwikkelingen bij Antroposana en de Antroposanapolis’</a> gemeld:
</div>
<blockquote>
Gezondheidsvereniging Antroposana maakte in een speciale nieuwsbrief op 21 december de definitieve polisvoorwaarden bekend van de Antroposanapolis, die is ondergebracht bij Zorgverzekeraar Avéro. Op de Antroposanawebsite worden deze vermeld.
<br />
<br />
Men maakte ook melding van de vele contacten die nodig waren om deze voorwaarden duidelijk te krijgen. Zo schrijft Antroposana:
<br />
<br />
‘Wij vinden het belangrijk om te melden dat de Antroposanapolis bij Avéro per 2019 ophoudt te bestaan. Het lukt Antroposana niet om bij Avéro nog een goede én onderscheidende dekking te krijgen voor de antroposofische gezondheidszorg nu dit wordt ingelijfd bij Zilveren Kruis.’
<br />
<br />
De gezondheidsvereniging is bezig een vergelijkingssite te ontwikkelen waarbij zorgverzekeraars kunnen worden vergeleken met zoektermen specifiek gerelateerd aan de antroposofische gezondheidszorg.
<br />
<br />
Dat is echter nog toekomstmuziek: ‘We moeten u helaas melden dat deze vergelijkingssite dit jaar nog niet beschikbaar komt. Wel vindt u op de website van Antroposana een algemene vergelijkingssite die u zou kunnen gebruiken.’
<br />
<br />
Maar er is tevens goed nieuws: ‘Abnoba Viscum en Iscador vallen ook in 2018 gewoon binnen de dekking van de Antroposanapolis! Voor veel leden een belangrijke reden om ook in 2018 weer voor de aanvullende verzekering de Antroposanapolis te kiezen.’
<br />
<br />
Antroposana blijft ondanks alles geloven dat de antroposofische gezondheidszorg als integratieve zorg cruciaal is in elke leeftijdsfase. ‘In de medische praktijk, juist ook in de reguliere, wordt steeds meer gebruik gemaakt van integratieve geneeskunde, waar ook de antroposofische geneeskunde bij hoort.’
<br />
<br />
De taak van Antroposana is om in gesprek te blijven met de zorgverzekeraars, zodat hiervoor (op den duur) meer acceptatie komt.
<br />
<br />
‘De stem die Antroposana wil laten horen kan alleen krachtig zijn als Antroposana veel leden achter zich heeft staan waarvan ze de belangen kan vertegenwoordigen. We vragen u daarom ons te helpen om mensen die de antroposofische gezondheidszorg belangrijk vinden op Antroposana te attenderen, om zo meer leden te krijgen en een krachtigere stem te hebben. Op antroposana.nl kunt u uw steun bijzonder makkelijk kenbaar maken door u aan te melden als lid.’</blockquote>
Dezelfde dag, 21 december, bracht het bericht over de <a href="https://www.motief.online/actueel/officiele-post-hbo-opleiding-voortgezet-vrijeschool-onderwijs/" target="_blank">‘Officiële post-hbo opleiding Voortgezet vrijeschoolonderwijs’:</a></div>
<blockquote>
Docenten in het voortgezet onderwijs die (recent) werkzaam zijn op een vrijeschool kunnen zich door middel van een post-hbo opleiding aan Hogeschool Leiden verdiepen in het vrijeschoolonderwijs en de vrijeschoolpedagogie.
<br />
<br />
Het is het vormgeven aan vrijeschoolonderwijs en docentschap in de 21e eeuw! Afgelopen week is deze post-hbo opleiding officieel geregistreerd door het Centrum van Post-Initieel Onderwijs Nederland (CPION).
<br />
<br />
De Vereniging van vrijescholen laat op haar website weten: ‘Met deze registratie is de opleiding een post-hbo opleiding die in heel Nederland wordt erkend. In september is de eerste groep docenten gestart met de post-hbo opleiding. Zij zullen aan het einde van het studiejaar de eerste diploma’s in ontvangst nemen.’
<br />
<br />
De website van Hogeschool Leiden vermeldt:
<br />
<br />
‘De vraag is niet, wat de mens moet kunnen en weten teneinde zich in de bestaande sociale orde te kunnen voegen; maar wel, wat er in aanleg in de mens aanwezig is en in hem ontwikkeld kan worden. Dan wordt het mogelijk dat de opgroeiende generatie de maatschappij steeds nieuwe krachten toevoegt.’ – Rudolf Steiner
<br />
<br />
De post-hbo opleiding is ontwikkeld door het Centrum onderwijs & innovatie van de Hogeschool in Leiden in samenwerking met de Vereniging van vrijescholen en het Platform Vrijescholen Voortgezet Onderwijs voor docenten die zich de vrijeschoolpedagogiek en -didactiek eigen willen maken en zich verder willen verdiepen in hun vakmanschap.</blockquote>
Een derde bericht op 21 december ging over <a href="https://www.motief.online/actueel/verwerking-van-het-verleden-rehabilitatie-van-ita-wegman-en-elisabeth-vreede/" target="_blank">‘Verwerking van het verleden: rehabilitatie van Ita Wegman en Elisabeth Vreede’:</a></div>
<blockquote>
Het honderdjarig bestaan van de Algemene Antroposofische Vereniging in 2023 begint zich al aan te dienen. Voordat de feestelijkheden kunnen losbarsten, moet eerst nog een zwarte bladzijde uit het verleden onder ogen worden gezien, om die ook echt te kunnen omslaan.
<br />
<br />
In 1935 vond een breuk plaats in deze algemene vereniging, waar ook de Nederlandse vereniging ernstig onder werd getroffen. In 1960 werd deze breuk in principe geheeld. Maar blijkbaar nog steeds niet helemaal.
<br />
<br />
De breuk ging namelijk dwars door het toenmalige bestuur, dat nog door Rudolf Steiner zelf was aangesteld. Twee Nederlandse bestuursleden in het Zwitserse centrum, het Goetheanum in Dornach, werden in feite in 1935 ontslagen en uit hun functie gezet. Dat waren de arts Ita Wegman (rechts) en de astronome Elisabeth Vreede (links). Het recent gerenoveerde pand van de Antroposofische Vereniging in Nederland aan de Riouwstraat in Den Haag heeft de naam gekregen van de laatstgenoemde: het Elisabeth Vreedehuis.
<br />
<br />
Op de afgelopen jaarvergadering aan het Goetheanum ontstond er opnieuw aandacht voor deze misstand: vanuit een groep leden kwam het initiatief om deze twee voormalige bestuursleden (beiden stierven al in 1943, dus acht jaar later en kortstondig na elkaar) te rehabiliteren.
<br />
<br />
De website van het Goetheanum meldt nu dat een van de nieuwe bestuursleden van de Algemene Antroposofische Vereniging in Dornach, de oud-politicus Gerald Häfner, zich voor deze zaak sterk heeft gemaakt. Wat nu ook meespeelt, is dat het in 2018 precies driekwart eeuw geleden is dat deze beide Nederlandse bestuursleden vrij plotseling, na een kortstondig ziekbed, overleden.
<br />
<br />
Gerald Häfner legt de huidige leden aan het hart geen overhaaste conclusies te trekken, maar zich gezamenlijk te bezinnen hoe dit het beste kan worden aangepakt. De komende jaarvergadering in Dornach zal een begin worden gemaakt met een motie dienaangaand. De bekende auteur Peter Selg is gevraagd een publicatie over Ita Wegman voor te bereiden en er zullen twee voordrachten worden gehouden over beide bestuursleden.
<br />
<br />
Met de verschillende initiatiefnemers is door het Goetheanum het gesprek gezocht. Zoals Gerald Häfner het formuleert: een oude strijd kan niet worden opgelost door er nu opnieuw strijd over te voeren, maar alleen door met bewustzijn elkaar de hand te reiken.</blockquote>
En toen werd het tijd voor het nieuwe jaar. 2 januari kwam met <a href="https://www.motief.online/actueel/publicatie-over-de-geschiedenis-van-de-vrije-hogeschool-voor-geesteswetenschap/" target="_blank">‘Publicatie over de geschiedenis van de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap’:</a></div>
<blockquote>
Bij de Zwitserse uitgeverij Verlag am Goetheanum is eind 2017 een boek verschenen over de geschiedenis en de resultaten van de verschillende secties van de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap, onder redactie van de sectieleiders Christiane Haid, Constanza Kaliks en Seija Zimmermann.
<br />
<br />
De website van het Goetheanum schreef hierover in december 2017 het volgende (de vertaling is gemaakt door de Belgische uitgeverij en bibliotheek Via Libra, zie hun nieuwsbrief), onder de titel ‘Denktank avant la lettre voor maatschappelijke opgaven’:
<br />
<br />
Toen er van denktanks of startups nog geen sprake was, richtte Rudolf Steiner in 1923/24 aan het Goetheanum in Dornach de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap op. Onlangs verscheen er bij Verlag am Goetheanum een boek dat gewijd is aan de geschiedenis en het onderzoek van deze hogeschool: “Goetheanum – Freie Hochschule für Geisteswissenschaft. Geschichte und Forschung der Sektionen”.
<br />
<br />
Je zou het kunnen zien als een verre voorloper van wat nu TED-conferenties en barcamps zijn: een in afdelingen onderverdeelde hogeschool die maatschappelijk relevante opgaven op zich moest nemen, gebaseerd op de actualiteit, de vooruitgang van de wetenschap én aangevuld door de persoonlijke scholing van ieder individu op basis van de antroposofie.
<br />
<br />
Het boek behandelt de geschiedenis en het onderzoek van de afdelingen sinds de oprichting ervan (uitgezonderd de sociale afdeling). Daarbij wordt een heel breed panorama zichtbaar. Ook nu nog vindt er onderzoek plaats.
<br />
<br />
De leiders van de afdelingen aan het Goetheanum maken duidelijk hoe de Vrije Hogeschool haar opgaven vervult: door fundamenteel onderzoek, de praktische vertaling daarvan en het controleren ervan door praktijkonderzoek. En daarnaast ook de verspreiding van de nieuwe kennis door seminaries, colloquia en vakbijeenkomsten, maar ook door innerlijke scholing. Een bijzondere opdracht daarbij is om de vaak sterk gespecialiseerde onderzoeksresultaten in een grotere samenhang te plaatsen en toegankelijk te maken. De financiering en organisatie van al dat werk gebeurt door de Allgemeine Anthroposophische Gesellschaft, zeg maar de internationale Antroposofische Vereniging.
<br />
<br />
272 bladzijden, prijs 37 euro, isbn 978 3 7235 1567 9’</blockquote>
Op 10 januari was het thema <a href="https://www.motief.online/actueel/kies-richting-op-het-demeterplein/" target="_blank">‘Kies richting op het Demeterplein’:</a></div>
<blockquote>
De BioBeurs wordt op 17 en 18 januari 2018 gehouden in de IJsselhallen in Zwolle. Deze zal worden geopend door Koningin Maxima. De BioBeurs is Nederlands grootste vakbeurs voor de biologische sector en trekt jaarlijks ruim 10.000 zakelijke bezoekers.
<br />
<br />
Op de beursvloer staan ruim 350 stands van biologische bedrijven. Op het Foodplein verzorgen gerenommeerde koks demonstraties met biologische producten. Er is een interessant inhoudelijk programma met meer dan 80 boeiende workshops en presentaties.
<br />
<br />
Demeter Nederland is er ook vertegenwoordigd, op het Demeterplein. Dankzij de samenwerking van een aantal verwante organisaties kan men op het Demeterplein met tal van vragen terecht over alles wat zich in de biodynamische voedselketen afspeelt van grond tot mond. Ook is er een stand van De Grote Kamp van de samenwerkende Demeter pluimveehouders op dit plein.
<br />
<br />
Het thema is richting kiezen: ‘Als samenleving staan we voor ingrijpende keuzes om onze aarde leefbaar te houden voor toekomstige generaties. Keuzes die bij elk van ons als individu beginnen. Richting kiezen: weg van eenzijdig economisch denken naar een waardegedreven landbouw met ruimte voor biodiversiteit, dierenwelzijn en voedselkwaliteit. Een levende landbouwcultuur als basis voor vitale voeding.’
<br />
<br />
Op haar Facebookpagina maakte Demeter op 9 januari bekend dat ‘Vijf biodynamische bedrijven in de schijnwerpers’ zullen staan:
<br />
<br />
‘Ekoland, vakblad voor de biologische keten heeft zijn lezers gevraagd wie volgens hen de Ekoland Innovatieprijs biologische landbouw 2018 moet winnen. Van de 13 genomineerde bedrijven zijn er 5 Demeter gelicentieerd: stuk voor stuk inspirerende en innovatieve biodynamische bedrijven met dito ondernemers die op vernieuwende wijze hun bedrijf ontwikkelen.
<br />
<br />
De bedrijven zijn bezocht door de jury en op woensdag 17 januari wordt op de Biobeurs bekend gemaakt wie de winnaar is. De genomineerde biodynamische bedrijven stellen we de komende dagen aan je voor.’</blockquote>
Eergisteren kwamen daar twee berichten bij. Het eerste behandelde <a href="https://www.motief.online/actueel/vijf-biodynamische-bedrijven-in-de-schijnwerpers/" target="_blank">‘Vijf biodynamische bedrijven in de schijnwerpers’:</a></div>
<blockquote>
Bij Demeter Nederland op Facebook was het de week voorafgaand aan 17 januari allemaal te volgen:
<br />
<br />
Ekoland, vakblad voor de biologische keten heeft zijn lezers gevraagd wie volgens hen de Ekoland Innovatieprijs biologische landbouw 2018 moet winnen. Van de dertien genomineerde bedrijven zijn er vijf Demeter gelicentieerd: stuk voor stuk inspirerende en innovatieve biodynamische bedrijven met dito ondernemers die op vernieuwende wijze hun bedrijf ontwikkelen.
<br />
<br />
De bedrijven zijn bezocht door de jury en op woensdag 17 januari werd op de Biobeurs bekend gemaakt wie de winnaar is. Die uitkomst bewaren we hier voor het laatst. Want de vijf genomineerde biodynamische bedrijven stellen we eerst aan je voor.
<br />
<br />
<i>Eerste biologische boerderij van Nederland
</i><br />
<br />
Harry, Ank en zoon Jan Donker van BD Graan zijn genomineerd voor de Ekoland Innovatieprijs biologische landbouw 2018. Maak kennis met deze pioniers. In 1968 dacht de vader van Ank, Jelte Wiersma: ‘dit moet anders, dit moet beter.’ Als één van de pioniers in biologische landbouw gooide hij het roer om en begon in het Noord-Hollandse Middenmeer de eerste biologische boerderij van Nederland. Deze nieuwe manier van werken ging natuurlijk niet zonder slag of stoot, maar na verloop van tijd waren alle kinderziektes eruit.
<br />
<i><br /></i>
<i>Groenteveredelaars zaadvaste rassen
</i><br />
<br />
René Groenen en Gineke de Graaf zijn genomineerd voor de Ekoland Innovatieprijs biologische landbouw 2018. Op tuinbouwbedrijf De Beersche Hoeve vermeerderen en veredelen zij groentezaden, met als specialisatie innovatieve biodynamische zaadproductie met zaadvaste groenterassen.
<br />
<br />
<i>Zwaluwgekwetter op je brood
</i><br />
<br />
Ekoboerderij Arink Biotel Achterhoek van John Arink en Liane Betting is genomineerd voor de Ekoland Innovatieprijs biologische landbouw 2018. Hun kudde van zo’n 60 Fries-Hollandse koeien vormt het hart van de biodynamische boerderij, hier is eigenlijk alles omheen gevormd. Het voer voor de dieren wordt zelf verbouwd, zodat ze niet afhankelijk zijn van voerimport uit verre oorden. Dit zorgt bovendien voor een laag ecologische voetafdruk.
<br />
<br />
<i>Op de ‘rijkste’ gronden van Europa
</i><br />
<br />
GAOS het biodynamisch gemengde akkerbouwbedrijf van Jos Jeuken en Ellen Krul is genomineerd voor de Ekoland Innovatieprijs biologische landbouw 2018. GAOS is in 1988 begonnen in de Flevopolder: een van de ‘rijkste’ gronden van Europa. Het streven is een optimale productie met respect voor mens, dier en aarde. Op het bedrijf én daarbuiten.
<br />
<br />
GAOS staat voor Geduldig, Aandachtig, Onbekommerd, Samenwerken. Voor Jos en Ellen is akkerbouw bedrijven de hoofdtaak, daarnaast houden ze nog vleesvee, doen ze aan zaad- en pootgoedteelt en produceren ze duurzame energie. Ook hebben ze samen met een fruitteler, een groenteteler en een melkveehouder een biologische internetwinkel opgezet om hun producten zo vers mogelijk bij de consument te krijgen. Deze zijn onder meer te koop bij de Hofwebwinkel.
<br />
<br />
<i>Geiten te kust en te keur
</i><br />
<br />
Middenin het Amsterdamse bos vind je Geitenboerderij Ridammerhoeve: het in 1988 opgerichte biodynamische geitenbedrijf van Willem, Corine en Tom Dam. Hun bedrijf is genomineerd voor de Ekoland Innovatieprijs biologische landbouw 2018. Hier kan iedereen uit de regio kennis maken met de bio en biodynamische landbouw in al haar facetten.
<br />
<br />
En de uitslag is, zo schreef Demeter Nederland op 17 januari:
<br />
<br />
Hoe mooi is dit voor de biodynamische landbouw! De Ekoland innovatieprijs voor de Biologische landbouw 2018 is gewonnen door Geitenboerderij Ridammerhoeve met een tweede plek voor De Beersche Hoeve. Gefeliciteerd!
<br />
<br />
Biojournaal besteedde meteen uitvoerig aandacht aan de prijswinnaars, met de Ridammerhoeve voorop.</blockquote>
Het tweede nieuws op 22 januari betrof <a href="https://www.motief.online/actueel/odin-wint-op-alle-fronten/" target="_blank">‘Odin wordt geprezen op alle fronten’:</a></div>
<blockquote>
Nog meer winnaars zijn bekend gemaakt op de Biobeurs op 17 en 18 januari in Zwolle. Want: Biologische Odin-winkels Zutphen en Bergen, bezorgdienst Odin en de Odin-boerderij wonnen prijzen.
<br />
<br />
Bij maar liefst vier verschillende belangrijke verkiezingen viel Odin in de prijzen. De uitslagen werden bekend gemaakt op de Biobeurs 2018, die werd geopend door koningin Maxima.
<br />
<br />
De drie Odin-winkels en de Odin-Boerderij De Beersche Hoeve ontvingen alle tweede prijzen: de winkel in Bergen in de verkiezing Beste Middelgrote Biologische Winkel, de winkel in Zutphen in de categorie Grote Biologische Winkels en de Odin-bezorgdienst bij de verkiezing Beste Biologische Webwinkel. Odin-boerderij De Beersche Hoeve kreeg een tweede plek bij de Ekoland Innovatieprijs.
<br />
<br />
Odin ontving daarmee de meeste prijzen bij de jaarlijkse verkiezingen op de Biobeurs. Merle Koomans van den Dries (directeur Odin): “We zijn echt superblij met al die prijzen! Het is ook een prachtige beloning voor al onze collega’s in de winkels en op de boerderij. Zij werken met zoveel inzet en passie. Het laat zien dat luisteren naar de wensen van je klant en échte aandacht voor eerlijke producten resultaat heeft. Dank trouwens ook aan alle Odin-klanten die op ons gestemd hebben. We hebben een omslag gemaakt naar een coöperatie met leden en dit is voor ons een teken dat we op de goede weg zijn. Het is geweldig om het enthousiasme bij de leden te zien. Zij geven ook goede input aan het bedrijf. We worden steeds meer een beweging voor duurzame voeding.”
<br />
<br />
Odin is dé biologische foodcoop van Nederland. De coöperatie heeft nu ruim 5.700 leden en hun aantal groeit gestaag. Leden hebben inspraak in het beleid van Odin en krijgen ledenvoordeel. Over heel Nederland heeft Odin negentien winkels en een bezorgdienst. Maar ook een eigen imkerij en een biodynamische boerderij. Alles 100 % biologisch en het liefst biodynamisch.</blockquote>
Daarmee hebben we alle berichten bij Motief wel gehad. Op 7 december 2017 verscheen op de weblog over Bernard Lievegoed <a href="https://lievegoed.wordpress.com/2017/12/07/de-inspiratie-van-bernard-lievegoed/" target="_blank">‘De inspiratie van Bernard Lievegoed’:</a>
</div>
<blockquote>
Het is heel lang geleden dat er op deze weblog iets gebeurde. Drie en half jaar heeft het geduurd. En dat terwijl er inmiddels heel wat op stapel staat rond Bernard Lievegoed. Voordat we daartoe over gaan, eerst maar een korte terugblik.
<br />
<br />
Het was op 1 maart 2014 dat Jelle van der Meulen een recensie wijdde aan het boek Een stap verder, dat ging over het turbulente ontstaan van de Bernard Lievegoed Kliniek in Bilthoven, die in september 1992 zijn deuren opende. Dat was drie maanden vóór het overlijden van Bernard Lievegoed.
<br />
<br />
Zo turbulent als die wordingsgeschiedenis bleek te zijn, beschreven in dat boek van Nard Besseling, zo turbulent was ook de respons erop, en met name op de boekbespreking door Jelle van der Meulen. Deze werd gepubliceerd in Motief 181 van april 2014 en is ook hier op deze weblog opgenomen. De rest van dat jaar bleef de brievenrubriek van Motief maar volstromen met reacties. Pas in december 2014 verstomde die stroom.
<br />
<br />
Jammergenoeg konden de lezers van deze weblog niet daarvan kennisnemen, want die interactie speelde zich af binnen de kolommen van Motief. Dat was nogal lastig als je als auteurs het contact zoekt met je publiek. En dus ook beperkend voor deze weblog. Hoe daarna de draad weer op te nemen?
<br />
<br />
Dat was het dilemma waarvoor we stonden. Ondertussen werd onze aandacht op een andere manier in beslag genomen. Jelle van der Meulen had al op zijn eigen weblog te kennen gegeven dat het thema ‘vriendschap’ hem erg bezighield, zoals bijvoorbeeld blijkt uit dit bericht van november van 2010. Na twee intensieve jaren eraan werken na de publicatie van de recensie, verscheen in mei 2016 zijn boek ‘Der Ruf der Freundschaft. Unterwegs zu einer Kultur des Herzens’, in zijn thuisland Duitsland en daarom ook in het Duits, bij Info3 Verlag. Er is geen Nederlandse vertaling van beschikbaar.
<br />
<br />
De aandacht van Michel Gastkemper richtte zich, behalve zijn vaste werkzaamheden voor de Stichting Rudolf Steiner Vertalingen, op de toekomst van Motief bij de Antroposofische Vereniging. In de redactie werd samen met een nieuwe hoofdredacteur een heel ander concept ontwikkeld, dat uiteindelijk leidde tot een nieuw tijdschrift, Antroposofie Magazine. Dat had ook gevolgen voor Motief. In maart 2016 startte dit nieuwe openbare kwartaaltijdschrift, naast de nog immer maandelijkse Motief, die vanaf dat moment alleen de leden van de Antroposofische Vereniging in de brievenbus kregen. Een grote operatie die veel voorbereiding vergde. Het maartnummer van Motief in 2016 was meteen het jubileum van de tweehonderdste editie. Ook de websites ondergingen een hele verandering.
<br />
<br />
Maar… Bernard Lievegoed werd niet vergeten. De activiteiten daarvoor speelden zich echter voorlopig in een kiemstadium af. Plannen werden voorbereid en op hun haalbaarheid onderzocht. Dat gebeurde aanvankelijk in het kader van het Parsifal Fonds, de stichting die deze weblog ondersteunt en waarvan de twee redacteuren alhier tevens bestuurslid zijn.
<br />
<br />
Al gauw voegde zich hierbij Hildebrand Lievegoed van de Stichting Lievegoed Archief. In de zomer van 2014 ontwierpen Hildebrand Lievegoed en Michel Gastkemper samen plannen met het oog gericht op de 25e sterfdatum van Bernard Lievegoed op 12 december 2017. Hun eerste idee ging uit naar het samenstellen en maken van een soort van gedenkschrift. Al in november 2014 was reeds sprake van het volgende:
<br />
<br />
“Voorlopige werktitel: “De inspiratie van Bernard Lievegoed”. Bedoeling is te komen tot een product, dat de actualiteit van het werk van Bernard Lievegoed weer onder de aandacht brengt. Interview met zes tot acht mensen over hun biografie, die nu nog vol in het leven staan en zich in hun werk (of leven) geïnspireerd voelen door Bernard Lievegoed. Onderzoek waar ze die inspiratie van Bernard Lievegoed in hun werk/leven zien terugkomen en wat de betekenis is in de actualiteit.”
<br />
<br />
Zo ging het inderdaad van start. Maar toen brandde op 11 februari 2015 de villa op landgoed de Reehorst af, waarin de Vrije Hogeschool gehuisvest was. Voor de Vrije Hogeschool was dit een rampzalige gebeurtenis, hij schudde op zijn grondvesten. Daarbij kwam dat dit het enige oorspronkelijke initiatief van Lievegoed was dat nog bestond, ook al waren er sinds de oprichting in 1971 al veel crisissen geweest. De twee andere oorspronkelijke initiatieven van Lievegoed, de Zonnehuizen uit 1931 en het NPI uit 1954, waren in 2011 en 2012 failliet gegaan en bestonden niet meer in hun door Lievegoed gegeven vorm.
<br />
<br />
De Vrije Hogeschool maakte vanaf het brandmoment een turbulente tijd door, er vond een complete wisseling van de wacht plaats. Men keerde weer terug op zijn schreden, het concept van de Bernard Lievegoed University werd verlaten, Arnhem als nieuwe standplaats ging niet door, en na een intermezzo in Utrecht hervond de Vrije Hogeschool zich in Zeist, onder leiding van de nieuwe directeur Gerrie Strik.
<br />
<br />
Al die tijd hadden het Parsifal Fonds en het Lievegoed Archief de ontwikkelingen ademloos en op de voet gevolgd. Hoe zou het verder gaan met de initiatieven van Lievegoed? Paste het idee van Hildebrand Lievegoed en Michel Gastkemper nog bij de actuele ontwikkelingen? Zij lieten zich niet uit het veld slaan en werkten hun ideeën verder uit. December 2017 kwam steeds dichter bij en het werd duidelijk dat ze die maand als streefdatum moesten aanhouden.
<br />
<br />
Een jaar later, februari 2016, hadden zij hun plannen met nieuw elan opgepakt. In de zomer van dat jaar concretiseerden ze die, om allereerst bij verschillende mensen en organisaties te polsen of zij hier belangstelling voor hadden en ook of zij eraan wilden meedoen. Dat zou duidelijk maken of zij op het juiste spoor zaten. Ze maakten een planning die zou voeren naar realisatie in december 2017. Tot nog toe hadden ze gedacht aan een interviewboekje, maar naarmate het jaar 2016 vorderde kwam het idee naderbij om rond de 25e sterfdag ook een manifestatie te organiseren, waarop die publicatie gepresenteerd zou kunnen worden. Maar wie zou dat moeten organiseren? Wie zou dat willen ondernemen? En waar zou het moeten plaatsvinden?
<br />
<br />
Eind oktober 2016 vond een gesprek plaats met een van de organisaties die zij hadden benaderd: Uitgeverij Christofoor. Tot hun grote verrassing en vreugde werden hun plannen enthousiast verwelkomd. En meer dan dat: men wilde graag zijn steentje bijdragen. Heel concreet werd dat in het voorstel om vijf boeken van Lievegoed voor deze gelegenheid opnieuw uit te geven, als een bijzondere serie. De vraag was welke en hoe deze dan uit te brengen.
<br />
<br />
Hiermee was de kogel wel door de kerk. De manifestatie moest er nu komen. En de rest is history. Maar <i>for the record</i> nog het volgende. Iedereen die werd benaderd voor het interviewboekje zei onmiddellijk en met heel veel enthousiasme toe. Gastkemper en Lievegoed bevroegen zeven personen, de interviews vonden plaats rond de zomer van 2017.
<br />
<br />
De her uit te geven boeken van Bernard Lievegoed werden bepaald, evenals dat zij zouden worden voorzien van een redactionele inleiding. De redactie werd in handen gelegd van Gastkemper en Lievegoed, met ondersteuning van Marjan Keuter, <i>die Dritte im Bunde.</i> Een groot deel van het jaar werd aan deze werkzaamheden besteed: scannen van de vijf geselecteerde boeken, corrigeren en indien nodig redigeren, dan wel van noodzakelijke aantekeningen voorzien. Plus het ontwerpen van omslag en uitvoering.
<br />
<br />
En het derde grote werk: het organiseren van de bijeenkomst in december. De Stichting Lievegoed Archief en de Stichting Parsifal Fonds werden nu zelf de organisatoren die de eindverantwoordelijkheid droegen. Als beste datum en locatie kozen zij voor zondag 17 december 2017 in het Iona-gebouw, bij Antropia op landgoed de Reehorst in Driebergen. Groot genoeg om 250 deelnemers te ontvangen. Titel van het symposium: De inspiratie van Bernard Lievegoed. Niet zozeer om terug te kijken, maar om vooruit te kijken naar de toekomst van deze inspiratie. Hoe die gestalte heeft gekregen en nog steeds krijgt in individuele personen.
<br />
<br />
Ook andere personen hebben zich laten inspireren door de 25e sterfdatum. Bij Nard Bessseling en Hugo Verbrugh ontstond het idee om een briefwisseling te beginnen over de inspiratie van Bernard Lievegoed. Zij wisten Christine Gruwez en Jelle van der Meulen te interesseren hieraan mee te doen. Met als resultaat het boekje <i>Mildheid? Ja, mildheid…</i> dat in november verscheen. Het bevat <i>Twaalf brieven over Bernard Lievegoed, manicheïsme en perifere identiteit.</i> Uitgeverij Pentagon brengt op haar beurt op 17 december een herdruk uit van <i>Bezinning op de grondsteen,</i> de publicatie van Bernard Lievegoed uit 1987.
<br />
<br />
Over tien dagen is het zover. Dan zal het symposium plaatsvinden, met voordrachten van Christine Gruwez en Friedrich Glasl en de presentatie van de vijf heruitgaven van Bernard Lievegoed plus het interviewboekje <i>De inspiratie van Bernard Lievegoed. Bij zijn 25e sterfdag. Zeven interviews.</i> De deelnemers krijgen allemaal dit boekje gratis uitgereikt. Er zal een interessante initiatievenmarkt zijn, zoals op de website aangekondigd. U kunt zich nog opgeven, maar haast u, er is niet veel tijd meer.</blockquote>
Op de website van de bd-vereniging stond op 11 december het volgende over <a href="http://bdvereniging.nl/publicaties/menswaardige-voeding" target="_blank">‘Menswaardige voeding’:</a></div>
<blockquote>
Voeding is de basale levensbehoefte die het meest direct aan onze gezondheid is gerelateerd. Opmerkelijk genoeg heerst juist op dit gebied in onze moderne tijd een grote onzekerheid. Wetenschappelijke inzichten over wat gezond is en wat niet wisselen bijna met de dag. We tobben over koolhydraten, vetten en grammen en worstelen met ons gewicht.
<br />
<br />
Rudolf Steiner heeft geen systematische voedingsleer nagelaten. Wel zijn in zijn verzameld werk enkele fundamentele beschouwingen over het voedingsproces te vinden, naast tal van verspreide opmerkingen over aspecten van voeding en over afzonderlijke voedingsmiddelen. <i>Menswaardige voeding</i> brengt in negen voordrachten een selectie van Steiners belangrijkste uitspraken over voeding. Deze worden gekleurd door het publiek waarvoor hij sprak. Zo komt het onderwerp voeding in vier gradaties ter sprake: inleidend, met concrete adviezen, in relatie tot spirituele ontwikkeling en in kosmisch perspectief.
<br />
<br />
Het nawoord is van Petra Essink, journalist, gespecialiseerd in voeding en gezondheid.
<br />
<br />
Deze uitgave is te bestellen via de boekhandel.</blockquote>
Op 23 november 2017 was er aandacht voor deze <a href="http://bdvereniging.nl/bdlandbouw/nieuwe-druk-landbouwcursus" target="_blank">‘Nieuwe druk Landbouwcursus’:</a></div>
<blockquote>
Lang voordat het begrip ecologie gemeengoed werd, gaf Rudolf Steiner al zijn ‘landbouwcursus’. Deze voordrachtenreeks uit 1924 schetst de principes van een landbouw die met de natuur samenwerkt, in plaats van haar op te jagen en uit te buiten. Daarvoor is een nieuwe vorm van kennis nodig, die verder gaat dan de analyse van stoffen en oog heeft voor gehelen. Kortom: een kennis van het leven.
<br />
<br />
In dit boek komen zowel de grote verbanden tussen kosmos en aarde in beeld, als de subtiele processen van een spirituele chemie. We vinden er liefdevolle karakteriseringen van bijzondere helende planten, naast praktische aanwijzingen voor de verzorging van de bodem, de bestrijding van ziekten en plagen en de gezonde voeding van dier en mens. Ook de bekende biodynamische preparaten worden hier geïntroduceerd en toegelicht.
<br />
<br />
Steiners cursus is een inspiratiebron voor de nieuwe landbouwmethode die in de biologisch-dynamische landbouw gerealiseerd wordt. Bovenal is het een appel aan de boer om zich als hele mens te verbinden met zijn bedrijf, met dit stuk van de aarde, met deze dieren en gewassen. Leren samenleven met de natuur is de cruciale opgave van deze tijd.
<br />
<br />
Een toegankelijke en inspirerende cursus, waarin tevens Rudolf Steiner als mens bijzonder dichtbij komt.
<br />
<br />
Met een oorspronkelijk nawoord van Albert de Vries.
<br />
<br />
<i>Vruchtbare landbouw</i> is nu weer te koop via de boekhandel!</blockquote>
En dan hebben we nog de traditionele Duitstalige bijdrage. Die komt dit keer weer van het <i>Institut für anthroposophische Meditation,</i> namelijk de <a href="http://www.infameditation.de/2017/12/newsletter-dezember-2017/" target="_blank">‘Newsletter Dezember 2017’:</a></div>
<blockquote>
BücherBücherBücher – und zum Schluss einige wenige Hinweise. Berichte gibt’s wieder beim nächsten Mal.
Von Anna-Katharina Dehmelt und Terje Sparby.
<br />
<br />
Anthroposophische Meditation umfasst ein weites Spektrum, sie ist vielseitig – und doch gibt es gewisse Charakteristika: etwa die Tatsache, dass das Denken nicht fallengelassen, sondern mitgenommen und verwandelt wird, dass im Meditieren geistiges Forschen angelegt ist, die Zielsetzung im Diesseits und die Übungen zur Stabilisierung des Erden-Ich.
<br />
<br />
Einige der Bücher, die zu diesen Themen in letzter Zeit geschrieben wurden, möchten wir Ihnen im Folgenden vorstellen (leider zu spät für den weihnachtlichen Gabentisch, aber vielleicht für die Lektüre in den nächsten ruhigen Tagen noch gerade recht).
<br />
<br />
<i>Rudy Vandercruysse: Ich und mehr als Ich
</i><br />
<br />
In dem bereits 2011 in erster Auflage (uns aber damals leider entgangenem) Buch geht es um Selbstführung als Erfüllung der Menschenwürde: “Selbstführung ist in diesem Sinne nicht nur ein aktives Selbstverhältnis, sondern zugleich ein Weg, sozialer und wirklichkeitsfreundlicher zu werden, mit der Welt zusammenzuwachsen, nicht nur Ich, sondern zugleich ein weltbezogenes, nicht in sich selbst gefangenes Ich zu sein. Wenn wir miteinander in dieser Welt sinnvoll weiterleben wollen, wird es unabdingbar sein, Ich und gleichzeitig mehr als Ich zu sein.” Das Buch ruht auf den Erfahrungen, die Rudy Vandercruysse in seiner Arbeit in Unternehmen gemacht hat, insbesondere mit den MitarbeiterInnen der Drogeriemarktkette dm. Wer Steiners Nebenübungen kennt, erkennt sie unschwer wieder, wer sie nicht kennt – und an diese wendet sich das Buch in erster Linie -, lernt sie hier auf unbeschwerte, konkrete und übungsfrohe Weise kennen. Sie dienen der Selbstführung und dem Alltag, und wie sie das tun, vermag Rudy Vandercruysse auf Leser und Übenwollende wunderbar mitnehmende Weise zu zeigen.
<br />
<br />
Wer das Vorgänger-Buch “Herzwege” von Rudy Vandercruysse kennt, staunt über die Entwicklung, die die Arbeit mit den Nebenübungen seit 2005 genommen hat.
<br />
<br />
<i>Zvi Sir: Kann ich denken lernen?
</i><br />
<br />
Den Text gibt es online, aber ein Buch ist eben mehr als sein Text. In diesem Fall ist es von Philip Tok und Fabian Roschka in jeder Hinsicht besonders gestaltet, angefangen von den Seitenzahlen und der Durchnummerierung der einzelnen Absätze über den teils dunklen, teils hellen Untergrund und der sehr dezidierten Plazierung des Textes auf der Seite bis hin zu den 17 Illustrationen des Autors. Hält man das Buch in der Hand, möchte man es nicht mehr weglegen und sich ihm wirklich widmen. Und das muss man auch. Denn das Buch enthält – natürlich – keine Anleitung zum Denken-Lernen, sondern es wird gedacht, und Denken lerne ich beim Denken. Das fängt allerdings nie bei Null an, denn das lernende, seiner selbst immer bewusster werdende Denken ruht auf bereits Gedachtem, was hier passenderweise ‚trübes Denken‘ genannt wird. Auch im Buch muss man sich anfangs vorbeischlängeln an Gedanken, die für einen trübe sind und die man nicht gleich mitdenken kann – aber später kommt man gerne auf sie zurück.
<br />
<br />
Sorgfältig wird dann das Verhältnis des Denkens zur Sprache einerseits und zur Wahrheit andererseits untersucht: zugleich eine Einübung in prozessuales Denken. Denn beides, Sprache und Wahrheit, entwickelt sich im und durch Denken, durch ein Denken, das von rein kausalem Denken zu unterscheiden ist. Zum letzten Kapitel “Denken und Liebe” hat die Frage nach einem Urgrund geführt, und es endet: “Wenn das Denken nach der Wahrheit fragt, also nach der Weise, wie die Welt ist, dann ist die Liebe die einzige Kraft, die dem Erkennen zugrunde liegen kann. Als Denken wird es die Fähigkeit, sich selbst hinter sich zu lassen, wesentlich auszuwandern, um in einem anderen erkennend aufzuwachen.” Es ist, von ganz anderer Seite, das selbe Motiv, das auch Rudy Vandercruysses Buch trägt und das im intuitiven Erkennen auch Christoph Hueck bearbeitet.
<br />
<br />
<i>Christoph Hueck: Intuition – Das Auge der Seele
</i><br />
<br />
Das intuitive Erkennen durchzieht Steiners gesamtes Werk: anknüpfend an Goethes anschauender Urteilskraft oder an die intellektuelle Anschauung des deutschen Idealismus stellt es die höchste Form des Erkennens dar, philosophisch gefasst in der “Philosophie der Freiheit”, spirituell als höchste der auf dem anthroposophischen Schulungsweg durch Meditation zu erlangenden Erkenntnisstufen. Christoph Hueck hat es übernommen, alle im schriftlichen Werk Steiners das intuitive Erkennen behandelnden Passagen zusammenzustellen und zu kommentieren. Dies geschieht chronologisch und es zeigt sich dabei die Kontinuität im Werk Steiners, die wohl nur an wenigen Themen so eindeutig aufzuzeigen ist. Das chronologische Vorgehen ermöglicht es “dem Leser, den Intuitionsbegriff in einer Art goetheanistischer Metamorphose-Betrachtung zu studieren, sodass man die Intuitionsidee schließlich ‚wie mit Augen‘ erblickt”, schreibt Andreas Neider in seiner leider nicht online verfügbaren Rezension in der Mitgliederzeitschrift “Anthroposophie”. Ab und an macht Christoph Hueck im Rahmen des chronologischen Aufbaus kleine Ausflüge, die Lorenzo Ravagli in seiner Rezension “Intuition – Das Auge des Geistes” liebevoll zusammenstellt und die gelegentlich auch Fragen der Meditation behandeln.
<br />
<br />
<i>Hans-Christian Zehnter: Lichtmess. Essay zum Wesen des Lichtes.
</i><br />
<br />
Eine Idee mit Augen zu erblicken, ist vollendeter Goetheanismus: “Das kann mir sehr lieb sein, dass ich Ideen habe, ohne es zu wissen, und sie sogar mit Augen sehe”, antwortete Goethe Schiller, als der ihm entgegenhielt, die Urpflanze sei ‚nur‘ eine Idee. Ideen mit Augen als in der Welt wirksame zu sehen, ist ein Grundmotiv von Hans-Christian Zehnters Buch über das Licht. Zehnter taucht am Beispiel des Lichtes und mit der Frage, ob dieses sichtbar oder unsichtbar sei, ein in ein Sehen des Lichtes, das dieses nicht denkend reflektiert, sondern schauend vergegenwärtigt. Das Sehen und Schauen der Welt ist gegenüber dem Denken das andere Tor ins Geistige, gestützt auf eine denkend begleitete, aber nicht denkend objektivierende Sinneswahrnehmung, in der ich als Subjekt und Erlebender mit einbezogen werde. Steiner hat diesen Zugang einmal ‘Lichtseelenprozess’ genannt, ihn aber nur selten explizit dargestellt (etwa am 30. November 1919 in Dornach oder 1920 in den letzten beiden Vorträgen des Kurses “Grenzen der Naturerkenntnis”). Zehnter durchschreitet diesen Ansatz konsequent, beispielsweise wenn er die Phänomenreihe von Schatten, Nacht und Höhle wieder und wieder untersucht. Es geht ihm um eine Naturwissenschaft, in der, mit Steiner gesagt, “nicht hinter der Sinneswelt ein Unbekanntes liegt, sondern in ihr die geistige Welt”: “Die menschliche Innenwelt ist das Innere der Natur.” In solcher seelischer Innenbeobachtung liegt meditative Praxis.
<br />
<br />
Bei Hans-Christian Zehnter liest sich das dann so: “Mit jedem der drei beschriebenen Schritte verwandelt sich auch mein Sehen: Ich sehe Licht naiv gegenständlich (vorstellen); ich sehe Licht als Idee (denken); ich sehe Licht als ein im Sehen anwesendes Geistiges (schauen). Das rein Sinnliche wird erhoben und verklärt, nicht bloß für die Idee, sondern bis ins sinnliche Anschauen hinein – und das Licht selbst erweist sich der seelischen Beobachtung als anwesend, als Parusie.”
<br />
<br />
Hans-Christian Zehnter bezeichnet seinen Essay als Versuch, und es scheint ihm nicht leicht gefallen zu sein, seinem Appell für eine Naturwissenschaft, die weder im Materiellen steckenbleibt noch ins Geistige abdriftet, eine Form zu geben. Als Leser folgt man ihm manchmal etwas ratlos über den Sinn dieser Randbemerkung, jenes Exkurses oder noch einer Wiederholung. Sprechende Beispiele wie die ausführliche Schilderung eines morgendlichen Übergangs vom Dunkel ins Licht, der Bestimmung von Schatten und Lichtfleck oder die Beobachtungen am künstlichen Licht elektronischer Geräte, würde man sich noch mehr wünschen. Es war für Hans-Christian Zehnter, vielleicht auch angesichts eines Umfeldes, das mit seinem naturwissenschaftlichen Vorgehen immer wieder in die Irre geht, wichtig, sein den Goetheanismus vertiefendes Vorgehen erkenntnistheoretisch gut abzusichern. Und dabei geht es letztlich darum, das Vertrauen sowohl in die eigene Beobachtungsfähigkeit wie auch in das eigene Denken wieder zu festigen. Bei einer rein materiell oder rein spirituell ausgerichteten Wissenschaft nämlich gehen beide verloren.
<br />
<br />
Rezensionen zu “Lichtmess” gibt es von Renatus Ziegler in “Anthroposophie” und von Ulrike Wendt in Die Drei S. 80f . Sie heben andere Fäden hervor und zeigen damit, dass Hans-Christian Zehnters “Lichtmess” noch viel mehr enthält, als es eine Rezension zu fassen vermag.
<br />
<br />
<i>Valentin Wember: Menschenkunde meditieren. Eine Wegbeschreibung zur Zentralmethode der Waldorfpädagogik.</i>
<br />
<br />
Valentin Wember ist ein erfahrener Waldorflehrer und hat mit der meditativen Vertiefung seines Lehrerberufs früh begonnen. Was er genau gemacht hat, wie und mit welchen Ergebnissen beschreibt er in diesem Buch, das nicht nur für Waldorflehrer ergiebig ist. Selten hat man so viel erfahren über die meditative Vertiefung des praktischen Lebens.
<br />
<br />
Schwerpunkt und größte Begeisterung liegen dabei auf der Meditation menschenkundlicher Inhalte. Sie setzt das Studium voraus und vertieft dieses. Sie führt von einer Pädagogik unter Berücksichtigung von Menschenkunde zu einer Pädagogik aus Menschenkunde und macht den Pädagogen intuitionsfähig. Wember nennt das die Zentralmethode der Waldorfpädagogik.
Der Weg von der S-Bahn zur Schule dauerte sechs Minuten. Eine gute Zeit, um menschenkundliche Inhalte zu bewegen, muss der junge Mann sich gedacht haben, und so begann er mit einzelnen Sätzen aus grundlegenden Vorträgen Rudolf Steiners. Dann sind es die Anregungen, Verwandlungen zu studieren und innerlich zu bewegen, wie sie Schmetterling oder Frosch hinter sich haben, oder die Beobachtung von malenden und zeichnenden Kindern oder von musizierenden und sprechenden. Das alles und mehr wird liebevollst und anschaulichst entfaltet und bis in die alltägliche Unterrichtspraxis hinein verfolgt.
<br />
<br />
Die Ausführungen zu den sogenannten Lehrer-Meditationen und den religiösen Handlungen geraten demgegenüber knapp, und auch die Darstellung von “Stufen der Meditation”, die eigentlich eher verschiedene Zugangsweisen beschreiben, bleibt anfänglich. Valentin Wember findet, so scheint es, leicht einen Übergang vom lebendig-meditativen Anschauen in die Intuition; Zwischenstufen insbesondere der Inspiration werden höchstens gestreift. Stattdessen findet man aber lebenskluge Ausführungen zum Reden und Schweigen über Meditation, über meditierende und nicht-meditierende Kollegen und über Meditation für komplett und ständig überlastete Lehrer: “Für das intensivere Studieren und Meditieren menschenkundlicher Zusammenhänge blieben mir in manchen Jahren nur die Ferien. Das mag ernüchternd klingen, aber es erwies sich zumindest als realistisch. Und irgendwann stieß ich auf eine paradox klingende Erfahrung. Das Lesen der Meditationstexte und das Meditieren von menschenkundlichen Sachverhalten kostet eigentlich keine Zeit. Im Gegenteil: es schenkt Zeit. Es schenkt Zeit in Form von Kraft und in Form von guten Ideen, die manche Alltagsprobleme gar nicht erst entstehen oder um ein Vielfaches schneller und effektiver lösen lassen.”
<br />
<br />
Valentin Wember hat meditative Inhalte auch zeichnend, plastizierend oder dichtend bearbeitet. Am Ende des Buches finden sich zu den Vorträgen des grundlegenden Lehrerzyklus‘ “Allgemeine Menschenkunde” zusammenfassende sprachliche Bildungen als Grundlage möglicher Meditation. Wember gibt hier einen tiefen Einblick in seine eigene Arbeit, den nicht nur Pädagogen ihm danken werden.
<br />
<br />
<i>Robin Schmidt: Orte der Geistesgegenart. Essays über Gastfreundschaft.
</i><br />
<br />
Es ist das am schwersten zu besprechende Buch dieser Reihe. Denn es bedient sich einer ganz eigenen Sprache, ganz eigener Denkbewegungen. Dass und warum es mit Meditation zu tun hat, schält sich erst ganz allmählich heraus. In den ersten der sieben Essays geht es um Schwellenerfahrungen. Mit Heidegger, Handke, Derrida und auch mit Steiner ist es aber nicht die Schwelle zu einer transzendent gedachten geistigen Welt, sondern die Schwelle zum Geistigen mit dem Fremden, Anderen: “Geist ist aber da Exponiertsein an ein ganz Anderes, das die Schwelle, den Abstand zum Anderen, aufrechterhält.” “Geist ist das Eintreten des ganz Anderen.”
<br />
<br />
So wird das Motiv der Gastfreundschaft zum Schwellenmotiv, gleichermaßen in tatsächlicher Begegnung oder im inneren meditativen Vollzug. Meditation ist ein Akt der Gastfreundschaft. Und dabei bleibt die Frage nach Gesellschaft und Gemeinschaft immer mit bedacht. “Eine Gemeinschaft von Gastfreunde bindet die Anderen nicht ein, um Ziele einer Gemeinschaft zu erfüllen, sondern sie befreit sie, damit diese ihre Wege besser gehen, ihr Leben besser leben, ihre Lebensschrift besser erzählen können. Sie bringt freie Gesellen hervor, die der Gastfreundschaft in der unbekannten Ferne vertrauen.”
<br />
<br />
So vorbereitet, neu gedacht und umgedreht, trifft man am Ende auf drei Essays, die sich dem Üben und Meditieren direkt zuwenden. Alles ist originell, individuell, durchs Fremde durchgegangen und neu gegriffen. Das gilt für die Ausführungen zu Positivität und Unbefangenheit, und es gilt für die wunderbar-liebevolle Charakterisierung vierer Meditationsbücher Rudolf Steiners. Im letzten Essay folgt Robin Schmidt einem Satz Steiners aus “Wie erlangt man”: Meditation ist “ein Leben der Seele in Gedanken, das sich immer mehr erweitert zu einem Leben in geistiger Wesenheit.” Hieraus leitet er eine Stufenfolge von Konzentration, Kontemplation und Versenkung bzw. Meditation im engeren Sinne ab, die er schließlich auf sieben Schritte erweitert. (Ähnliches wurde von Robin Schmidt und Bodo von Plato auch schon im Rahmen des Interviewprojektes “Anthroposophische Meditation” entwickelt.) Ob es sinnvoll ist, in Anbetracht der mittlerweile weithin genutzten Schrittfolge von Imagination, Inspiration und Intuition eine neue Terminologie einzuführen, bleibt abzuwarten. Doch mag diese Neuformulierung zu einem Prinzip der Gastfreundschaft vielleicht dazu gehören.
<br />
<br />
<i>Rudolf Steiner: Das imaginative Lebenstableau. Meditative Erkenntnis aus Kindheitskräften. Herausgegeben und kommentiert von Andreas Neider.
</i><br />
<br />
Rudolf Steiner hat die Ergebnisse anthroposophischer Meditation vielfach beschrieben; die Beschreibungen verändern sich dabei im Laufe der Jahre und setzen unterschiedliche Schwerpunkte. Etwa ab 1917 rückt in den Vordergrund, dass das imaginative Üben, bei dem insbesondere der eigene Ätherleib aktiviert wird, mit einer Erfahrung der im Ätherleib lebenden Erinnerungen, dem sogenannten Lebenstableau einhergeht. Die Inspiration bekommt es mit den Verrichtungen des Astralleibes, die das Leben zwischen Tod und neuer Geburt tragen, zu tun, und in der Intuition schält sich das reine Ich bis hin zu seiner Wirksamkeit in anderen Inkarnationen heraus.
<br />
<br />
Andreas Neider hat es nun unternommen, die Schilderungen insbesondere zum Lebenstableau zusammenzutragen und in einer Einleitung zu kontextualisieren: nicht nur innerhalb von Steiners Werk, sondern auch im Verhältnis zu anderen Meditationsrichtungen sowie zum psychotherapeutischen Ansatz der Aussöhnung mit dem inneren Kind. Das alles ist anregend und fügt dem meditativen Leben eine ganz neue Facette hinzu.
<br />
<br />
<br />
An die Vielfalt anthroposophischer Meditation knüpft diese Tagung im kommenden Februar in Stuttgart an: <i>Meditation als Erkenntnisweg – Die Vielfalt anthroposophischer Ansätze.</i> Sie versammelt die maßgeblichen Repräsentanten anthroposophischer Meditation im deutschsprachigen Raum fast vollständig und in verschiedenen Erkenntnisgesprächen kann man sie auch alle kennenlernen. Darüberhinaus kann man sich in einen Ansatz intensiver vertiefen. Die Tagung wird vom Institut für anthroposophische Meditation und dessen Kooperationspartnern mit vorbereitet.
<br />
<br />
Die Fortbildung “Ich-Stärkung und Weltbezug” zur Begleitung von Meditierenden startet neu im September 2018 (der erste Durchgang hieß “Meditation und Gesundheit”). Die Fortbildung richtet sich an Menschen, die in ihrem Berufsfeld mit anthroposophisch inspirierter Meditation arbeiten wollen. Sie wird geleitet von Anna-Katharina Dehmelt, Jaap van de Weg ist bei drei der 13 Wochenenden beteiligt und steht den TeilnehmerInnen als weiterer Ansprechpartner zur Verfügung. Weitere Dozenten sind Rudi Ballreich, Rosina Breyer, Dr. Harald Haas, Ilse K. Müller, Dr. Urs Pohlman, Dr. Thomas Steininger und Ven. Thich Duc Tinh.
<br />
<br />
Die Termine sind nun online – viele Details (wie auch der zweite Teil des Titels) finden sich aber erst im Prospekt, der voraussichtlich Mitte Januar erscheinen und dann auch hier online gestellt wird (im Veranstaltungskalender).
<br />
<br />
Ende November 2018 findet in Berlin zum fünften Mal der interdisziplinärer Kongress zur Meditations- und Bewusstseinsforschung “Meditation und Wissenschaft 2018” statt, dieses Jahr mit dem Thema “Meditation zwischen Abgrund und Nirvana – Selbst-Optimierung für eine neue Welt?”. Neben zahlreich vertretener Prominenz der deutschsprachigen Meditationsszene wird es dieses Mal auch einen Beitrag von anthroposophischer Seite geben. Wer sich beeilt, bekommt bis zum 8.1.2018 einen Frühbucherrabatt.
<br />
<br />
Von dem Forschungsvorhaben zur Beobachtung des Denkens von Merijn Fagard und Wilhelm Humerez haben wir in den letzten Newslettern schon mehrfach berichtet. Nun haben die beiden in ihrem letzten Newsletter Rechenschaft abgelegt über die gemachten Fortschritte und auch über die Hindernisse. Wir wünschen den Forschern alles Gute für ihre weitere Arbeit!</blockquote>
</div>
Michel Gastkemperhttp://www.blogger.com/profile/11703149973290737335noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-8949960496173157471.post-72673147576204191252017-12-02T17:35:00.002+01:002017-12-02T17:38:17.621+01:00Schrikbarend<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiO5Qqu42NYX8JieF8LQReblqWyXOcMzFp6Nlarp17eF8GYy-wWipAggfPKaRsXaRpwz5Ms0PKyDrxeXNIFEb9zKcBPJndg9V-uMhelgMqLGLW-THccW9cQbs-dO04AQ0swWaWNH4kHyjnb/s1600/P9140161.JPG" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="1600" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiO5Qqu42NYX8JieF8LQReblqWyXOcMzFp6Nlarp17eF8GYy-wWipAggfPKaRsXaRpwz5Ms0PKyDrxeXNIFEb9zKcBPJndg9V-uMhelgMqLGLW-THccW9cQbs-dO04AQ0swWaWNH4kHyjnb/s400/P9140161.JPG" width="400" /></a></div>
Het is schrikbarend lang geleden dat deze weblog werd aangevuld met actueel nieuws. De laatste keer was notabene op 8 september, bijna drie maanden terug. Dat heeft natuurlijk zijn reden: vooral drukke bezigheden elders. Misschien komt daarvan nog iets tevoorschijn. Eens kijken welke schade ik kan inhalen.
<br />
<br />
Op 14 september meldde Motief de <a href="https://www.motief.online/actueel/verbouwing-van-riouwstraat-1-in-den-haag/" target="_blank">‘Verbouwing van Riouwstraat 1 in Den Haag’:</a>
<br />
<blockquote>
‘Antroposofie Den Haag’ is een afdeling van de Antroposofische Vereniging in Nederland, de AViN. Met hun website wil deze afdeling een platform bieden voor alle antroposofisch geïnspireerde activiteiten voor heel Den Haag en omstreken. Zij willen ook ruimte geven aan andere activiteiten die op soortgelijke wijze willen werken aan de ontwikkeling van de wereld.
<br />
<br />
Hun eigen gebouw De Zalen aan de Riouwstraat is tot december gesloten vanwege een renovatie. Stephan Jordan, de nieuwe locatiemanager per augustus 2017, doet op de website verslag over de staat van de verbouwing en de plannen rond de Riouwstraat 1:
<br />
<br />
‘Met de sluiting van De Zalen op 1 juli is de periode van de verbouwing ingeluid. De laatste gebruikers waren veertig jonge leden van de Antroposofische Vereniging uit heel de wereld, bijeen voor de oprichting van de Nederlandse jeugdsectie. Een bijzondere, inspirerende bijeenkomst. Op de ochtend van hun vertrek ging de sloophamer in het pand. Muren werden doorgebroken, waarmee direct zichtbaar werd hoe de begane grond het gewenste ‘open karakter’ krijgt.
<br />
<br />
Je kunt nu vanuit de entree tot aan de Rode zaal kijken en tot achter in de serre. In de bouwvak werd al het asbest verwijderd, veel meer dan vooraf gedacht. Een tegenvaller dus. Maar de rest van de bouw verloopt volgens plan: in de kelder is al begonnen met het stucwerk en op alle etages zijn nieuwe netwerken aangelegd: brandveiligheid, waterleiding en elektra.
<br />
<br />
Stap voor stap wordt het resultaat zichtbaar, terwijl blijkt hoe nodig deze verbouwing was qua brandveiligheid en moderne regelgeving, nog even los van de wensen om het pand nieuwe functionaliteiten en égards te geven. In de komende maanden bouwen we met ons team aan de opzet voor de nieuwe onderneming. Ik hoop daarover in de volgende nieuwsbrief meer te kunnen berichten. Of er een nieuwe naam voor De Zalen komt is nog niet besloten, ook daarover later meer!’</blockquote>
Dezelfde dag was er aandacht voor <a href="https://www.motief.online/actueel/gezondheidszorg-voor-het-welbevinden-van-de-gehele-mens/" target="_blank">‘Gezondheidszorg voor het welbevinden van de gehele mens’:</a></div>
<blockquote>
‘Stroom’ heet het tijdschrift van gezondheidsvereniging Antroposana. Een flink aantal artikelen is online te lezen, met een schat aan inhoud. Er is een keur aan onderwerpen, zoals:
<br />
<br />
geestelijke gezondheid
<br />
therapie
<br />
biografie
<br />
tandheelkunde
verzekeren<br />
voeding<br />
opvoeden<br />
ouderen<br />
kraamzorg<br />
geboorte<br />
autisme<br />
column<br />
diversen
<br />
<br />
Het magazine ligt bij alle antroposofische gezondheidscentra in Nederland in de wachtkamer. Het is een prachtig ledenblad dat vier keer per jaar verschijnt met interessante artikelen over de antroposofische gezondheidszorg.
<br />
<br />
Wie lid wordt van Antroposana krijgt het magazine gratis thuis. Wie een los nummer wil aanvragen, stuurt een e-mail met zijn of haar verzoek naar secretariaat@antroposana.nl. Dit is geheel gratis.
<br />
<br />
Antroposana is een gezondheidsvereniging voor mensen die kiezen voor antroposofische gezondheidszorg. Het accent ligt niet op ziekte maar op de gezondheid van mensen. Vanuit hun organisatie behartigt de vereniging de belangen van hun leden. Zodat antroposofische zorg voor iedereen bereikbaar is en blijft.
<br />
<br />
Antroposana verenigt mensen die zich herkennen in gezondheidszorg die gericht is op het welbevinden en de gezondheid van de gehele mens – dus fysiek, mentaal en spiritueel. Deze zogenoemde integratieve zorg is geïnspireerd op het gedachtengoed van Rudolf Steiner en Ita Wegman. Lees hier meer over antroposofische gezondheidszorg.</blockquote>
Op 20 september berichtte Motief dat de <a href="https://www.motief.online/actueel/reunie-warmonderhof-een-groot-feest/" target="_blank">‘Reünie Warmonderhof één groot feest’</a> was:
</div>
<blockquote>
De reünie ter ere van zeventig jaar opleiding tot biologisch-dynamisch boeren op Warmonderhof (zie ook Jubileumfeest en reünie 70 jaar Warmonderhof) op zaterdag 16 september was één groot feest, zo meldt Biojournaal.
<br />
<br />
Leon Veltman vertelt: ‘Er waren meer dan 500 aanmeldingen en er kwamen ook nog wat mensen onaangekondigd naar de reünie. Dat past eigenlijk ook wel mooi bij Warmonderhof. Met onze eigen mensen erbij waren er in totaal zo’n 750 aanwezigen en we kijken terug op een geweldige dag. Het mooie is dat alle oud-studenten de sfeer nog herkennen en zich meteen weer thuis voelden.’
<br />
<br />
Dat blijkt ook uit de reportage die Omroep Flevoland maakte. Fred Weinberg (87) vertelt daarin dat hij op 17-jarige leeftijd als student het allereerste jaar van de school meemaakte. ‘De school begon in 1947 in het Zuid-Hollandse Warmond en verhuisde in 1992 naar Dronten. Deze nieuwe plek in de polder is volgens Weinberg ideaal. “Het is ongelofelijk mooi. Ze hebben prachtige gewassen en alles staat er mooi bij.”’
<br />
<br />
Oud-studenten uit de hele wereld kwamen erop af. De Drontenaar schreef voorafgaand al:
<br />
<br />
‘Oud-Warmonderhoffers uit Nieuw–Zeeland, Schotland, Canada, Zweden, Oostenrijk, Frankrijk, Duitsland, België, Denemarken en Engeland pakken vliegtuig, trein of auto om terug te gaan naar “hun” Warmonderhof”, aldus de school, die tegenwoordig officieel “Aeres MBO Dronten Warmonderhof” heet.’
<br />
<br />
Warmonderhof zelf meldt dat ze een alumni-database aan het vullen zijn met alle oud-studenten erin: ‘Dan kun je elkaar vinden en kennis en ervaringen delen. Ook is aan deze oud-studentendatabase een wereldkaart gekoppeld met daarop een overzicht van de bedrijven van oud-Warmonderhoffers. Help mee deze database compleet te maken en schrijf je in!’</blockquote>
Op 2 oktober kwam daar <a href="https://www.motief.online/actueel/demeter-als-topkeurmerk/" target="_blank">‘Demeter als topkeurmerk’</a> bij:
</div>
<blockquote>
Demeter is een van de elf topkeurmerken die uit onderzoek van Milieu Centraal naar voren zijn gekomen. Deze keurmerken hebben een heldere en goed gecontroleerde meerwaarde. Demeter scoort binnen de biologische keurmerken het hoogst, met de meest verregaande regels wat betreft kringlopen van mest en voer, dierenwelzijn en behoud bodemvruchtbaarheid en biodiversiteit.<br />
<br />
Milieu Centraal is een campagne begonnen om de bekendheid van deze elf keurmerken te vergroten. Helaas is er nog steeds een woud aan keurmerken; met regelmaat verschijnen er nieuwe claims op producten in de supermarkt. En dat terwijl er een duidelijke ordening van elf toppers is. Hierin staan maar liefst drie biologische keurmerken: het Europese biologisch keurmerk, het EKO keurmerk en Demeter, het keurmerk voor biologisch-dynamische landbouw. Voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal start daarom een samenwerking met de eigenaren van de topkeurmerken en supermarktketen Jumbo om de keuzestress bij consumenten te verminderen.<br />
<br />
Het was in 2016 dat Milieu Centraal alle logo’s en afbeeldingen op voedselproducten beoordeelde. Daaruit volgde een ordening, waarbij elf duurzaamheidskeurmerken toppers bleken. Het doel van de ordening was om consumenten duidelijkheid te geven over welke keurmerken de meeste impact hebben op mens, dier en milieu.<br />
<br />
Supermarktketen Jumbo brengt nu als eerste supermarkt de topkeurmerken onder de aandacht bij haar klanten. ‘Van de producten die tot stand komen met zorg voor mens, dier en milieu heeft Jumbo er dit najaar ruim 100 voorzien van een speciaal schapkaartje. Hierdoor ontstaat een duurzame boodschappenroute door de winkel’, aldus Colette Cloosterman-van Eerd, Lid van de Raad van Bestuur en CCO van Jumbo supermarkten. Milieu Centraal juicht het toe als andere supermarkten dit initiatief volgen.<br />
<br />
In de campagne ‘Check het plaatje’ geven Milieu Centraal en de betrokken keurmerkorganisaties de consument tips & tools om het kiezen voor verantwoorde producten makkelijker te maken. In de keurmerkenwijzer kun je elk plaatje dat je tegenkomt op een verpakking checken op het gebied van duurzaamheid, transparantie en controle. Met de app op je telefoon heb je ’m in de winkel altijd bij de hand.</blockquote>
Diezelfde dag bleek dat <a href="https://www.motief.online/actueel/vrijeschool-en-montessori-werken-samen-in-den-haag/" target="_blank">‘Vrijeschool en montessori werken samen in Den Haag’:</a></div>
<blockquote>
De Vereniging van vrijescholen bericht over een samenwerking tussen vrijeschool en montessori in Den Haag. Het gaat om Montessori Waalsdorp en De Vrije School Den Haag. ‘Dit schooljaar zullen de teams van beide basisscholen samenwerken aan nieuwe manieren om hun onderwijs te verantwoorden. Zodat de opbrengst en kwaliteit van de scholen beter zichtbaar wordt. Dit doen zij onder begeleiding van het centrum onderwijs & innovatie Leiden, onderdeel van de Hogeschool Leiden.’<br />
<br />
Dit centrum onderwijs & innovatie schrijft over zichzelf: ‘Binnen Hogeschool Leiden leiden we niet alleen studenten op tot startbekwame leraren, maar verzorgen we ook vervolgopleidingen voor leraren, schoolteams en (toekomstige) schoolleiders die werkzaam zijn in regulier onderwijs, vrijeschool onderwijs en ander (concept)onderwijs. We ondersteunen scholen en hun teamleden bij een leven lang leren. Daarbij werken we vanuit partnerschap. “Samen opleiden”, daar geloven we in!’<br />
<br />
De Vereniging van vrijescholen vat samen: ‘Vrijescholen en montessorischolen werken beide vanuit een sterke eigen pedagogisch-didactische visie én met een bijzonder curriculum, waarin veel aandacht is voor de ontwikkeling van het individuele kind. Het sociale proces, de creativiteit en eigen identiteit spelen hierbij een grote rol. Echter socialisatie en de persoonlijke ontwikkeling van kinderen zijn lastig te meten of in toetsresultaten te vangen.’<br />
<br />
Zoals Berien Bakker, directeur van Montessori Waalsdorp, zegt: ‘hoe maken we de opbrengst en kwaliteit van ons onderwijs zichtbaar? Zodat we niet alleen het “kennen en kunnen” meten, maar ook het leerproces zelf en het geleerde in de breedste zin laten zien. Daarvoor gaan we het juiste gereedschap ontwikkelen.’<br />
<br />
De schoolleider van De Vrije School Den Haag, Niels Schieman, vult aan: als we ‘de brede ontwikkeling van de kinderen onvoldoende zichtbaar maken, bestaat het risico dat we te veel waarde toekennen aan de zogenaamde “genormeerde toetsen” voor taal en rekenen.’</blockquote>
Twee dagen later, op 4 oktober, ging het over de <a href="https://www.motief.online/actueel/viering-veertigjarig-bestaan-van-kraaybeekerhof-in-driebergen/" target="_blank">‘Viering veertigjarig bestaan van Kraaybeekerhof in Driebergen’:</a></div>
<blockquote>
Kraaybeekerhof in Driebergen vierde zondag 1 oktober haar veertigjarig bestaan, zo bericht Biojournaal. Er kwamen in totaal zo’n 300 mensen naar de viering. In die veertig jaar is Kraaybeekerhof uitgegroeid tot het centrum voor biodynamische landbouw, voeding en gezondheid in Nederland. Kernactiviteiten van het Landgoed zijn de tuinen, de Academie, het restaurant en de zalenverhuur.<br />
<br />
Onderdeel van het feestprogramma was de onthulling van een nieuw straatnaambord: Addick LandLaantje. Addick Land was de eerste biodynamisch boerende boer op Kraaybeek, later Kraaybeekerhof. Dankzij zijn pionierswerk behoren de gronden van Kraaybeekerhof binnen Nederland tot de oudste bd-gronden. ‘Kleindochter Pyta van de Weg nam iedereen mee terug in de geschiedenis en overhandigde Ronnie Horstman, bestuurder van Kraaybeekerhof, een foto en het verhaal van haar grootvader. Samen met haar oom nam Pyta het nieuwe straatnaambord in ontvangst. Vanaf nu is op het landgoed dus ook het Addick LandLaantje te vinden. Dit is een prachtige nagedachtenis en deze overhandiging was een heel warm moment.’<br />
<br />
Janny van der Heijden, jurylid van het tv-programma Heel Holland Bakt, presentatrice bij Omroep MAX en culinair publiciste, sneed vervolgens de verjaardagstaarten aan, gebakken door vrijwilligers en betrokkenen van Kraaybeekerhof. De kaarsjes werden door aanwezige kinderen uitgeblazen.<br />
<br />
De jarige wilde niet alleen terug-, maar ook vooruitkijken, door symbolisch aan de toekomst te werken. Een van de akkers werd samen met de aanwezigen met de hand ingezaaid: met winterrogge. Winterrogge is een perfecte groenbemester, die in het voorjaar alleen maar ondergewerkt hoeft te worden.</blockquote>
Op dezelfde dag was er ook een bericht over <a href="https://www.motief.online/actueel/crowdfunding-voor-kunstprogramma-over-relatie-met-de-gestorvenen/" target="_blank">‘Crowdfunding voor kunstprogramma over relatie met de gestorvenen’:</a></div>
<blockquote>
Voor de financiering van een gedenkkunstprogramma op 12 november in Eindhoven is een crowdfundingsactie van een maand gestart. De bedoeling is van tevoren een bedrag van € 800 te verzamelen, zodat de toegang gratis kan zijn. De betrokken kunstenaars hechten in dit verband sterk aan ‘warm schenkgeld’: ‘we vinden kaartverkoop aan de deur niet passen bij dit thema’. Iedereen kan meedoen voor € 5, 10, 25, 50 of meer.<br />
<br />
Het gaat om een programma over de relatie met de gestorvenen: ‘De dubbelheid dat iemand er niet meer is, niet meer in het fysieke lichaam leeft, maar wel in je eigen ziel en in je herinneringen, je beelden en dromen is, wie kent dit niet? Met euritmiebeweging vormen we choreografieën op existentiële, pakkende gedichten van Doorlie Gerdes en op prachtige muziek van J.S. Bach en Ysay. Solo viool maar toch tweestemmig.<br />
<br />
Wat is er te zien “tussen” onze bewegingen in de ruimte? Kunnen engelen zichtbaar-onzichtbaar meebewegen op Bach? Dit is een uur vol muziek, dichtkunst en overdenkingen met betrekking tot onze relatie met gestorvenen.’<br />
<br />
‘Op het podium staat een kunstwerk van glazenier Peter Vormer, speciaal gemaakt en ontworpen naar aanleiding van dit thema, verstilling uitnodigend zoals een indrukwekkend raam in een kerk dat kan doen.’<br />
<br />
Men wil € 800 via crowdfunding genereren, ‘hoewel de eigenlijke kosten veel hoger liggen. Er zijn enkele initiatieven in Eindhoven waar we voordat we deze actie begonnen een aanvraag hebben gedaan om ons te steunen. En met goed gevolg.’<br />
<br />
De kosten van de middag in Eindhoven bedragen € 1080. ‘Ons gedenkkunst uur in Eindhoven is in verhouding tot de ontwikkelkosten wel een klein bedrag (ontwikkelkosten liggen rond de 5500 euro voor zaalhuur van repetities, regie, violiste en spraakkunstenaar, belichtingontwikkeling en kostuums) maar toch best een heleboel geld. Instudering vraagt tijd en geld, en inspiratie en plezier uiteraard.’<br />
<br />
12 november, 16.00-17.00 uur, zaal van Vrije School Brabant, Nueneseweg 6, Eindhoven<br />
Uitvoerenden:<br />
Inleiding: Wiel Hupperets<br />
Euritmie: Martine Meursing & Chantal Heijdeman<br />
Spreekkunst: Manjo Joosten<br />
Violiste: Astrid Abas<br />
Regie: Juliette van Lelieveld & Baptiste Hogrefe</blockquote>
Op 11 oktober bleek dat <a href="https://www.motief.online/actueel/demeter-groeit-in-omvang-en-invloed/" target="_blank">‘Demeter groeit in omvang en invloed’:</a></div>
<blockquote>
Stichting Demeter, de BD-Vereniging en de landbouwsectie van de Antroposofische Vereniging hielden op 10 oktober het herfstcongres over ‘Biodynamisch en de “vrije” markteconomie. Waarden toevoegen in plaats van afromen’. Op Antropia in Driebergen sprak onder meer Marianne Thieme, fractievoorzitter van de Partij voor de Dieren, over een ‘planeet-brede’ visie en hoe deze zich moet vertalen in ons landbouw en voedselsysteem. Ook was er het afscheid van Jozien Vos als voorzitter van Stichting Demeter en het aantreden van Jan Schrijver van biodynamische boerderij de Lepelaar als nieuwe voorzitter. Het congres vond plaats tijdens de ‘dutch agri food week’ van 9 tot en met 19 oktober 2017 en werd mede mogelijk gemaakt door Eosta, Green Organics, Natudis, Odin en Udea.<br />
<br />
Tijdens het congres werd tevens de ‘Demeter Monitor over biodynamische landbouw en voeding 2016-2017’ gepresenteerd. Daarin staat dat vanaf 2012 het oppervlak dat wordt bewerkt door biodynamische boeren en tuinders gestaag groeit. Het areaal nam toe van 4.962 hectare in 2012 tot 6.466 hectare eind 2016; het aantal boeren steeg in die periode van 119 naar nu 133. Hierdoor valt nu 10,5% van het totale biologisch areaal onder Demeterlicentie, het keurmerk voor biodynamische producten. De gemiddelde bedrijfsgrootte van de Demeterbedrijven nam verder toe naar 49,4 ha. Met bijvoorbeeld de norm in de melkveehouderij dat 80% van het voer van het eigen bedrijf moet komen zijn deze bedrijven daarmee sterk grondgebonden Dat is groter dan het gemiddelde biologische bedrijf (33,7 hectare) en het gemiddelde gangbare bedrijf (32 hectare in 2016).<br />
<br />
Qua areaal is Nederland wereldwijd iets gezakt naar de zesde plaats wereldwijd. Duitsland is met meer dan 77.000 hectare onder Demeter licentie koploper, op grote afstand gevolgd door Italië en Frankrijk.<br />
<br />
Wereldwijd is de omvang van biologische landbouw aan het stijgen, zo blijkt uit het recente rapport The World of Organic Agriculture van FiBL en IFOAM, met gegevens uit 179 landen: 50,9 mln ha is ingeruimd voor biologische landbouw, 1,1 procent van alle landbouwgrond wereldwijd, verdeeld over 2,4 miljoen producenten. Opmerkelijk is dat meer dan driekwart van al die producenten in 2015 in ontwikkelingslanden te vinden zijn. India staat bovenaan de lijst met 585.200 producenten, gevolgd door Ethiopië (203.302) en Mexico (200.039).<br />
<br />
Biojournaal meldde op 9 oktober een workshop Demeter bij Natudis exclusief voor Promotie Partners: ondernemers van natuurvoedingswinkels die een dienstenpakket van Natudis afnemen. De trainers waren Petra Essink en Paul Doesburg, auteurs van het boek ‘Barstensvol Leven’. De ondernemers hadden behoefte aan meer informatie om Demeterproducten beter te kunnen aanbieden aan klanten. Enkele reacties: ‘het verhaal achter het Demeter-keurmerk kan ik beter vertellen’, ‘veel stof om onderling nog te bepraten’ en ‘deze workshop was absoluut van toegevoegde waarde’.<br />
<br />
Nog meer opmerkelijk nieuws in Biojournaal, uit een interview met trendwatcher Anneke Ammerlaan, die al ruim twintig jaar trendonderzoeker en foodwatcher is. ‘Vanuit haar culinair journalistieke achtergrond – ze stond onder andere aan de basis van AllerHande – volgt ze met haar bedrijf Vision on Food de ontwikkelingen in de (thuis)keuken.’ De meeste innovatie in de biologische landbouw ziet ze expliciet bij Demeter: ‘De biodynamische teelt wordt nog wel eens getypeerd als rigide. Als het domein voor de “donkergroenen”, zij die zijn vastgeroest in oude denkwijzen. Maar het is juist deze tak die zo enorm vernieuwend bezig is. Binnen het biodynamische groentenaanbod staan natuurlijke en pure smaken centraal. Door hun toewijding op het gebied van smaakontwikkeling, het gebruiken van speciale rassen, het veelvuldig experimenteren met nieuwe en “vergeten” rassen, is Demeter op dat gebied echt koploper.’<br />
<br />
Ze verklaart verder: ‘We zijn al snel geneigd om vernieuwing te willen zoeken in concepten. De biosector, met Demeter voorop, timmert vooral op het gebied van productdifferentiatie hard aan de weg.’<br />
<br />
Op 1 oktober vroeg Demeter in een Open brief aan Kamerleden om vrijstelling voor biodynamische melkveehouders in het fosfaatdossier: ‘Er is immers geen enkele vergelijkbare groep die zover binnen de mestregels werkt en die actief bijdraagt aan een landschap met koeien in de wei, grondgebonden veehouderij en behoud van biodiversiteit. Toch worden – ondanks alle mooie woorden die vaak ter stimulering voor biologische landbouw worden gebezigd – zelfs deze biodynamisch werkende melkveehouders door uw regelingen getroffen, waarvan wij meerdere meldingen uit onze achterban binnen hebben gekregen. Dit kan volgens ons niet de bedoeling zijn.’</blockquote>
Dat het boek <a href="https://www.motief.online/actueel/kattensoep-van-janneke-schotveld-geschenk-kinderboekenweek/" target="_blank">‘Kattensoep van Janneke Schotveld geschenk Kinderboekenweek’</a> was, kwam eveneens op 11 oktober naar voren:
</div>
<blockquote>
Op 3 oktober stond er een interview met haar in de Volkskrant: Janneke Schotveld. Zij is de schrijfster van het Kinderboekenweekgeschenk Kattensoep. De Kinderboekenweek duurt dit jaar van woensdag 4 tot en met zaterdag 14 oktober. Er is veel om te doen vanwege het griezelthema Gruwelijk eng. Het gratis geschenk van Janneke Schotveld krijgt iedereen die minstens tien euro aan kinderboeken besteedt.<br />
<br />
Schotveld is bekend door haar boeken over ‘Superjuffie’. ‘Drie jaar na haar debuut Villa Fien brak ze in 2010 definitief door met de populaire serie over een lerares die kan vliegen. (…) Ze heeft van haar boeken al zo’n 250 duizend exemplaren verkocht. Desondanks stopte ze pas kortgeleden met lesgeven in het speciaal onderwijs.’<br />
<br />
Ze heeft de Pabo gedaan en woont op zorgboerderij De Dijckhof in Driebergen, zo blijkt uit haar website. ‘Tien jaar lang heb ik op mijn eigen schooltje gewerkt. Een klein klasje op de zorgboerderij waar ik toen ook woonde. (…) Daarna heb ik twee jaar op een school voor speciaal onderwijs gewerkt, vooral in klassen voor kinderen met autisme.’<br />
<br />
De Dijckhof is onderdeel van Intermetzo, de voormalige Zonnehuizen. Bij een tekening van De Dijckhof schrijft ze: ‘Dit is namelijk de boerderij waar ik zelf alweer ruim acht jaar woon! Ook wonen er zestien jongeren die niet meer thuis kunnen wonen. Hier werken ze in de tuin en met de dieren. Omdat ze nog jong zijn, gaan ze ook naar school. En van dat schooltje ben ik bijna tien jaar de juf geweest. Er komen ook leerlingen die hier niet wonen. Die komen van thuis, een pleeggezin of een woongroep.’<br />
<br />
Maar nu is ze dus volledig schrijfster. Nieuwsblad De Kaap berichtte op 25 september: ‘Vanwege haar speciale band met Driebergen heeft ze bij boekhandel Jacques Baas alle 710 geschenken vooraf gesigneerd en geïllustreerd. Janneke: “Tijdens de kinderboekenweek ga ik het hele land door langs boekwinkels en bibliotheken, maar ik wilde toch ook iets bijzonders in mijn eigen dorp doen. Dus ben ik op een zondagmiddag bij Petra en Lars van boekhandel Jacques Baas in de tuin gaan zitten en aan het signeren gegaan. Een flinke klus, maar ook heel gezellig.”’ Een dag later besteedde ook het Algemeen Dagblad aandacht aan deze actie.</blockquote>
Diezelfde dag was er dit derde bericht, namelijk dat <a href="https://www.motief.online/actueel/volkert-engelsman-winnaar-duurzame-100-van-2017/" target="_blank">‘Volkert Engelsman winnaar Duurzame 100 van 2017’</a> was geworden:
</div>
<blockquote>
Dinsdag 10 oktober was Dag van de Duurzaamheid, in zijn inmiddels negende editie, op initiatief van duurzaamheidsorganisatie Urgenda. Dagblad Trouw besteedt er een dag later traditiegetrouw een heel katern in de papieren editie aan en ook op de website wordt het uitgebreid toegelicht: ‘Wie staan er in de Trouw Duurzame 100 van 2017? Eerlijke prijzen, doeners en voeding: dat zijn de belangrijkste trends in deze negende editie, zo heeft de onafhankelijke jury van twaalf experts bepaald.’<br />
<br />
En de winnaar dit jaar is Volkert Engelsman: ‘Voor het eerst staat een pionier uit de voedingssector op nummer 1 in de Duurzame 100. Volkert Engelsman, die een import- en distributiebedrijf heeft in biologische groente en fruit, voert de lijst van 2017 aan. (…) Met zijn bedrijf Eosta probeert Engelsman ‘eerlijke prijskaartjes’ aan groente en fruit te hangen.’<br />
<br />
Dat is onder meer bekend van het interview met hem een jaar geleden in Antroposofie Magazine: ‘In het Financiële Dagblad beschuldigde hij supermarkten van “crimineel gedrag” bij de handel in groente en fruit. “De schade die het telen aanricht aan mens en milieu, wordt niet meegerekend in de verkoopprijs. Het is schandalig. Breng de echte kosten in rekening,” zei Engelsman eerder deze week in de krant.’ Ook Motief besteedde aandacht aan de krasse uitspraken van Engelsman.<br />
<br />
Nu wordt hij beloond voor het feit dat hij hiermee ook echt iets heeft gedaan: ‘Winnaar Volkert Engelsman heeft afgelopen jaar een proef gedaan om de “echte kosten” maar ook de baten van de teelt van biologisch en gangbaar fruit tegenover elkaar te zetten, een primeur in de wereld. Dat betekent dat effecten als uitputting of verrijking van de bodem, CO2-uitstoot en watergebruik, maar ook de sociale omstandigheden van de werknemers in de prijs meetellen. Dan blijkt: niet biologische producten zijn te duur, maar gangbaar voedsel is te goedkoop.’<br />
<br />
Op dinsdagavond werd in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam de top 25 van de lijst bekend gemaakt. Op de foto uit Trouw steekt de verrassende winnaar zijn trofee triomfantelijk in de lucht.</blockquote>
Op 19 oktober werd duidelijk dat <a href="https://www.motief.online/actueel/triodos-bank-mag-definitief-bouwen-op-de-reehorst/" target="_blank">‘Triodos Bank mag definitief bouwen op de Reehorst’:</a></div>
<blockquote>
Triodos Bank liet 18 oktober weten dat de Raad van State de nieuwbouw op de Reehorst in Driebergen goedkeurt. We berichtten hier eerder over op 20 februari in ‘Triodos Bank gaat eindelijk bouwen op de Reehorst’. Zo snel ging het echter niet, er waren bezwaren die tot de Raad van State gingen. Het Algemeen Dagblad was er als de kippen bij om het nieuws te verspreiden met ‘Triodos mag nieuw kantoor bouwen in natuurgebied tussen Driebergen-Zeist en A12’. En zoals Triodos Bank zelf schrijft:<br />
<br />
‘Van de Raad van State mogen we ons nieuwe kantoor bouwen op landgoed De Reehorst. Die uitspraak heeft zij vandaag bekend gemaakt. Er waren door twee omwonenden en stichting Milieuzorg Zeist bezwaren ingediend tegen het bestemmingsplan en de omgevingsvergunning. De omwonenden waren bang voor overlast rond het gebouw en er zou geen actuele regionale behoefte zijn aan een nieuw kantoor. De Raad van State heeft deze bezwaren ongegrond verklaard. Zij is van oordeel dat de gemeente voldoende heeft onderbouwd dat er wél een actuele regionale behoefte bestaat aan het nieuwe kantoor. Ook heeft de gemeente voldoende onderbouwd dat het landgoed en de omgeving niet onaanvaardbaar zullen worden aangetast door de aanwezigheid van het nieuwe gebouw en de parkeervoorzieningen.<br />
<br />
We zijn natuurlijk erg blij met deze uitspraak. Nu het bestemmingsplan en de omgevingsvergunning onherroepelijk zijn, kunnen we ons integrale plan verwezenlijken om een nieuw kantoor te bouwen op landgoed De Reehorst, en het landgoed een nieuwe, duurzame impuls geven.<br />
<br />
De werkzaamheden zullen volgende maand (november 2017) van start gaan en omvatten in eerste instantie een archeologisch- en explosievenonderzoek. De oplevering van het nieuwe kantoor van Triodos Bank staat nu gepland voor mei 2019. Vanzelfsprekend zullen we met de partijen die een beroep hebben ingediend in gesprek blijven over de toekomstige ontwikkelingen op het landgoed.’</blockquote>
Op 25 oktober bleek <a href="https://www.motief.online/actueel/faust-gered/" target="_blank">‘Faust gered’:</a></div>
<blockquote>
Het Goetheanum maakt bekend dat de nieuwe Faustenscenering verder wordt ontwikkeld en in 2020 weer onverkort in het Goetheanum zal worden opgevoerd. Dat heeft de Goetheanum-leiding op 17 oktober besloten.<br />
<br />
Er waren eerder ernstige vragen gerezen over deze enscenering, zoals in Motief 216 van oktober was te lezen (zie dit Faustverslag). Terwijl het publiek tijdens de opvoering van de zomer laaiend enthousiast bleek.<br />
<br />
Op de jaarvergadering op 8 april 2017 van de Algemene Antroposofische Vereniging in Dornach, Zwitserland, werd een motie aangenomen die het bestuur opriep verantwoording af te leggen over het ‘Faustproject’. Dit zal plaatsvinden op een speciale ledendag op 3 november in het Goetheanum. In de aanloop hier naar publiceerde het bestuur in Anthroposophie weltweit nr. 11 van november 2017 een uitvoerige (ook financiële) verantwoording van zijn keuze en het verloop van het project.<br />
<br />
Intussen is het besluit genomen om verder te werken aan de enscenering van Christian Peter, waarbij Andrea Pfaehler voor het toneelspel en Eduardo Torres voor de euritmie verantwoordelijk zal zijn. Zij waren alle drie al bij deze enscenering betrokken.<br />
<br />
Dat de heropvoering pas in 2020 plaatsvindt, heeft te maken met het feit dat er al grote evenementen voor de komende twee jaren zijn gepland, namelijk de opvoering van de vier mysteriedrama’s van Rudolf Steiner. Bovendien vereist het op de planken brengen van de volledige Faust 1 en 2 veel voorbereiding van heel veel betrokkenen.</blockquote>
We komen al in de maand november. Op 6 november werd <a href="https://www.motief.online/actueel/de-inspiratie-van-bernard-lievegoed/" target="_blank">‘De inspiratie van Bernard Lievegoed’</a> gemeld:
</div>
<blockquote>
Op 12 december is het 25 jaar geleden dat Bernard Lievegoed overleed. Hij was een krachtige inspirator achter maatschappelijke ontwikkelingen in Nederland. Zo stond hij aan de wieg van een nieuwe gehandicaptenzorg, organisatieontwikkeling en universitaire propedeuse voor studenten. Hij wist een hele beweging op deze gebieden in gang te zetten. Zijn thema ‘op weg naar de 21e eeuw’ en onbevreesd ‘het goede doen’ was een mijlpaal en sprak jongeren sterk aan, terwijl ‘de levensloop van de mens’ en ‘mens op de drempel’ op brede belangstelling vanuit de samenleving konden rekenen. Zijn kijk op ‘mensheidsperspectieven’ en ‘over de redding van de ziel’ zijn levensthema’s gebleken. Het wonderlijke is dat al deze onderwerpen niet verouderd zijn, intussen zelfs een hogere actualiteitswaarde hebben gekregen.<br />
<br />
Daarom is er op 17 december in Driebergen een symposium rond de inspiratie van Bernard Lievegoed. Christine Gruwez en Friedrich Glasl houden een voordracht, de eerste over de drie grote mensheidsstromingen, de tweede over de actualiteit van de ideeën van Bernard Lievegoed over organisatie en management. Uitgeverij Christofoor presenteert de heruitgave van vijf boeken van Bernard Lievegoed: Het goede doen in de 21e eeuw, De levensloop van de mens, Mens op de drempel, Mensheidsperspectieven en Over de redding van de ziel. Deze boeken zijn ter plekke aan te schaffen. Uitgeverij Pentagon verzorgt een heruitgave van Bezinning op de grondsteen. Daarnaast is er een initiatievenmarkt, waar door Lievegoed geïnspireerde initiatieven zich presenteren.<br />
<br />
Alle deelnemers aan het symposium ontvangen een interviewbundel, waarin zeven mensen vertellen hoe zij zich in de praktijk van hun leven en werk door Bernard Lievegoed laten inspireren. Het symposium vindt plaats in het Iona-gebouw van Antropia op Landgoed De Reehorst, aan de Hoofdstraat 8 in Driebergen. Deelname kost € 45. Meer informatie en aanmelden via deze site.</blockquote>
Op 13 november was het nieuws dat het <a href="https://www.motief.online/actueel/vrijeschoolonderwijs-op-steeds-meer-locaties/" target="_blank">‘Vrijeschoolonderwijs op steeds meer locaties’</a> is:
</div>
<blockquote>
De Vereniging van vrijescholen meldde begin november dat dit schooljaar bovengemiddeld veel nieuwe locaties voor vrijeschoolonderwijs van start zijn gegaan. Nieuwe vrijescholen in het basisonderwijs zijn begonnen in Oss en Castricum, en ook in Hilversum en Rotterdam Nesselande kunnen leerlingen nu vrijeschoolonderwijs genieten. In het voortgezet onderwijs in Deventer startte een leerroute geïnspireerd op de vrijeschoolprincipes met maar liefst 78 leerlingen en op 3 november werd de nieuwe brede VMBO Vrijeschool de Kaap in Rotterdam officieel geopend.<br />
<br />
De belangstelling voor het vrijeschoolonderwijs blijkt een grote vlucht te nemen. De afgelopen jaren startten steeds enkele nieuwe vrijeschool-locaties per schooljaar. Dit jaar zijn dat er meer dan anders. Ook andere initiatiefnemers voor nieuwe vrijescholen die nog niet gestart zijn, staan te trappelen om te beginnen. De afgelopen jaren zag de Vereniging van vrijescholen tientallen initiatiefgroepen ontstaan verspreid over het hele land.<br />
<br />
‘We merken dat ouders en leerlingen steeds vaker verschillende vormen van onderwijs naast elkaar leggen en een bewuste afweging maken. Zij willen iets te kiezen hebben in het onderwijs en gaan niet langer standaard naar de school in de buurt. Ouders willen dat hun kind gezien wordt in de hele ontwikkeling. De onderwijsvisie van de vrijeschool gaat precies daarover: aandacht voor de brede persoonsvorming’, zo verklaart Rian van Dam, voorzitter van de Vereniging van vrijescholen, de enorme aandacht voor de vrijeschool.<br />
<br />
Vrijescholen groeien de laatste jaren sterk, zo meldt de Vereniging van vrijescholen. De nieuwe telgegevens van het aantal leerlingen op vrijescholen worden bekendgemaakt in de Staat van het vrijschoolonderwijs, een publicatie van de Vereniging van vrijescholen die begin 2018 verschijnt.</blockquote>
Diezelfde dag werd ook bekendgemaakt dat er al <a href="https://www.motief.online/actueel/33-jaar-antroposofische-psychotherapie/" target="_blank">‘33 jaar antroposofische psychotherapie’</a> bestaat:
</div>
<blockquote>
2017 is een jaar met een bijzonder tintje: de NVAP, de Nederlandse Vereniging ter bevordering van Antroposofische Psychotherapie, bestaat 33 jaar. Dit wordt gevierd op vrijdag 17 november, tussen 16.00 en 18.00 uur. Een ieder is welkom: leden, cursisten en docenten van alle NVAP-opleidingen, vrienden, sympathisanten.<br />
<br />
Plaats van handeling is de grote zaal van het Raphaëlhuis, Rudolf Steiner Zorg, Nieuwe Parklaan 58 in Den Haag. Bekend als ‘het schip in de duinen’, op initiatief van Willem Zeylmans van Emmichoven gebouwd als Rudolf Steiner Kliniek, waarvan de grondsteenlegging negentig jaar geleden plaatsvond. Tussen 18.30 en 19.30 uur wordt de gasten soep met broodjes aangeboden (graag vooraf opgeven: info@nvap.nl).<br />
<br />
Diezelfde avond, om 20 uur, zal Peter Selg hier een voordracht houden, die ook toegankelijk is voor geïnteresseerden. De basis voor zijn voordracht is het boek van Willem Zeylmans van Emmichoven, ‘De werkelijkheid waarin wij leven’. Kosten van de voordracht van Peter Selg zijn € 20, aan de kassa te voldoen.<br />
<br />
De Nederlandse Vereniging ter bevordering van Antroposofische Psychotherapie organiseert op zaterdag 18 november een werkconferentie: ‘De ziel als bemiddelaar tussen lichaam en geest’. De ziel wordt van alle kanten bedreigd in deze tijd. Hoe kunnen we de bewustzijnsziel behoeden en ontwikkelen?<br />
<br />
De bijdrage van Peter Selg op vrijdagavond is hiervoor een inleidende voordracht. Hij is kinderpsychiater en leider van het Ita Wegmaninstituut in Arlesheim. Hij zal zijn voordracht in het Duits houden.<br />
<br />
Op zaterdag zijn er zowel in de ochtend als in de middag werkgroepen waarin samen wordt onderzocht wat er noodzakelijk is om de bewustzijnsziel te ontwikkelen. Deze werkgroepen zijn voor collega’s in de gezondheidszorg en het onderwijs en voor andere geïnteresseerden. Er is voor 8 uur accreditatie aangevraagd bij de beroepsverenigingen. Euritmie zal een belangrijke plaats innemen in het geheel.</blockquote>
<a href="https://www.motief.online/actueel/in-en-rond-de-reehorst-in-driebergen-veel-bouwactiviteiten/" target="_blank">‘In en rond de Reehorst in Driebergen veel bouwactiviteiten’</a> schreef Motief op 20 november:
</div>
<blockquote>
Triodos Bank meldde vorige week dat de eerste voorbereidende werkzaamheden zijn begonnen voor de bouw van het nieuwe kantoor op Landgoed de Reehorst in Driebergen.<br />
<br />
De hoofdaannemer maakt door het aanleggen van de bouwplaats in november en december de toekomstige bouwlocatie gereed. Het is onvermijdelijk dat daarbij vegetatie wordt weggehaald ten behoeve van het nieuwe kantoor. Het meeste rooiwerk is inmiddels voltooid. Op het landgoed zijn ook bomen verplaatst. De komende weken zal er archeologisch en explosievenonderzoek worden uitgevoerd. Daarnaast legt de aannemer aan de buitenrand van het landgoed een transportweg aan voor het bouwverkeer.<br />
<br />
Het nieuwe natuurgebied aan de zuidzijde van het landgoed, richting de A12, krijgt eveneens in de komende maanden vorm. Hier worden veel nieuwe bomen geplant. Deze zullen de noodzakelijke bomenkap ruimschoots compenseren. Bovendien zal dit nieuwe natuurgebied de Ecologische Hoofdstructuur versterken. Samen met een nieuw aan te leggen faunatunnel zullen de momenteel versnipperde EHS-gebieden straks met elkaar verbonden zijn, met het landgoed als verbindende schakel.<br />
<br />
De bouwonderneming voor Triodos Bank is op 10 november begonnen met informatievoorziening door middel van een eerste nieuwsbrief. Zij werkt aan de realisatie van het nieuwe, duurzame kantoor voor Triodos Bank Nederland en Triodos Investment Management. Met de Informatiebrief wil zij inzicht geven in de aankomende activiteiten.<br />
<br />
Ernaast opende bijna tegelijkertijd, op 13 november, de eerste energieneutrale parkeergarage in Nederland. Het was landelijk nieuws, niet alleen de NOS besteedde er aandacht aan. Hij is gebouwd met zoveel mogelijk natuurlijke materialen en op het dak zijn zonnepanelen geplaatst. In deze P+R-garage bij station Driebergen-Zeist is plek voor bijna 600 auto’s.<br />
<br />
In dezelfde week is bij ProRail in een Projecten Parade de interne duurzaamheidstrofee uitgereikt aan het project Stationsvernieuwing Driebergen-Zeist. Het project Stationsgebied Driebergen-Zeist is nog steeds gaande en is ook steeds meer gaande. Het zorgt voor een complete vernieuwing en herinrichting van het station en spoorse omgeving van Driebergen. ProRail werkt aan station Driebergen-Zeist in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, de provincie Utrecht, de gemeenten Utrechtse Heuvelrug en Zeist. In 2017 is BAM in opdracht van ProRail begonnen met bouwen, in 2020 is de station helemaal vernieuwd.</blockquote>
Het nieuws op 22 november betrof <a href="https://www.motief.online/actueel/landelijke-campagne-geen-btw-op-bio/" target="_blank">‘Landelijke campagne “geen btw op bio”’:</a></div>
<blockquote>
Terwijl groenteboeren vandaag op het plein voor de Tweede Kamer protesteren tegen de btw-verhoging die het kabinet heeft aangekondigd, is er sinds begin november ook een biologische protestactie bezig. De NOS schrijft over de actie van vandaag: ‘De groenteboeren vinden dat voor groenten en fruit eigenlijk helemaal geen btw moet worden geheven, omdat dit mensen zou ontmoedigen om gezond te eten. Het kabinet wil het lage btw-tarief verhogen van 6 procent naar 9 procent. Het lage tarief geldt voor de dagelijkse boodschappen. De detailhandelsorganisatie voor groente en fruit heeft een petitie opgesteld om te protesteren tegen de hogere btw voor groenten en fruit.’<br />
<br />
Maar de biologische sector zit niet stil. Zoals Bionext schreef: ‘Op vrijdag 3 november was de aftrap van de campagne “geen btw op bio”. Volkert Engelsman, die vorige maand door Trouw werd uitgeroepen tot meest invloedrijke duurzame Nederlander van 2017, zette bij Gimsel in Rotterdam de eerste handtekening onder de landelijke petitie “geen btw op bio”. Het doel van de initiatiefnemers: in de eerste 100 dagen van het kabinet naar 0% btw op biologische voeding. Op 10, 11 en 12 november konden mensen alvast btw-vrij boodschappen doen bij hun biologische speciaalzaak.<br />
<br />
De campagne is een initiatief van de Biowinkelvereniging waarin onder andere de biologische speciaalzaken van Ekoplaza, Natuurwinkel, Odin en Gimsel samenwerken. Met een petitie willen ze bij de Tweede Kamer aan de kaak stellen dat biologische voeding onterecht wordt belast. Want zolang de kosten van milieuvernietiging, zoals de massale insectensterfte, niet worden afgewenteld op de vervuiler maar op de belastingbetaler, is de prijs van biologisch geproduceerde voeding relatief te hoog. Het is de taak van de overheid om drinkwaterbronnen, klimaat, biodiversiteit, bodem en gezondheid te beschermen en te behouden voor huidige en toekomstige generaties. De milieuvriendelijke biologische landbouw is daarin een brede en effectieve maatregel en zou volgens hen daarom vrijgesteld moeten worden van btw.<br />
<br />
Volkert Engelsman, die de eerste handtekening onder de petitie zette, heeft de afgelopen jaren vanuit zijn handelsbedrijf Eosta gewerkt om de echte kosten van voeding in kaart te brengen. Uit het onderzoeksrapport True Cost of Food, dat hij samen met de FAO heeft laten uitvoeren, blijkt dat de echte prijs van biologische voeding lager is dan gangbare voeding als je de maatschappelijke kosten voor milieu en leefomgeving meerekent. “Biologische voeding is niet te duur, maar gangbaar voedsel is te goedkoop,” concludeert Engelsman.<br />
<br />
Betrokken burgers kunnen de petitie ondertekenen bij de kassa in biologische speciaalzaken of via de campagnewebsite. Het doel is om minimaal 40.000 handtekeningen op te halen. De petitie met handtekeningen zal begin 2018 aangeboden worden aan de leden van de Tweede Kamer.’</blockquote>
Het laatste bericht was op 29 november en ging over het <a href="https://www.motief.online/actueel/afscheid-edith-lammerts-van-bueren-bij-het-louis-bolk-instituut/" target="_blank">‘Afscheid Edith Lammerts van Bueren bij het Bolk Instituut’:</a></div>
<blockquote>
Senior onderzoeker Edith Lammerts van Bueren van het Louis Bolk Instituut bereikt haar pensioenleeftijd en neemt daarom in december afscheid. Zij was de afgelopen veertig jaar in belangrijke mate beeldbepalend voor de ontwikkeling van de biologische landbouw in Nederland en Europa.<br />
<br />
Het Louis Bolk Instituut schrijft over haar:<br />
<br />
‘Ruim dertig jaar is Lammerts van Bueren verbonden geweest aan het Louis Bolk Instituut waar ze zich gespecialiseerd heeft in biologische plantenveredeling. Zowel in Nederland als in Europa was zij de eerste die erin slaagde dit nieuwe onderwerp hoog op de agenda te plaatsen en een gezicht te geven, altijd vanuit de verbinding met andere soorten landbouw.<br />
<br />
Als veelgevraagd spreker heeft ze tijdens publieke debatten de wetenschap dicht bij de burger gebracht, alternatieven voor gentechnologie gepresenteerd en de meerwaarde van biologische veredeling aangetoond.<br />
<br />
Sinds 2005 bekleedt Lammerts de buitengewone leerstoel Biologische Plantenveredeling aan de Wageningen University. Zij schreef veel publicaties waaronder het eerste wetenschappelijke boek over biologische plantenveredeling.<br />
<br />
Voor haar aanjagende en verbindende rol voor vergroening en verduurzaming is zij op voordracht van het Louis Bolk Instituut dit jaar geëerd met een Koninklijke Onderscheiding. Daarnaast is zij in 2012 benoemd tot Nationale Held van de Smaak en heeft zij in november 2017 de IFOAM Recognition Award ontvangen, een blijk van waardering voor haar bijdrage aan internationale visievorming en beleid voor biologische landbouw.<br />
<br />
In Lammerts’ werk hebben drie vragen centraal gestaan: welke gewaseigenschappen zijn wenselijk voor de biologische teelt? Hoe ontwikkelen we dergelijke rassen? En welke sociaaleconomische en juridische vraagstukken moeten we oplossen om geschikte rassen voor de biologische sector beschikbaar te hebben?<br />
<br />
Dit zijn ook de drie thema’s die tijdens het minisymposium voor genodigden op 7 december aan bod komen, en waar zes vak- en sectorgenoten hun visie op geven. Haar afscheidsspeech houdt Lammerts van Bueren op donderdag 7 december om 16.00 uur in de Aula van Wageningen University & Research. Deze bijeenkomst is vrij toegankelijk.’</blockquote>
En dit zijn alleen nog maar de nieuwsberichten van Motief. Op 1 december verscheen deze tekst uit Motief 218 van december 2017-januari 2018:
</div>
<blockquote>
<a href="https://www.motief.online/motief/motief-218/" target="_blank">Het Elisabeth Vreedehuis</a><br />
<br />
Lang heeft het bestuur gedaan om een besluit te nemen over de naam van het verenigingsgebouw aan de Riouwstraat 1 in Den Haag. Wij ontvingen vele en zeer diverse, soms heel vrijlatende, soms wat meer nadrukkelijke suggesties. Sommige spraken ons zeker aan, maar overtuigden ons later toch niet helemaal meer. Uiteindelijk werden wij enthousiast over een suggestie van een van de leden al aan het begin: het Elisabeth Vreedehuis!<br />
<br />
Elisabeth Vreede werd in 1879 in Den Haag geboren. Zij was een getalenteerd en leergierig kind. Haar ouders waren voorname theosofen. Elisabeth hoorde Rudolf Steiner in 1903 voor het eerst spreken en zij zou met haar bemiddelde ouders Rudolf Steiner op vele voordrachtsreizen volgen. In 1910 vestigde zij zich in Berlijn om met Rudolf Steiner te kunnen samenwerken. Op zijn verzoek hield zij voor de leden voorbereidende lezingen over elementaire astronomie (zij had wiskunde, astronomie en filosofie gestudeerd in Leiden). In 1914 ging zij mee naar Dornach om mee te helpen bouwen aan het Goetheanum. In 1923 vroeg Rudolf Steiner haar in het bestuur van de nieuw opgerichte Algemene Antroposofische Vereniging. Zo werd ‘Fraulein Dr. Lili Vreede’, naast de Nederlandse Ita Wegman, de tweede Hollandse in de ‘Urvorstand’.<br />
<br />
Zij kreeg een bijzondere opgave voor Nederland toegewezen. De vrijeschool in Den Haag zou opgenomen worden in de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap en Rudolf Steiner vroeg haar tot het Haagse schoolbestuur toe te treden. Tot de oorlog dat onmogelijk maakte, bleef zij met de school actief verbonden. Zij las in Nederland vaak ook de hogeschoolmeditaties van de esoterische cyclus.<br />
<br />
In het huis van de familie Vreede aan de Laan van Meerdervoort in Den Haag had Rudolf Steiner in de beginjaren zelf esoterische voordrachten gehouden. Vanuit het raam van huis Vreede zag hij het park waarin later het Vredespaleis verrees. Daar stond toen nog een tuinhuisje waarin vrijmetselaars samenkwamen. De graaf van Saint Germain had daar in de achttiende eeuw tijdens zijn verblijf in Nederland aan de bijeenkomsten deelgenomen. Voor Rudolf Steiner was dat belangrijk. De plek is op een steenworpafstand van Riouwstraat 1.<br />
<br />
Elisabeth Vreede was een zeer moedige, maar tegelijk soms wat onzichtbare persoonlijkheid, omdat zij, om Rudolf Steiner mee te kunnen maken, te vroeg en zodoende buiten haar eigen karmische groep zou zijn geïncarneerd. Wie zich in haar leven verdiept, zal het met ons eens kunnen zijn dat het pand Riouwstraat 1 terecht haar naam krijgt. Meer daarover graag op de officiële opening in 20 januari 2018!<br />
<br />
<i>Jaap Sijmons</i></blockquote>
Waarmee de berichtgeving van deze weblog vandaag in ieder geval mooi rond is. Ook al hebben we slechts bij Motief gebuurt. (En voor alle berichten geldt: de verwijzingen en links vindt u in het originele bericht. Het is ondoenlijk om ze hier allemaal over te nemen. Daarvoor zijn het er gewoon te veel.)<br />
<div style="text-align: right;">
.</div>
</div>
Michel Gastkemperhttp://www.blogger.com/profile/11703149973290737335noreply@blogger.com4tag:blogger.com,1999:blog-8949960496173157471.post-46079705080619167592017-09-08T21:40:00.001+02:002017-09-08T21:45:19.793+02:00Michaëldagen<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEit-kSXReMM0f0Zw0nb5h4PjG8xIIqSNanqidzBPgPaq8oLPM7j_XLyI1c4XMRgXmnL3T7uNOo6cQE-KXzWe8hvq33__qyzFjeoPCLs6h3PYIn5s2YT4973E7ngumtpTCPq99tL4sEVzGeO/s1600/P9140160.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="1600" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEit-kSXReMM0f0Zw0nb5h4PjG8xIIqSNanqidzBPgPaq8oLPM7j_XLyI1c4XMRgXmnL3T7uNOo6cQE-KXzWe8hvq33__qyzFjeoPCLs6h3PYIn5s2YT4973E7ngumtpTCPq99tL4sEVzGeO/s400/P9140160.JPG" width="400" /></a></div>
<br />
De website van Motief kondigde ze op 31 augustus weer aan, <a href="https://www.motief.online/actueel/voor-de-derde-keer-michaeldagen-voor-jonge-mensen/" rel="nofollow" target="_blank">‘Voor de derde keer Michaëldagen voor jonge mensen’:</a></div>
<blockquote>
Zo’n 350 jonge mensen in de leeftijd tussen 17 en 35 jaar zullen ook in 2017 vier dagen lang bijeenkomen tijdens de Michaëldagen, die worden gehouden rond Michaëlsdag (29 september). Op het terrein van de Paasheuvel in Vierhouten staat van donderdag 28 september tot en met zondag 1 oktober het thema ‘grenzen’ centraal. Met op donderdag het subthema grenzen en migratie, op vrijdag de eigen relatie met de wereld, op zaterdag zelfkennis en zondag verandering.
<br />
<br />
Het hoofdgebouw van de Michaëldagen is de Zonnehal. Dit monumentale pand is een grote ruimte waar de deelnemers met zijn allen bij elkaar kunnen komen voor bijvoorbeeld muziek, lezingen, workshops en mooie ontmoetingen. Om de Zonnehal heen ligt een grasveld. Aan de achterzijde van het open veld ligt de ongerepte natuur van de Veluwe. De deelnemers kamperen op het terrein van de Paasheuvel.
<br />
<br />
Het programma voorziet in een voordracht van Frans Lutters en Jaap van de Weg, een performance van Nana Woo uit Korea en een bijdrage van Helmy Abouleish (op de foto) uit Egypte. De laatste is de zoon van de onlangs overleden oprichter van Sekem Ibrahim Abouleish, en is de tegenwoordige CEO van Sekem. In de Egyptische woestijn nabij Caïro, werd in 1977 door zijn vader Sekem opgericht, een plek voor duurzame menselijke ontwikkeling. Helmy Abouleish studeerde aan de universiteit van Cairo en zet zich ook buiten Sekem in voor de grote uitdagingen van de 21ste eeuw, zoals klimaatverandering, voedselzekerheid en sociaal ondernemerschap.
<br />
<br />
De Michaëldagen zijn een initiatief van de Vrijeschoolpabo van de Hogeschool Leiden in samenwerking met de Antroposofische Vereniging in Nederland. Het geheel wordt mede voorbereid door studenten uit diverse studies: Vrijeschoolpabo, opleiding Kunstzinnige Therapie, Universiteit voor Humanistiek, in samenwerking met de Antroposofische Vereniging.</blockquote>
Op 4 september stond er dit bericht over <a href="https://www.motief.online/actueel/de-internationale-pinksterconferentie-2017-in-den-bosch/" rel="nofollow" target="_blank">‘De Internationale Pinksterconferentie 2017 in Den Bosch’:</a></div>
<blockquote>
De Internationale Pinksterconferentie 2017 van de Christengemeenschap werd onder de titel ‘Spelen met Vuur’ van 2 tot en met 6 juni gehouden in het Congrescentrum 1931 in Den Bosch.
<br />
<br />
In de vernieuwde ‘Digitale nieuwsbrief van De Christengemeenschap’ van juni werd een impressie van deze voor de Christengemeenschap grote gebeurtenis gegeven. Er kwamen ruim 1400 deelnemers, onder wie vierhonderd jongeren, uit bijna veertig landen op af, zoals Canada, Syrië en Georgië. Er was in de ochtend keuze uit vijf altaren, met door de dagen heen een mensenwijdingsdienst in zestien verschillende talen. Verder in de ochtenden een keuze uit 32 voordrachten en in de middagen zestig werkgroepen. Geen wonder dat er een omzet was van bijna tienduizend liter gekoeld water met citroen en komkommer en vele, vele ijsjes; het was stralend zomerweer.
<br />
<br />
Het Congrescentrum in Den Bosch bood precies de openheid en bewegingsruimte die deze gemeenschap van ouderen en jongeren nodig had. Zowel binnen voor de plenaire sessies en de bijeenkomsten in kleinere groepen, als buiten op het terrein voor de veelheid aan projecten en initiatieven. Dit alles grenzend aan de centrale foyer met een weldaad aan daglicht.
<br />
<br />
Tijdens de afsluiting van de conferentie blikte aartsbewindsdrager Vicke von Behr in grote dankbaarheid terug op de veelbewogen conferentiedagen en vooruit naar de honderdste verjaardag van de Christengemeenschap in 2022. Hij had eerder, bij de werkgroep over de toekomst van de Christengemeenschap, gedurende een uur in een onafgebroken vragenregen van de meer dan honderd deelnemers gestaan. Het bracht hem tot de vraag hoe nieuwe vormen van ontmoeting kunnen worden gevonden, waarbij jongeren worden aangemoedigd en niet afgeschrikt, zonder te verliezen wat voor de Christengemeenschap zo belangrijk is.
<br />
<br />
Spelen met vuur, dat was ook het risico bij deze in vele opzichten riskante onderneming om als bewindsgebied zo’n grote conferentie te organiseren. Het was een lichtgevend, verwarmend en blijmakend vuur geworden.</blockquote>
Dezelfde dag was er ook <a href="https://www.motief.online/actueel/een-aanvullende-kijk-op-orgaandonatie/" rel="nofollow" target="_blank">‘Een aanvullende kijk op orgaandonatie’:</a></div>
<blockquote>
“Als microbioloog ben ik goed op de hoogte van de natuurwetenschappelijk bewijsbare beschrijving van het sterven. In mijn huidige beroep van geestelijke in de Christengemeenschap (Andrieskerk in Amsterdam) werk ik in een omgeving waar het als vanzelfsprekend wordt beschouwd dat een mens niet op één bepaald ogenblik sterft; de wezenskern van een mens – zijn ‘ziel’ – laat het lichaam los in een proces dat enkele dagen in beslag neemt.”
<br />
<br />
Zo schreef Marianne de Nooij in een opinieartikel op 13 juli in dagblad Trouw, onder de titel ‘Orgaandonatie is een offer dat je in vrijheid moet kunnen brengen’. Dit naar aanleiding van het initiatiefvoorstel van Pia Dijkstra (D66) over het opnemen van een Actief Donorregistratiesysteem dat ter beoordeling bij de Eerste Kamer ligt. In juli werd het besproken door de commissie Volksgezondheid, Welzijn en Sport, die het wetsvoorstel voorbereidt.
<br />
<br />
Het baarde de geestelijke in de Christengemeenschap zorgen dat de betekenis voor de overledene zelf van het uitnemen van organen in het publieke debat over dit wetsvoorstel nog nauwelijks aan bod is gekomen. Welke consequenties heeft dit uitnemen voor wat er met diegene gebeurt na de dood, die ook als een drempelovergang kan worden beschouwd, en zijn verdere weg? Zij gaf toe dat onderzoek daarnaar geen eenvoudige zaak is, want de gestorvenen zelf kunnen dat niet rapporteren.
<br />
<br />
Marianne de Nooij beschreef dat zij in de eerste dagen na het heengaan van een overledene opmerkelijke ervaringen heeft opgedaan, in de uiteenlopende situaties waarin zij als geestelijke te maken had met stervenden en gestorvenen. Zij wilde in Trouw aan degenen die belijden dat na de hersendood alles voorbij is en het grote Niets begint, een appèl doen om hun dogma te relativeren en de blik te verruimen.</blockquote>
Het derde bericht bij Motief op 4 september ging over <a href="https://www.motief.online/actueel/geef-vrijescholen-de-ruimte/" rel="nofollow" target="_blank">‘Geef vrijescholen de ruimte!’:</a></div>
<blockquote>
De Vereniging van vrijescholen verwacht van de Tweede Kamer en de formerende partijen in de komende kabinetsperiode meer ruimte voor scholen om het onderwijs vorm te kunnen geven vanuit hun eigen visie. Dat is de strekking van het nieuwe manifest: ‘Méér ruimte voor vrijescholen’, dat zij op 4 september publiceerde.
<br />
<br />
De overheid moet het onderwijs faciliteren, de deugdelijkheid bewaken, maar vervolgens gepaste afstand houden als het gaat om onderwijsinhoud en onderwijskwaliteit. Dáár gaat het onderwijs zelf over. Het leraarschap is een ambacht. De vrijeschool wil ruimte voor dit vakmanschap en voor de eigen visie op onderwijs.
<br />
<br />
Voorwaarde voor de basiskwaliteit is inderdaad dat er meer geld beschikbaar komt om de werkdruk te verminderen én om eerlijke lerarensalarissen uit te keren. Maar werken aan kwaliteit vraagt ook om meer ruimte voor leraren om zelf onderwijs te ontwikkelen. De Vereniging van vrijescholen wil dat leraren daarvoor meer tijd krijgen (lees: worden vrijgeroosterd) de komende jaren.
<br />
<br />
De vrijeschool groeit, wachtlijsten nemen toe en initiatieven voor nieuwe vrijescholen schieten als paddenstoelen uit de grond. Toch worden leerlingen nog te vaak teleurgesteld vanwege huidige wet- en regelgeving. De Vereniging van vrijescholen pleit daarom voor aanpassingen van de vestigingsnorm, de huisvestingseisen en de bekostiging. Als een omvangrijke, gemotiveerde groep ouders een stevig onderwijsinitiatief neerzet en verantwoordelijkheid neemt, dan moeten barrières worden weggenomen. Alleen op die wijze kan keuzevrijheid van ouders en leerlingen worden geborgd.
<br />
<br />
Vooral in het primair onderwijs willen vrijescholen verdergaande afspraken maken over hun positie in de zogenaamde samenwerkingsverbanden. Zij werken over het algemeen bestuurlijk samen in grote regio’s en nemen daardoor deel aan meerdere samenwerkingsverbanden voor het benodigde budget. In veel van die verbanden lijkt het belang van geld en de verdeling daarvan belangrijker te worden dan de inhoudelijke doelstellingen. Kleine vrijeschoolbesturen hebben te weinig capaciteit om in dit speelveld altijd goed te kunnen meedoen. De vrijeschool wil de (financiële) ruimte om de benodigde ondersteuning zelf in te richten en door eigen dienstverleners te laten verzorgen.
<br />
<br />
Het hele manifest, met daarin zeven speerpunten, is gepubliceerd op de website van de Vereniging van vrijescholen.</blockquote>
Ook Antroposofie Magazine liet zich de afgelopen tijd niet onbetuigd. Op 31 augustus was er dit vrolijke nieuws, <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/actualiteiten/het-herfstnummer-komt-eraan/" rel="nofollow" target="_blank">‘Het herfstnummer komt eraan!’:</a>
</div>
<blockquote>
Op vrijdag 8 september verschijnt ons nieuwe herfstnummer. Deze keer met extra veel artikelen rondom het thema ‘BD-landbouw en natuur’. Wist je dat de BD-vereniging, de grootste boer-burgervereniging in Nederland en Vlaanderen, alweer tachtig jaar bestaat? En de biologisch-dynamische landbouw blijft zich vernieuwen, bijvoorbeeld door een link te leggen met permacultuur. Taco Blom ziet hierin een ontwikkelingskans, want bij beide werkwijzen streef je naar een veerkrachtig en autonoom landbouwsysteem met een grote biodiversiteit. Net als in de ongerepte natuur. Vooral jonge mensen vinden het duurzame aspect en de lage kosten van zijn manier van werken aantrekkelijk.
<br />
<br />
<i>Draken verslaan met Michaël</i>
<br />
<br />
Op vrijescholen vieren de kinderen op 29 september het Michaëlsfeest, een roerig en vrolijk herfstfeest gebaseerd op de legende van de aartsengel Michaël die de draak verslaat. Hij roept ons op om een kompas te ontwikkelen waarmee we zelf onze weg kunnen vinden in goed en kwaad.
<br />
<br />
<i>Hoe verbind je culturen op school?</i>
<br />
<br />
Op een kluitje met diverse culturen samenleven, is dé uitdaging van onze tijd. Jurist, ondernemer en vader Degi ter Haar (43) startte vijf jaar geleden een ouderinitiatief op de gemengde basisschool van zijn kinderen om de diverse culturen met elkaar in contact te brengen. Met succes.
<br />
<br />
En verder…
<br />
- Victor van Doorn creëert magische ervaringen met escape rooms.
<br />
- Weekspreuken: innerlijk meebewegen met het ritme van het jaar.
<br />
- Skatend naar een wereld zonder afval met Wasteboards.
<br />
- Wat heeft de natuur je te vertellen? Leer waarnemen met Jan Diek van Mansvelt.
<br />
<br />
Het herfstnummer van AM ligt vanaf 8 september in de boekhandel. Je kunt ook een los exemplaar bij ons bestellen, voor € 7,95 - inclusief verzendkosten. Of gewoon een abonnement nemen natuurlijk. Dan valt AM iedere drie maanden bij je in de brievenbus voor € 29,95 per jaar.</blockquote>
In de categorie ‘Uitgelicht. Opvallende artikelen in de nieuwste Antroposofie Magazine’ werd op 4 september <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/uitgelicht/80-jaar-bd-vereniging/" rel="nofollow" target="_blank">‘80 jaar BD-Vereniging’</a> gemeld:
</div>
<blockquote>
Koop jij wel eens biodynamische voedingsproducten? De belangstelling ervoor neemt toe, maar toch vind je ze niet in de reguliere supermarkt. Je moet er speciaal voor naar een natuurvoedingswinkel, boerderijwinkel of biologische markt. Dat komt omdat de biodynamische sector niet afhankelijk wil zijn van partijen die voor de allerlaagste inkoopprijs gaan. Het gaat hier niet om de laagste prijs, maar landbouw te bedrijven waarmee we de vruchtbaarheid van de aarde kunnen verbeteren. De BD-Vereniging zet zich hier al tachtig jaar voor in.
<br />
<br />
Het begon allemaal met een lezing in 1938, getiteld ‘De vruchtbaarheid der aarde, een wereldprobleem’. Ook toen speelden er al klimaatproblemen en vraagstukken rond bodemvruchtbaarheid en waren er mensen die zich dat aantrokken. Inmiddels is de vereniging uitgegroeid tot de grootste boer-burgerbeweging in Nederland en Vlaanderen. De BD-boeren van nu weten hoe ze de humus in hun bodem moeten verzorgen en de zoektocht richt zich nu op het opbouwen van ‘maatschappelijke humus’ in de samenleving. Hoe zorg je ervoor dat ‘sociale erosie’ vermindert en mensen beter kunnen wortelen? De verbinding tussen boeren en burgers blijkt daarbij een belangrijke rol te spelen. Veel bd-boeren zijn hier dan ook mee bezig en hebben rechtstreeks contact met klanten via boerderijwinkels, groenteabonnementen, zelfpluktuinen, kooklessen en dergelijke.
<br />
<br />
Ter gelegenheid van het 80-jarig bestaan van de BD-Vereniging worden er door heel Nederland verschillende activiteiten georganiseerd, bijvoorbeeld bijeenkomsten waar je kunt leren werken met de landbouwcursus van Rudolf Steiner, die nog altijd de basis van de bd-landbouw vormt.
<br />
<br />
Het complete artikel over de BD-Vereniging kun je lezen in het herfstnummer van Antroposofie Magazine, dat als thema BD-landbouw en natuur heeft. Heb je nog geen abonnement? Het blad is ook in de boekhandel te koop, of je kunt een los exemplaar bij ons bestellen.</blockquote>
Eerder, op 17 augustus, maakte Antroposofie Magazine in de categorie ‘Actualiteiten. Inspirerend antroposofisch en meer...’ gewag van een <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/actualiteiten/glossy-over-natuurlijk-kramen/" rel="nofollow" target="_blank">‘Glossy over natuurlijk kramen’:</a></div>
<blockquote>
Op een natuurlijke manier omgaan met zwangerschap, bevalling en de kraamperiode spreekt steeds meer ouders aan. Daarom verschijnt er binnenkort een eenmalige glossy over natuurlijk kramen, getiteld ‘Moederen’. In deze glossy vind je van alles over omhulling, warmte, ruimte voor rust, aandacht voor de voeding van moeder en kind, mooie en duurzame materialen en geruststellende inzichten over ritme. Met onder meer een reportage Amsterdamse Collectief Natuurlijke Kraamzorg, kinderarts Edmond Schoorel aan het woord over warmte en aandacht voor vaders die vaderen.
<br />
<br />
De glossy ‘Moederen’ wordt op 17 september gepresenteerd op de Puur Fair in Amsterdam, en zal daarna te koop zijn via de boekwinkel en via de website natuurlijkkramen.nl</blockquote>
Gisteren, 7 september, werd melding gemaakt van de <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/actualiteiten/wereld-euritmiedag-2/" rel="nofollow" target="_blank">‘Wereld Euritmiedag’:</a>
</div>
<blockquote>
Euritmie bevindt zich in een kwetsbare positie, maar wie regelmatig euritmie doet, weet dat het een grote kracht kan zijn. Tijdens Wereld Euritmiedag, op 24 september, willen mensen van over de hele wereld met elkaar deze kracht inzetten voor de aarde. Voor deze datum is gekozen omdat het de dag was waarop Marie Steiner-von Sivers de naam euritmie aan deze bewegingskunst gaf. Tijdens dit bijzondere initiatief is iedereen die zich met de euritmie verbonden voelt, uitgenodigd om samen euritmie te doen voor de aarde. Meedoen is heel gemakkelijk: het kan gewoon thuis in je eentje, maar je kunt ook met een groepje mensen afspreken om samen te euritmieën. Of je kunt je aansluiten bij de groep onder leiding van euritmiste Juliëtte van Lelieveld, die samenkomst op Kraaybeek 41 in Driebergen (aanmelden is niet nodig). Op bijna ieder continent van de aarde doen er mensen mee. Op 24 september om 12.00 uur lokale tijd zal iedereen een of enkele euritmiegebaren maken. Je kunt zelf kiezen wat je wilt doen, bijvoorbeeld een klank of een dierenriemteken, of een reeks gebaren zoals het Halleluiah. De euritmie zal dan als een warme en liefdevolle ‘wave’ door de verschillende tijdzones over de aarde heen trekken.</blockquote>
Dan is er nog de boekenrubriek. Met op 14 augustus <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/boeken/je-kind-beter-begrijpen/" rel="nofollow" target="_blank">‘Je kind beter begrijpen’:</a></div>
<blockquote>
Kinderen zien er onderling niet alleen heel verschillend uit, ze zijn ook van binnen heel verschillend, bijvoorbeeld qua karakter en gedrag. Er bestaan wat dat betreft grote tegenstellingen. Het ene kind is heel kwetsbaar en teer, het andere robuust en stevig. Het eerste kind is heel gevoelig, het tweede kan tegen een stootje. In dit praktische boek gaat Loïs Eijgenraam nader in op die verschillen en hoe je daar in de opvoeding op in kunt spelen. Het eerste kind heeft vaak ook een rijke fantasie en moet je begeleiden om in de harde aardse werkelijkheid thuis te raken. Het tweede kind is zo actief en stoer dat het geholpen moet worden om tot rust te komen en zich innerlijk te laten raken. Het eerste behoort tot wat de kosmische kinderen wordt genoemd, het tweede tot wat dan de aardse kinderen heet. Het is een enorme tegenstelling en bij elk kind is wat meer van het een of van het ander te ontdekken. Kinderen vragen wat dit betreft om een gerichte opvoedkundige aanpak. Naast deze twee typeringen van kinderen worden in dit boek nog meer typerende beschrijvingen gegeven. Constitutiebeelden worden ze genoemd. Ze worden sterk bepaald door de lichamelijke constitutie van het kind, die vooral in de leeftijd tot zeven jaar naar voren komt, als het lichaam nog in de opbouwfase is. Niemand past in één beschrijving, er is altijd overlap of een mengvorm. Het draagt bij aan het begrijpen van je kind, zonder etiketten te plakken.
<br />
<br />
Loïs Eijgenraam, ‘Je kind beter begrijpen –Ieder kind zijn eigen constitutie, uitgeverij Christofoor, € 12,50.</blockquote>
Op 3 juli ging het over <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/boeken/eigen-koning-worden/" rel="nofollow" target="_blank">‘Eigen koning worden’:</a></div>
<blockquote>
Marjolein Doesburg schreef een verzameling blogs, geïnspireerd door de ‘Briefing voor de koning’ van leiderschapstrainer en organisatieadviseur Manfred van Doorn (auteur van o.a. Karma als kans). In die briefing stelde hij vragen over deugden, integriteit en gaf voorbeelden van grootheid in jezelf en het aanspreken van die grootheid in anderen. Dat was voor Marjolein aanleiding om na te denken over het koningschap in ieder mens. Koning worden heeft volgens haar te maken met ontdekken wie je bent, welke talenten je meebrengt, wat je te leren hebt op deze wereld en wat je daarmee kunt bijdragen aan diezelfde wereld. Ze ging op ontdekkingstocht in haar eigen habitat en schreef er een jaar lang dagelijks over. De aanleidingen zijn telkens alledaags: een patroon in de wolken, een songtekst van Radiohead, een lantaarnpaal die leidt tot filosoferen over licht in jezelf … Door de toegankelijke schrijfstijl zijn de blogjes heerlijk om te lezen. Ze zijn kort, persoonlijk en geven je net dat duwtje om eens na te denken over bijvoorbeeld oordelen, verantwoordelijkheid, acceptatie en talenten. Het vinden van een balans tussen twee uitersten is iets dat regelmatig terugkomt in haar verhalen. Het blijft soms wat aan de oppervlakte, terwijl de thema’s die worden aangesneden allerminst oppervlakkig zijn. Dat maakt het echt een boek om zelf mee aan de slag te gaan.
<br />
<br />
‘Eigen koning worden – zoektocht naar de alchemie van alledag’, Marjolein Doesburg, MultiLibris, € 17,95.</blockquote>
Op 10 mei was het <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/boeken/dichter-bij-de-bij/" rel="nofollow" target="_blank">‘Dichter bij de bij’:</a></div>
<blockquote>
Aanvankelijk was ze doodsbang voor een bijensteek, maar nadat Alma Huisken een volk ‘leasebijen’ in haar tuin kreeg via een naburige imker, werd ze enthousiast en tegenwoordig behoren bijen voor haar tot “de wondermooiste wezens op aarde”. Inmiddels is ze behalve culinair journalist, groenauteur en ecologisch hovenier ook biologisch-dynamisch imker en bundelde ze haar kennis in ‘Dichter bij de bij’. Als je ook maar íets met bijen hebt, is dit boek een genot om te lezen. Het is om te beginnen prachtig uitgegeven: met mooie kleurenfoto’s, smaakvol getekende illustraties en een leeslint. Je komt echt van alles te weten over bijvoorbeeld bijenkasten, voortplanting en honing slingeren, maar ook vind je er meer filosofische beschouwingen over de bijen. Alma legt uit dat je als imker eigenlijk een begeleider van honingbijen bent, en er alles aan doet om prettige voorwaarden voor hen te scheppen. Denkend over het scheppen van die voorwaarden, vroeg ze zich van sommige handelingen af of de bijen er wel mee gediend waren. Zo kwam ze uit bij het biologisch-dynamisch imkeren: imkeren naar het wezen van de bij. Daaraan is een apart hoofdstuk in dit boek gewijd, duidelijk herkenbaar aan de lichtgroene pagina’s. Je leest er over de uitgangspunten van het biodynamisch imkeren, de kosmische impuls en het werken met de kalender van Maria Thun voor het zaaien van speciale bijenplanten, honing winnen, wintervoer, de bd-bijenwoning en nog veel meer. Door de vlotte en persoonlijke schrijfstijl laat je je als lezer gemakkelijk meevoeren langs de enorme hoeveelheid informatie in het boek. Het is niet alleen een indrukwekkend naslagwerk, maar ook een meeslepend verhaal vol persoonlijke ervaringen. Zelfs mooie bijengedichten en heerlijke honingrecepten ontbreken niet. Wat dacht je van lebkuchen met dennenhoning, handgemaakt honingijs of worteltjes-spelt-honingtaart?
<br />
<br />
Stuur ons je eigen bijengedicht en win een exemplaar van ‘Dichterbij de bij’! Hier lees je alles over onze winactie.
<br />
<br />
Dichter bij de bij - op weg naar natuurlijk imkeren, Alma Huisken, Uitgeverij Christofoor, € 24,50</blockquote>
Op deze weblog kwam het volgende op 14 maart 2016 in <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2016/03/booming.html" rel="nofollow" target="_blank">‘Booming’</a> ook al kort ter sprake. Maar sinds 20 april 2017 staat het héle artikel <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/artikelen/meergeneratiepleinen-2/" rel="nofollow" target="_blank">‘Meergeneratiepleinen’</a> bij Antroposofie Magazine online:
</div>
<blockquote>
<i>Van geboorte tot dood op één adres
</i><br />
<br />
De samenleving valt steeds meer in gescheiden segmenten uiteen: werkenden, kinderen, ouderen… Dat kan anders, meende een groep ouders in het Duitse München tien jaar geleden. Vanuit hun gedachte ‘voor elkaar en met elkaar leven’ ontstond een Meergeneratieplein (Mehrgenerationenplatz). Dit heeft de oppervlakte van twee hectare (ongeveer vier voetbalvelden) en omvat inmiddels een vrijeschool, vrije kleuterschool en peuteropvang en een wooncomplex van tachtig appartementen. Een enorm én een uniek project.
<br />
<br />
Tekst: Hester Anschütz
<br />
<br />
Op de winterse zaterdag dat de Vrijeschool München Südwest een open dag heeft, zijn de wegen met een dun laagje ijs bedekt. Voor auto’s en voetgangers is het levensgevaarlijk om vroeg de weg op te gaan. Toch staan er om 8 uur ’s ochtends al aardig wat mensen bij de voordeur van de school te wachten tot ze door medewerkers worden meegenomen voor een rondleiding door de gebouwen en over het terrein. Dit zegt iets over de aantrekkingskracht van het Meergeneratieplein waar deze vrijeschool deel van is. Het is een uniek project binnen Duitsland, zo niet binnen Europa. “Meergeneratiehuizen zijn in Duitsland overal bekend,” zegt Anke Merk, initiatiefneemster van het eerste uur, bewoner van één van de appartementen in het wooncomplex en sinds vijf jaar bedrijfsleidster van de vrijeschool. Een Meergeneratiehuis bestaat meestal uit één woonhuis, waar jonge en oudere generaties gezamenlijk wonen of het is een gezamenlijke open ‘huiskamer’ (zie kader). “Wij wilden hier een plek creëren waar je bij wijze van spreken van geboorte tot dood op één adres kunt blijven wonen. Dat bestaat volgens mij nergens anders.”
<br />
<br />
<i>Bloedband
</i><br />
<br />
Het begon allemaal tien jaar geleden met zeven ouders die graag voor hun schoolrijpe kinderen een nieuwe vrijeschool wilden oprichten. “We raakten hierover in gesprek en kwamen tot de conclusie dat we meer wilden dan alleen een nieuwe school,” vertelt Merk. Want tijdens de gesprekken onstond het bewustzijn van de segmentering van de huidige samenleving. “Je hebt de groep werkende mensen, je hebt de jonge kinderen en de oude mensen en die twee laatste groepen vallen vaak wat buiten de boot. Zeker in een dure stad als München moeten ouders vaak allebei werken om alles te kunnen betalen, maar de kinderen lijken hiervan steeds vaker het slachtoffer te worden en de ouderen zijn veelal ook een vergeten groep; wie zorgt er voor hen?”
<br />
<br />
Het idee ontstond om een moderne variant van het Afrikaanse gezegde ‘je hebt een heel dorp nodig om een kind op te voeden’ te creëren, door een plek te maken waar meerdere generaties samen konden wonen, naar school gaan en samenleven. Het moest een plek worden waar mensen sociale verbintenissen kunnen aanknopen die niet op basis van bloedbanden tot stand komen, maar uit eigen vrije keuze. Het is de gedachte die Rudolf Steiner in 1898 als zogeheten ´sociologische basiswet’ beschreef: de mens heeft zich door de eeuwen heen van groepswezen tot zelfstandig individu ontwikkeld en maakt in onze geïndividualiseerde samenleving zijn eigen keuzes.Wat mensen gezamenlijk doen, wordt steeds minder vanzelfsprekend en het sociale weefsel van een samenleving moet bewust door mensen worden gevormd.
<br />
<br />
De eerste officiële stap om een vorm van dit sociale weefsel in München tot stand te brengen, werd in 2010 gezet door de Förderverein Freie Waldorfschule München Südwest e.V. op te richten. De groep ouders ging op zoek naar een geschikte locatie voor hun grote ideaal en bekeek 85 locaties in en om München. Uiteindelijk vonden ze met hulp van de gemeente de huidige locatie: een voormalig festivalterrein.
<br />
<br />
<i>Bouwplannen
</i><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar verrezen er op die twee hectaren braakliggend land een oranje en een geelkleurig schoolgebouw van diverse verdiepingen en een roodkleurig Kinderhuis, waarin sinds twee jaar peuters en kleuters onderdak hebben gevonden. Een jaar geleden werd de bouw van het meest recente onderdeel van het plein afgerond: het woonblok, dat zich aan de zijkant van het terrein over de gehele lengte naar achteren uitstrekt en dat aan tachtig appartementen onderdak biedt.
<br />
<br />
Wat er aan gebouwen is neergezet, is behoorlijk indrukwekkend, maar het grootste schoolgebouw moet nog komen. Dit hangt nog uitsluitend in bouwplannen aan de muren op de begane grond van de vrijeschool en zal de school de ruimte geven om naast een basisschool ook voortgezet onderwijs tot en met het eindexamen te kunnen aanbieden. In dit gebouw komt ook een grote zaal, waar iedereeen gezamenlijk voor jaarfeesten of andere evenementen kan samenkomen. “Hopelijk krijgen we het geld bij elkaar voor een echte theaterzaal,” zegt Anke Merk. De start van de bouw staat in september 2017 gepland.
<br />
<br />
Wie zo veel wil bouwen, heeft nauwelijks tijd voor iets anders, lijkt het. Om de werkbelasting niet te ver te laten oplopen, koos de Förderverein van de vrijeschool er dan ook in 2010 al voor om het verhuren van het wooncomplex aan een partnervereniging over te laten. “We hebben ons deel van de grond aan de vereniging Wogeno München verkocht,” vertelt Merk. Deze stichting verhuurt huizen in een soort koop-huurconstructie, waarbij bewoners een percentage eigen geld investeren, om zo een garantie te krijgen dat hun huur voor tientallen jaren gelijk blijft. Dat betekent betaalbare huren voor alle lagen van de bevolking en een nieuwbouw met aandacht voor verantwoord en ecologisch bouwen.
<br />
<br />
In het wooncomplex is een blindenwoongroep ondergebracht, een begeleidwonenproject voor jongeren en er zijn diverse gemeenschappelijke ruimtes, zoals een ruimte met keuken, een groot dakterras en een gastenappartement voor bezoek.
<br />
<br />
“Het wonen hier verplicht niemand ertoe deel te nemen aan activiteiten van het Meergeneratieplein,” benadrukt Merk. “Wat hier ontstaat aan sociale verbanden, ontstaat uit vrije wil.”
<br />
<br />
<i>Samen zingen
</i><br />
<br />
Hoewel het project zichtbaar nog in de bouwfase is – overal in de gebouwen ruikt het nog ‘nieuw’ en het terrein rond de gebouwen ligt voor een groot deel nog braak – beginnen de sociale contacten over en weer te onstaan. “Er komen bijvoorbeeld steeds meer mensen voor het middageten naar de mensa van de school. Een tijdje geleden kon je altijd nog wel aanschuiven, maar inmiddels is er zo veel belangstelling dat je op vrijdag voor de week erop moet reserveren,” vertelt Daphne König, vierdeklaslerares en ouder van twee kinderen op de school. Ze merkt dat er steeds meer kleine verbindingen ontstaan tussen de mensen. De tuin biedt bijvoorbeeld veel potentieel om gezamenlijk iets te doen. “De vrijeschoolklassen bewerken de tuin tijdens hun tuinbouwlessen, maar vaak zijn vruchten en groente rijp om geoogst te worden als er net zomervakantie is,” aldus Merk. “De bewoners kunnen dan van de oogst genieten, in plaats van dat alles hier verkommert.” Verder musiceren ze samen, vieren jaarfeesten, organiseren lezingen en elke dinsdagavond is er een koor van leraren, ouders en omwonenden. Ook met een bejaardentehuis dat naast het Meergeneratieplein staat, zijn over en weer contacten aangeknoopt. König: “We voeren er sinds drie jaar het kerstspel op, meerdere klassen hebben er kerstliederen gezongen en we hebben er Sint Maarten gevierd. Niet alle kinderen hebben nog opa’s en oma’s in de buurt en dan is zo’n ervaring belangrijk.”
<br />
<br />
<i>Goede geest
</i><br />
<br />
De pioniersfase van het Meergeneratieplein is voorbij, is de ervaring van diverse medewerkers van het project. Ze zitten nog volop in de bouwfase, maar bevinden zich tegelijkertijd in een volgende fase, die van het zoeken naar structuren, naar samenwerkingsverbanden en hoe je het gezamenlijk leven sociaal regelt. “Dat is niet altijd gemakkelijk,” zegt König. Soms lijkt de weg naar de realisatie van het ideaal sterk op een tocht over de spekgladde wegen van de open dag van de school. Toch heeft ze het gevoel dat er een goede geest rond het initiatief heerst. “Die wil dat het hier goed gaat, ook als het eens wat moeilijkzamer verloopt. Er is nog heel veel te doen, maar onze idealen krijgen langzamerhand vorm.”
<br />
<br />
<i>Een woonkamer voor iedereen
</i><br />
<br />
Het concept van meedere generaties die samenleven of gezamenlijk dingen ondernemen, bestaat in Duitsland al sinds de jaren zeventig. Meestal is dit een woonhuis of een buurthuis waarin generatie-overschrijdende activiteiten worden ontplooid. De omvang van het project in München en de combinatie van een school, kinderopvang en appartementen bestaat nergens anders in Duitsland.
<br />
<br />
In Nederland is het concept van een Meergeneratiehuis nog nauwelijks bekend. In het woon- en werkcomplex de Biotoop in het Groningse Haren bestaat het Meer Generatie Huis Haren, naar Duits model. In ‘de huiskamer voor alle inwoners van Haren’ kun je van maandag tot en met donderdag overdag binnenlopen voor koffie en een praatje, mensen koken en eten soms met elkaar en worden er diverse activiteiten georganiseerd, zoals een cursus ‘werken met smartphone en tablet’ of ‘Arabisch voor beginners’ en de creatieve middag met Tante Lovis.
<br />
<br />
<i>Meer weten?
</i><br />
• limmatstrasse.de, website van Mehrgenerationenplatz München Südwest;
<br />
• waldorfschule-muenchen-suedwest.de, website van de vrijeschool die bij de Mehrgenerationenplatz hoort;
<br />
• meergeneratiehuis.org, website van het Meergeneratiehuis in Haren;
<br />
• tegenlicht.vpro.nl/afleveringen/2014-2015/expeditie-nog-beter-nederland.html. In de eerste helft van de uitzending wordt het meergeneratiehuis in Duitsland besproken.
<br />
<br />
<i>Bronnen:
</i><br />
• wochenanzeiger-muenchen.de/fürstenried/bauen+%26+handwerk/nachrichten/”Eine+Gemeinschaft,+um+leben+zu+können”,70681.html
<br />
• driegonaal.nl/artikelen/1291-rudolf-steiner-als-revolutionair/</blockquote>
Ik wil nog even attent maken op het boek <a href="https://www.christofoor.nl/boek/9789060384619/help-conflicten" rel="nofollow" target="_blank">‘Help! Conflicten. Heb ik een conflict, of heeft het conflict mij?’</a> van Friedrich Glasl:
</div>
<blockquote>
Mensen in allerlei constellaties ervaren spanningen. Veel dagelijkse misverstanden groeien snel uit tot ernstige conflicten. Het blijkt dat de meeste mensen de escalatie niet willen, maar er zich in meegesleurd voelen. Als laatste redmiddel wordt dan hulp van buitenaf gezocht. Volgens Friedrich Glasl hoeft het lang niet altijd zo ver te komen. Met Help! Conflicten schreef hij een boek dat een soort ‘eerste hulp bij conflicten’ biedt. De weg naar een oplossing begint met enkele simpele vragen als: Hoe heeft iedere betrokkene aan het ontstaan van het conflict bijgedragen? Hoe ben ik erin terechtgekomen? Wat wil ik ermee? In hoeverre is het mijn conflict? Friedrich Glasl Wenen 1941 schreef een proefschrift over conflictbeheersing in de internationale politiek. Zijn ervaringen als organisatieadviseur deed hij onder andere op bij de UNESCO en bij het NPI, Instituut voor organisatieontwikkeling in Zeist. Daarnaast schrijft hij poëzie en hoorspelen en heeft hij met zijn vrouw een marionettentheater.
<br />
<br />
2e druk, paperback, 208 blz, € 23,50</blockquote>
Op 4 september verscheen op de website van Duurzaam bedrijfsleven dit <a href="https://www.duurzaambedrijfsleven.nl/future-finance/24471/interview-volkert-engelsman-hoe-eosta-de-keten-naar-een-nieuwe-winstdefinitie-leidt" rel="nofollow" target="_blank">‘Interview Volkert Engelsman: Hoe Eosta de keten naar een nieuwe winstdefinitie leidt’</a> door Chris Thijssen:
</div>
<blockquote>
Eosta, distributeur van biologische groente en fruit, ziet transparantie als voorwaarde voor een duurzame business. Dat vereist ook ‘leiderschap 2.0’. “Het veranderen van de wereld moet tussen de oren plaatsvinden. Alleen een beetje dubbelzijdig printen of elektrisch rijden is niet genoeg”, aldus algemeen directeur Volkert Engelsman.</blockquote>
We kwamen hem de vorige keer ook al tegen, in <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2017/08/verzamelen.html" rel="nofollow" target="_blank">‘Verzamelen’</a> op dinsdag 29 augustus 2017. Maar hier kan hij zich nog meer uitspreken. En dat doet hij dan ook. Het loont om het hele interview te lezen.
<br />
<blockquote>
Engelsman, geboren en getogen in het oosten van het land, deed eindexamen op een vrije school in Duitsland. Daar werd hij naar eigen zeggen niet alleen in zijn hoofd, maar ook in zijn hart en handen aangesproken. (...)
<br />
<br />
In 1990 had de ondernemer genoeg geleerd om zijn eigen bedrijf te starten. Handelshuis Eosta was een feit. Het bedrijf, inmiddels uitgegroeid tot markleider in Europa, levert verse biologische groente en fruit vanuit de hele wereld aan de Europese markt. Hierin onderscheidt de distributeur verschillende productcategorieën, zoals Fairtrade, biologisch-dynamisch (Demeter), Wild Wonders, Taste Wonders en Tropical Wonders. Verpakkingen zijn gemaakt van composteerbare en hernieuwbare materialen. Daarnaast worden bepaalde producten, zoals avocado’s en gember, gelaserd in plaats van verpakt. Maar de core business is niet alleen die van distributeur. Liever noemt Engelsman het bedrijf ketenregisseur, waar ook het deliveren van verandering bij hoort.</blockquote>
Tot slot is er op 3 september nog een Nieuwsbrief van het Institut für anthroposophische Meditation verschenen, <a href="http://www.infameditation.de/2017/09/newsletter-september-2017/" rel="nofollow" target="_blank">‘Newsletter September 2017’.</a> Zoals steeds hier, zijn de doorverwijzingen en links allemaal in het origineel te vinden, in het oorspronkelijke document daar op de website:
</div>
<blockquote>
Meditationsfestival “Living Connections” am Goetheanum. Interviews mit 13 Meditationslehrern. Weitere Videos und Tagungsberichte. Introspektion und Leadership. Neue Bücher – leider erst im nächsten Newsletter. Von Anna-Katharina Dehmelt und Terje Sparby.
<br />
<br />
Im Juli hat am Goetheanum das lange erwartete Meditationsfestival “Living Connections” stattgefunden. Aus aller Welt kamen anthroposophische Meditationslehrer und an anthroposophischer Meditation Interessierte zusammen, um drei Tage lang miteinander zu meditieren. Am Goetheanum war es die erste öffentliche Tagung zur anthroposophischen Meditation – frisch, offen und undogmatisch. Die Wochenschrift “Das Goetheanum” hat Berichte gebracht von Anna-Katharina Dehmelt, Jonas von der Gathen und Manuela Schwedeler, jeweils von ganz eigenen Gesichtspunkten aus, ergänzt um eine Betrachtung von Terje Sparby zur Frage “Was ist anthroposophische Meditation?” – diesbezüglich hatte “Living Connections” viele Fragen offen gelassen. Terje Sparby entfaltet vier Betonungen der anthroposophischen Meditation: Denken, Selbst, Natur und Kultur, sowie eine ganze Reihe von Herausforderungen. Einen weiteren Bericht von “Living Connections” hat Andreas Neider für das Septemberheft der Drei geschrieben.
<br />
<br />
Während “Living Connections” von Aufbruchsstimmung und Anfangsgeist geprägt war, zeigen die 13 Interviews mit Kennern und Lehrern anthroposophischer Meditation, die Sebastian Knust nach einer mit Christoph Hueck entwickelten Konzeption mit viel Liebe und Engagement geführt und geschnitten hat, reife Früchte jahrelanger Tätigkeit. Zwischen 15 und 35 Minuten kann man Markus Buchmann, Frank Burdich, Anna-Katharina Dehmelt, Agnes Hardorp, Christoph Hueck, Dirk Kruse, Thomas Mayer, Andreas Neider und Ulrike Wendt sowie demnächst auch Bodo von Plato und Robin Schmidt zuhören und zusehen; Corinna Gleide und Steffen Hartmann sind mit Texten vertreten. Für jeden einzelnen gibt es eine charakteristische Überschrift und eine Schwerpunktsetzung, die vor allem im Zusammenspiel mit allen anderen Sinn macht. Zudem erfährt man von jedem auch etwas Biographisches und es werden konkrete Übungen geschildet. Die Videos vermitteln das ganze breite Spektrum anthroposophischer Meditation mit ihrer Erkenntnisorientierung in ansprechender Weise. Möge die Seite viele Besucher haben!
<br />
<br />
Ein weiteres Video mit einer ganz basalen Einführung in das Meditieren ist aus der Initiative “Meditation und Medizin” von David Martin und Silke Schwarz hervorgegangen. Dort gab Tho Ha Vinh, Anthroposoph und Zenmeister, Mitwirkender bei “Living Connections”, der kulturell und meditativ so viel Verschiedenes in sich vereint, eine ganz niedrigschwellige Anleitung zum Meditieren, deren Aufzeichung sich bei “Meditation und Medizin” findet.
<br />
<br />
Am 17. und 18. Juni fand die von der Stiftung Rosenkreuz veranstaltete Tagung “Meditation und Transformation” statt. Dort begegneten sich anthroposophische und buddhistische Meditation und die meditative Praxis, die innerhalb des Lectorium Rosicrucianum gepflegt wird. Die Einleitungsreferate von Gunter Friedrich für das Lectorium Rosicrucianum, Werner Heidenreich für den Buddhismus und Anna-Katharina Dehmelt für die Anthroposophie liegen mittlerweile ebenfalls als Video vor, der Beitrag von Hermann Achenbach wird noch nachgereicht. Der Schwerpunkt lag dann auf den Workshops, in denen die Teilnehmer jeden der drei Ansätze besser kennen lernen konnten. Es zeigte sich, dass jede/r mit seinen Vorerfahrungen in die anderen Richtungen gut einsteigen konnte. So wurden die Tage zu einer tiefen Bereicherung.
<br />
<br />
Im Mai 2017 endete die einjährige Forschungs- und Fortbildungsreihe “Meditation und Gesundheit”, in der die 11 Teilnehmenden sich unter der Leitung von Anna-Katharina Dehmelt zum Meditations-Begleiter qualifizieren konnten. Basis der gemeinsamen Arbeit war der Aufbau einer spirituellen Praxis, die im Wesentlichen den Anregungen Rudolf Steiners folgte und zu denen Wort- und Bildmeditationen, die sechs Nebenübungen und die Rückschau gehörten. Über diese Praxis tauschten sich die TeilnehmerInnen von Wochenende zu Wochenende untereinander aus und begannen dann, sich gegenseitig zu verschiedenen Übungen anzuleiten, was wiederum reflektiert wurde. Die TeilnehmerInnen haben im Laufe des Jahres viele verschiedene Meditationsansätze kennen- und verstehen gelernt und sich mittels der eigenen Erfahrungen und des Austausches darüber einen großen Erfahrungsschatz angelegt, mit dessen Hilfe sie ihre Patienten, Klienten, Schüler, Kollegen oder Kursteilnehmer in der Meditation kompetent begleiten können. mehr
<br />
<br />
Am Ende des Jahres tauschten sich die TeilnehmerInnen auch darüber aus, was die intensive Meditationspraxis durch das Jahr hindurch für sie selbst verändert hat. Man kann hier wohl insgesamt von einer Identitätsverlagerung sprechen, die allerdings keineswegs immer nur unkompliziert verläuft. So berichteten die TeilnehmerInnen, dass fest Gefügtes sich zu lockern begann: Gewohnheiten, emotionale Automatismen, vorgefertigte Urteilsspuren oder das unbefangene Verhältnis zum eigenen Körper begannen sich aufzulösen und benötigten eine neue Aufmerksamkeit und Führung. Was einerseits ungewohnt, sogar erschreckend sein konnte, war andererseits ein enormer Gewinn an Freiheit und Autonomie. Dieser Zugewinn wurde bereichert durch eine Steigerung der inneren Sicherheit: das Bewusstsein, genauer wahrnehmen, aus eigener Kraft urteilen zu können und den eigenen emotionalen Regungen nicht ausgeliefert zu sein, geben gerade da Halt und Orientierung, wo tragende Muster sich aufzulösen begannen. Hinzu kommt ein Vertrauen in die eigenen Einfälle und deren Eintreten zur rechten Zeit. Damit geht einher, dass die Beziehung zur Welt und zu den umgebenden Ereignissen eine dichtere wird: der Umkreis wird immer stärker als zu mir selbst gehörend erlebt. Das sich darin entwickelnde Lebensgefühl richtet sich weniger nach Planung oder Schutzbedürfnis, sondern erwächst aus der Verbundheit mit dem Umkreis – und erlebt sich gerade darin als handlungsfähig. Nicht ich handele von innen nach außen in die Welt hinein, sondern im denkenden, fühlenden und wollenden Zusammenleben mit der Welt ereignet sich Wirklichkeit, fügt sich das Schicksal und entwickelt sich das Selbst. Rudolf Steiner spricht von der Trennung von Denken, Fühlen und Wollen, die auf dem anthroposophischen Schulungsweg eintritt und die Verwandlung des leibgebundenen Selbst in ein seiner kosmischen Verbundheit bewusstes Selbst begleitet. Es war bewegend, diese Schwellensituationen gemeinsam erlebt zu haben. Ein neuer Durchgang wird im Herbst 2018 beginnen. Er wird im Zeitraum bis Dezember 2019 13 Wochenenden umfassen. Neben Anna-Katharina Dehmelt als Leitung wirken Jaap van de Weg, Thich Duc Tinh, Thomas Steininger, Harald Haas, Rudi Ballreich, Ilse Müller und Urs Pohlman mit. Genauere Informationen finden sich demnächst im Veranstaltungskalender.
<br />
<br />
Mit ähnlichen Themen, der Verwandlung des Selbst und der Wirksamkeit des Vergangenen und des Künftigen dabei beschäftigte sich im März die Tagung “Meditation und Selbsterkenntnis” in Stuttgart. Das kann man jedenfalls dem Bericht von Angelika Oldenburg im Juni-Heft der Drei entnehmen. Die nächste Tagung der Reihe, die sich nun drei Mal der Gegenüberstellung von anthroposophischer und östlicher Meditation gewidmet hat, wird vom 23. bis 25. Februar 2018 stattfinden und sich unter dem Titel “Meditation als Erkenntnisweg – die Vielfalt anthroposophischer Ansätze” ganz der anthroposophischen Meditation widmen. Dazu sind fast alle Menschen, die im deutschsprachigen Raum anthroposophische Meditation vertreten, eingeladen worden, und wenn auch nicht alle der Einladung Folge leisten konnten, so wird doch die Vielfalt anthroposophischer Ansätze auch personell anwesend sein. Man wird diese Vielfalt in Podiumsgesprächen und Workshops erleben können.
<br />
<br />
Am 12. Mai 2017 fand in Stuttgart das sechste von Christoph Hueck initiierte Kolloquium Meditationswissenschaft statt. Es widmete sich der Kundalinikraft; Andreas Neider berichtet davon im Juli-Heft der Drei. Das nächste Kolloquium am 8. Dezember 2017 wird sich den Chakren widmen. Beides sind Themen, die Rudolf Steiner aufgegriffen hat, weil sie in seiner Umgebung intensiv diskutiert wurden – und die er verwandelnd weitergeführt und über ein naives Verständnis weit hinaus geführt hat. Dies kann heute in individueller Erfahrung aufgegriffen werden, was in den Kolloquien zur Meditationswissenschaft in schöner Weise geschieht.
<br />
<br />
Im letzten Newsletter haben wir von dem Forschungsprojekt Denkbeobachtung berichtet, in dem Merijn Fagard und Wilhelm Humerez eine Anregung Steiners zu introspektiv arbeitenden psychologischen Laboratorien aufgreifen, mit der Steiner seinerseits an Franz Brentano anknüpfte. Mittlerweile haben die empirischen Untersuchungen stattgefunden und wir erwarten die Ergebnisse gespannt. Mit diesem Vorhaben korrespondierte ein Symposium an der Universität Witten-Herdecke zum 100. Todestag Franz Brentanos, das ebenfalls den Anregungen zur Introspektion als Grundlegung für eine spirituelle Psychologie gewidmet war. Davon berichtete der Deutschlandfunk in seiner Sendung “Aus Kultur- und Sozialwissenschaften” am 18.5.2017 (ab 11’59), in der die vier Referenten Harald Walach, Ulrich Weger, Martin Basfeld und Terje Sparby zu Wort kamen.
<br />
<br />
Die Grundlagenforschung zur anthroposophischen Meditation ist also rege. Aber auch auf dem Felde der Anwendung tut sich viel. Rudi Ballreich, als Grenzgänger zwischen anthroposophischer Meditation und Achtsamkeitstraining und Gesellschafter der Trigon Entwicklungsberatung in Organisationen und im Führungskräftetraining unterwegs, bündelt seine Aktivitäten unter dem Stichwort Mindful Leadership und bietet zusammen mit der Universität Witten-Herdecke Führungskräfte-Training und Ausbildung zum Führungskräfte-Trainer an. Mehr Infos gibt es unter www.Mindful-Leadership-Training.de.
<br />
<br />
Neben Videos, Audios und Berichten sind auch neue und spannende Bücher zur anthroposophischen Meditation erschienen, zum Beispiel von Hans-Christian Zehnter, Christoph Hueck, Valentin Wember, Andreas Neider oder Robin Schmidt. Mit denen machen wir Sie im nächsten Newsletter bekannt.</blockquote>
Dan houden we dus nog iets tegoed.<br />
<div style="text-align: right;">
.</div>
</div>
Michel Gastkemperhttp://www.blogger.com/profile/11703149973290737335noreply@blogger.com4tag:blogger.com,1999:blog-8949960496173157471.post-82727947470259980262017-08-29T22:45:00.000+02:002017-08-30T12:03:41.620+02:00Verzamelen<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEimj9Kqz1B7lKbm9jgiN142D6__9X8VlylQtEsx0fAqo6lmxRQb_HGWbX0brV6ojRnGMx1yYa6ZQRyeWzz49VmQ-2x12LDhBvFXmVJb49dYNwfMFo9VeoB3bSNsw7e-MufyWRtlPC-cOGkt/s1600/P9140159.JPG" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="1600" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEimj9Kqz1B7lKbm9jgiN142D6__9X8VlylQtEsx0fAqo6lmxRQb_HGWbX0brV6ojRnGMx1yYa6ZQRyeWzz49VmQ-2x12LDhBvFXmVJb49dYNwfMFo9VeoB3bSNsw7e-MufyWRtlPC-cOGkt/s400/P9140159.JPG" width="400" /></a></div>
Ik zit voor te bereiden wat ik vandaag aan berichten kan en zal plaatsen, en de stapel blijkt te groeien en te groeien, terwijl dat helemaal mijn bedoeling niet was. Het zou dus best weer eens een heel lange bijdrage kunnen worden. Dan hoop ik op zijn minst dat ik ze een beetje handig rangschik bij al deze verzamelwoede. Affijn, we zullen zien. Ik begin met <a href="https://www.motief.online/actueel/biodynamische-landbouwcursus-toepassen/" rel="nofollow" target="_blank">‘Biodynamische landbouwcursus toepassen’</a>, gisteren geplaatst op motief.online:</div>
<blockquote>
De basis voor de biodynamische landbouw (BD-landbouw) werd gelegd toen Rudolf Steiner in juni 1924 voor ruim honderd geëngageerde boeren een cursus gaf over antroposofische, geesteswetenschappelijke gezichtspunten voor de landbouw: de ‘landbouwcursus’. Voordrachten die te boek zijn gesteld als Vruchtbare landbouw op biologisch-dynamische grondslag. De cursus die Rudolf Steiner hield was aan de éne kant diep spiritueel. Aan de andere kant was de cursus heel praktisch met concrete raadgevingen.
<br />
<br />
In 1924 reikte Rudolf Steiner de verontruste boeren in acht voordrachten inzichten aan. Inzichten over hoe de boer zelf de beste onderzoeker van zijn bedrijf is, hoe de plantengroei beter begrepen kan worden door de hele kosmos erbij te betrekken, waarom de bemesting vooral om het verzorgen van het leven in de bodem gaat en nog veel meer.
<br />
<br />
De landbouwcursus is ook nu nog actueel. Ze vormt de basis voor de ontwikkeling van de BD-landbouw. Om in 2017 tachtig jaar BD-vereniging te vieren, wordt op verschillende boerderijen in Nederland en Vlaanderen de landbouwcursus gehouden. Onder andere in Breda, Noordeloos, Sint Lievens Esse (B), Kerk Avezaath/Tiel en Vorden. Mogelijk ook in Renkum en Varseveld.
<br />
<br />
De aanpak is uniek: voor elke plek is een duo gevonden waarbij de een meer de antroposofie als ingang heeft en de ander de eigen praktische ervaring. Die twee rollen zorgen dat alles wat wordt geponeerd, verbonden zal zijn met de dagelijkse praktijk én dat het zo gebracht wordt dat je er zelf aansluiting bij kunt vinden.
<br />
<br />
Deze bijzondere reeks landbouwcursus wordt georganiseerd door de BD-vereniging en Kraaybeekerhof Academie samen. Om een cursus op locatie door te laten gaan zijn er minimaal tien deelnemers nodig.
<br />
<br />
Met medewerking van: Luc Ambagts, Gerard Brinks, Koen Dhoore, Marianne Hogeman, Maria Inckmann-Van Gaalen, Derk Klein Bramel, Diana Laan Gradenwitz, Frans van Laer, Antoine de Paepe, Albert de Vries, Ellen Winkel.
<br />
<br />
Meer informatie is hier te vinden.</blockquote>
Dezelfde dag bracht ook deze <a href="https://www.motief.online/actueel/driedelige-biografie-van-albert-steffen/" rel="nofollow" target="_blank">‘Driedelige biografie van Albert Steffen’:</a>
<br />
<blockquote>
De Albert-Steffenstichting plant een driedelige biografie van de Zwitserse schrijver en jarenlange voorzitter van de Algemene Antroposofische Vereniging, Albert Steffen (1884-1963). Door de omvang ervan durfde men dit project tot voor kort niet aan, maar de stichting die alle rechten van Steffen beheerd, heeft inmiddels biograaf Klaus Hartmann benaderd om in drie delen zijn biografie te beschrijven. Twee jaar geleden, in september 2015, is Hartmann met de voorbereidingen begonnen. Een eerste deel, dat de periode 1884 tot 1920 behandelt, komt naar alle waarschijnlijkheid al voorjaar 2018 uit.
<br />
<br />
Om een idee te geven: Steffen publiceerde zeventig boeken, vrijwel wekelijks artikelen voor zijn tijdschrift Das Goetheanum gedurende 42 jaar, vult meters boekenplank met correspondentie, maakte meer dan twaalfhonderd tekeningen en schilderijen, terwijl zijn dagboeken, die hij vanaf 1906 tot zijn dood bijhield, ruim vijftienduizend bladzijden beslaan… De beide volgende delen zullen dan ook pas tegen 2021 zijn verschenen.
<br />
<br />
Rainer Maria Rilke schreef over Steffen: ‘Zijn pen is een van de weinige geheel verantwoordelijke en zuivere, ik zou niets willen missen dat uit haar vloeit’. Steffen stond in contact en correspondeerde met veel tijdgenoten. Begin 2017 verscheen hier een bloemlezing van, met naast Rilke onder anderen Hermann Hesse, Albert Schweitzer en Marianne Werefkin.
<br />
<br />
De Albert-Steffenstichting is zelf niet in staat dit biografieproject te bekostigen. De begroting van 320.000 Zwitserse franken (circa 320.000 euro) moet door fondsen en privépersonen worden opgebracht.</blockquote>
Ik heb maar liefst drie overlijdensberichten, bovendien van drie opeenvolgende dagen in juli. Uitgeverij Christofoor meldt op zijn website <a href="https://www.christofoor.nl/" rel="nofollow" target="_blank">‘Jan Bogaerts overleden’:</a>
<br />
<blockquote>
Onze oud-uitgever Jan Bogaerts (de middelste persoon op de foto) is overleden (5 maart 1946-26 juli 2017).
<br />
<br />
Hij heeft met Tom Rosenberg en Jaap Verheij lange tijd de kern van Uitgeverij Christofoor gevormd. In 2006 hebben we afscheid genomen toen hij zijn werkzame leven afsloot. In de jaren 2010-2016 is hij als vrijwilliger komen helpen met het maken van financiële overzichten ter ondersteuning van de uitgeefbesluiten. Hij is in die jaren ook penningmeester van Stichting Uitgeverij Christofoor en bestuurslid van de Stichting Rudolf Steiner Vertalingen geweest.
<br />
<br />
Jan, een man met een boekenhart, die ieder jaar naar de Deventer Boekenmarkt ging en naar de grote Antwerpse Boekenbeurs, een man die aandachtig kon werken en dan even naar beneden liep en op de parkeerplaats een sigaretje opstak, die bij je binnenliep en allerlei verhalen over auteurs en boeken vertelde, iemand die wist hoe je iets op moest zoeken. Hij liep met rustige grote passen van zijn huis naar de Uitgeverij, droeg op dezelfde rustige manier een ziekte met zich mee en is nu vlot met grote stappen door de rivier naar de andere oever gegaan. Dat de heilige Christoforus hem op zijn reis mag beschermen.</blockquote>
Een dag eerder overleed <a href="http://familieberichten.nl/nl/memorial/HendrikEnnoMouringh-Boeke/380691/1" rel="nofollow" target="_blank">Mouringh Boeke.</a> AntroVista <a href="https://www.antrovista.com/nieuws/mouringh-boeke-overleden-14616.html" rel="nofollow" target="_blank">schreef:</a><br />
<blockquote>
Ons bereikte het bericht dat Hendrik Enno Mouringh Boeke op 25 juli 2017 in Osnabrück (D) op 82-jarige leeftijd is overleden.
<br />
<br />
Mouringh Boeke was in antroposofische kringen bekend door zijn grote betrokkenheid bij het vrijeschoolonderwijs en de sociale driegeleding. Hij gaf voordrachten en cursussen over deze onderwerpen en schreef er ook boeken over.
<br />
<br />
mouringh boeke overleden.pdf</blockquote>
Mouringh Boeke was wat je noemt een actieve ‘driegeleder’ en vertaalde <a href="https://www.christofoor.nl/boek/9789060385470/de-kernpunten-van-het-sociale-vraagstuk" rel="nofollow" target="_blank">De kernpunten van het sociale vraagstuk</a> van Rudolf Steiner. Daarin is ook een interview met hem opgenomen, afgenomen door Toon Schmeink.
Weer één dag vóór Mouringh Boeke overleed een in antroposofische kringen oude bekende:
<br />
<blockquote>
<a href="http://www.online-familieberichten.nl/pers/1528350/Leo-van-Egeraat-1927-2017" rel="nofollow" target="_blank">Leo van Egeraat</a> (01-04-1927 – 24-07-2017)</blockquote>
Niet de Antroposofische Vereniging, waar hij vermoedelijk geen lid meer van is, maar de Vereniging Bosch & Duin schrijft <a href="http://verenigingboschenduin.nl/15782/in-memoriam-leo-van-egeraat" rel="nofollow" target="_blank">‘In memoriam Leo van Egeraat’:</a><br />
<blockquote>
‘De herinnering zal altijd blijven’ staat op zijn overlijdenskaart. Een treffende uitspraak...
<br />
<br />
Voor de Vereniging Bosch & Duin e.o. geldt dit zeker, want Leo is lange tijd voorzitter geweest. Ook na zijn aftreden is hij altijd betrokken gebleven bij het wel en wee van Bosch en Duin en ‘zijn vereniging’. Tot op hoge leeftijd mocht hij nog graag filosoferen tijdens bijeenkomsten van de Salon der Verdieping.
<br />
<br />
Wij gedenken ons erelid Leo met een warm hart en wensen zijn vrouw en familieleden veel sterkte toe.
Leo – zittend links – in 1990 bij het 70-jarig bestaan van de Vereniging Bosch & Duin e.o.</blockquote>
Op 5 juli kwam Uitgeverij Nearchus met het bericht <a href="https://www.nearchus.nl/actueel/1748-1748/" rel="nofollow" target="_blank">‘Meditaties op de Grote Arcana van de Tarot’:</a>
<br />
<blockquote>
Een bijzondere nieuwe uitgave: Meditaties op de Grote Arcana van de Tarot. Hermetisme en Christendom, een verkenningstocht. Valentin Tomberg
<br />
<br />
De Meditaties op de Grote Arcana van de Tarot zijn brieven gericht aan een onbekende vriend. Deze onbekende vriend is een ieder die bereid is de brieven te lezen en daarmee, vanuit de zekerheid van de innerlijke ervaring die het meditatieve lezen met zich meebrengt, zal gaan begrijpen wat Christelijk Hermetisme is.
<br />
<br />
De 22 brieven zijn eigenlijk 22 geestelijke oefeningen die de lezer in staat stellen zich mee te laten voeren in de stroom van de levende Traditie. In de verkenning van de symboliek van de 22 grote Arcana (geheimen) van de Tarot openbaren zich gaandeweg de in de Arcana verborgen kosmische principes en goddelijke wijsheid.
<br />
<br />
De uitzonderlijke eruditie van Valentin Tomberg, zijn associatieve denkstijl en zijn beeldende manier van schrijven zorgen voor een stimulerende gelaagdheid. Dat maakt dit werk essentieel, interessant en toegankelijk voor de zoeker op het gebied van religie en spiritualiteit.
<br />
<br />
Meditaties op de Grote Arcana van de Tarot verschijnt in drie delen. Dit deel bevat de eerste acht brieven. Paperback met flappen, 301p, € 25,00 Bekijk deze titel in onze webwinkel</blockquote>
Op 14 juli gevolgd door <a href="https://www.nearchus.nl/geen-categorie/1754-boekpresentatie/" rel="nofollow" target="_blank">‘Boekpresentatie’:</a>
<br />
<blockquote>
We kregen vandaag wat foto’s toegestuurd van de uitreiking van het eerste exemplaar van Meditaties op de Grote Arcana van de Tarot (dl I) van Valentin Tomberg.
<br />
<br />
Dat gebeurde tijdens een klein symposium op 1 juli jl in Soesterberg. Catharina Barker gaf een inleiding over Tombergs grote werk over de tarot. Freddy Kokke sprak over het kwaad in deze tijd en Maria Schokking-Dufour, een van de vertaalsters van het boek, vertelde over de betekenis van armoede, kuisheid en gehoorzaamheid in de ontwikkelingsstappen die Tomberg in de Grote Arcana beschrijft. Met al deze bijdragen ontstond een eerste indruk van de diepgang en de veelzijdigheid van dit werk van Tomberg, dat in drie delen verschijnt.
<br />
<br />
Zonder dat het programma van de dag erin voorzien had, was het ook nog spannend: de nieuwe uitgave zou donderdag 29 juni geleverd worden, maar bleek tijdens het transport zoek geraakt te zijn. Pas vrijdagavond kwam het bericht dat de pallet met boeken gevonden was en werd beloofd dat ze zaterdag in Soesterberg bezorgd zouden worden. Dat gebeurde gelukkig ook, zodat de uitreiking van het eerste exemplaar volgens schema kon plaats vinden. De uitgever overhandigde het eerste exemplaar aan Catharina Barker, die zich met haar uitgeverij Achamoth Verlag en de Freie Hermetisch-christliche Studienstätte am Bodensee al lange tijd inzet om het werk van Valentin Tomberg onder de aandacht te brengen.</blockquote>
In de <a href="https://hyperlocal.persgroep.nl/data/GOR/32/index.html" rel="nofollow" target="_blank">Gorcumse Courant van 9 augustus</a> stond op bladzijde 9 de rubriek ‘Uit de oude doos’ van archivaris René van Dijk, aflevering 367, met de titel ‘Bedrog’. U moet daarbij wel bedenken dat ook Gorinchem/Gorcum een gebouw De Doelen kent, dus niet alleen Rotterdam, dit om verwarring te voorkomen:
<br />
<blockquote>
De ‘profeet van een nieuwe tijd’ Dr. Rudolf Steiner had in Gorcum een bedrieglijke heraut. M.A.A. van de Poel, leraar Nederlands aan gymnasium en HBS, hield in 1920 in de Doelen een opwarmingspreek over de leer van zijn ‘geliefde en vereerde groote Meester’. Sprekers collega scheikunde echter kon in de krant van deze onsamenhangende en onwetenschappelijke ‘feiten’ geen chocola maken. Veelzeggend is dat Van de Poel noch een van de 295 toehoorders met een weerwoord kwam.
<br />
<br />
Van de Poel was plaatselijk voorzitter van de Antroposophische Vereeniging, die de ‘Geesteswetenschap’ van Steiner verkondigde. Die vereniging zette op 15 februari 1921 een advertentie in de Provinciale Overijsselsche en Zwolsche Courant om de lezingen van Steiner himself aan te kondigen, zoals op 24 februari in Utrecht, 26 in Rotterdam en 27 in Den Haag. Niet in Gorcum. Toch beweerde Van de Poel op de 19e in de Gorcumse pers, dat Steiner de 26e in de Doelen zou verschijnen. Toegang een gulden. Helaas werd een bijna uitverkochte zaal ‘s avonds gewaar, tot ieders grote teleurstelling, dat Herr Doktor niet kwam opdagen. Van de Poel loog dat Steiner die middag in Utrecht licht danwel ernstig ongesteld was geworden (de gradatie verschilt per Gorcumse krant). Zoals we zagen was Steiner toen niet in Utrecht en kranten elders repten slechts over enige schorheid in Den Haag.
<br />
<br />
Het Doelenpubliek werd afgescheept met een medewerkster van de ziener, Elisabeth Vreede. Of zij, als doctoranda in wiskunde, astronomie, filosofie en Sanskriet, ook maar één man het hoofd op hol kon brengen, is twijfelachtig. Maar Van de Poel afficheerde zich als echte believer en kreeg de directeuren van zijn openbare scholen zo gek hem verlof te geven voor een cursus bij Steiner in Zwitserland en voor aanwezigheid bij diens crematie. En dat terwijl scholen volgens vdP vrij moesten zijn van overheid, kerk èn elke vorm van directie.
<br />
<br />
Bron: corr. 1921 en 1925, 38b; NGC 27-10-1920, Rotterdamsch Nieuwsblad, Het Vaderland 28-2, GN 23-12-1921.</blockquote>
Op <a href="https://hyperlocal.persgroep.nl/data/GOR/33/index.html" rel="nofollow" target="_blank">16 augustus</a> volgde op bladzijde 12 ‘Uit de oude doos 368’, getiteld ‘Beschaving’:
<br />
<blockquote>
Een tandarts genaamd Kieser, geboren in Zuid-Afrika, vertelde in 1927 kleurrijk over het ‘naturellenvraagstuk’ aldaar. Huiverend luisterde het elitaire Gorcumsch Dispuutgezelschap, waarvan Kieser niet zonder ballotage lid was geworden, naar diens relaas over de genocide door Hottentotten op Boesmans, die nòg lager op de trap van beschaving stonden. Doch ook Hottentotten hadden een afkeer van regelmatige arbeid, zodat de Hollandse kolonisten wel slaven móesten invoeren. Helaas ontstond door bloedvermenging een minderwaardig ras van Bruinmenschen. Vanuit het noorden kwam een immigratiebeweging van Kaffers, die fysiek even prachtig waren als blanken echter met grenzeloze wreedheid en bloeddorstigheid hun ras zuiver hielden. Gelukkig wisten de blanke Boeren hun tiran te verslaan. Omdat de zwarten vervolgens niet in staat bleken zichzelf te besturen, bracht de regering ze bij elkaar in aparte gebieden om daar hun eigen cultuur te kunnen vormen.
<br />
<br />
Aldus Kieser, wiens schoonvader de Gorcumse ambassadeur was van Dr. Rudolf Steiner, over wiens vermeende racisme de website van de Antroposofische Vereniging zwijgt. Hoewel gewoon wonend in Gorcum, trouwden Kieser en Willy van de Poel in Londen, wat een bevestiging lijkt van de observatie van de politie dat zij boven hun stand leefden. Willy had ook tandheelkunde gestudeerd en liet het huishouden doen door de flinke Duitse dienstbode Braun, die goed kon koken, en door een bellemeisje. In de krant prees Kieser Everon tandpasta en mondwater aan. Na drie keer vaderschap ruilde hij Willy in voor de twaalf jaar jongere Saartje, die hem een vierde kind schonk. Zijn opvattingen over superioriteit kwamen in een speciaal schijnsel toen hij in 1937 met Saartje en alleen jongste kind vertrok met achterlating van veel schulden. De 85-jarige hoofdonderwijzer Verlee deed namens zijn ook al gepensioneerde dochter aangifte van verduistering van haar ondergebit, dat zij ter vermaking had afgestaan. Kieser had het goud daaruit versmolten en meegenomen naar zijn daarmee gezegende vaderland.
<br />
<br />
Bron: Disp. 5; NGC 24-2-1926; GN 20-12-1929; Pol. 496 p.v. 673.</blockquote>
René Cazander van het Algemeen Dagblad berichtte op 11 augustus <a href="http://www.ad.nl/utrecht/landgoed-veldheim-na-de-zomer-verkoop-in~a18359b1/" rel="nofollow" target="_blank">‘Landgoed Veldheim na de zomer verkoop in’:</a><br />
<blockquote>
Landgoed Veldheim in Zeist gaat na de zomer de verkoop in. Dat zegt Marie-José Cools, curator van het failliete Zonnehuizen. Het landgoed met imposant landhuis aan de Utrechtseweg is deze zomer helemaal leeg gekomen. (...)
<br />
<br />
De brochure voor de verkoop van het Zeister landgoed is zo goed als klaar, aldus de curator. Na de zomer gaat die de deur uit en kunnen liefhebbers zich melden bij de betreffende makelaar.</blockquote>
Op 18 juli meldde VolkerWessels Vastgoed <a href="http://www.groentenet.nl/groenten/nieuws/nieuwbouw-eosta-vanwege-groei/" rel="nofollow" target="_blank">‘Nieuwbouw Eosta vanwege groei’:</a><br />
<blockquote>
Het biologische handelsbedrijf Eosta gaat een nieuw distributiecentrum en hoofdkantoor van 19.500 m2 groot bouwen op LogistiekPark A12 in Waddinxveen. Naar verwachting wordt het project medio 2018 operationeel. De nieuwbouw is nodig vanwege de snelle groei van het bedrijf.
<br />
<br />
VolkerWessels Vastgoed ontwikkelt samen met VolkerWessels Logistics Development het hoofdkantoor en het distributiecentrum van Eosta. Voor de ontwikkeling van het hoofdkantoor en distributiecentrum wordt een koopovereenkomst met Elof European Logistics en een huurovereenkomst met Eosta gesloten. Eigenaar Elof European Logistics verhuurt het hoofdkantoor en distributiecentrum voor minimaal 15 jaar aan Eosta.
<br />
<br />
De gebouwen zijn ontworpen door architect en voorvechter van circulaire economie Thomas Rau. De loods en het kantoor zijn een afspiegeling van de transparante samenwerkingscultuur van Eosta, met een open opzet. De ambitie bestaat zonnepanelen te plaatsen voor de opwekking van energie, de verlichting is uitsluitend LED en met het dak wordt regenwater verzameld voor hergebruik in de omliggende kassen.
<br />
<br />
Eosta is Europa’s meest innovatieve importeur en distributeur van verse biologische groente en fruit. Het bedrijf onderscheidt zich met het bekroonde Nature & More ‘trace & tell’ systeem en ontwikkelde duurzaamheidscampagnes die steun kregen van de Dalai Lama, Julia Roberts en Prins Charles. Via het Nature & More systeem krijgt de consument voor elk product inzicht in de duurzame inspanningen van betreffende biologische teler. Eosta bedient grote retailers en natuurvoedingsketens in Europa, de VS, Canada en het Verre Oosten.
<br />
<br />
De bouw van het hoofdkantoor en distributiecentrum is in handen van VolkerWessels onderneming Systabo, specialist in bedrijfshuisvesting. Systabo start direct na de bouwvak periode met de realisatie. Naar verwachting wordt het project medio 2018 opgeleverd.</blockquote>
Lenneke Pors-Schot van Biojournaal gaf een dag eerder nadere bijzonderheden in <a href="http://www.biojournaal.nl/artikel/26426/Circulaire-economie-vertrekpunt-nieuw-pand-Eosta" rel="nofollow" target="_blank">‘Circulaire economie vertrekpunt nieuw pand Eosta. “Inrichting gebaseerd op gebruik in plaats van eigendom”’:</a>
<br />
<blockquote>
Eosta zal volgend jaar verhuizen naar een nieuw pand. Volkert Engelsman, directeur van Eosta, vertelt dat bij het ontwerp uitgegaan is van de circulaire economie. VolkerWessels Vastgoed ontwikkelt samen met VolkerWessels Logistics Development het 19.500 vierkante meter grote hoofdkantoor en distributiecentrum. Voor de ontwikkeling van het pand wordt een koopovereenkomst met Elof European Logistics en een huurovereenkomst met Eosta gesloten. Het project wordt langs de A12 in LogistiekPark A12 bij Waddinxveen gerealiseerd.
<br />
<br />
Volkert: “Deze werkwijze past mooi bij ons motto ‘where ecology meets economy’. We willen een optimum zoeken tussen kosten en duurzaamheid. Het belangrijkste vertrekpunt was eigenlijk circulaire economie, ofwel ‘eigenslim’ in plaats van ‘eigendom’ dus.” Een groot deel van de inrichting van het kantoorpand is gebaseerd op gebruik in plaats van eigendom. Dit gaat volgens Volkert verder dan alleen ‘lease’: “De leverancier blijft eigenaar en installeert bijvoorbeeld de verlichtingsarmanturen zodanig dat ze ook eenvoudig te vervangen zijn voor een nog duurzamer alternatief. Hij betaalt ook zelf de energienota, dus het zou goed kunnen dat hij na verloop van tijd een efficiënter alternatief komt installeren.”
<br />
<br />
Volkert benadrukt dat deze werkwijze innovatie en verduurzaming veel meer stimuleert dan wanneer je eigenaar wordt. “Dan moet je 10 jaar afschrijven voordat je iets kunt vervangen. Dit betekent dat alle wanden, alle vloeren, alle meubels, alle verlichting, volledig circulair aangepakt is.” Eosta wil voorop blijven lopen als het gaat om duurzaamheid, meent Volkert. “Zonnepanelen installeren, duurzame materialen gebruiken, elektrische auto’s voor de deur pleuren. Dat vind ik vanzelfsprekend. Wij gaan met dit pand een paar stappen verder.”
<br />
<br />
Het nieuwe pand is ontworpen door de Nederlandse architect Thomas Rau, een voorvechter van circulair bouwen. Hierdoor kan het pand er dus elk jaar anders uit gaan zien. “De archtitect ziet het pand meer als een grondstoffendepot”, vertelt Volkert. In het persbericht van VolkerWessels Vastgoed staat vermeld dat de loods en het kantoor een afspiegeling zullen zijn van de transparante samenwerkingscultuur van Eosta, met een open opzet. Er worden zonnepanelen geplaatst voor de opwekking van energie, de verlichting is uitsluitend LED en met het dak wordt regenwater verzameld voor hergebruik in de omliggende kassen.
<br />
<br />
Met een oppervlakte van 19.500 vierkante meter zal Eosta in de nieuwe situatie een stuk meer ruimte tot de beschikking hebben. “Wel willen we de stap niet te groot maken. Om dit te voorkomen halen we ook op- en overslagactiviteiten uit onze depots in Hazeldonk en Venlo hier naartoe. Zo kunnen we van begin af aan op maximale capaciteit zitten. De groei kunnen we dan extern opvangen.”
<br />
<br />
Marcel Schipper, directeur VolkerWessels Vastgoed, reageert als volgt in het persbericht: “Wij zijn trots dit duurzame project te mogen realiseren. De ambities van Eosta sluiten naadloos aan bij onze ervaring als duurzame en innovatieve ontwikkelaar.”
<br />
<br />
De bouw van het hoofdkantoor en distributiecentrum is in handen van VolkerWessels onderneming Systabo, specialist in bedrijfshuisvesting. Systabo start direct na de bouwvak periode met de realisatie. Het gebouw wordt naar verwachting halverwege 2018 opgeleverd.
<br />
<br />
Voor meer informatie: Volkert.engelsman@eosta.com en www.eosta.com</blockquote>
Hugo Verbrugh schreef op zijn weblog bij De Ster online op 22 augustus over <a href="https://www.desteronline.nl/de-smaak-van-wetenschap/" rel="nofollow" target="_blank">‘De smaak van wetenschap’:</a><br />
<blockquote>
Wetenschap is niet meer wat ze geweest is. Sterker nog: de komende jaren zullen we dat kunnen blijven herhalen. Zo’n EUREKA-week-nummer van De Ster is een goed moment om even terug- en vooruit te kijken. Geïnspireerd door de strijdkreet waarmee Carol Hanisch in 1969 beroemd werd: ‘Maak het persoonlijke politiek en het politieke persoonlijk’, haal ik ook mezelf een beetje in het verhaal.
<br />
<br />
Onze Erasmus Universiteit is in 1973 ontstaan uit een fusie van de Nederlandse Economische Hogeschool (in 1913 opgericht als Handelshogeschool) en de Medische Faculteit Rotterdam (in 1966 opgericht als enige instelling voor wetenschappelijk onderwijs met alleen een faculteit geneeskunde. De MFR was de consolidatie van de Stichting Klinisch Hoger Onderwijs. Deze stichting was in 1950 opgericht en had tot taak gekregen doctorandi van de medische faculteiten elders in het land op te leiden tot arts. De ‘MFR’ had als speciale missie meegekregen nieuwe vormen van onderwijs uit te proberen, en dat sprak mij heel speciaal aan. Ik was medisch doctorandus van de [toen nog ‘Rijks’]Universiteit Utrecht en werd een van eerste artsen met het diploma van de MFR, maar ‘afgestudeerd’ voelde ik me toen nog niet – integendeel. Ik had al die jaren studie steeds meer vragen en twijfels gekregen over de medische opleiding. Die opleiding was namelijk zó ingericht dat we juist géén twijfels en vragen zouden krijgen. Als dokter moest je zekerheid uitstralen, dat werd ons stiekem heel effectief bijgebracht, met als gevolg dat sommigen waaronder ik dus, juist steeds meer vragen en twijfels kregen. De nieuwe MFR had nieuwe medewerkers nodig, dat leek me een prima plek om nog wat verder te studeren, en ik kon meteen aan de slag. Ik ging alle nieuw benoemde hoogleraren interviewen en één van hen, de patholoog-anatoom Marco de Vries, had plannen die mij zeer aanspraken: hij wilde zijn studenten vertrouwd maken met de experimentele methode.
<br />
<br />
Die woorden déden het: dáár moest ik zijn. Het liep anders dan ik me voorgesteld had, maar intussen wel beter dan ik had kunnen drómen. De Vries was eigenlijk een verkapte profeet. Hij zette de standaard-leerstof van zijn vak in een syllabus en een paar honderd dia’s, sprak die syllabus in op geluidsbandjes, kocht 40 zogenoemde ‘leermachines’ en installeerde dia’s en geluidsband daarop, en stelde de machines bijna 7×24 uur ter beschikking. Het echte werk ging volgens PGO = ProbleemGestuurd Onderwijs. In kleine groepjes gingen de studenten zelfstandig met elkaar spreken over hun eigen vragen en twijfels inzake ziekte en daaromtrent. In eerdere stukjes in De Ster heb ik daar al over geschreven, zie desteronline.nl/het-probleem-van-de-naam-aart-van-der-stel en desteronline.nl/gubernator.
<br />
<br />
En toen … – ik kan niet anders dan het met enige dramatiek beschrijven: toen werd de geest van de tijd over ons vaardig. Ons vak heette ‘Algemene Pathologie’, wat men naar eigen keuze kan vertalen als algemene ziektekunde of algemene ziekteleer. Het verschil zit erin dat die kunde gewoon het ambacht van de patholoog is, terwijl algemene ziekteleer uitnodigt tot bespiegelingen over ziekte tot óver de horizon van wat de wetenschap nu weet en leert.
<br />
<br />
En juist in die jaren In de tijd waarin de MFR begon, hadden zich drie gebeurtenissen in de geneeskunde voorgedaan die een grote invloed hadden op de bewustwording bij het publiek voor wat in de geneeskunde gaande was: (1) het Softenondrama in de jaren 1960-1962, waarin in veel Europese landen vele duizenden kinderen met ernstige aangeboren misvormingen geboren waren doordat hun moeder een schijnbaar onschuldig kalmeringsmiddel had gebruikt, (2) de productie en introductie van de anticonceptiepil in dezelfde tijd en daarna, en (3) de eerste harttransplantatie, eind 1967. Vooral dit laatste heeft sterke repercussies gehad voor de plaats van de medische wetenschap in de publieke opinie. In maart van dit jaar heb ik er nog over geschreven in De Ster:desteronline.nl/belangrijk-politiek-en-maatschappelijk-probleem
<br />
<br />
Paul Thung vatte de situatie in voorzichtig-diplomatieke bewoordingen samen in de rede waarmee hij in 1966 het ambt van gewoon hoogleraar in de betrekkingen tussen natuurwetenschap er geneeskunde in Leiden aanvaardde: ‘De geneeskunde heeft over het algemeen bijzonder weinig moeite met haar zelfrechtvaardiging. Menige beschouwing over de geneeskunde van heden, gisteren en morgen, menige feest- of herdenkingsrede, getuigt van het gemak waarmee zij haar plaats weet te vinden, haar roeping weet aan te duiden. … Men weet zich geschraagd door een eeuwenlange traditie van officium nobile, en put daaruit moed om heden en toekomst onder ogen te zien.’
<br />
<br />
Aan de oppervlakte leek alles destijds geleden nog mooi, probleemloos. Daaronder moet ook toen al wel een en ander gebroeid hebben. Thung voorspelde eigenlijk al wel iets van de veranderingen die de laatste jaren zijn opgetreden, want direct in aansluiting op de hierboven geciteerde zin liet hij volgen: ‘Het is duidelijk dat daar inderdaad moed voor nodig is. De geneeskunde mag nog zo zelfverzekerd naar voren treden, vaste grond heeft zij niet onder de voeten. Gezien de snelle veranderingen van onze cultuur kunnen wij beter van een dunne vulkanische korst spreken: wie zal zeggen hoe en door wie de geneeskunde morgen bedreven zal worden en met welke motieven?’
<br />
<br />
Hij kreeg gelijk. In 1967 publiceerde W. Woltz een groot artikel in het Algemeen Handelsblad over medische vergissingen die gepubliceerd waren in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. ‘De dokter is God niet’ heette het, en het bepleitte o.a. een grotere mondigheid voor de patiënt. Het is de auteur door de artsen niet in dank afgenomen. Vertegenwoordigers van de medische stand kwamen zich beklagen bij de hoofdredactie en eisten, zo niet een rectificatie, dan toch een krachtig weerwoord. Dat hebben ze wel gekregen, maar de trend die uit het artikel sprak, hebben ze niet kunnen ombuigen.
<br />
<br />
En nu … – nu kan ik helemaal niet anders dan in soortgelijk dramatische woorden te besluiten. In de loop van de geschiedenis zijn afwisselend verschillende wetenschappen maatgevend geweest voor de Grote Problemen van de tijd. Astronomie, theologie, fysica, volgens sommigen ook sociologie. Anno 2017 is het complex van medische wetenschappen met stip-notatie HET wetenschapsgebied waarin wij de nieuwe tijdgeest kunnen vinden.
<br />
<br />
Eén van die wetenschapsgebieden is de voedingsleer. Elders op deze website keuvel ik daarover met onze Kralingse scharrelslager Thijs van den Kieboom.
<br />
<br />
<i>Hugo Verbrugh</i></blockquote>
In de Facebookgroep ‘Vrijeschool’ plaatste Marika Ortmans op <a href="about:invalid#zClosurez" rel="nofollow" target="_blank">22 augustus om 23:39</a> uur dit bericht:
<br />
<blockquote>
“De vrijeschool is geen antroposofische school” Rudolf Steiner
<br />
<br />
In het *Handbuch Waldorfpaedagogik und Erziehungswissenschaft* las ik van Rudolf Steiner de volgende uitspraak: “de vrijeschool is geen antroposofische school”. Ik was verbaasd over deze uitspraak van Steiner omdat ik vaker in deze groep lees dat de vrijeschool wordt gezien als een antroposofische school. Dit blijkt dus niet zo te zijn. Steiner zag dit anders. In het hoofdstuk “Anthroposophie und Waldorfpaedagogik – ein Spannungsfeld” lees ik het volgende hierover. (Ik heb het voor jullie vertaald):
<br />
<br />
‘In een voordracht van Steiner op 15 augustus in 1923 in de vrijeschool in Ilkley Engeland zegt Rudolf Steiner het volgende: “De vrijschool is op geen enkele wijze een school met een religieuze of filosofische overtuiging of een school met een bepaalde wereldbeschouwing. Vanuit dit gezichtspunt was het nodig, vooral voor een school die zich vanuit de antroposofie heeft ontwikkeld, ervoor te zorgen, dat deze vrijeschool (...) ver verwijderd is van de gedachte een antroposofenschool of een antroposofische school te zijn. Dat mag zij zeer zeker niet zijn. Men zou mogen zeggen: iedere dag streeft men er weer opnieuw naar, (...) niet op een of andere wijze in een antroposofische eenzijdigheid te vervallen. De mens, niet de mens van een zekere wereldbeschouwing, moet in didactisch-pedagogisch opzicht voor het vrijeschoolprincipe in aanmerking komen. (...)”
<br />
<br />
Commentaar van Jost Schieren (professor Waldorfpaedagogik) op deze uitspraak: “Steiner was zich absoluut bewust van de problematiek rond de aanvallen van mensen die de antroposofie als dogma of als sekte bestempelden en had in het bijzonder m.b.t. de vrijeschoolpedagogiek besloten een duidelijke grens te trekken. In een voordracht eveneens in Engeland in Penmaenmawr op 19 augustus 1923 zegt Steiner hierover. ‘Dit pedagogisch gebied wordt zo behandeld, dat enkel de pedagogische, de didactische methoden op de beste wijze vanuit de antroposofische beweging uitgewerkt moeten worden. De vrijeschool in Stuttgart, waarin deze pedagogiek, deze didactiek toegepast wordt, is niets van een sekteschool, niets van een dogmatische school, niets van dat wat de wereld graag een antroposofenschool zou willen noemen. Want we dragen geen antroposofische dogmatiek de school binnen, maar we zoeken de zuiver didaktische-pedagogische methoden zo te ontwikkelen, dat zij algemeen menselijk zijn’.”
<br />
<br />
Commentaar van Jost Schieren op deze uitspraak: “Deze plicht om te streven naar een ideologisch gewenste neutraliteit, dat waarschijnlijk in geen enkel systeem volledig is in te lossen ... en een afstandelijk optreden van de antroposofie in de vrijeschoolpedagogiek, wordt ook van de vertegenwoordigers van de vrijeschoolpdagogiek t.a.v. het optreden van de antroposofie zo gezien. Betrokken op de vrijeschoolpedagogiek zelf en vooral betrokken op de opleiding van vrijeschoolleerkrachten, wordt zo'n streven naar een engagement tot neutraliteit en het nemen van afstand eerder zelden genomen.”
<br />
<br />
Het boek “Handbuch Waldorfpaedagogik und Erziehungswissenschaft / Standortbestimmung und Entwicklungsperspektiven” ,waarin ik deze tekst las, is eind vorig jaar onder leiding van prof. Jost Schieren tot stand gekomen met bijdragen van twaalf wetenschappers die, ieder vanuit zijn/haar vakgebied, de stand van zaken en ontwikkelingsperspectieven inzake de vrijeschoolpedagogiek en de opvoedingswetenschap van de 21e eeuw bespreken.</blockquote>
En nu ben ik wel door mijn Nederlandse teksten heen. Maar niet door de Duitse en Engelse. Om met het laatste te beginnen, <a href="https://www.amazon.com/Into-Hearts-Land-Century-Steiners/dp/1621480348" rel="nofollow" target="_blank">‘Into the Heart’s Land: A Century of Rudolf Steiner's Work in North America. Paperback – April 1, 2013 by Henry Barnes (Author)’:</a>
<br />
<blockquote>
Henry Barnes―the author of A Life for the Spirit―brings us a comprehensive view of the development of the anthroposophic movement in North America. During its initial phase in the early 1900s, Americans began to return from Europe with word of an individual who spoke about the spiritual world from direct experience. The first spritual-scientific initiatives began in New York in the 1930s and spread across the prairies to the West Coast and beyond―to Canada, Mexico, and Hawaii―taking root in the hearts and minds of the “new world.”
<br />
<br />
This is the story of those adventurous spirits who took responsibility for bringing the work of Rudolf Steiner to North America―in the form of study groups, lecture tours, a library, publishing ventures, artistic renewal, anthroposophically extended medicine, biodynamic agriculture, threefold social initiatives, Waldorf schools, The Christian Community, Camphill villages, and more.
<br />
<br />
In broad sweeps and intimate details, Into the Heart’s Land covers―in three, thirty-three-year phases―the movement’s first impulse and building the foundations (1900–1933); making roots (1933–1967); and new growth and bearing fruit (1967–2000).
<br />
<br />
The last part of the book takes up enduring themes at the heart of the anthroposophic movement, current initiatives, and, finally, includes a section on looking toward the future of Anthroposophy in North America.
<br />
<br />
Throughout this volume, these questions always hover: How has Anthroposophy fared in the New World? To what extent has it recognized the reality of the spirit and the essential role of a truly free and independent spiritual and cultural life?
<br />
<br />
________________________________________
<br />
<br />
<i>From the Introduction
</i><br />
<br />
The history of Anthroposophy in America can be truly understood only in the context of recent history. And, within this wider context, what we have come to know as World War I (1914–1918) played a decisive role. That conflict set the stage for the twentieth century, and it remains with us today. As we shall learn in chapter four, it was during these years that Rudolf Steiner achieved final clarity in his years of research into the threefold nature of the human being. It was also during this time that the Goetheanum was rising in the northwest corner of Switzerland, within sound of the French and German guns dueling along the Rhine. This building, intended to be a home for Anthroposophy and as a center for the renewal of modern culture, was burned to the ground during the night of New Year’s Eve at the end of 1922. The war had ended in November 1918. One year later, the Waldorf School in Stuttgart, Germany, opened its doors and soon grew to be the largest independent private school in Germany, only to be closed by the Hitler government in 1938.
<br />
<br />
In December 1919, for the first time after the war, two parties of English friends found their way to Dornach, and Rudolf Steiner was moved to give lectures for both groups: four lectures in December 1919, and three in February 1920.* In both series Steiner spoke with great earnestness about the responsibilities that then devolved on the Anglo-American peoples, the victors in the war.
<br />
<br />
The theme that resounded through all seven lectures was the urgent need to recognize that, unless the three spheres of society were clearly distinguished, one could not hope to heal the social illness that led to the war. And, before this could happen, society would first have to recognize the need to create a sphere of cultural spiritual freedom, totally independent of political and economic control. Only through the renewal of spiritual life could one hope for real progress in human affairs. Rudolf Steiner warmly welcomed the English visitors and minced no words in describing the responsibility that now rested on the shoulders of the Anglo-American world. In the third lecture, for example, on December 14, he said:
<br />
<br />
“Well, the actual victor is the being of the Anglo-American peoples, and, as a result of forces that I have often described here, this being of the Anglo-American peoples is destined to dominate the world in the future.... The transfer of external dominion will take place with the relentlessness of a force of nature.... Already inscribed in the book of human destiny is the question: Will there be a sufficient number among those impelled to assume external dominion, as though by a force from outside, who feel a responsibility for inserting into this entirely external, materialistic dominion―for that is what it will be, make no mistake―an impetus for spiritual life?”</blockquote>
In <a href="http://southerncrossreview.org/" rel="nofollow" target="_blank">SouthernCrossReview. Review of fiction, education, science, current events, essays, book reviews, poetry and Anthroposophy Number 113, July-August 2017</a> staat zonder veel toelichting <a href="http://southerncrossreview.org/113/steiner-the-ring.htm" rel="nofollow" target="_blank">‘The Ring’ – A Summer Fairy Tale by Rudolf Steiner (translated and with an Afterword by David W. Wood):</a>
<br />
<blockquote>
S. turned with his confidant Z. into the animated Schottengasse in the city of V. Both walked silently for a while, side-by-side. You could see from their faces that the two of them were preoccupied with something extremely close to their hearts. Z.’s face, however, serenely radiated joy, whereas S.’s traits became progressively sombre and serious. Z. then spoke the following words: “You can scarcely imagine how happy you’ve made me today, on account of your good mood and the cheerfulness that you have displayed the whole day; I never thought that I could occasion this kind of mood in you. You have also never been so unreservedly in agreement with one of my actions.” S. appeared not to have heard a single word, for he did not reply. In order to coax an answer out of him, Z. directly posed a question: “Do you think I should tell my close friend in my distant homeland about my current experiences?” S. still seemed as though he were absent. “Why are you so quiet all of a sudden, especially after having been so sincerely happy the entire day?” Continue reading</blockquote>
In het <i>Afterword</i> legt David W. Wood onder meer uit:
<br />
<blockquote>
Rudolf Steiner published the fairy tale “Der Ring” (The Ring) in August 1884, when he was twenty-three years old.[1] Forgotten for almost 130 years, the tale was never reprinted or included in any subsequent German edition of Steiner’s writings, only becoming rediscovered in a Budapest library archive in 2011.[2] It is translated and made publicly available here for the first time since 1884.
<br />
<br />
The tale originally appeared in two instalments of the weekly Siebenbürgen or Transylvanian newspaper, the Carlsburger Wochenschrift.[3] The town of Carlsburg (Karlsburg, Alba Iulia), the place in whose newspaper the fairy tale appeared, is a town in the Siebenbürgen region of Romania. In the 1880s Siebenbürgen had a significant German-speaking population, which had emigrated there from Germany in the 12th century. In his autobiography, The Course of My Life, Rudolf Steiner recounts how he personally visited Hermannstadt (Sibiu) in Siebenbürgen in 1889, with his friend Moritz Zitter as his guide.
<br />
<br />
This 1884 fairy-tale is not the first text ever published by Steiner, but certainly among his earliest extant writings. More significantly, however, it seems to be the first-ever published artistic work by Rudolf Steiner. The first published writings of Steiner were several essays from the years 1882/1883. As Steiner himself relates in his long 1913 autobiographical lecture, the first essays he ever wrote for publication were around 1882 on Goethe’s Theory of Color, but only later made it into print with the help of Karl Julius Schroër.[4] These were then followed by four essays: “Lessing”, “Hermann Hettner”, “Auf der Höhe”, and “Parallels between Shakespeare and Goethe”, all four of which now appear to be lost.
<br />
<br />
Alongside this essayistic work in the years 1882 and 1883, Steiner was working on his introduction and commentary to the first volume of Goethe’s Natural Scientific Writings. (...) There is no doubt that Rudolf Steiner’s August 1884 fairy tale “The Ring” is a highly enigmatic piece of writing, and could even be called an esoteric tale. How can or should we try to interpret it?</blockquote>
Leest u ter plekke dit spannende verhaal verder. Alleen nog dit uit de noten:
<br />
<blockquote>
The full title of Steiner’s fairy tale in German is: “Der Ring: Ein Sommermärchen von Rudolf Steiner. Aus des Verfassers Leben mitgetheilt v. Marina.” I would like to thank Professor Dr. Walter Kugler, Dr. David Marc Hoffmann, Dr. Martina Maria Sam, and the Rudolf Steiner Archiv in Dornach, Switzerland, for their kind help, including providing me with transcriptions of the original German text and a photographic scan of the original 1884 Carlsburger Wochenschrift. I am also grateful to Frank Thomas Smith for his feedback and offer to publish this translation and afterword in the SouthernCrossReview.</blockquote>
Dan schakelen we over op het Duits. We gaan naar Blieskastel op 8 augustus 2017, waar we Jostein Sæther aantreffen, met <a href="https://karmaforschung.blogspot.nl/p/blog-page.html" rel="nofollow" target="_blank">‘Frühere Leben erleben. Mein Erkenntnisweg der karmischen Zurückwandlung’:</a><br />
<blockquote>
Schon in meiner Kindheit stieß ich auf die Reinkarnationsidee. Ich empfand als Kind, dass ich nicht zum ersten Mal als Mensch auf der Erde sei. In meinem 18. Lebensjahr bekam ich ein geistiges Erleben, das viele Bildsequenzen aus einem früheren Leben in Nordamerika aufzuweisen schien. Zuerst 25 Jahre später konnte ich diese unvollständigen Bilder in eine größere Beziehung zu anderen Vorleben setzten, da ich durch Karmaübungen, die Rudolf Steiner (1861-1925) – der Gründer der Anthroposophie – gegeben hat, zahlreiche karmische und geistige Erkenntnisse erwarb. Sie bildeten für mich den lang ersehnten Erweis für das einmalige Jugenderlebnis.
<br />
<br />
Bei einer sogenannten Goetheanum-Tagung zu Reinkarnation und Karma in Berlin im Frühjahr 1997 leitete ich eine Gesprächsgruppe, bei der ich ausführlich über meine karmischen Einblicke erzählte. Ich schilderte wie ich zu den umfassenden Erkenntnissen gekommen war und welche Auswirkung sie auf meinen Alltag hatten. Ich war jedoch überrascht, dass einige der Anwesenden, die anthroposophisch aufgeklärt waren, meinen Mitteilungen sehr kritisch entgegennahmen oder sogar als nicht-anthroposophisch ablehnten. Aus dem freimütigen Skandinavien kommend – konnte ich die folgende Frage eines Teilnehmers zunächst nicht einordnen, da ich meinte, schon berichtet zu haben, wie ich mit Steiners Anleitungen umgegangen bin: «Welche methodischen Schritte haben Sie denn vorgenommen?» In meinem ersten Buch Wandeln unter unsichtbaren Menschen von 1999 erzählte ich deswegen sehr ausführlich über biografische Ereignisse und meine Übungsschritte, die zum karmischen Hellsehen geführt hatten.
<br />
<br />
Die Reaktionen auf das erste Buch waren in der Anthroszene sowohl begeisternd und positiv als auch reserviert bis hin zu ablehnend und schmähsüchtig. Das positive Feedback führte dazu, dass ich in den nächsten Jahren mit zahlreichen Einzelnen, Paaren und Gruppen in vielen europäischen Ländern über geistige Erfahrungen erfreulichen Austausch führen und mit vielen von ihnen in meditativer Praxis gemeinsam forschen konnte. Im zweiten Buch Einstimmen aufs Karma vom 2008 begründete ich nochmals meinen Übungsweg sowohl erkenntnistheoretisch wie kunstwissenschaftlich. Ich schilderte dazu zahlreiche biographische und meditative Übungen mit Erläuterungen und Beispielen um anhand meiner und den Erfahrungen anderer aufzuzeigen, welche karmischen Bilder und welches geistige Erleben sich ausbilden kann. Dieses Übungsbuch zur anthroposophischen Karmaarbeit ist inzwischen nicht mehr lieferbar. Es wurden lediglich rund 300 Exemplare insgesamt verkauft – was mich im Jahr 2015 dazu motivierte, eine Neufassung zu versuchen, um diesem «sonderbaren Buch» eine zweite Chance zu geben, die es nach meiner Einschätzung verdient, weil das vielfältige Üben und Beschäftigen mit der Idee von Reinkarnation und Karma zum Verständnis unserer individuellen Lage und darüber hinaus zum Verstehen der globalen Konflikte beiträgt.
<br />
<br />
Ich plante die ersten vier Kapitel des Buchs zur Methode meiner Karmaforschung mit dem Arbeitstitel Frühere Leben erleben bei meinem inzwischen neuen Verlag tredition in Hamburg zu veröffentlichen. Die restlichen vier Kapitel über den Umgang mit sogenannten Doppelgängern und geistigen Widersachern wollte ich den Titel Wunder der Seele – Persönlichkeitsreifung und Umwandlung des Bösen. Aus unterschiedlichen Gründen kam es nicht zu einer Veröffentlichung. Inzwischen habe ich mich dafür entschieden, das ganze material dieses Buchs online zu stellen. Der erste Teil ist nun auf dieser Website zu finden. Da es um einen sogenannten Blogformat handelt, der zeitlich aufgestellt ist, habe ich die Kapitel mit Nummern versetzt und der Schluss zuerst gepostet, so dass er räumlich sozusagen unten erscheint.
<br />
<br />
Diese Website beinhaltet nun also die ersten vier Kapitel des alten Buchs in umgearbeiteter Form. Die restlichen vier Kapitel werden im Laufe der nächsten Zeit auf einer eigenen Website erscheinen. Verglichen mit der ersten Auflage habe ich in dieser neuen Onlineausgabe sowohl sprachliche Änderungen als auch inhaltliche Kürzungen und Erweiterungen gemacht. Ich freue mich auf Rückmeldungen, die sowohl zu einem Ausbessern des Sprachlichen wie des Inhaltlichen führen könnte. Nach Zeit und Möglichkeit werde ich auf Fragen und auf Gesichtspunkte eingehen; auf persönliches Coaching kann ich leider nicht eingehen. Die Kapitel 4.17. und 4.18. sind neu dazugekommen, dieweil die Karmaforschung zu diesen Inhalten nach 2008 geschah.
<br />
<br />
Einstimmen aufs Karma richtete sich nicht nur an ein anthroposophisches Publikum, weshalb es auch ein Glossar über anthroposophische Begriffe enthielt, welches das Lesen erleichtern sollte. Allerdings gelang es nicht, das Buch über die anthroposophischen Kreise hinaus bekanntzumachen. Solche Spezialbegriffe sind hier nun fortlaufend im Text oder in den Fußnoten erklärt, oder, ich habe andere Worte benutzt. Die Texte in Zurückwandlung richtet sich erneut an ein größeres Publikum, das sich für Reinkarnation und Karma interessiert und selbst einen übenden Weg einschlagen möchte, der sonst nur in der Rückführungspraxis und Reinkarnationstherapie angeboten wird. Ich habe den umfangreichen Text in verschiedene Bereiche gegliedert, um das Lesen zu erleichtern. Die Übungen sind durch orangene Schrift gekennzeichnet und die Forschungsbeispiele sind mit lila Schrift ausgewiesen. Die Zitate sind in Blau kenntlich gemacht.
<br />
<br />
Neu in dieser freien Onlineausgabe sind viele farbigen und schwarz-weißen Abbildungen. Sie können als sowohl direkte als auch indirekte Hinweise gesehen werden auf das, was zu üben ist oder erlebt werden kann. Die Methode der Bildmeditation und der karmischen Zurückwandlung wird nicht als Therapie, sondern als Erkenntnisweg angeboten, sodass jedes Missglücken oder eine psychische Reaktion, die nicht gewünscht wäre, dem Autor nicht angelastet werden kann. Alle Themen, Motive, Ideen und Übungen, die ich hier beschreibe, stellen Anregungen zum individuellen Erkenntnisprozess dar, die jeder über-, mit- oder weiterdenken kann. Es liegt allemal bei jedem, selber zu entdecken, wie er sie individualisieren und für sich fruchtbar machen kann.
<br />
<br />
Ich habe erlebt, dass Karmaerkenntnis das Selbstvertrauen stärkt, Empathie ausbildet, ein umfassendes Bewusstsein entwickelt darüber, wie das Karma in die Gegenwart aus den früheren Leben wirkt. In vertiefter Karmameditation – oft Rückführung genannt –, die ich 20 Jahre anleitete, konnten wir mit den sonst unbewussten Erfahrungen aus früheren Leben bewusst eins werden. Wiedererlebte Schmerzen wurden verwandelt und wir befreiten uns von Spannungen, Krämpfen und Blockaden, die sich tief in unserem Wesen gebildet hatten und auch drinnen im physischen Organismus festgesetzt waren. Die Bewusstwerdung dieses karmischen «Vorrats» hat einen klaren Ausblick ermöglicht auf die geistigen Horizonte des Daseins und somit auf die Zukunft.</blockquote>
Onze volgende halte is <i>Themen der Zeit</i> van Michael Mentzel, waar op 24 augustus <a href="about:invalid#zClosurez" rel="nofollow" target="_blank">‘Helmut Zander wurde sechzig’</a> werd herdacht:
<br />
<blockquote>
Die Anthroposophen hatten es mit Kritikern schon immer nicht gerade leicht. Am 13. Juli 2017 wurde Helmut Zander, wohl einer der prominentesten unter ihnen, sechzig Jahre alt. Grund genug für Wolfgang G. Voegele, einmal ein kleines – vorläufiges – Resümee zu ziehen. Was war, was ist, was kommt?
<br />
<br />
Kaum ein Wissenschaftler hat sich so lange und intensiv aus kritischer Außenperspektive mit Anthroposophie und Rudolf Steiner befasst wie der Religionshistoriker und römisch-katholische Theologe Helmut Zander. Schon 1995 erschien seine theologische Dissertation “Reinkarnation und Christentum”, in der er die Unvereinbarkeit von Anthroposophie und Christentum feststellt. Daneben war er ein akribischer Beobachter der anthroposophischen Szene (Rezensionen in der “Theologischen Revue”). Das Thema blieb insofern der Rede wert, als die Praxisfelder der Anthroposophie (im Gegensatz zu manch anderen Reformbewegungen der Vorkriegszeit) nicht nur überlebten, sondern expandierten und eine gewisse Akzeptanz erfuhren.
<br />
<br />
Vor zehn Jahren war es dann so weit: Wie eine Bombe schlug Zanders zweibändiges Werk “Anthroposophie in Deutschland” in die Welt der Steiner-Anhänger ein und löste dort eine nachhaltige Erschütterung aus: Zander hatte es gewagt, Werk und Persönlichkeit Rudolf Steiners erstmals mit historisch-kritischen Methoden zu durchleuchten. Der Autor habe, so die Presse weitgehend einhellig, ein Standardwerk geliefert und mit dem Mythos Steiner (“Menschheitsführer”) gründlich aufgeräumt. Einzelne Forschungsresultate Zanders sorgten für Entsetzen: Steiner erscheint dort als gescheiterter Akademiker, Plagiator, deutschnationaler Antisemit, Rassist, Antidemokrat, selbsternannter Hellseher, Ehebrecher, Obskurant oder machtgieriger Despot.
<br />
<br />
Die Weltanschauung des Viellesers Steiner entpuppte sich – nach Zander – in großen Teilen als ein schnödes Plagiat theosophischer Lektüre. Auch die als Pioniertaten gepriesenen “Praxisfelder” der Anthroposophie, etwa die biologisch-dynamische Landwirtschaft, die Waldorfpädagogik oder die Eurythmie, seien, wie Zander wortreich zeigte, nicht denkbar ohne zeitgenössische Einflüsse. Neben die Kritik an Steiner trat vor allem die Banalisierung seiner Persönlichkeit: Nach Zander war Steiner keineswegs das Universalgenie, das seine Anhänger in ihm sahen. Während Zeitgenossen überlieferten, er sei ein bescheidener, aufrichtiger und kosmopolitischer Mensch gewesen, kommt Zander zu ganz anderen Befunden, wie auch in seiner 2011 erschienenen Steinerbiographie nachzulesen ist. Zander hielt sich nicht damit auf, die Gedankengänge Steiners nachzuvollziehen. Mehr interessierte ihn das unbekannte Privatleben des Hellsehers: Mit wem hatte er Sex, konsumierte er Drogen, war er geisteskrank? [1]. Allerdings konnte Zander nur Gerüchte bieten. Werden andere Historiker einst die Beweise nachliefern?
<br />
<br />
Zander gilt bei der jüngeren Generation von Steinerkritikern noch immer als Autorität, die immer wieder zitiert wird. Ich nenne hier nur den Grundschullehrer und organisierten “Skeptiker” André Sebastiani, der sich bei seinen “Aufklärungsvorträgen” über Waldorfschulen auf Helmut Zander beruft, den er auch persönlich kennt. Laut Sebastiani ist Zander keineswegs ein Feind der Waldorfschulen. Zander selbst bekannte allerdings nach Erscheinen seines Buches eher beiläufig, von Waldorfschulen nicht allzuviel zu wissen. [2].
<br />
<br />
<i>Entgegnungen
</i><br />
<br />
Die extrem angewandte historisch-kritische Methode Zanders ist nach Ansicht der meisten Anthroposophen weder geeignet, Steiners Intentionen zu verstehen (vgl. Selg) noch taugt sie dazu, irgendwelche Spuren von Eigenständigkeit bei Steiner zu entdecken. Auch Zanders Steinerbiographie hinterließ mehr Fragen als Antworten. Man vermisste ein schlüssiges Resümee. “Der prägnante Mensch, den man doch ganz selbstverständlich hinter jeder nachhaltig wirksamen geistigen Strömung erwartet, taucht bei Zander an keiner Stelle auf.” [3]. Stattdessen interessiere sich Zander “wie ein privater Voyeur” für Steiners Liebesaffären. [4].
<br />
<br />
Anthroposophische Entgegnungen erschienen in Büchern von Karen Swassjan, Lorenzo Ravagli , Holger Niederhausen, Rahel Uhlenhoff und in zahlreichen Aufsätzen. [5]. Die Autoren kamen zu dem Schluss, Zanders Werk strotze von unbewiesenen Behauptungen, Sinnverdrehungen und tendenziösen Abwertungen. Die Dämonisierung Zanders auf die Spitze trieb Sergej O. Prokofieff, inzwischen verstorbenes Vorstandsmitglied des Goetheanum, der in dem Wissenschaftler ein Werkzeug des Bösen (“Ahriman”) zu sehen glaubte. Peter Selgs 2013 erschienene dreibändige Steinerbiographie gilt ebenso als Entgegnung auf Zander wie das 2016 von Jost Schieren herausgegebene “Handbuch Waldorfpädagogik und Erziehungswissenschaft”. Eine kritische Webseite zu Zander existiert unter dem Titel “Zander zitiert”. Rahel Uhlenhoffs Sammelband verdient hervorgehoben zu werden, weil darin die Ergebnisse eines historiographisch-interdisziplinären Forschungsprojekts präsentiert werden. Damit haben sich Anthroposophen an der akademischen Debatte über ihre eigene Geschichte beteiligt.
<br />
<br />
Rahel Uhlenhoff war sich sicher: Man werde zukünftig “die Pionierleistung Zanders als Historiker und Fundamentalkritiker der Anthroposopophie nicht mehr lesen können, ohne auch die Leistungen seiner Kritiker zur Kenntnis zu nehmen.” [6].
<br />
<br />
<i>Der Kampf um die Deutungshoheit
</i><br />
<br />
Kann man wirklich von einer Pionierleistung Zanders sprechen? Vielleicht quantitativ, durch die schiere Dickleibigkeit seiner “Anthroposophie in Deutschland”, nicht aber in puncto Neuentdeckungen. In der langen Mängelliste, die Zander gegen Steiner in Stellung brachte, fand sich kaum ein Monitum, das nicht schon längst von der älteren Steinerkritik formuliert worden wäre. J.W. Hauer, M. Kully, H. Goesch und Genossen lassen grüßen. Ist er selbst nur ein geschickter Kompilator früherer Steinergegner?
<br />
<br />
Innerhalb der akademischen Esoterikforschung, die sich bemühte, Rudolf Steiner in fairer Weise als eigenständige Gestalt innerhalb der westlichen Esoterik zu verstehen und zu würdigen. (Faivre, Wehr), bleibt Zander eine Ausnahmeerscheinung. Vielleicht, weil seine Darstellungen der Anthroposophie hermeneutisch unterbelichtet sind und sich allzu oft in detektivischer Spurensuche erschöpfen. Gleichwohl beteiligt er sich an internationalen Forschungs-Symposien zur neueren Esoterik (Theosophie/Anthroposophie) und liefert Beiträge zu Handbüchern der Esoterikforschung. Für renommierte Nachschlagewerke (u.a. NDB) schrieb er Artikel zu “Rudolf Steiner” und “Anthroposophie”.
<br />
<br />
<i>Von der Dämonisierung zur Banalisierung
</i><br />
<br />
Helmut Zander scheute keine Mittel, um Steiner zu marginalisieren und zu “entzaubern”. In seinen Darstellungen erscheint Steiner als eine Art Kleinkrimineller, der fortwährend plagiierte und sich in hochstaplerischer Weise als Universalgenie ausgab. Damit auch ein Schuss Dämonisierung nicht ganz fehlte, wurde Steiner Rassismus und Antidemokratismus unterstellt. War damit der Anthroposophie-Begründer endgültig erledigt? Im hundertjährigen Krieg gegen das Feindbild Steiner konnte Zander einen wichtigen Etappensieg für sich verbuchen.
<br />
<br />
<i>Fruchtbarer Dialog mit “externen Experten”?</i>
<br />
<br />
2008 war vom Goetheanum aus eine gemeinsame Forschungsgruppe geplant, in der auch der “verdienstvolle Anthroposophiehistoriker Zander” mitwirken sollte. Bemerkenswert ist, dass Zander dem Herausgeber der kritischen Steinerausgabe (SKA), Christian Clement, eine zu große Nähe zur Anthroposophie bescheinigte. Er wünschte, diese Ausgabe möge von externen Experten (Zander?) bewerkstelligt werden.
<br />
<br />
Vielleicht aber eröffnet sich Zander auch ein neues Forum: Clement plant eine neue internationale Zeitschrift für kritische Steiner-Forschung (“Metamorphoses”), zu deren wissenschaftlichen Beirat u.a. auch Zander gehören soll. Clement wies darauf hin, dass er anthroposophische Akademiker vergeblich zur Mitarbeit eingeladen habe.
<br />
<br />
Zander lässt seine Doktoranden heute zur “aktuellen Situation” der Anthroposophie forschen. “Ein durchaus persönlich gefärbter Einblick in die anthroposophische Bewegung ist in Arbeit”, verkündet er auf der Website der theologischen Fakultät der Universität Fribourg. Ob er damit seine als ambivalent empfundenen Begegnungen mit Anthroposophen in Dornach und anderen Orten meint, bleibt abzuwarten.
<br />
<br />
Wird es Christian Clement gelingen, sein Ideal zu verwirklichen und die Kluft zwischen Apologeten und Inquisitoren zu überbrücken? In wenigen Jahren wird man des 100. Todestages von Steiner gedenken. Der schleichende “Plausibilitätsverlust” der Anthroposophie und die Binnendiskurse der Bewegung, nicht zuletzt eine Folge der historisch-kritischen Durchleuchtung Steiners, scheinen zuzunehmen. Bei manchen Anthroposophen scheint Endzeitstimmung zu herrschen: “Die Anthroposophie schwindet aus dem Goetheanum und es macht sich eine zunehmende Missachtung Rudolf Steiners breit.” Eine fundamentalistische Fraktion träumt davon, dass bis dahin in der Dornacher Zentrale der vor 100 Jahren unterbrochenen “Mysterienbetrieb” wieder aufgenommen wird. Vielleicht unter der Leitung des reinkarnierten Meisters? Es gibt Autoren, die solche Erwartungen nähren. [7]. Zander würde hier vermutlich von einer “spannenden” Entwicklung sprechen.
<br />
<br />
Was er über die geringe Halbwertszeit kulturwissenschaftlicher Erkenntnisse sagt, trifft selbstverständlich auch auf seine eigenen Publikationen zu: “Nach uns kommen Menschen, die das anders lesen.” [8].
<br />
<br />
<br />
1. “Rudolf Steiner. Die Biografie.” 2011
<br />
<br />
2 . “Sternstunde Philosophie”, Schweizer Fernsehen vom 15.02.2009
<br />
<br />
3. Kiersch, in Uhlenhoff, S. 28
<br />
<br />
4. Uhlenhoff, Einleitung, S. 23
<br />
<br />
5. K. Swassjan: “Aufgearbeitete Anthroposophie. Bilanz einer Geisterfahrt” 2007, L. Ravagli: “Zanders Erzählungen”, 2009” H. Niederhausen: “Unwahrheit und Wissenschaft”, 2013, R. Uhlenhoff (Hg.):”Anthroposophie in Geschichte und Gegenwart”,2011.
<br />
<br />
7. Uhlenhoff, a.a.O.
<br />
<br />
8. Ronald Templeton, in: Das Goetheanum Nr. 30-31, 28.07.2012
<br />
<br />
9. Steffen Hartmann: “Die Michael-Prophetie Rudolf Steiners”. Die Drei, 7/8, 2017, S. 43 ff.
<br />
<br />
10. www.swissinfo.ch/ger/Gesellschaft/rudolf-steiner--universalgenie----universal-dilettant-/29681316</blockquote>
Mocht u denken dat u er al was, heeft u het mis. Er volgen nu nog maar liefst vier bijdragen van Michael Eggert op zijn weblog Egoisten. U kunt het natuurlijk allemaal daar netjes lezen, maar voor uw gemak plaats ik het hier in een keer onder elkaar. Ik verander alleen de volgorde, ga chronologisch min of meer achteruit. Gisteren schreef hij over<a href="about:invalid#zClosurez" rel="nofollow" target="_blank"> ‘Moderne Obsessionen oder: Das Matrix-Narrativ und die Instrumentalisierung der “wahren Wirklichkeit”’:</a>
<br />
<blockquote>
Wenn man beiläufig liest, dass rund ein Drittel der Deutschen inzwischen zu den “Truthern” zählt, die – 16 Jahre danach – in den Anschlägen auf die Twin Towers einen US-“Inside Job” sieht, dann weiß man, was virale ideologische Berieselung bewirken kann, und dass von der Infizierung auch intelligente Menschen, ja sogar Anthroposophen – die doch vorgeben, sich explizit der Wahrheitssuche verschrieben zu haben – befallen sein können. Jeder der annähernd 2 Milliarden Menschen, die bei Facebook unterwegs sind, werden damit in Berührung gekommen sein, geschweige denn die Millionen, die die populären Waldorf-YouTuber, “Friedensforscher” wie Daniele Ganser, anthroposophische Zeitschriften wie Die Drei oder Das Goetheanum konsumieren oder gar UFO-Spezialisten wie Armin Risi, der beim rechtspopulistischen Kopp-Verlag publiziert (1)
<br />
<br />
Letzterer, wenn wir einmal etwas näher treten dürfen, hat in dem üblichen Mix von Verschwörungstheorien den explizit esoterischen Part, der vor allem manichäisch veranlagte Zeitgenossen, zu denen sich häufig auch Anthroposophen zählen, anspricht, die denn in solchen Facebook- Gruppen auch Zitate von ihm einflechten, in denen sich die nahende Apokalypse mit zarten Lichtkeimen der Hoffnung mischt: “Bevor das Neue Zeitalter weltweit Einzug hält, muss man also mit vielen Umwälzungen und Prüfungen rechnen: Katastrophen (Erdbeben, Fluten, Meteoriten usw.), Kriege und Kollapse und möglicherweise auch totalitäre Aktionen von seiten der herrschenden Mächte. Letzteres wird auch für die gottbewussten Menschen eine Bedrohung sein, weil sie als einzige im Volk die Pläne der Mächtigen durchschauen und diese bewusst (sprich: gottbewusst) durchkreuzen.
<br />
<br />
Die göttlichen Offenbahrungen versicheren jedoch, dass diese Menschen in Situationen großer Gefahr einen besonderen und ungeahnten Schutz erfahren werden. Sie sollten sich deshalb von der zeitweiligen Übermacht der negativen Kräfte nicht täuschen, einschüchtern oder entmutigen lassen.” (2)
<br />
<br />
Dieser Post, der durchschimmern lässt, dass Risi zu den Erleuchteten zählt, denen die “göttlichen Offenbahrungen” glücklicherweise persönlich zuteil werden, ist im Original schon 9 Jahre alt, aber Risi hat die großen Apokalyptiker unserer Zeit, wie etwa den US- Präsidentenberater Steve Bannon, vorweggenommen. Letzterer glaubt ja an 80-Jahres-Zyklen in Beziehung auf apokalyptische globale Krisen – hier ein Zusammenschnitt seiner Endzeit- Filme bei Quartz (3) und kann sich nun wieder ganz dem propagandistischen Hetzblatt der Ultrarechten, Breitbart News, widmen. (4) Ein wenig aufatmen, dass Bannon aus dem Weißen Haus entlassen ist, darf man wohl schon, da er, wie auch seinen Breitbart-Filmen deutlich wird, sehr gezielt auf einen neuen Weltkrieg – vor allem mit China – zugesteuert ist.
<br />
<br />
Vielleicht müsste man den Vielschreiber Risi im Vergleich zu einer globalen Dreckschleuder wie Breitbart – oder den russischen Pendants Russia Today und Sputnik (5) – nicht gerade besonders hervorheben, auch wenn sich Risi seit Jahren geradezu visionär zum – inzwischen durch Trump tatsächlich vollzogenen – “Machtwechsel auf der Erde“ äußert (6) – freilich, wie zu erwarten war, esoterisch und bezogen auf Bibel Codes (666), Illuminati, Templer, außerirdische Lichtwesen und die gerade stattfindende angebliche Transformation der Erde- also das Übliche vom rechten bis esoterischen äußersten Rand. Aber es passt bei Risi schon stets, so spinnert es erscheinen mag, auch in die gegenwärtige politische Agenda, in das Strickmuster von Bannon bis Russia Today, Putins KGB-lastigem Haussender. Von daher ist es verständlich, dass ein Propaganda-Verlag wie Kopp auch einem solchen Exoten wie Risi den Raum gibt. So liest man bei Risi im Klappentext zum esoterischen Buch eigentlich auch die politischen Mantren von Moskau bis Washington: “Millionen von Menschen ahnen, daß vieles, was auf der Bühne der Weltgeschichte geschieht, eine Inszenierung ist. Was läuft hinter den Kulissen? Was sind die Pläne der Mächtigen? Welche globalen Entscheidungen stehen bevor?”
<br />
<br />
Das durchgängige narrative Element – Zweifel an der in Medien präsentierten Wirklichkeit (“Die ‘technomagische’ Wirkung der Massenmedien” in der Diktion Armin Risis) und die Installation “alternativer” Wirklichkeit gehört seit jeher zum Handwerk des KGB und wird in allen erwähnten populistischen Kanälen bedient. Es ist durch Filme wie “Matrix” bis in jedes Wohnzimmer hinein getragen worden, ja ist im Unterhaltungsgenre geradezu zum Stereotyp geworden. Aber es ist natürlich auch in der gesamten Esoterik-Szene – in Bezug auf die Suche nach einer “höheren” Wirklichkeit “hinter” dem Erscheinungsbild der Welt, ja hinter den sensorischen Eindrücken schlechthin – eine feste Größe. Hat man vor einer Generation in Massen-Ekstasen in Poona, bedient durch einen klischee-haften Guru, diese wahre Wirklichkeit noch zu spüren gemeint, so spült heute dasselbe Narrativ einen Fake-News-Präsidenten ins Weiße Haus, hält eine russische KGB-Elite an der Macht in Russland und verhilft der deutschen AfD mit einigen weiteren Prozentpunkten in den Bundestag. Die alternative Wirklichkeit im Sinne des Matrix-Narrativs funktioniert als politische Brechstange, die keinesfalls nur esoterische Auswirkungen hat. Auch in Polen hält sich ein Kaczynski durch eine Verschwörungstheorie – die Glorifizierung des Vermächtnisses seines Bruders, der bei einem Flugzeugabsturz ums Leben kam, hinter dem angeblich die Sabotage durch die russische Regierung stand- an der Macht, anknüpfend an das nationale Trauma der Ermordung von 22000 Polen durch die Sowjets 1940.
<br />
<br />
Die gemeine Verschwörungstheorie im Sinne des Matrix-Narrativs generiert ein Wir-Empfinden, eine nationale, ethnische, Gruppen- oder Sekten-Identität. So schreibt Ivan Krastev (7) in Bezug auf die polnische Kaczynski-Verschwörung: “Wir, die wir nicht auf die Lügen der Regierung hereinfallen; wir, die wir wissen, wie die Welt wirklich funktioniert; wir, die wir den liberalen Eliten vorwerfen, das Versprechen der Revolution von 1989 verraten zu haben.” Die Verschwörungstheorie der jetzigen polnischen Regierung funktioniert, weil sie an ein tiefes Misstrauen gegenüber der offiziellen Darstellung von Ereignissen anknüpft und mit ihrem Selbstbild “als Opfer der Geschichte übereinstimmt. Der Aufstieg der Verschwörungstheorien verweist indessen noch auf einen weiteren wunden Punkt demokratischer Politik im Stil der EU, nämlich deren Unfähigkeit, eine politische Identität aufzubauen.” (8)
<br />
<br />
Ja, der Planet hat sich technologisch tatsächlich globalisiert. Die Smartphone-Generation geht ihren Weg und bucht, weil gerade auf dem iPhone so eine idyllische Location in der Nähe von Phnom Penh aufpoppt, schnell einen Flug und eine Bootstour “bei Sonnenuntergang inklusive Barbecue und Getränke”: “Entfliehen Sie der Stadt, fahren Sie auf dem Tonle Sap und dem Mekong und beobachten Sie den Sonnenuntergang über Phnom Penh, während Sie sich auf der Mekong Tara Prince entspannen. Wir passieren den Königspalast bevor wir in den Mekong einbiegen und erleben schwimmende Dörfer bequem vom Oberdeck, während Sie das im Preis inbegriffene Barbecue mit Getränken genießen. Einst im Besitz des Prinzen wurde das wunderschöne Boot renoviert und bietet Komfort und Stil für eine perfekte Reise. Dank des einzigartigen Designs können wir Bereiche befahren, die für andere Boote unzugänglich sind.” (9) Kein Problem. Allerdings benutzen die Prinzen und Untertanen rund um den Globus auch solch ein Smartphone und finden sich, unter gegeben Umständen, im Status als Flüchtlinge oder Asylsuchende ganz in der Nähe unseres hiesigen Wohnorts. Die Prinzen sollen schön bleiben, wo sie sind. Das Andere soll von uns im Tourismus konsumieriert werden, aber doch bitte nicht tatsächlich vor der Tür stehen. In solchen Fällen zünden wir das Asylantenheim an.
<br />
<br />
Die politischen Technokraten sollen unseren Status Quo, der durchaus kolonialen Beigeschmack hat, gefälligst sichern. Wenn nicht, werden die wankelmütigen Wechselwähler es ihnen heimzahlen. Aber im Untergrund wabert das Unwohlsein, die Sehnsucht nach Abgrenzung und nationaler Identität. Gegebenenfalls auch nach spiritueller Superiorität, nach einer Gruppe mit überlegenen, ja uneinholbar spirituellen Kompetenzen, die gemeinsam an den Weisheiten eines Rudolf Steiner oder wenigstens Armin Risi nascht. Im selben Ausmaß, wie der globalisierte, technologische Blick auf konsumierbare Welt begehrlich anwächst, erhebt sich die Sehnsucht nach “kulturell tiefer verwurzelter Identitäten innerhalb einzelner europäischer Länder” (7) – aber auch der Hass auf die als technokratisch denunzierten Politiker. Der Aufstieg des neuen Rechtspopulismus ist nicht auf Regionen, Nationen, Kontinente, ja nicht einmal auf politische Richtungen beschränkt. Der Konsens besteht im illiberalen Charakter von Mehrheiten, die ihre Identität finden, Eliten stürzen, Minderheiten ausgrenzen und der Matrix-Agenda diverser verborgener Verschwörungen folgen wollen.
<br />
<br />
Natürlich ist die Vermischung von Esoterik und politischer Positionierung nicht gerade eine neue Erscheinung – Heilserwartungen an politische Missionen, nationales Pathos, Verfolgung und Ermordung von Minderheiten, Ethnien und religiösen Gruppierungen sind typische retardierende politische Elemente mit oft toxischer Wirkung auf ganze Bevölkerungsgruppen. Neu ist die globale Wucht, mit der die illiberale Bewegung auftritt. Sie verbreitet sich, obwohl sie sich anti-technokratisch gibt, häufig über genau diese Technik – z.B. soziale Netzwerke. Und sie verbreitet sich, trotz des nationales Pathos, global. Sie spült auch, obwohl sie sich anti- elitär gibt, extreme kleptokratische Eliten an die Macht. Ganz offensichtlich werden religiöse wie esoterische Motive ebenso politisch genutzt wie Esoterik – siehe das Beispiel Armin Risi – sich politische Motive zueigen macht. Man kann mit gutem Recht von einer chaotischen Vermengung sprechen.
<br />
<br />
Gerade in der anthroposophischen Szene finden sich Elemente, die sich nicht nur in diesen Untiefen manipulativer Zweideutigkeiten bewegen, häufig auch mit Quellen durchsetzt, die unzweideutig propagandistische Mittel der KGB-Netzwerke nutzen, sondern auch noch einen Anti-Intellektualismus präferieren, an dessen Ende sich wild spekulierende Autoren unklarer “geistiger Eingebungen” bedienen. Was dann dabei heraus kommt, sind z.B. letzte Woche Massengebete des anthroposophischen “Grundsteinspruchs” via Facebook, um die okkult angeblich schädlichen Auswirkungen der aktuellen Sonnenfinsternis abzuwenden, die sonst unzweifelhaft die Geburt des Großen Dämons mit sich brächte. Nun, möchte man solchen und anderen Internet-Propheten der anthroposophischen Fraktion zurufen, der Dämon ist schon da. Er verbreitet den Schwachsinn des Matrix-Narrativs, unterminiert die politische und esoterische Vernunft, den Anstand und die Errungenschaften ganzer Nationen, die schwer errungene Liberalität und das demokratische Selbstverständnis. Das Vakuum, das der hysterisch-nationalistischen und rassistischen Agenda der heillosen Vermischung entspringt, dagegen produziert eine neue diktatorische und kleptokratische Elite, der alle Mittel recht sind – selbst die Unterminierung jeglicher Vernunft.
<br />
<br />
-------------------------
<br />
<br />
1 http://info.kopp-verlag.de/autor.html?id=47
<br />
<br />
2 Facebook- Post ohne Quellenangabe im Forum “Anthroposophie heute” https://www.facebook.com/groups/1462827647354085/
<br />
<br />
3 https://qz.com/933459/to-understand-steve-bannon-you-need-to-watch-three-of-his-movies/ Hier eine Übersicht über die Filme Bannons
<br />
<br />
4 Die Welt über Bannons Abgang: https://www.welt.de/politik/ausland/article167816597/Steve-Bannon-Diese-Trump-Praesidentschaft-ist-vorbei.html
<br />
<br />
5 Insiderbereicht von Andrew Feinberg: “My Life at a Russian Propaganda Network. I thought they’d let me be a real journalist at Sputnik news. I was wrong.” http://www.politico.com/magazine/story/2017/08/21/russian-propaganda-sputnik-reporter-215511
<br />
<br />
6 Bücherübersicht Armin Risi: http://armin-risi.ch/Buecher/Machtwechsel-auf-der-Erde.php
<br />
<br />
7 Ivan Krastev, Europadämmerung. Ein Essay, Berlin 2017
<br />
<br />
8 Krastev, S.94
<br />
<br />
9 https://www.tripadvisor.de/AttractionProductDetail-g293940-d11457576-Phnom_Penh_Sunset_Cruise_Including_BBQ_and_Drinks-Phnom_Penh.html</blockquote>
Op 14 juli was het thema <a href="https://egoistenblog.blogspot.nl/2017/07/toleranz-und-damonologie-im-werk-rudolf.html" rel="nofollow" target="_blank">‘Toleranz und Dämonologie im Werk Rudolf Steiners’:</a>
<br />
<blockquote>
Man braucht kein besonderer Kenner zu sein, um die denkbar größten Widersprüche im Werk des Anthroposophie-Begründers Rudolf Steiner zu entdecken – etwa in Bezug auf religiöse Toleranz, oder in Bezug auf rassistische Zuschreibungen. Eigene Einstellungen, Weltbilder, Lifestyle oder politische Positionierungen mit Zitaten aus dem Werk belegen zu wollen, stellt immer dann einen Missbrauch dar, wenn man nicht den Kontext mitbedenkt, aber auch gegensätzliche Aussagen und Haltungen Steiners. Das Werk kann niemanden aus der Verantwortung entlassen, die er selbst mit seinen Positionierungen und mit seinem Handeln einnimmt. Das über Jahrzehnte betriebene beliebte Verfahren, Rudolf Steiner über die Analyse zu erheben, und damit die tiefe Widersprüchlichkeit des Werks zu ignorieren, führt in eine Selbstbetäubung und Ignoranz mit kultischen Zügen. Solche Haltungen verderben die Essenz des Werks, führen zur Abgrenzung, Leugnung und Fanatisierung.
<br />
<br />
Ein verantwortlicher Umgang mit dem Werk wird die Augen vor dem offensichtlich Abgründigen nicht verschließen – aber auch das erschließen können, was zur reifen und emanzipierten Reflexion beiträgt, die die spirituellen Aspekte individuell zugänglich und fruchtbar machen kann. Anthroposophie kann in diesem Sinn nie fertig sein, sondern bedarf immer der persönlichen Interpretation, Aufarbeitung und Durchdringung, wenn man nicht einem naiven Realismus verfallen will.
<br />
<br />
Nehmen wir ein Beispiel. In Vorträgen in Stockholm 1912 ging Rudolf Steiner im Rahmen der christlichen Initiation auf das echte Rosenkreuzertum ein, in dem “alles Persönliche (..) ausgeschlossen sein” sollte, denn das nur “Persönliche hat nur Streit und Hader in die Menschheit gebracht und wird es in der Zukunft immer mehr bringen”. (1) Die dabei gemeinte “unpersönliche” Ebene hat sich aus dem nur ich-bezogenen Denken befreit, aus der Perspektive des Sich-Fühlens und Sich-Spiegelns. Das – so Steiner – sei der Grund dafür, dass die Geheimhaltung bei den seit der Renaissance tätigen führenden Rosenkreuzern mindestens hundert Jahre nach ihrem Tod beibehalten wurde – das “Okkulte” selbst in Bezug auf den Namen solcher Individualitäten sollte jeden persönlichen Kult verhindern.
<br />
<br />
Worauf es ankam, war die Inspiration aus einer Ebene des Logos, des nicht von dem Persönlichen berührten Bewusstseins – einer Ebene, die nicht von religiösen Bekenntnissen berührt wird, sondern in der Sachlichkeit eines Faktischen wurzelt, die Steiner auch “Christus-Bewusstsein” nennt. Es ist zugleich eine Ebene, die sich “nicht aus menschlicher Willkür” heraus begründet, sondern in der existentiellen Sachlichkeit “Liebe, Friede und Verständnis” (2) verbreitet. Das führe in seiner Konsequenz zu einer Toleranz, in der man z.B. niemals, “wenn wir als Abendländer einem Buddhisten entgegentreten, ihn überredend oder zwangsweise zu einem Christen machen wollen, weil wir glauben, dass das, was ihm selbst gegeben ist und was als das das Tiefste in seiner Religion enthalten ist, ihn schon zum Christus hinführen wird. Wir glauben vor allen Dingen seiner eigenen Wahrheit.” (3) Die unpersönliche Ebene begründet ein tiefes gegenseitiges Verstehen der jeweiligen Impulse, “wo der Mensch zusehen und aufnehmen darf, was ihn mit dem Göttlichen verbinden kann” (4) ohne jedes “Unfrieden stiftende Bekenntnis mit einem religiösen Führer persönlicher Art.” (4) Die Selbstgewahrwerdung – d.h. Initiation – sei vielmehr Harmonie und Verständnis stiftend, ohne sich gegenseitig Paradigmen aufdrängen zu wollen. Erst auf dieser Ebene sei man tatsächlich Anthroposoph – unabhängig davon, ob man christlichem oder buddhistischem Bekenntnis folge.
<br />
<br />
Es ist dann schon erstaunlich, wie weit Rudolf Steiner sich zwölf Jahre später, am 11. September 1924, im Rahmen des Priesterkurses zur Apokalypse des Johannes, selbst widerspricht – denn die Toleranz, die er gegenüber dem Buddhismus bezieht, findet sich in Bezug auf den Islam – den er in seiner arabistischen Hochkultur, aber auch vage – in Bezug auf den Mohammedismus ohne nähere Ausführungen verdammt nicht. Er sieht im Islam in den von ihm dargestellten kulturellen Spielarten die Rolle des globalen Gegenspielers “gegen das christliche Prinzip im Menschen” (5) und spricht ihm gleichzeitig jede eigenständige innere Entwicklung ab. Die “Vertreter des Arabismus in Europa” hätten durch den Darwinismus die Vorstellung des dem Tierreichs entsteigenden Menschen geprägt – aber auch eine rein deterministische Sicht auf den Menschen: “Da kann der Mensch sich nicht selber finden.” (6) Denn der Islam “kennt nur die starre Lehre.” (6)
<br />
<br />
In diesen Zusammenhang fügt Rudolf Steiner eine bekannte historisch-okkulte Deutung des Bösen hinzu, das sich “der damaligen Gesinnung der römischen Kirche bediente” (7) und in einer weiteren Eskalation den Templer-Orden vernichtete. Die angesprochene “Gesinnung” freilich war – was Steiner verschweigt – in ihren Spielarten von Inquisition und Gegenreformation gerade der Bekämpfung der liberalen maurischen Hochkultur in Spanien entsprungen, in der die religiösen und gesellschaftlichen Kräfte in einer für die Zeit bemerkenswert toleranten und freizügigen Art miteinander agiert hatten. Dieser weltoffenen “arabistischen” Blüte mit ihren gesellschaftlichen, medizinischen, kulturellen und wirtschaftlichen Höhepunkten Entwicklungsmöglichkeiten abzusprechen, erscheint aus heutiger Sicht mehr als widersprüchlich. Diese Blüte wurde aus reaktionären Motiven genau so zerstampft wie der global aufgestellte Templer-Impuls.
<br />
<br />
Der Furor, mit dem Rudolf Steiner seine drastische und undifferenzierte, pauschale und apokalyptische Attacke gegen den Islam ausrichtet, hat aber einen aus den Vorträgen ersichtlichen Subkontext, der immer wieder aufschimmert: Es geht ihm im Kern um die Bedeutung der Transsubstantiation, die auch innerhalb der Priesterschaft der Christengemeinschaft seit Jahren diskutiert worden war (8). Es geht darum, ob diese symbolisch oder als tatsächlich geistiges Geschehen aufzufassen sei. Die oben angesprochene “unpersönliche Ebene” – die Realität des Geistes – ist für Rudolf Steiner die Kernfrage in Bezug auf den christlichen und damit auch anthroposophischen Impuls. Der Furor Steiners richtet sich mithin gegen Priester und Anthroposophen, die materialistischen Vorstellungen verhaftet bleiben würden, die er vom Islam, Teilen des Katholizismus, Dämonen und Darwinisten determiniert zu sein behauptet. Die “Vertreter des Arabismus in Europa”, die er als dämonische Gegenspieler wittert, sitzen eben auch in den eigenen Reihen. Der in geradezu mittelalterlicher Manier verdammte Islam steht in dieser internen Auseinandersetzung ganz offensichtlich nur als Projektionsfläche und als Sündenbock – als Chiffre für diejenigen, die Steiners spirituellen Ansprüchen nicht genügen wollten oder konnten.
<br />
<br />
Lorenzo Ravagli geht in einer Besprechung von Christian Clements sechstem Band der kritischen Ausgabe “Notwendig ein Torso. Zu Band 6 der kritischen Steiner-Ausgabe – #1” auch diesen scheinbar unauflöslichen Widersprüchen in Steiners Werk und Wirken nach, die ja auch eine scheinbar ebenso unvermeidlich unversöhnliche Diskussion über die Frage ausgelöst haben, ob und wie weit anthroposophische Literatur nach wissenschaftlichen Maßstäben beurteilt, kategorisiert und kontextualisiert werden kann und darf. Dieser scheinbare Widerspruch löst sich nach Clements Darstellung auf, sobald die geistige Ebene nicht mehr im Sinne eines naiven Realismus als “vorhanden” vorausgesetzt, sondern verstanden wird als sprachlich-bildliche Hinweise auf eine Ebene, die vom Leser oder Hörer in seinem eigenen Erleben erst geistig erschlossen und realisiert werden kann und muss. Initiations-Texte sind nicht naiv als “Information” hinzunehmen (etwas, worauf auch Georg Kühlewind eine Generation zuvor immer wieder hingewiesen hat), sondern als Katalysatoren einer aktiven Realisation des Rezipienten; sie verfolgen “initiationsdidaktische Absichten”:
<br />
<br />
“Daher ist es nur konsequent, wenn er als Theosoph das Ziel verfolgte, die »uralte Weisheit« (die philosophia perennis) aus einer »Transzendenzlehre« mit quasi-religiösem Charakter in eine »Darstellung der menschlichen Wirklichkeitserfahrung bzw. -hervorbringung« umzuwandeln. Seine Schriften verlangen den Lesern ab, die Welten, die er vor ihren Augen heraufzaubert, »nicht als transzendente, an sich bestehende Orte« vorzustellen, »die unabhängig« vom Bewusstsein bestehen, das sie erlebt, sondern »als transzendentale Modi von Wirklichkeitserfahrung«. Was ist damit gemeint? Diese Welten entfalten sich um den Menschen herum, je nachdem, welche Denk- oder Anschauungsformen er realisiert. Eine »Seelen«- oder »Geisterwelt« existiert nach Clement nicht an sich, sondern nur für den Menschen, der sie durch sein Denken und Anschauen hervorbringt. Der Mensch als seelisches oder geistiges (oder leibliches) Wesen existiert also ebensowenig an sich, sondern nur insofern, als er sich als solches durch sein Denken und Anschauen hervorbringt. Nur: wer bringt das Denken und Anschauen des Menschen hervor? Noch einmal betont der Herausgeber: Steiners theosophische Texte »bilden nicht« eine seelische oder geistige Wirklichkeit »ab«, sondern schildern »seelische und geistige Erlebnisse« – die freilich »in Bilder und Begriffe rückübersetzt« sind, die vom gewöhnlichen Bewusstsein verstanden werden können. Außerdem verfolgen Steiners Texte eine initiationsdidaktische Absicht: sie beabsichtigen nicht die Information des Lesers über eine objektiv vorhandene Wirklichkeit, sondern dessen Transformation, sie verstehen sich als »Katalysatoren« für die Entwicklung im Rezipienten zunächst verborgener »Wahrnehmungs- und Erkenntnisfähigkeiten für Seelisches und Geistiges«.” (8)
<br />
<br />
Allerdings ist das an eine Autorität wie Steiner anlehnende Aufsaugen von okkulten Informationen im Sinne eines naiven Realismus der deutlich bequemere Weg. Zudem hat Steiner selbst zwar auf den hinweisenden Bildcharakter seiner Arbeiten und Äußerungen immer wieder explizit hingewiesen – schließlich wäre sein Werk in dieser Auffassung genau das, was er am Islam so vehement kritisiert: er “kennt nur die starre Lehre.” (6) Andererseits hat er selbst bestürzend ungehalten reagiert, wenn Mitglieder oder Priester die intendierte Ebene – siehe die Äußerungen im Zusammenhang mit der Transsubstantiation – aus seiner Sicht verfehlten. Das Aus- und Fortspinnen der naiv aufgefassten bildhaften Geisterwelten mit den unterschiedlichsten Gewürzen und Geschmacksrichtungen – vor allem aber mit suggestiven, sensationellen Anteilen – ist bis heute eine gängige Marketing-Strategie. Leicht verdauliche Esoterik-Kost boomt. Ebenso aber die Nutzung der aus damaligen Diskussionen entsprungenen radikalen, pauschalisierenden Äußerungen Rudolf Steiners – etwa in anthroposophisch-rechtspopulistischen Nischen. Die kritische Sichtung des Werks, wie sie Christian Clement vornimmt, die die Ebenen der Deutung und Bedeutung ebenso wie die Entstehungsgeschichte des Werks reflektiert, steht dagegen noch am Anfang – aber, immerhin: Der Anfang ist gemacht.
<br />
<br />
-----------------------
<br />
<br />
1 Rudolf Steiner, Die drei Wege der Seele zu Christus, Dornach 1994/4, S. 149
<br />
<br />
2 dito, S. 150
<br />
<br />
3 dito, S. 150f
<br />
<br />
4 dito, S. 151
<br />
<br />
5 Rudolf Steiner, Apokalypse und Priesterwirken, Dornach 2001, S. 117
<br />
<br />
6 dito, S. 107
<br />
<br />
7 dito. S. 120
<br />
<br />
8 https://anthroblog.anthroweb.info/2017/notwendig-ein-torso-zu-band-6-der-kritischen-steiner-ausgabe-1/?fb_action_ids=10209820384442080&fb_action_types=news.publishes</blockquote>
Dit wordt dan weer op 1 augustus verder onderzocht en min of meer genuanceerd met <a href="https://egoistenblog.blogspot.nl/2017/08/feuergeister-manichaer-und-computer.html" rel="nofollow" target="_blank">‘Feuergeister, Manichäer und Computer-Bots. Über die Akademie von Gondischapur’:</a><br />
<blockquote>
Selten war die Quellenlage so dünn – aber doch sprechend genug: Man denke sich ein gemeinsames spirituelles Studium von Ärzten und Theologen, die Ausprägung einer tätigen Praxis, in dem Studium und Sakrament im Sinne einer “innenweltlichen Askese” zusammen fliessen, um in einem Opus caritatis “die tätige Seele des philosophierenden Arztes, die tätige Seele des opfernden Priesters” (1) zu verwirklichen – die Begründung der Medizin aus religiösen Impulsen heraus, denen islamische Theologen und Forscher, christliche Nestorianer, Aristoteliker, Manichäer und – als sassanidische Staatsreligion im Hintergrund – Anhänger der tausend Jahre währenden Feuer-Verehrung der Zoroastrismus angehörten: Das ist Gondischapur.
<br />
<br />
Das spätantike Sassaniden-Reich entstand im 3. Jahrhundert und entwickelte sich aus dem heute iranisch-irakischen Grenzgebiet heraus vor allem unter Chosrau II zu einem persischen Weltreich, das die Römer vom Osten her überwältigte. Es gab aber auch – was die philosophierenden Herrscher, aber auch die Ärzte von Gondischapur betrifft – ständige Kontakte z.B. mit Indien. Ursprünglich entstanden ist die Akademie unter Chosrau I (241-272) nach der Gefangennahme des römischen Kaisers Valerian, der mit christlichen Priestern nach Gondischapur verschleppt wurde – damals ein Bischofssitz namens Beth Labat, heute vermutlich im iranischen Ahvaz (Khzuestan) gelegen. Chosrau baute die Stadt für seine prominenten Gefangenen aus und installierte ein aufwändiges Bewässerungssystem.
<br />
<br />
Zu dieser Zeit trat dort auch der 24jährige Mani auf, ein Perser, der eine Weltreligion aus der moralisch empfundenen Natur – vor allem Sonne und Tierkreis – heraus begründen wollte. Sein Dualismus zwischen Licht- und Schattenreich war letztlich ein Ableger der spirituellen “nous”-Geist-Begrifflichkeit von Aristoteles, die auch bei den christlichen Nestorianern eine zentrale Rolle spielte. Mani ist im Februar 277 auch in Gondischapur hingerichtet worden, nachdem er mit den zoroastrischen Priestern in Konflikt geraten war. Seine Haut soll abgezogen und an der Stadtmauer von Gondischapur als Abschreckung ausgestopft aufgehängt worden sein. Im Kölner Mani-Kodex liegt eine frühe (4. Jahrhundert) Biografie Manis auf Pergament vor, ein winziges Buch mit 192 Seiten, das 1969 von der Universität Köln gekauft worden ist.
<br />
<br />
Manis gescheiterter Versuch, die uralte, aber im Sassanidenreich beherrschende und bis ins 10. Jahrhundert in der Region nachweisbare (und bis heute als Parsentum bestehende) zoroastrische Religion zu reformieren, zeigt schon die Vielfältigkeit, aber auch Dynamik spiritueller Bewegungen um Gondischapur herum. Die Toleranz der sassanidischen Herrscher wurde nicht immer von den Priestern geteilt. Trotz der dualistischen Weltsicht und der Mehrheit der Götter, die Ahura Mazda begleiten (z.B. Anahita), wurde der sonnengleiche Schöpfergott doch monotheistisch aufgefasst – das Schattenelement Ahriman regierte im Totenreich. Zur Zeit der Sassaniden lebte sich dieser auf Zarathustra (2) zurück gehende Kult als zurvanistische Variante in Feuertempeln aus, ja als ein das Land bis in jeden Haushalt hinein beherrschendes System heiligen Feuers:
<br />
<br />
Die häuslichen Feuer in der Küche durften dreimal benützt werden, dann musste es in der Berührung mit einem höheren Feuer gereinigt werden. “Es wurde zu diesem Zweck zum nächstgelegenen Adhuranfeuer getragen, das jeweils zehn Hausfeuern zugeteilt war und wohl von zwei (Priestern) versehen wurde. Solch ein Adhuranfeuer musste überall dort sein, wo mindestens zehn Hausfeuer zusammen angelegt waren. Offenbar war jeder Provinz sodann übergeordnet ein Bahramfeuer zugeteilt. Die letzte Instanz dieses Reinigungsweges der peripheren Feuerdienste waren die altehrwürdigen Reichsfeuer Adhur Farnbag, Adhur Gusnasp und Adhur Burzin Mihr – alle drei auf Bergen gelegen und dadurch auf den uralten Brauch der Hoch-Kultstätten verweisend. Das bedeutendste dieser Feuer war zweifellos Adhur Gusnasp. (..) Lokalisiert wird es von den Historikern allgemein nach Siz in Aserbaidschan, dorthin, wo heute noch die “Takht-i Sulaiman” genannten Ruinen stehen. Schon der erste Sassanide sendet Geschenke an die Stätte.” (3) Die Kulte der Priester an diesen heiligen Feuer-Altären müssen beeindruckend gewesen sein. Nichts durfte das Feuer verunreinigen, nicht einmal der Atem der Priester, die selbst das Holz nicht mit bloßen Händen berühren durften. Die Gesänge gingen tief bis in vorchristliche Zeit (ca 1800 bC) zurück. In den mehrmals am Tag stattfindenden Zeremonien am Feuer, das in Adhur Gusnasp 700 Jahre ununterbrochen brannte, wurden Opfer gebracht und Wahrsagungen gemacht. Erst im 11. Jahrhundert verlöschten die letzten dieser Kultstätten.
<br />
<br />
Die Anthroposophin Elisabeth Leu schreibt schwärmerisch von diesen Feuerkulten: “In die heilige Seequelle warf Zarathustra, als er sein Wirken auf Erden begann, ein reine Perle. Durch die Berührung der Perle mit dem Wasser flammte ein Feuer auf. Durch Jahrhunderte brannte das “himmlische Feuer” an jener Stätte, sorgsam von Priestern und Königen gehütet. Eine feurige Flamme, das Zeichen des Geistes. Perle, persisch Gor oder Gohar, bedeutet auch Grundstoff, Substanz. Das manichäische Symbol für Mitleid war eine Perle, die auch als der oberste Lichtstein in der Lichtburg schimmerte. Das Zeichen der Manichäer war ein Kreuz in einem Kreis von zwölf Perlen.” (4) Sie vergisst dabei zu erwähnen, dass Mani von den zoroastrischen Priestern in Gondischapur hingerichtet worden ist – ein damals, nach nahezu 2000 Jahren bestehender Existenz, schon überaus konservativer Kult, der auch mit den christlichen Nestorianern rang und ab dem 7. Jahrhundert mit dem expandierenden Islam.
<br />
<br />
Ein weiterer, wesentlicher Einfluss auf die Region und insbesondere auf die Akademie waren die Nestorianer. Nestorius, 381 geboren, war ebenfalls Perser und entstammte der syrischen Euphrat-Region. Er lebte im Kloster des heiligen Eupropius bei Antiochien. Nach langwierigen theologischen Differenzen wurde er in eine Strafkolonie nach Oberägypten geschickt, obwohl er eine ganze Reihe von Anhängern hatte. Große Teile seiner Lehre sind geheim geblieben – es darf aber davon ausgegangen werden, dass seine Auffassung vom Menschen, aber auch von Christus der Logos-Lehre des Aristoteles folgte. Dabei wird der schaffende Geist – nous poetikos – zwar als in einem sterblichen Gefüge verstanden, lebt darin selbst aber als aphthartos – als unsterblich und unverletzlich, unvermischt mit dem körperlich-seelischen Bild, in dem er erscheint; er ist voller schaffender, formender Energie und tritt durch eine Tür in die physische Existenz ein. Daraus abgeleitet war das Christus-Verständnis der Nestorianer so, dass der schaffende Christus-Geist ebenfalls unwandelbar und unveränderlich aufzufassen ist – auch er tritt ein in das Leib-Seele-Gefüge des Jesus; er ist daher auch nicht zu verstehen als von Maria als Gott geboren. Die Vorwürfe an die Nestorianer bestanden also darin, die gottmenschliche Einheit in Christus zu leugnen. Tatsächlich schreibt Nestor: “Sie – Maria – ist die Mutter eines Knäbleins, non deitatis, nicht einer Gottheit!” (5) Vermutlich darf man die Nestorianer als direkte Nachfolger der Urchristen verstehen, die den Bezug auf Aristoteles eher aus Gründen der Rechtfertigung herstellten. Sie werden auch nicht als Häretiker verstanden, obwohl sie in der Doppelgestalt des Gottessohnes die Existenz eines lebenden kosmischen Christus ebenso bejahten wie die geistige Doppelexistenz des Menschen, dessen tätiger, nicht-korrumpierter kosmischer Teil nie restlos in der physischen Existenz aufgeht.
<br />
<br />
Im fünften Jahrhundert kam ein weiterer Einfluss nach der Schließung der Athener Philosophen-Akademie durch Justinian (6) hinzu: Eine Gruppe von sieben bedeutenden Philosophen, deren – durchaus klassisch – griechisch-polytheistischen Lehren nicht mehr in die eingeebnete christlich-römische Staatskirche und den kodifizierten Rechtsstaat passten, gingen von Athen nach Gondischapur ins Exil, wo sie bis 533 blieben. Sie lehrten über die Physiologie des Auges, das Verhältnis von Leib und Seele im Schlaf und im Wachen, über Klima, Jahreslauf, die Kugelform der Erde, die Natur der Winde und den Einfluss des Mondes auf das Meer, und selbstverständlich – als die Neoplatoniker, als die sie bezeichnet wurden, über Platon und die griechische Philosophie und Wissenschaft insgesamt.
<br />
<br />
Es ist faszinierend, zu lesen, dass eine der Grundfragen des Perserkönigs an die Gelehrten war: “Zum Ersten: Welches ist die Natur der Seele, und ob sie in allen Körpern eine und dieselbe ist oder ob sie differiert (von anderen)?” Ob der Geist des Menschen geschöpft sei aus einem kosmischen Logos und sich darin nach dem Tod auch wieder auflöse, war also ein zentrales Thema dieser akademischen Erörterungen – ein Thema, das noch fast tausend Jahre später zur hitzigen Debatte eines Thomas von Aquin (“de unitate intellectus”) gegen die Anhänger des Averroes gehören sollte – ein späterer Bruchpunkt zwischen Dominikanern und dem Islam. Tatsächlich ist auch die Auffassung der Nestorianer vom unberührbaren individuellen Geist des Menschen an diesem Bruchpunkt angesiedelt. Letztlich entwickelte sich die Akademie in die Richtung einer rein physischen Existenz des Menschen, dessen Geist sich nach dem Tod auflöst- und legte damit sehr früh die Grundlagen für die heute so verstandene wissenschaftliche Weltsicht. Angelegt war die Intention der Akademie – so wie sie Rudolf Steiner versteht – anders angelegt; er sah in Gondischapur die Chance einer konstruktiven Verschmelzung von altem Mysterienwissen, wie in den Feuerkulten, mit dem früh-christlichen Impulse, wie er sich in den Nestorianern auslebte: “Die Akademie von Gondishapur war vor allen Dingen damit beschäftigt, die alte orientalische, schon in Dekadenz gekommene geistige Kultur mit dem Aristotelismus zu durchdringen, sie in einer ganz neuen Form zu gestalten. Der Aristotelismus ist da erst wiederum in seiner eigenen Gestalt erstanden. Die Christen hatten ihn ja nicht fortgepflanzt.” (7)
<br />
<br />
Rudolf Steiner versuchte Anfang des 20. Jahrhunderts, diese tausendjährige Debatte, die in Gondischapur entsprang, wieder aufzugreifen und bezog dabei eher den Standpunkt der Neoplatoniker und Nestorianer: “So dass wir also sagen können: Gewissermaßen entfaltet sich aus der Ideenwelt heraus, die Ideenwelt erlebend, die Seele, die Psyche. Und die Seele, sie schafft sich, ebenso wie die Ideenwelt die Psyche, die Seele schafft, so schafft sich die Seele ihrerseits erst die Materie, in der sie verkörpert ist. So dass also dasjenige, was da drunten ist und woraus die Psyche ihren Leib schafft, im wesentlichen ein Geschöpf dieser Psyche ist. Da aber ist erst der Ursprung der Individuation, da erst gliedert sich die Psyche, die sonst teilnimmt an der einheitlichen Ideenwelt, da gliedert sie sich in den Leib A, in den Leib B usw. ein, und dadurch entstehen erst die Einzelseelen. Die einzelnen Seelen entstehen dadurch, dass gewissermaßen die Psyche eingegliedert wird in die einzelnen materiellen Leiber.” (8)
<br />
<br />
Nimmt man den lebhaften personellen und ideellen Austausch mit Indien hinzu, so zeigt sich in Gondischapur, der Geburtsstätte der modernen Medizin, Wissenschaft und Anthropologie, eine wirklich kosmopolitische Stätte, ein Zusammenfließen der griechischen Philosophie mit dem Früh-Christentum, den Manichäern, der sassanidischen National- und Staatskirche mit ihren überragenden, toleranten Königen und Kriegsherren, dem Zurvanismus mit seinen Ursprüngen in Zarathustra, den Aristotelikern aus Antiochien, den Neo-Platonikern aus Athen und den Nestorianern – eine Vielfalt in einem Thinktank bis zum 7. Jahrhundert, als eine Einebnung durch die Expansion des Mohammedismus einsetzte. Nach Chosrau II (628), der wohl Philosophie und luxuriöses Leben dem permanenten Krieg gegen römische, islamische, aber auch innere Fronten vernachlässigt hatte, wechselten die sassanidischen Könige rasch. 636 kam es zur großen Schlacht mit dem islamischen Heer bei Hira. Die sassanidische Führungselite floh nach China. Zwar bestand die Akademie weiter, aber auch die zoroastrische Staatsreligion veränderte sich entscheidend. Der Einfluss auf die Forschung und Lehre in Gondischapur, das bisherige aristotelische Verständnis von Logik ausschließlich auf sinnliche Phänomene zu reduzieren, ging nicht auf islamische Einflüsse, sondern auf die “zoroastrische Seite” zurück: “Von der zoroastrischen Seite sei ein Angriff innerhalb der Akademie vorgetragen worden” (9) – so Rudolf Steiner (10), womit der bisherige Multi-Kulturalismus beseitigt, eine innere ideologische Säuberung innerhalb des religiösen Systems vorgenommen, aber auch die gesamte “christlich-aristotelische Anthropologie” gezielt in eine exotische “Nebenentwicklung” (10) abgedrängt wurde. Der Zoroastrismus, der sich bereits zuvor der Manichäer entledigt hatte, trug nun, von innen her vom immer dominierenderen Christentum, von außen von den islamischen Heeren bedrängt, der sassanidischen Toleranz beraubt, die meisten Feuerkulte und alle Spielarten des Zurvanismus zu Grabe: Ein Dogmatismus mit glatten religiösen Kanten sollte die Führungselite in ihren Positionen halten, in der Neuausrichtung kompatibel und im Menschenbild reduziert, ohne Anstoss zu erregen, aber förderlich für die korrupte Elite: Das waren die neuen Rahmenbedingungen für die Akademie, die von nun an auch Aristoteles reduktionistisch interpretierte: Ein mechanistisches Welt- und Menschenbild entstand, wurde gelehrt und praktiziert, das sich – medizinisch – als äußerst effektiv erwies.
<br />
<br />
Von der Perspektive her gesehen: Wie fruchtbar hätte eine im Iran gelegene Forschungs- und Begegnungsstätte zwischen Islam und Ur-Christentum, zwischen Indien und dem Kloster von Monte Cassino, zwischen Aristotelikern und Anhängern alter Kulte werden können? Rudolf Steiner wird nicht müde zu betonen, dass die Bewusstseinsgeschichte der Menschheit eine andere hätten werden können, hätte nicht jenes Zerbrechen und die Umdrehung des spirituellen Impulses der Akademie von Gondischapur der menschlichen Entwicklung “einen innerlichen Knacks bis in die Leiblichkeit hinein” (11) gegeben. Es hätte allerdings, wäre die Korruption des ursprünglichen Impulses nicht durch die anstürmenden islamischen Truppen verwässert worden, sehr viel schlimmer kommen können: “Der Mohammedanismus war dazu bestimmt, die gnostische Weisheit von Gondishapur abzustumpfen, ihr die eigentliche, stark ahrimanisch versucherische Kraft, die sie auf die Menschheit sonst ausgeübt hätte, zu nehmen.” (12) Die intrigante Umleitung des Impulses innerhalb der zoroastrischen Elite – insbesondere durch einen bedeutenden Meister (13), die die allmähliche individuelle Entwicklung der Intelligenz überspringen wollte durch einen “mit höchster logischer Intelligenz” ausgestatteten “Kollektivgeist” (14) oder einem kollektiv-“logizistischen Automatismus im Gedankenbilder-Haben” (15), gelenkt durch eine elitäre Gruppe, wurde gestoppt, auch durch das innere Drängen der Christen, “gegen Ende der Sassaniden-Zeit (..) sassanidische Staatsreligion zu werden” (16). Dieser Machtkampf, ja Umsturz hat sich in der Mitte des 7. Jahrhunderts abgespielt. Von nun an war der “Aristoteles mysticus” als gemeinsame Verständnisgrundlage verschwunden und wurde durch eine rein rationalistische Neuinterpretation ersetzt. Berühmte Generationen von Ärzten und Astronomen wanderten aus an die Höfe der Kalifen von Bagdad. Ihr Wissen verbreitete sich und wurde allmählich über die Klöster des Westens zum geistigen Gemeingut.
<br />
<br />
Vielleicht lässt sich aus der ähnlichen Konstellation die Verbindung nachvollziehen, die Rudolf Steiner zwischen Gondischapur Mitte des 7. Jahrhunderts und dem Massenmord an den Templern im 14. Jahrhundert gesehen hat. In beiden Fällen ist ein spiritueller, internationaler und Grenzen überwindender Impuls im Kern getroffen, beraubt und geistig umgedreht worden – im Fall Philipp des Schönen zur Konstituierung des Nationalismus, aber mit Mitteln wie Desinformation, Verfolgung, Folter und Diebstahl in nie gekanntem Ausmaß. Im Fall des unbekannten Lehrers aus Gondischapur war der Zweck eine globale Bewusstseins-Blendung durch eine passiv wie eine Offenbarung aufgenommene Logizistik: “Und die Absicht bestand, die ganze damals bekannte zivilisierte Welt mit dieser Gelehrsamkeit zu überschwemmen.” (17)
<br />
<br />
Den dritten derartigen, damit korrespondierende Impuls verortete Rudolf Steiner um die letzte Jahrtausendwende. Man muss sich fragen, ob der Optimismus eines Heinz Herbert Schöffler, der Ende der 70er Jahre schrieb, heute noch Bestand hat: “Das Problem der Selbsttätigkeit von Logik, der allvorgeformten Begriffsmatrix, in die es allzu leicht gelingt, die eigene Begriffsfähigkeit willenlos einzugliedern, das Maschinenhafte von Begriffsverknüpfungen, das man keinesfalls eigenintentionales Denken nennen könnte, – all dieses wird vermieden in der sorgfältigen von Generation zu Generation erfolgenden Ausbildung des Ichs.” (18) Man fragt sich, ob das über Generationen ausgebildete selbsttätige Denken denn noch Bestand hat angesichts der Blendung von zwei Milliarden aktiven Facebook-Nutzern, kursierender nationalistischer, irrationaler, verschwörungstheoretischer “Begriffsmatrix” – befeuert durch technische Twitter-Bots und Fake-News-Schleudern, die nicht nur nationalistischen Interessen, sondern einer international aufgestellten neuen Elite von Superreichen dient, die heute –von Russland bis Amerika – direkt die Macht ergriffen hat und tatsächlich von großen Teilen der jeweiligen Bevölkerung nicht nur gestützt und gewählt, sondern auch vergöttert wird. Die mühsam aufgebauten demokratischen Strukturen werden durch neue Diktatoren, gelenkte mediale Bestrahlung und die sich aufschaukelnde Neigung zu hysterischen Ideologien in den Grundfesten erschüttert – jenseits aller Logik, global und vor aller Augen. Ein Meister der Lüge wie Vladimir Putin kann einen Massenmord vor laufenden Kameras inszenieren und ihn gleichzeitig leugnen lassen – es ist ihm Applaus von Millionen gewiss, wenn nur die Meinungsmacher-Bots ihre Arbeit in den sozialen Netzwerken verrichten. Das “Maschinenhafte von Begriffsverknüpfungen” (18) wird virtuell in die jeweils gewünschte Richtung gelenkt; die Blendung des “eigenintentionalen Denkens” (18) im globalen Maßstab vollzogen – auch im Namen von Religionen: Eine generelle Korruption jedweder Logik und Moral. Die Meinungsmacher gestalten die globale Bewusstseins-Blendung durch eine an die Technik delegierte Logizität, eine anti-individuelle geistige Enteignung durch eine neue globalisierte Elite: Gondischapur blüht und gedeiht in den neuen Gewändern des 21. Jahrhunderts.
<br />
<br />
____________
<br />
<br />
1 Heinz Herbert Schöffler, Die Akademie von Gondischapur, Aristoteles auf dem Wege in den Orient, Stuttgart 1982/2, S. 91
<br />
<br />
2 Rudolf Steiner: “Zarathustra hat seine Schüler folgendes gelehrt: Wenn ihr hinaufschaut zur Sonne, so nehmt ihr die wohltätige Wärme wahr und das wohltätige Licht, das der Erde zustrahlt; wenn ihr aber höhere Organe entwickelt, wenn ihr geistiges Wahrnehmen entwickelt, so könnt ihr das Sonnenwesen wahrnehmen, das hinter dem physischen Sonnenleben ist; und dann nehmt ihr wahr Klangeswirkungen und in den Klangeswirkungen Lebenssinn. Was so als Geistiges hinter den physischen Sonnenwirkungen als Nächstes wahrzunehmen war, das bezeichnete Zarathustra für seine Schüler als Ormuzd, als Ahura Mazdao, als die große Aura der Sonne.” GA 123, S. 67
<br />
<br />
3 Schöffler, S. 46
<br />
<br />
4 Elisabeth Leu- Schmidt, Ein Gralsimpuls im Osten, Dornach 1980, S. 10
<br />
<br />
5 Schöffler, S. 55
<br />
<br />
6 Rudolf Steiner: “Und so war denn auch der Kaiser Justinian ein Handlanger gewisser Wesenheiten, als er, der ja ein Feind war alles dessen, was aus der hohen Weisheit des Griechentums überkommen war, 529 die Philosophenschule in Athen schloß, so daß die letzten Reste der griechischen Gelehrsamkeit mit dem hohen aristotelisch-platonischen Wissen verbannt wurden und nach Persien hinüber flüchteten. Nach Nisibis waren schon früher, als Zeno Isauricus im 5. Jahrhundert ebensolche griechische Weise von Edessa vertrieben hatte, die syrischen Weisen geflohen. Und so versammelte sich gegen das Jahr 666 in der persischen Akademie von Gondishapur wirklich dasjenige, was auserlesene Gelehrsamkeit war, die herübergekommen war aus dem alten Griechentum und die keine Rücksicht genommen hatte auf das Mysterium von Golgatha.” GA 182, S. 169
<br />
<br />
7 Rudolf Steiner, GA 325, S. 58
<br />
<br />
8 Rudolf Steiner, Vortrag vom 22. 5. 1920
<br />
<br />
9 Schöffler, S. 85
<br />
<br />
10 Vorträge Rudolf Steiners vom 11. 10. 1918 – 16. 10. 1918 in GA 184 und GA 182
<br />
<br />
11 R.St. GA 182, S. 171ff
<br />
<br />
12 R.St GA 184, S. 282f
<br />
<br />
13 R. St. GA 184.283f: “Das ist nicht erreicht worden, was der große Lehrer, dessen Name unbekannt geblieben ist, der aber der größte Gegner des Christus Jesus war, was der den Schülern beigebracht hat, aber etwas anderes ist doch erreicht worden. Die gegenwärtige naturwissenschaftliche Denkweise hat sozusagen mit dem Christentum als solchem in Wirklichkeit nichts zu tun. Man kann Schritt für Schritt, von Jahrzehnt zu Jahrzehnt verfolgen, wie, zwar abgestumpft, die gnostische Gondishapur-Weisheit über Südeuropa und Afrika nach Spanien, nach Frankreich, nach England sich hinein verbreitet hat und dann über den Kontinent, gerade auch auf dem Umwege durch die Klöster; kann verfolgen, wie das Übersinnliche herausgetrieben und nur das Sinnliche zurückbehalten wird; und es entsteht das abendländische naturwissenschaftliche Denken. Besonders interessant ist es, den Roger Bacon nach dieser Richtung zu studieren.”
<br />
<br />
14 Schöffler, S 78
<br />
<br />
15 Schöffler, S. 123
<br />
<br />
16 Schöffler, S. 80
<br />
<br />
17 R. St. GA 184, S. 282
<br />
<br />
18 Schöffler, S. 128</blockquote>
Tot slot dan <a href="https://egoistenblog.blogspot.nl/2017/07/der-meister-und-sein-schatten-von-tycho.html" rel="nofollow" target="_blank">‘Der Meister und sein Schatten. Von Tycho Brahe zum organischen Denken des Sonnensystems’</a> op 18 juli:
<br />
<blockquote>
Tycho Brahe ist eine der historischen Persönlichkeiten, die außerordentliche Gunst in der Bewertung Rudolf Steiners erhielten; als Astronom und Astrologe am Hofe Rudolf II in Prag, in einer ungewöhnlich unruhigen Zeit, zwischen Gegenreformation und aufrührerischen protestantischen und nationalistischen Bewegungen, genoß Brahe großes Wohlwollen des Habsburger Nonkonformisten Rudolf. Letzterer war geprägt durch eine Kindheit an einem spanischen Königshof, der in Bigotterie, Gegenreformation und öffentlichen Hinrichtungen im Nachklang an die Zerschlagung der maurischen Kultur erstickte: “The period in which Rudolf grew up in Spain was, therefore, one of neoscholasticism and mysticism, of persecuted illuminists and burnt heretics, of extreme religious bigotry and political absolutism.” (1) Rudolfs Reaktion darauf war eine Mischung zwischen eigenem Absolutismus und der Gewährung liberaler Freiräume, zwischen politischer Lähmung und einer aktiven Verteidigung der Künste, des Okkultismus und der Wissenschaften. Tycho Brahe sollte zu einem von Rudolfs wichtigsten Ratgebern werden – als Astronom, aber auch, vor allem, als Hofastrologe, der Rudolf eigene Entscheidungen abnehmen sollte. Damit gesellte sich Brahe in eine Lage, die ihm durchaus nicht nur angenehm, aber typisch war für den “magischen Kreis” an diesem Hof: “During Rudolf’s reign, Prague not only attracted some of the greatest minds of the day in art and science, but also hordes of alchemists, astrologers and magicians on the make as well as soothsayers, fortune-tellers, charlatans, mountebanks and puffers who delighted in telling a tall yarn and fleecing the gullible.” (1)
<br />
<br />
Es erscheint doch erst einmal erstaunlich, dass Rudolf Steiner eine derart schillernde Persönlichkeit wie Tycho Brahe zu den geistigen Paten seiner anthroposophischen Bewegung kürte, ja sogar zu den michaelischen Vorbereitern jeglicher Esoterik des 20. Jahrhunderts: “Und sehen Sie, will man nun für das, was man erforschen soll für die Zukunft des zwanzigsten Jahrhunderts, einen bedeutsamen Helfer haben, sozusagen jemanden, der einem raten kann in Bezug auf die übersinnliche Welt, wenn man Impulse braucht, die da drinnen sind, dann ist es die Individualität des Julianus-Tycho.” (2) Steiner hat den karmischen Werdegang Tacho Brahes so geschildert, dass er ihn auf eine Weise verbunden hat mit Grals-Zusammenhängen und antiken Mysterien, dass diese Individualität eine esoterische Kontinuität darstellt: “Überall spielt da die Individualität, die zuletzt als Tycho Brahe inkarniert war, eine außerordentlich große Rolle. Er war überall bestrebt, die großen, dauernden Impulse dessen, was man Heidentum, was man altes Mysterienwesen nennt, eben auch zum besseren Verständnis des Christentumes zu erhalten. In das Christentum war sie eingezogen, während sie als Seele der Herzeloyde (3) lebte. Jetzt war er bestrebt, alles dasjenige, was er durch seine Initiation als Julianus Apostata (4) hatte, einzuführen in die Vorstellungen des Christentums. Und Tycho Brahe hatte bedeutenden Einfluß darauf, daß diese Seelen (der Michael-Strömung) nun am Ende des 19. Jahrhunderts vorbereitet auf die Erde herunterkamen, um den Christus nicht nur so zu schauen oder zu fühlen, wie ihn die verschiedenen Bekenntnisse fühlen, sondern wiederum in seiner grandiosen Weltherrlichkeit als den kosmischen Christus.” (5) Tycho Brahe wirkte in Steiners Darstellung “fortwährend” in dem, was seiner Vorstellung der michaelisch-esoterischen Impulse entspricht: “In den Strömungen, die ich als die Michael-Strömungen geschildert habe, findet sich eigentlich diese Individualität Tycho Brahe-Herzeloyde-Julianus Apostata fortwährend; in irgendeiner der übersinnlichen Funktionen ist sie im Grunde genommen immer da.” (6) Es ist aus Steiners Disposition naheliegend, dass er den abtrünnigen römischen Kaiser Flavius Claudius Iulinanus (7) überaus faszinierend fand – hatte dieser doch im 4. Jahrhundert den letzten Versuch gemacht, das Christentum als alles durchdringende römische Staatsreligion zu verhindern und stattdessen eine Neuauflage der eleusischen Mysterien zu fördern. Ein okkulter Nostalgiker also, ein Verehrer des praktizierten Klassizismus. Das, um dies schon anzufügen, hatte er mit Tycho Brahe gemein, der trotz hervorragender optischer Geräte und mathematischer Genies wie Kepler an seiner Seite an seiner – modifiziert ptolemäischen – Auffassung des Sonnensystems festhielt: “Moreover it was assumed that the Earth was at the centre of the universe and everything revolved around it. This view had prevailed since Aristotle had first insisted on the immutability of the spheres in the fourth century BC in Athens and it had been taken up by the great astronomer Ptolemy in Alexandria in the second century AD. By helping to destroy this carefully wrought world view Brahe and Kepler revolutionised astronomy.” (1) Tycho Brahe kämpfte – mit dem und gegen den jungen Kepler – um sein Weltbild, aber er verlor natürlich.
<br />
<br />
Was für eine Person war Tycho Brahe tatsächlich – vor dem Hintergrund der nach Rudolf Steiner betonten, über viele Inkarnationen verlaufenden initiatorischen Genialität? (8) “Brahe was born on 14 December 1546 into the aristocratic family of Otto Brache and Beate Bille in Knutstorp (Knudstrup) near Helsingborg, now in south-west Sweden, then part of Denmark.” (1) Mit zwei Jahren wurde Brahe seinen Eltern für eine fürstlich-lutherische Erziehung im Schloß von Tostrup entzogen. Mit 12 Jahren begann er sein Studium an der Universität von Kopenhagen, wechselte ein Jahr später an diese hoch angesehene Universität, zu den Fakultäten Astronomie und Astrologie. Er arbeitete sich intensiv in die Mathematik ein und verbrachte seine Nächte mit der Beobachtung der Himmelskörper. Die “Ordnung” in der Bewegung des Kosmos war – mathematisch berechnend und beobachtend – seine Profession. Schleifen, Retrogressionen der Planeten sowie Kometen blieben ein zu dieser Zeit aus der Sicht des ptolemäischen Weltbildes unlösbare Rätsel. Mit 15 wechselte Brahe nach Wittenberg, um Recht und Medizin zu studieren, aber auch um aktuelle astronomische Bücher sowie systematische Tabellen der Sternbewegungen und Zeichnungen von Albrecht Dürer einsehen zu können. Es wurde Brahe zwar klar, dass etwas an den Berechnungen nicht stimmen konnte: Die Erde konnte im Sonnensystem nicht absolut zentrales Element sein, aber Brahe war nicht willens, die Widersprüche in ein neues Weltbild über zu führen.
<br />
<br />
Nach einem Duell schwer verletzt, das er wenigstens in den Umrissen vorher astrologisch hatte datieren können, vertiefte sich sein okkultes Interesse auch in Richtung Alchemie. Zudem war er, durch das Duell im Gesicht entstellt, auf eine Prothese der Nase angewiesen: Man nannte ihn den “Mann mit der Silbernase”. Ab 1569 wirkte er in Augsburg – bekannt durch den Bau gewaltiger Apparate zur Observierung des Himmels, aber auch wegen seiner astrologischen Voraussagen ein Star unter der Prominenz. Nach dem Tod seines Vaters 1571 ging er, wohlhabend und in einer unverheirateten Beziehung, der acht Kinder entsprangen, zurück nach Dänemark, um nach dem Zusammenhang zwischen astronomischen und meteorologischen Phänomenen zu forschen und, ohne finanzielle Ansprüche und Nöte, Bücher zu schreiben. Wiederum wurde sein Weltbild – nach dem der Kosmos unveränderlich und geordnet sei – 1573 durch die heftige Explosion einer Super-Nova erschüttert: “In the previous year, at the age of twenty-five, he had seen on 11 November from his observatory an exploding star to the north-west of the constellation of Cassiopeia which shone brighter than Venus for more than a year. It was what is today known as a supernova, resulting from the explosion of a ‘white dwarf’ star. This anomaly was yet another blow to the medieval world view of the Aristotelians who believed that the heavens beyond the Moon were fixed.” (1) Trotz allem blieb Tycho Brahe bei der Ansicht, die Erde bewege sich selbst nicht, und der Mensch sei astrologisch zwar determiniert, aber auch fähig zur Überwindung seiner Anlagen. Außerdem war er im höchsten Maß abergläubisch. Schlechte Omen, üble Tage und ein Talisman bestimmten seine Entscheidungen. 1575 lernte er Rudolf II im Rahmen von dessen Krönungsfeierlichkeiten in Regensburg kennen und berechnete dessen Horoskop.
<br />
<br />
Zunächst aber wurde er vom dänisch-schwedischen König zurückberufen und erhielt lebenslängliches Anrecht auf die Insel Ven. Dort baute er eigenes Observatorium in einem Palast namens Uraniburg, errichtet nach den Prinzipien musikalischer Harmonie und geometrischer Symmetrie. Doch die Ordnung wurde von außen und innen gestört. 1577 entdeckte Brahe einen sehr irritierenden Kometen im neuen Observatorium, dessen Bahn, die er berechnete, sich außerhalb jeder Ordnung befand. Tycho Brahe schrieb alarmierte astrologische Briefe an den dänischen König und prophezeite schwerste Unruhen unter den Potentaten, ja sogar ein katastrophales Massensterben. Er konzipierte ein neues Konzept des Sonnensystems, in dem das Dogma der zentral unbewegten Erde immer noch intakt war. Diese Restbestände der katholischen Dogmen würden später die Grundlage des Prozesses gegen Galileo darstellen. Brahe genoss die Aufmerksamkeit der Mächtigen und baute weiter Observatorien, jedoch ohne je auf ein Teleskop zurück zu greifen. Brahe unterrichtete Assistenten und Schüler, sagte aber auch astrologisch die Zukunft voraus. Dabei pflegte er seine falschen Prophezeiungen später zu unterschlagen oder zu beschönigen. Seine abenteuerlichen medizinisch-alchemistischen Mixturen gegen die Pest waren in jeder Apotheke zu haben, aber wirkungslos. Sein Verhalten gegenüber der Bevölkerung der Insel, die ihn zu versorgen hatte, war von Geiz, Brutalität und Willkür geprägt – er zahlte den Untergebenen niemals etwas. Brahe verlor die Unterstützung des sehr jungen neuen dänischen Königs und sah, angesichts seines autokratischen und herrischen Auftretens, allmählich dem finanziellen Ruin entgegen. 1596 packte Tycho Brahe seinen gesamten Besitz zusammen und machte sich mit Kind und Kegel auf den Weg nach Prag, an den Hof Rudolf II. Noch vor der Ankunft musste er eine Kopie eines Briefes des jungen Kepler lesen, der Brahe darin der kindlichen Schmeichelei gegenüber Mächtigen beschuldigte, und Brahe ein Verhalten wie das eines Hofhundes unterstellte (9) – nicht ohne Grund.
<br />
<br />
Kepler hielt Tycho Brahes System für ein Kartenhaus, war aber interessiert an dessen Beobachtungen und seinen Instrumenten. Aber zunächst – 1600 – wurde Brahe nahe Prag mit einer fürstlichen Apanage und einem eigenen Schloss inklusive Observatorium nahe des Hofes Rudolfs platziert. Ganze Teams übernahmen ständige nächtliche Observationen der bekannten Planeten. Allerdings hatte Brahe auch dafür zu sorgen, den chronisch entscheidungsschwachen Kaiser astrologisch zu beraten, was ihm gewaltigen Einfluss einbrachte, aber auch – als persönlicher Berater – die eigene wissenschaftliche Arbeit unmöglich machte. Brahe erhielt den Ruf des “bösen Geists” des Kaisers: “Typical of their time, both men shared an interest in the miraculous and in the rational; in astrology and astronomy; in religion and mathematics. Furthermore, Rudolf valued Brahe’s counsel because he was not attached to any clique or faction in his entourage. As part of his position as court astrologer, Brahe had to advise him not only on appointments but on the continuing campaign against the Turks. He told him that there were good and bad days for certain actions and decisions. As a result, Brahe came to be known at court as “the evil spirit of the Emperor”.” (1)
<br />
<br />
Wenige später stiess der vom sammelwütigen Rudolf (er sammelte Kunst, wundertätige okkulte Artefakte und Wissenschaftler, Esoteriker, Visionäre und Scharlatane seiner Zeit) ebenfalls eingeladene, 28jährige Johannes Kepler hinzu an den Hof – eine denkbar schwierige Konstellation, vor allem für den arrivierten 45jährigen Egomanen Brahe. Aus historischer Sicht kann man sicherlich konstatieren: “Brahe was probably the best observational astronomer of all time, whereas Kepler, with poor eyesight, had mathematical abilities second to none. Brahe was able to measure the movements of the planets while Kepler was able to formulate their laws. By bringing the two men together, Rudolf inadvertently made a huge contribution to astronomy in particular and to science in general.” (1) Brahe repräsentierte die Weisheit der vergangenen Mysterien-Weisheit, determiniert vom Dogma der zentralen Position der Erde und dem im fixierten Sternenhimmel repräsentierten Logos, ein Astrologe an den Schaltstellen der Macht der Habsburger. Johannes Kepler war ein moderner Mathematiker und Entdecker, der die physikalischen Gründen für die Planetenbewegungen, aber zugleich auch musikalisch-göttliche Harmonien im kosmischen Bewegungsfeld zu entdecken suchte: “At the same time, he remained convinced, like the Pythagoreans and the Neoplatonists, that there is an underlying harmony and order in the universe. In his view, geometry, music, medicine and astronomy are all related at a fundamental level.” (1)
<br />
<br />
Wie nicht anders vom autokratischen Meister Tycho Brahe zu erwarten, war der Beginn der Zusammenarbeit für Kepler außerordentlich schwierig. Rudolf gewährte ihm zunächst keinerlei Unterstützung, und Brahe behandelte ihn wie einen unbezahlten Dienstboten oder Assistenten. Kepler hatte kein Geld, arbeitete in einer Umgebung, die das ihm fremde Dänisch sprach und hasste das laute Treiben mit geräuschvollem gemeinsamem Essen. Brahe versagte Kepler die Benutzung seiner Instrumente, stritt sich heftig mit ihm, besorgte aber ein wenig Geld, Kontakte zu Rudolf und benutzte Keplers Fähigkeiten, um die exakte Mars-Bahn zu berechnen. Selbst als der alte Meister wenige Monate später überraschend erkrankte und im Sterben lag, erlaubte er Kepler auf zwar, künftig seine Beobachtungen und Geräte zu benutzen – aber mit der Auflage, damit seine, Brahes, Hypothesen zu bestätigen und nichts sonst. Tycho Brahe letzten, mehrfach wiederholten Worte waren “Lass mich nicht umsonst gelebt haben.”
<br />
<br />
Rudolf II soll nach Brahes Tod zunächst eine magische Séance durchgeführt haben, um dessen Geist zu beschwören und zu halten. Danach fing er sich, wandte sich Johannes Kepler zu und unterstützte dessen Arbeit bis zu seinem Tod – über ein Jahrzehnt lang. Seine Arbeit sollte, parallel zu Galileo, das Weltbild grundsätzlich verändern. Als hochgezahlter Hofastronom hatte Kepler aber auch die undankbare Position Brahes als persönlicher Astrologe des bipolaren Rudolf zu übernehmen. Kepler war also gezwungen, faktisch und praktisch die Rolle Brahes auszufüllen. Er hing aber nicht dessen antiken Dogmen an, sondern legte die Grundlagen für die moderne Wissenschaft.
<br />
<br />
Rudolf Steiners Charakterisierung sowohl Julianus Apostatas wie Tycho Brahes als Mittler zwischen Strömungen wird, je weiter man sich einliest, immer rätselhafter. Es gibt Gemeinsamkeiten: Julianus versuchte das römische Staats-Christentum Constantinscher Prägung zugunsten einer ziemlich unzeitgemäßen Renaissance der klassischen Mysterien zurück zu drehen, Brahe versuchte das klassische Weltbild des Kosmos trotz gegenteiliger Beobachtungen um jeden Preis zu erhalten und spielte damit den Jesuiten und Inquisitoren des Vatikans in die Hände, indem er ihnen Belege lieferte. Tycho war ein stämmiger Aristokrat mit sehr gering ausgeprägten sozialen Fähigkeiten, beherrscht von Rechthaberei und einem unstillbaren Machtdrang – der kaiserliche Hofhund. Integrität sieht anders aus. Selbst auf seinem Totenbett versuchte er seinen Nachfolger Johannes Kepler dazu zu zwingen, seine zukünftigen Arbeiten dem antiken Weltbild Brahes unterzuordnen.
<br />
<br />
Da muss es zunächst merkwürdig erscheinen, dass Rudolf Steiner Keplers modernes Weltbild selbst im Sinne von Brahe bewertet: “Die ältere Astronomie, die hat in den komplizierten Linien, durch welche sie das Sonnensystem zum Beispiel hat begreifen wollen, nicht nur die aufeinanderfolgenden, sagen wir, optischen Orte der Planeten zusammen gefaßt, sondern diese ältere Astronomie, die hat auch eine Empfindung gehabt von dem, was erlebt werden würde, wenn der Mensch drinnen stecken würde in diesen Bewegungen des Planetensystems. Man möchte sagen: In älteren Zeiten hatten die Leute eine sehr deutliche Vorstellung von den Epizyklen und so weiter, von denen man sich dachte, daß gewisse Sterne sie beschreiben. Da war überall noch wenigstens ein Schatten von menschlichem Empfinden darinnen. Ja selbst bei Kepler ist noch etwas durchaus Menschliches in den Berechnungen der Planetenbahnen.” (10)
<br />
<br />
Aber nur etwas. Rudolf Steiner war nicht ohne Grund Anhänger Tycho Brahes. Für ihn hatte mit Kepler (und Kopernikus) die technologische Weltsicht begonnen, die er als Verarmung und als Reduktionismus auffasst: “Erst das Hereinbrechen des Kopernikanismus, erst die Vorstellung, daß die ganze Welt, die im Raume ausgebreitet ist, auch nur von Raumesgesetzen beherrscht ist, die Vorstellung erst dieser Kopernikanischen Art, die Erde um die Sonne kreisen zu lassen, die fesselt den Menschen an das physisch-sinnliche Dasein und verhindert ihn nach dem Tode, in die geistige Welt entsprechend aufzusteigen. Man muß heute auch diese Kehrseite der Kopernikanischen Weltanschauung kennenlernen.” (11) “Die kopernikanisch-keplersche Weltanschauung ist eine sehr bequeme Weltanschauung. Um aber dasjenige zu erklären, was der Makrokosmos ist, ist sie nicht die Wahrheit.” (12)
<br />
<br />
Was Steiner damit tatsächlich meint, führt er bis ins Detail in seinem Astronomie-Kurs (13) aus. Er kehrt keinesfalls zurück zu Modellen eines Tycho Brahe, sondern zeigt die messbaren Ungenauigkeiten der mathematischen Berechnungen Keplers in Bezug auf die Planetenbahnen auf – es handelt sich nicht um ein starres System, sondern um einen Organismus, der noch anderen Kräften als denen der Gravitation ausgesetzt ist. Was Steiner “Saugkraft” (13) des Äthers nennt, würde man wohl heute als Einflüsse der dunklen Materie bezeichnen. Die erheblichen graduellen Schwankungen in den berechenbaren Bahnen aller Gestirne sind heute in der gesamten Astronomie zum bedeutenden Thema und Forschungsgegenstand geworden: “Es muß im Planetensystem etwas sein, was etwas anderes ist als die Gravitationskraft und was gerade der Inkommensurabilität zugrunde liegt.” (14)
<br />
<br />
Für Steiner war Keplers mathematische Erfassung der planetarischen Bewegungen die abstrakte Reduktion eines äußerst beweglichen und komplexen Bewegungsmusters, das einen bedeutsamen und signifikanten Charakter hat und eine spezifische Struktur aufweist. Für Kepler und die auf ihm fussende Astronomie waren die systematischen Abweichungen von der starren mathematischen Form lediglich Varianten gewesen, die eine ständige, fortlaufende Korrektur in den Berechnungen erforderten. Für Steiner führen die Abweichungen in ihrer Folge gerade zu einem “perspektivischen Gebilde” (15), das Rückschlüsse auf die Charakteristika der kosmischen Körper zulässt. Die Verfolgung der gesamten Bewegungsstruktur aller planetarischen Körper zueinander führt zu einem organischen Ganzen: “Es ist notwendig wiederum abzukommen, so unangenehm das auch manchem klingen mag, von einem gewissen Prinzip, das im Beginn der neueren Zeit in unsere Naturerklärungen eingezogen ist. Es ist das Prinzip, alles nach der Einfachheit zu erklären. Ja, man möchte sogar sagen, die Natur, die Wirklichkeit ist dasjenige, was einfach ausschaut, was aber, wenn man es wirklich untersucht, kompliziert ist, so daß man in der Regel in demjenigen, was sich als einfach darbietet, ein Scheingebilde hat.” (16)
<br />
<br />
Das Problem, das Rudolf Steiner mit dem System Keplers hat, besteht darin, dass dieses nicht die Komplexität der tatsächlichen Dynamik der Bewegungen zu denken vermag, sondern eine technische Projektion ist: Eine Reduktion auf das Modell eines mechanischen Apparates: “Was ist denn schließlich unsere Astronomie? Unsere Astronomie war lange Zeit nichts anderes als die Darstellung der Weltmaschinerie. Es war eine große Maschine, wie man sich die Sonne im Verhältnisse zu den Planeten und die Bewegungen da vorstellte. Dazu ist in der neueren Zeit der Chemismus gekommen in der Spektralanalyse. Aber weiter geht eben die Astronomie nicht. Die Astronomie, diese Wissenschaft des Weltalls, beantwortet sozusagen heute lediglich die Frage: Wie kommen wir mit der Vorstellung des Weltalls zurecht, wenn wir die aus der Technik uns bekannten Vorstellungen einfach auf das Weltenall anwenden, wenn wir uns dasjenige hinaus versetzt denken in den Weltenraum, was wir in der Technik beobachten können?” (17) In der Überwindung der rein mechanischen Vorstellungen hin zu einem Denken organischer Prozesse sieht Rudolf Steiner die angemessene Esoterik der Gegenwart. Die Technik gibt die geeigneten Instrumente zur Beobachtung und Erfassung, darf aber nicht als reduktionistisches Modell über die beobachteten Phänomene gestülpt werden. Die Komplexität organischer Prozesse bedarf eines ihnen angemessenen Denkens, das sich nicht in simplifizierender Mechanik verfängt.
<br />
<br />
—————
<br />
<br />
1 The Mercurial Emperor: The Magic Circle of Rudolf II in Renaissance Prague by Peter Marshall, Kindle- Ausgabe ohne Seitenangaben
<br />
<br />
2 Rudolf Steiner, GA 238.103
<br />
<br />
3 Mutter Parzivals
<br />
<br />
4 “Julianus hatte im 4. Jahrhundert die Aufgabe, gewissermaßen einen letzten Anstoß dazu zu geben, die spirituellen Weisheitsschätze früherer Epochen der Menschheitsentwickelung ein letztes Mal zum gewaltigen Aufflammen zu bringen und sie zu bewahren vor dem Schicksal, das sie leicht hätten finden können, wenn es nur dem aufstrebenden Christentum überlassen geblieben wäre, mit diesem Weisheitsschatz zu wirtschaften.” Rudolf Steiner, GA 126.88
<br />
<br />
5 Rudolf Steiner, GA 238.93
<br />
<br />
6 Rudolf Steiner, GA 238.91
<br />
<br />
7 https://de.wikipedia.org/wiki/Julian_(Kaiser)
<br />
<br />
8 Steiner deutet griechische Einweihung an: “Tycho Brahe kommt einem vor, wenn man seine Seele studiert, wie jemand, der sich aus einem früheren Leben heraus an Anschauungen erinnert, die er gehabt hat, etwa wie man in Griechenland prophetisch Dinge getrieben hat. Es ist etwas in ihm wie in der Seele eines alten Griechen, der überall Weltenharmonie sehen will.” GA 61.89f
<br />
Aber auch ägyptische: “In ihm sehen wir die alte ägyptische Weisheit wiederum aufleuchten.” GA 143.160 Es finden sich Hinweise zu Nostradamus: “Dann taucht in der Seele auf, taucht in Nostradamus’ Geist – man sieht es ganz genau geistig – in Bildern dasjenige auf, was er verkündet. Er sieht es wie in Bildern, in Szenen vor sich. – Wer sich in das eigentümliche Seelenleben des Tycho Brahe hineinlebt, der findet, daß es nicht gar so weit entfernt war von dem Seelenleben des Nostradamus.” GA 61.88 Aber auch – als Inspiration – zu Schelling: “Wenn man sich in die Sprache, die Schelling führt, in die so merkwürdige Sprache vertieft, dann hört man bald nicht Schelling reden, sondern Tycho Brahe. Er inspirierte ebenfalls Jakob Froschammer, er schrieb: Die Phantasie als Grundprinzip des Weltprozesses.” GA 238.102
<br />
<br />
9 “On opening the pages, Brahe was not only intrigued to find a brilliant mind at work but delighted when he read in the accompanying letter that he, Brahe, was ‘the prince of mathematicians not only of our time but of all times’. Praise indeed but then Kepler was the first to admit that he had ‘a childish or fateful desire to please princes’ and that had ‘in every way a dog-like nature. His appearance is that of a little house dog.’” in: Peter Marshall
<br />
<br />
10 GA 326.106f
<br />
<br />
11 GA 178.49
<br />
<br />
12 GA 130.315
<br />
<br />
13 GA 323.160f
<br />
<br />
14 GA 323.155f
<br />
<br />
15 GA 323. 310ff
<br />
<br />
16 GA 323.313
<br />
<br />
17 GA 212.91f</blockquote>
Dit waren nu echt zomerse longreads… dat het u wel moge bekomen!<br />
<div style="text-align: right;">
. </div>
</div>
Michel Gastkemperhttp://www.blogger.com/profile/11703149973290737335noreply@blogger.com3tag:blogger.com,1999:blog-8949960496173157471.post-55975446755188176122017-08-18T20:00:00.000+02:002017-08-18T20:00:53.496+02:00Charles<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgZq5-sbijmWcqwxt5alOMDrgVtAb66Y7M7cRUmYnr98ZKuMIdub4N_c0M-w2MX0IcKFqQa9MI8C1u8faoEcu147l2SjvxKLG8mel7UIzSEdVDRNi4yaTXA3NwYlRsJm9uY2NM5n_Sr4XS2/s1600/P9140158.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="1600" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgZq5-sbijmWcqwxt5alOMDrgVtAb66Y7M7cRUmYnr98ZKuMIdub4N_c0M-w2MX0IcKFqQa9MI8C1u8faoEcu147l2SjvxKLG8mel7UIzSEdVDRNi4yaTXA3NwYlRsJm9uY2NM5n_Sr4XS2/s400/P9140158.JPG" width="400" /></a></div>
<br />
Woensdag 21 juni was de vorige keer dat ik berichten plaatste. Het lijkt wel of ik twee maanden vakantie heb gehouden… wat niet helemaal waar is. Voor Antroposofie in de pers was er in ieder geval een leegte. Die ik nu snel ga opvullen. Eerst met berichten gevonden op de website van Motief. 29 juni werd daar een <a href="https://www.motief.online/actueel/jubileumfeest-en-reunie-70-jaar-warmonderhof/" target="_blank">‘Jubileumfeest en reünie 70 jaar Warmonderhof’</a> aangekondigd
<br />
<blockquote>
70 jaar Warmonderhof wordt groots gevierd met een reünie op 16 september. Van 1971 tot 1994 was Warmonderhof gevestigd op het landgoed Thedinghsweert, Kerk Avezaath. Sindsdien is Warmonderhof een opleiding van Aeres MBO Dronten.
<br />
<br />
Door met elkaar te wonen, werken en te leren wordt op Warmonderhof de kennis en kunde van de biologisch-dynamische landbouw uitgedragen en doorontwikkeld tot een eigentijdse landbouwmethode. De rijke geschiedenis van Warmonderhof geeft bezieling en een sterk fundament aan Warmonderhof.
<br />
<br />
Warmonderhof viert haar zeventigjarig bestaan met een grote reünie. Dit betekent ontmoeten, oude herinneringen ophalen en vooruitkijken. Bovenal viert Warmonderhof dat zij al zeventig jaar bijdraagt aan toekomstgerichte landbouw die ons voedt. Dit doen wij met een aantal activiteiten, verspreid over het jaar. Hoogtepunt is de reünie.
<br />
<br />
Op 16 september is het feest voor alle oud-leerlingen, docenten, ondernemers, medewerkers, bestuursleden. Kortom: voor iedereen die zich Warmonderhoffer voelt. Het programma start na de middag en zal met een spetterend feest eindigen. Er is een uitgebreide keus aan lekkernijen, uit de eigen hofkeuken én goede waar van oud-leerlingen. Denk aan het schapenijs van Mark en Anita van Alderwegen en de Indonesische specialiteiten van Frank Loef.
<br />
<br />
Alle Warmonderhoffers zijn welkom, er zal geen uitnodiging worden gestuurd. Houd de site www.warmonderhof.nl/70jaar in de gaten: hierop kan men zich aanmelden. Pas op: het dreigt onvergetelijk te worden. De eerste aanmeldingen vanuit Canada, Oostenrijk en Denemarken zijn al binnen!</blockquote>
Dezelfde dag was er ook <a href="https://www.motief.online/actueel/waarden-toevoegen-in-plaats-van-afromen/" target="_blank">‘Waarden toevoegen in plaats van afromen’:</a>
<br />
<blockquote>
Biodynamisch en de ‘vrije’ markteconomie: herfstcongres van de Stichting Demeter, BD-Vereniging en Landbouwsectie van de Antroposofische Vereniging op 10 oktober 2017 in Cultuur- en Congrescentrum Antropia te Driebergen.
<br />
<br />
Op deze dag vol inspiratie wordt met een open bewustzijn gezocht naar oplossingen voor de maatschappelijke uitdagingen waar we als mensheid voor staan. Vanuit theorie naar praktijk. Vanuit het Individu naar het collectief, naar het verbindende midden.
<br />
<br />
Welke weg ontdekken we naar verandering? Geld voorzien van een houdbaarheidsdatum, zodat het geen basis kan vormen voor speculatie? (Rudolf Steiner) Lokale geldsystemen ontwikkelen? Coöperatief werken voorop stellen? Wat is jouw insteek en waar zie jij mogelijkheden?
<br />
<br />
Met als sprekers onder anderen:
<br />
Marianne Thieme, fractievoorzitter Partij voor de Dieren over een ‘planeet-brede’ visie en hoe deze zich moet vertalen in ons landbouw en voedselsysteem.
<br />
Ronald van Marlen, bestuurslid Demeter en actief in de handel in bio en biodynamisch fruit, over de rol van corporate companies en de dilemma’s van zaken doen vanuit verschillende waardenpatronen.
<br />
Manfred van Doorn over ieders persoonlijke uitdaging voor sociaaleconomische vernieuwing, met een twaalfdelig mensbeeld als grondslag voor veranderingsprocessen.
<br />
Aanmelden via http://www.stichtingdemeter.nl/biodynamisch-en-vrije-markteconomie/</blockquote>
En ten derde die dag nieuws over landbouw, met <a href="https://www.motief.online/actueel/biodynamisch-zaadveredelen-voor-de-toekomst/" target="_blank">‘Biodynamisch zaadveredelen voor de toekomst’:</a>
<br />
<blockquote>
Van bd-bedrijf De Groenen Hof in Esbeek naar boerderij de Beersche Hoeve in Oostelbeers (NB), een dochteronderneming van supermarktcoöperatie Odin. Met als doel zowel biodynamische zaadveredeling, zaadvermeerdering als groenteteelt. René Groenen vertelt over zaadveredeling in dit filmpje.
<br />
<br />
René Groenen en Gineke de Graaf hebben hun boerderij in de vorm van een BV in Coöperatie Odin ondergebracht, zodat er continuïteit voor de toekomst is. Ze hebben de verantwoordelijkheid voor een landbouwkundig en financieel gezonde bedrijfsvoering, maar zijn niet meer persoonlijk risicodragend. De coöperatie, en dus de leden, delen in het ondernemerschap.
<br />
<br />
De samenwerking met Odin bestaat al lang. Eerst werden er groenten voor de Odin-tassen geproduceerd. Later ontstond er door het Odin Proeftuinproject voor zaadvaste rassen een samenwerking op het gebied van het vinden van vrije groenterassen voor de biologische teelt. Een aantal jaren terug nam René contact op met Odin om de mogelijkheden af te tasten voor intensievere samenwerking. Want voor een goed behoud van het bedrijf, ook voor toekomstige generaties, zochten René en Gineke naar een duurzame en passende oplossing.
<br />
<br />
Ongeveer tegelijkertijd kwam Landgoed Baest op het pad van René en Gineke. De beheerder van de gronden van het landgoed wil dat deze op een biodynamische manier worden bewerkt. En zo ontstond een samenwerking met de Beersche Hoeve op landgoed Baest, als onderdeel van Odin.
<br />
<br />
Bron: Biojournaal</blockquote>
Op 31 juli werd bericht over <a href="https://www.motief.online/actueel/het-louis-bolk-instituut-verhuist/" target="_blank">‘Het Louis Bolk Instituut verhuist’:</a>
<br />
<blockquote>
Op 1 augustus verhuist het Louis Bolk Instituut van Driebergen naar Bunnik, hemelsbreed is dat twee kilometer verderop in de provincie Utrecht. Daarmee breekt er, na ruim veertig jaar op Landgoed De Reehorst gevestigd te zijn geweest, een nieuwe fase aan voor dit onderzoeksinstituut.
<br />
<br />
In het recente Jaarverslag 2016 van het Louis Bolk Instituut, ‘Met de natuur’, zegt directeur Jan Willem Erisman: ‘In 2016 heeft het concept natuurinclusieve landbouw vleugels gekregen. Iedereen zoekt naar oplossingen voor een veerkrachtig voedselsysteem met een gezonde bodem en leefomgeving in een aantrekkelijk landschap. Natuurinclusieve landbouw staat voor een volhoudbare vorm van landbouw, en ik ben er trots op dat we vanuit het Louis Bolk Instituut aan de wieg hebben gestaan van de invulling van dit concept. Ook positieve gezondheid is inmiddels een bekend begrip geworden. Daarbij gaat het om veerkracht, aanpassingsvermogen en eigen regie van de burger over zijn gezondheid en welbevinden.’
<br />
<br />
In dit jaarverslag, geschreven door Lidwien Danneels en Annelijn Steenbruggen, komen verder belangrijke projecten uit 2016 aan bod, zoals het Project Diabetes type 2 omkeren en Natuur creëren met de teelt van veevoer.
<br />
<br />
Daarin is tevens te lezen dat het Louis Bolk Instituut boekjaar 2016 met een verlies heeft moeten afsluiten: ‘het resultaat voor belastingen was € -113.421,-. Ook de omzet lag in 2016 iets lager dan in 2015, maar bedroeg nog steeds bijna 4 miljoen euro. In een krimpende markt voor onderzoeksprojecten heeft het Louis Bolk Instituut het wat lastig om zich goed staande te houden. De belangrijkste bron van financiering blijft de bijdrage vanuit ministeries en regelingen (43%). Wel is de organisatie er in 2016 in geslaagd meer opdrachten vanuit het bedrijfsleven te verwerven (15% versus 7% in 2015).’ (p.7)
<br />
<br />
Sinds meer dan veertig jaar ontwikkelt het instituut kennis voor duurzame landbouw, voeding en gezondheid, drie schakels die in zijn visie samenhangen. De focus ligt daarbij op natuurinclusieve landbouw en positieve gezondheid. Er wordt gewerkt aan het versterken van natuurlijke systemen en processen, of het nu een agrarisch gebied betreft, of een bodem, een bedrijf, een patiënt, of een stadswijk. Dat gebeurt samen met betrokkenen, dus participatief, en gericht op praktische en toepasbare resultaten. Zo wordt concreet bijgedragen aan gezondheid en vitaliteit, veerkrachtige voedselsystemen, en een klimaatbestendige, duurzame leefomgeving.
<br />
<br />
Natuurinclusieve landbouw is een vorm van duurzame landbouw die gebruik maakt van functionele biodiversiteit en natuurlijke processen. Het resultaat is een veerkrachtig voedselsysteem en een gezond verdienmodel, met behoud van natuur en landschap. Positieve Gezondheid staat voor een brede kijk op gezondheid en welbevinden. Daarbij draait het om het vermogen van mensen om zich aan te passen aan de uitdagingen van het leven, en zelf regie te voeren over hun eigen gezondheid en welbevinden. In plaats van risicomanagement werkt het Bolk Instituut aan concepten (zoals Positieve Gezondheid), praktijkkennis en maatregelen die de weerbaarheid van het systeem vergroten, in samenhang met de natuur.</blockquote>
Op 3 augustus ging het verder met <a href="https://www.motief.online/actueel/prins-charles-onthult-verborgen-kosten/" target="_blank">‘Prins Charles onthult verborgen kosten’:</a>
<br />
<blockquote>
Prins Charles heeft Eosta / Nature & More gefeliciteerd met de publicatie van een pilotproject over de verborgen kosten van groente en fruit, waarin biologische varianten werden vergeleken met gangbare alternatieven. Het rapport kijkt naar de kosten van voedselproductie die gewoonlijk buiten de boeken blijven, zoals impact op klimaat, gezondheid, waterkwaliteit en bodemerosie. Een van de opvallende bevindingen is dat biologische appels uit Argentinië 19 cent per kilo gezonder zijn dan hun gangbare evenknie.
<br />
<br />
Bij het congres Harmony in Food and Farming, dat van 9 tot 11 juli werd gehouden op Llandovery College in Wales, heeft Eosta de resultaten van haar True Cost Accounting for Food, Farming and Finance pilot gepresenteerd aan Engels publiek. De pilot bouwt voort op werk van Accounting for Sustainability (A4S), een organisatie die in 2004 is opgericht door Prins Charles. De Britse troonopvolger, die al jaren een pleitbezorger is van de biologische landbouw en True Cost Accounting (zie ook het bericht van maart 2016), feliciteerde Volkert Engelsman, directeur van Eosta, met het resultaat.
<br />
<br />
Het True Cost Accounting for Food, Farming and Finance rapport biedt een praktische aanpak voor boeren, voedingsbedrijven en financiële instellingen om de verborgen impact van moderne landbouw op mens en planeet te ‘monetariseren’, oftewel in geldbedragen om te zetten. Het rapport berekende de impact van bodemerosie en watervervuiling voor verschillende producten van Eosta zelf, waaronder biologische appels uit Argentinië en bio sinaasappels uit Zuid-Afrika. De resultaten werden vergeleken met resultaten voor niet-biologische producten. Het rapport bevat ook een geïntegreerde winst- en verliesrekening voor Eosta, een van de eerste die is gepubliceerd voor een MKB-bedrijf wereldwijd.
<br />
<br />
Volkert Engelsman stelt: ‘We hebben grote verschillen gevonden voor de impact van biologische en gangbare productie. Het rapport maakt duidelijk dat biologisch niet te duur is, maar gangbaar te goedkoop.’ Hij bood het rapport persoonlijk aan Prins Charles aan op Llwynywermod Estate, een van de biologische landgoederen van de prins, op zondag 9 juli. Prins Charles schakelde in 1985 zijn eerste landgoed om naar biologische landbouw en begon een bedrijf in biologische specialiteiten (Duchy Originals) dat tegenwoordig een omzet heeft van meer dan 200 miljoen euro per jaar.</blockquote>
<a href="https://www.motief.online/actueel/voortzetting-naoberhoeve/" target="_blank">‘Voortzetting Naoberhoeve’</a> werd eveneens op 3 augustus gemeld:
<br />
<blockquote>
Stichting Grondbeheer tekende 12 juli de koopakte voor de 38 hectare biodynamische landbouwgrond van zorgboerderij De Naoberhoeve in Echten (Drenthe). Met de overdracht aan Stichting Grondbeheer willen Sake en Marieke Gerritsen, de voormalige ondernemers en eigenaren, hun levenswerk beschikbaar stellen aan hun opvolgers: Gerlof, Maraike en Jurre. Grondbeheer hanteert een pachtprijs waarbinnen duurzame landbouw mogelijk blijft.
<br />
<br />
Vanaf het begin zijn Sake en Marieke enthousiast geweest voor het sociale component van de biodynamische landbouw. Zij hebben dan ook zorgvragers, vrijwilligers, stagelopers en klanten uitgenodigd om zich te verbinden met de Naoberhoeve. Sake: “Deze missie is hoorbaar in onze naam. Wij streven naar naoberschap door met elkaar te werken, voor elkaar te zorgen en van elkaar te leren.” Dit naoberschap hebben Sake en Marieke nu ook doorgevoerd in de bedrijfsovername. Sake: “We hadden een makelaar kunnen bellen en de beste prijs voor de grond en gebouwen kunnen vragen, maar wij willen trouw blijven aan de mensen die zich met deze plek hebben verbonden. Bovendien voelt het heel pijnlijk als de grond – die we met zoveel aandacht weer vruchtbaar en vitaal hebben gemaakt – in onbekende handen terechtkomt.”
<br />
<br />
Sake en Marieke Gerritsen zijn hun agrarische loopbaan ooit in Doldersum gestart op pachtgrond van Natuurmonumenten. Twintig jaar geleden werd die grond omgezet naar natuur en moesten ze op zoek naar een nieuwe plek. Dat werd de huidige locatie in Echten. Sake: “Het was liefde op het eerste gezicht. De akkers en weilanden zijn omzoomd met bos: je voelt ruimte en tegelijkertijd geborgenheid. Dat vonden wij goed passen bij een zorgboerderij. De grond en gebouwen waren heel slecht onderhouden. Toch zijn we het avontuur aangegaan. Wij vonden namelijk dat dit stukje aarde het verdiende om gewaardeerd te worden.”
<br />
<br />
Voorwaarde van Stichting Grondbeheer is wel dat de ondernemers zich verbinden met de campagne: zij betrekken hun netwerk bij het vrijmaken van de grond, waarmee de kostprijs – en daarmee hun pachtprijs – omlaag gaat. Zo is vorig jaar de Hondspol in Driebergen aangekocht. Dankzij de succesvolle campagne van de Hondspol kon de aankoop van de Naoberhoeve al zo vlot volgen. Hopelijk wordt de campagne voor de Naoberhoeve ook een succes zodat de impuls snel doorgegeven kan worden aan het volgende bedrijf op de wachtlijst. Met vereende kracht kan het areaal biodynamische landbouwgrond elk jaar een beetje groeien. En dat is goed nieuws want deze vorm van landbouw is duurzaam voor bodem, landschap en natuur.</blockquote>
Het derde bericht die dag ging over <a href="https://www.motief.online/actueel/demeter-eieren-zijn-veilig/" target="_blank">‘Demeter-eieren zijn veilig’</a> en was, gezien de ernst van het onderwerp, langer dan anders:
<br />
<blockquote>
Stichting Demeter laat weten dat haar eieren met het Demeter-keurmerk niet besmet zijn met het bestrijdingsmiddel Fipronil. Zij schrijft op haar website:
<br />
<br />
‘Eieren besmet met Fipronil zijn in het nieuws. Dit middel is door een bedrijf Chickfriend illegaal gebruikt bij kippenboeren tegen het bestrijden van bloedluizen. Onze Demeter boeren hebben hier niets mee van doen en zijn hun tijd ver vooruit. Zij gebruiken geen bestrijdingsmiddelen tegen bloedluizen. De eieren zijn niet besmet met Fipronil. U kunt gerust een Demeter eitje blijven eten.’
<br />
<br />
Hetzelfde geldt voor Odin Estafette. Al op 28 juli meldde men hier op de website:
<br />
<br />
‘Zoals je wellicht in de media hebt vernomen, heeft de NVWA ongeveer 200 pluimveehouderijbedrijf tot nader order op slot gezet, omdat er mogelijk Fipronil in de eieren zit. Dat is een middel dat onder meer bloedluis doodt, maar dat onder consumenten nauwelijks bekend is.
<br />
<br />
Fipronil is aangetroffen in eieren in zowel België als Nederland. Het spoor leidde onder meer naar bloedluisbestrijder Chickfriend uit Barneveld, dat het middel gebruikt zou hebben bij Nederlandse pluimveehouders. Om te voorkomen dat er mogelijk besmette eieren verkocht worden, heeft de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit tientallen pluimveebedrijven geblokkeerd. Ze mogen tot na het onderzoek van de NVWA geen eieren, kippen of mest afvoeren.
<br />
<br />
Uiteraard wilden wij zeker weten dat de eieren die wij verkopen niet hierbij betrokken zijn. Inmiddels kunnen we je melden dat er bij de volgende eieren in onze winkel 100% zeker geen gebruik is gemaakt van het betreffende middel:
– Demeter eieren van Groene Gilde
– Demeter eieren van Odin
– Biologische eieren van Lankerenhof
Deze eieren kunnen dus met een gerust hart worden gegeten!’
<br />
<br />
EkoPlaza heeft een wat ander bericht en schreef daarom op 1 augustus over ‘Onze eieren en leveranciers’:
<br />
<br />
‘De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit waarschuwt voor de aanwezigheid van fipronil in de eieren van verschillende pluimveebedrijven. Na dit bericht van NVWA hebben wij direct onderzoek gedaan naar onze eieren en leveranciers.
<br />
<br />
Alle Demeter en Biomeerwaarde eieren zijn 100% zeker niet betrokken en veilig voor consumptie. Dit meldt Stichting Demeter zelf ook op hun website. De eieren die Ekoplaza vanaf nu verkoopt zijn gecontroleerd en veilig voor consumptie. Eén van onze zes pluimveehouders, die leverancier is voor de Ekoplaza eieren en losse eieren, is helaas wel in de val gelopen. We begrijpen dat je denkt: “Hoe kan dit bij biologisch?! Heeft de biologische pluimveehouder iets gedaan wat niet mocht?” Nee. Hieronder een korte toelichting wat er tot op heden over bekend is.
<br />
<br />
<i>Pluimveehouders handelden ter goeder trouw</i>
<br />
<br />
Een van onze pluimveehouders heeft een middel ingekocht op basis van munt wat werkt tegen bloedluis. Helaas heeft de leverancier van dit middel gefraudeerd door hier fipronil aan toe te voegen. Het middel wordt gebruikt voor het doden van luizen bij honden en katten en is niet toegestaan bij producten voor consumptie. Volgens de Nederlandse Vakbond Pluimveehouders handelden de pluimveehouders te goeder trouw. “Ze konden zelf niet checken welke middelen er gebruikt werden. Bloedluis is een welzijnsziekte, vervelend voor de kippen, maar niet meer dan dat. Ze wilden de kippen een goed leven bieden. En nu zijn ze daardoor in ernstige problemen gekomen. Dat is heel sneu.”
<br />
<br />
We betreuren dat dit is voorgekomen en er zullen passende maatregelen worden genomen om onze keten nóg beter te beheersen. Helaas blijven fraudeurs altijd aanwezig, waar onze pluimveehouder ook slachtoffer van is geworden. Uit voorzorg zijn alle eieren met code 0-NL-43925-01 bij Ekoplaza uit de schappen gehaald. Bij twijfel staat het uiteraard vrij om reeds gekochte doosjes eieren te retourneren!’
<br />
<br />
Bionext, de belangenorganisatie van biologische landbouw, schrijft op 2 augustus over ‘Veelgestelde vragen m.b.t. antiluizenmiddel fipronil’: ‘Biologische winkels krijgen eieren van een kleine groep, vaste pluimveehouders. Als hun pluimveehouders het gewraakte luizenbestrijdingsbedrijf niet hebben ingehuurd, weten ze zeker dat hun eieren niet besmet zijn.’
<br />
<br />
En: ‘Hoeveel biologische boeren het middel precies gebruikt hebben, weten we niet precies. Het lijkt om ongeveer 10 bedrijven te gaan. (…) Kijk eerst op de site van de NVWA of jouw eieren op de lijst staan van “besmette” eieren. De lijst is hier te vinden. De lijst wordt nog aangevuld, nog niet alle eieren zijn al onderzocht. Tot aan dit weekeinde (5 augustus) wordt naar verwachting de lijst nog langer. Eieren met die codes worden door de winkels uit het schap gehaald op het moment dat de codes bekend worden.’</blockquote>
<a href="https://www.motief.online/actueel/oprichting-van-nederlandse-jeugdsectie/" target="_blank">‘Oprichting van Nederlandse jeugdsectie’</a> werd als nieuws gebracht op 10 augustus, maar speelde zich een maand eerder af. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat dit bericht al eerder op de website van Antroposofie Magazine stond:
<br />
<blockquote>
Op zondag 3 juli werd in Den Haag de Jeugdsectie van de Antroposofische Vereniging in Nederland (AViN) opgericht met een bijzondere ceremonie. De afgelopen jaren organiseerde een team van enthousiaste jongeren al activiteiten, zoals de Midzomerviering en de Michaëldagen, maar nu is de officiële Jeugdsectie een feit. De feestelijke bijeenkomst werd geleid door Johannes Kronenberg en Janna de Vries, jongerenmedewerkers van de AViN. Tijden deze middag waren er onder meer speeches van AViN-voorzitter Jaap Sijmons, bestuurslid Clarine Campagne en Constanza Kaliks, hoofd van de internationale Youth Section aan het Goetheanum in Zwitserland. Daarnaast vertelden leden van de jongerenkerngroep over hun verbinding met de antroposofie en de impuls om hun bijdrage te willen leveren aan de verspreiding hiervan.
<br />
<br />
Voor het ritueel dat de oprichting van de Jeugdsectie markeerde, had kunstenaar Rik ten Cate als grondsteen een glazen pentagondodecaëder vervaardigd. Deze ruimtelijke figuur met twaalf gelijkmatige vijfhoeken is gemaakt van glas om de transparantie van de sectie weer te geven. “Normaal gaat een grondsteen in de aarde, maar omdat wij jongeren zijn doen wij het anders. Deze keer gaat de aarde in de grondsteen,” legde Janna de Vries uit. Eén van de twaalf vlakken was nog niet vastgemaakt, en via dit vlak goten de twaalf leden van de jongerenkerngroep aarde uit de twaalf provincies van Nederland (speciaal voor deze bijeenkomst vergaard) in de grondsteen.
<br />
<br />
Vertegenwoordigers van Jeugdsecties van over de hele wereld, die voor de jaarlijkse <i>Youth Section Gathering</i> in Den Haag waren, begeleidden het ritueel met het opzeggen van een fragment uit de Grondsteenspreuk van Rudolf Steiner in verschillende talen. Onder toeziend oog van alle aanwezigen soldeerde Rik ten Cate de pentagondodecaëder dicht en aansluitend mediteerden de aanwezigen enkele minuten over wat deze sectie voor de toekomstige jeugd zal kunnen betekenen.
<br />
<br />
In het zomernummer van Antroposofie Magazine (juni 2017) is een uitgebreid artikel over de jongerenactiviteiten opgenomen. Hester Anschütz interviewde Johannes Kronenberg en Janna de Vries over de wijze waarop ze samen met andere jongeren op zoek zijn naar een gezond mens- en wereldbeeld.</blockquote>
Gisteren, 17 augustus, was er aandacht voor <a href="https://www.motief.online/actueel/rondom-het-kind-viert-jubileum-van-35-jaar/" target="_blank">‘Rondom het kind viert jubileum van 35 jaar’:</a>
<br />
<blockquote>
2017 is het jaar dat de Rondbrief voor peuter- en kleuterleidsters al 35 jaar verschijnt. Tijd dus om dit jubileum te vieren. In het begin waren er nog maar vier vrije kleuterscholen: in Den Haag, Amsterdam, Rotterdam en Zeist. Vanaf 1944 kwamen de leidsters van deze scholen regelmatig bij elkaar voor informele na- en bijscholing. In die tijd mochten kinderen vanaf drie jaar naar de kleuterschool. Er waren geen praktijkboeken hoe je hen moest opvangen. De kleuterleidsters hadden geen vrijeschoolopleiding gevolgd, zij hadden elkaar nodig voor hun beroepsscholing.
<br />
<br />
In 1964 waren er zeven vrije kleuterscholen in Nederland en een in Antwerpen. In de jaren tachtig van de vorige eeuw kwamen er steeds meer scholen bij en dus collega’s kleuterleidsters. De maandelijkse ontmoeting vond plaats tussen een sterk groeiende groep mensen, wat het veel onwerkbaarder maakte. De vaste groep van het eerste uur, de latere Werkgemeenschap voor peuter- en kleuterleidsters, besloot dat er een uitwisseling in kleinere groepen moest komen. Er kwamen regio’s in het hele land en vertegenwoordigers uit deze regio’s kwamen vervolgens maandelijks bijeen.
<br />
<br />
De bedoeling was dat de vertegenwoordigers de informatie weer terug meenamen naar hun regio. En dat de vragen uit de regio centraal werden behandeld en het antwoord werd teruggekoppeld. Ook dit voldeed niet helemaal. In 1982 besloot men alles op schrift te stellen en rond te sturen: de Rondbrief was ontstaan, de voorloper van het huidige blad Rondom het kind. Tweemaal per jaar kwam er zo’n brief, een aantal getypte en gestencilde blaadjes. Een paar jaar ging dit goed, het werd zelfs onderdeel van het blad Vrije Opvoedkunst. Maar dit hield geen stand, zodat in 1996 weer werd teruggegrepen op een eigen uitgave. De Pedagogische Werkgemeenschap voor het kind tot 7 jaar publiceerde erin en werd de uitgever ervan. Later ging dit over naar de toenmalige Bond van Vrije Scholen.
<br />
<br />
De redactie wisselde steeds, maar de constante factor vormden de trouwe doorzetters van het eerste uur Dorien Versluis en Hennie de Gans. Uiteindelijk werd het blad in 2007 weer in eigen beheer uitgegeven, vier keer per jaar, met ondersteuning van de Vereniging van vrijescholen. Als vakblad zou het zichzelf na drie jaar moeten kunnen bedruipen. Digitaal verschijnen was geen optie, tastbaar papier het beste middel. Dorien Versluis nam afscheid om gezondheidsredenen, Hennie de Gans staat nog altijd aan het roer, geholpen door verschillende nieuwe redactieleden. In Rondom het kind is er al 35 jaar de volle aandacht voor het kleine kind!</blockquote>
Gisteren kwam ook <a href="https://www.motief.online/actueel/de-ultieme-vorm-van-maatschappelijk-verantwoord-ondernemen/" target="_blank">‘De ultieme vorm van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen’</a> aan bod:
<br />
<blockquote>
Zoals Uitgeverij Nearchus laat weten, staat een van zijn sterauteurs op 16 augustus in het Eindhovens Dagblad: een interview met Ruud Thelosen naar aanleiding van het verschijnen van zijn nieuwe boek Solidaire economie. Eerder kwam van zijn hand bij dezelfde uitgeverij het boek Trias Politica Ethica uit. In die politiek-ethische bijdrage aan de waardendiscussie werd op een eigentijdse manier en vanuit maatschappelijke vraagstukken getoond hoe uiterst actueel Rudolf Steiners inzichten over een ‘gezonde samenleving’ zijn.
<br />
<br />
Waarmee gedoeld werd op Steiners ideeën aangaande maatschappelijke driegeleding. Thelosen publiceerde hierover diverse malen in het vaktijdschrift Driegonaal. Het vervolg op zijn Trias-boek werd al vier jaar aangekondigd, maar verschijnt dan nu eindelijk. Een vernieuwende visie op maatschappelijke verantwoord ondernemen luidt de ondertitel. Het Eindhoven Dagblad vermeldt over de denkbeelden van Ruud Thelosen: ‘In zijn ideale wereld zijn bedrijven gemeenschappelijk eigendom van coöperaties, stichtingen of verenigingen.’
<br />
<br />
Om te vervolgen met: ‘Voor Thelosen is de solidaire economie de ultieme vorm van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). “Meestal wordt MVO gedefinieerd als het zorgvuldig en minimaal gebruik van energie en grondstoffen, het beperken van milieuschade, voorkomen van kinderarbeid en tegengaan van corruptie. Maar solidaire economie gaat ook over het eigendom van bedrijven, rechtvaardige inkomensverdeling en nieuwe samenwerkingsvormen.” Als voorbeeld noemt hij associaties, economische samenwerkingsverbanden waarbij de consument aan de handelaar opgeeft wat hij verwacht af te nemen, zodat die de inkoop op de vraag kan afstemmen en de producent weet wat die moet produceren. “Noodzakelijk om roofbouw op grondstoffen en verspilling tegen te gaan”, vindt Thelosen.’
<br />
<br />
Thelosen houdt ook verschillende weblogs over deze en verwante thema’s bij. Solidaire economie handelt uiteraard over het bovengenoemde onderwerp. In Het dilemma van de juiste prijs gaat hij in op het ontstaan van zijn nieuwe boek, waar de oorsprong ervan bij hem ligt: ‘Tijdens mijn studie Technische Bedrijfskunde aan de Technische Hogeschool in Eindhoven gedurende de periode 1977-1984 kreeg ik meerdere vakken op het gebied van economie. (…) Toen ik begin jaren tachtig in aanraking kwam met de vrijeschool heb ik me aangesloten bij een studiegroep onder leiding van economieleraar Kim Lapré, die de economiecursus van Rudolf Steiner uit 1922 ging bestuderen.’
<br />
<br />
Daaruit werd hem duidelijk dat het principe van de juiste prijsstelling niet in de volledig vrijgelaten markt ligt: ‘Steiner bedoelde juist overlegorganen, associaties, tussen producenten, handelaren en consumenten. Daar moeten in open uitwisseling en onderhandeling afspraken gemaakt worden over hoeveelheden, kwaliteit en prijs van een product voor een bepaald gebied en voor een bepaalde periode. Consumenten moeten aangeven wat zij ervoor over hebben en producenten en handelaren moeten nagaan of zij het voor die prijs kunnen maken en leveren. De prijs is dan weer het optimum tussen vraag en aanbod.’
<br />
<br />
Een echte solidaire economie dus.</blockquote>
Ook op de website van Antroposofie Magazine zijn mooie verhalen te vinden. Deze <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/blog/essentie/" target="_blank">‘Essentie’</a> stond er al op 11 mei, in de categorie ‘Blogs’:
<br />
<blockquote>
Voor de schoolkrant van onze school mocht ik Lilian Schrijvers, de intern begeleider van de school interviewen. Zij gaat na dit schooljaar na 35 jaar met pensioen, dus een beetje aandacht voor haar was wel op z’n plek. Lilian is een lieve, bescheiden en wijze vrouw, met een indrukwekkende hoeveelheid kennis op antroposofisch gebied. Ze heeft in de afgelopen decennia veel betekend voor de school en ze was en is een vraagbaak voor de leerkrachten. Ons gesprek duurde anderhalf uur, waarin ze met zorg haar woorden woog, soms terugnam en waarin ze me verrijkte met haar kennis en haar visie op onderwijs.
<br />
<br />
Wat ze me onder andere vertelde is dat kinderen op de vrijeschool leren waarnemen, duiden en vervolgens creatief handelen. Dat er in hun leven beslist een moment komt dat kinderen dingen gaan tegenkomen die wij helemaal nog niet kennen. Dan is het belangrijk dat ze goed gaan waarnemen, weten te duiden wat ze waarnemen en er creatief naar kunnen gaan handelen. Hoe ze dat leren binnen de vrijeschool? Als een klas bijvoorbeeld heeft geschilderd met blauw wordt er niet gezegd: “Deze is goed gelukt, en deze niet”. In plaats daarvan worden de verschillende schilderingen besproken met de kinderen. “Waar zien we nachtblauw en waar hebben we dagblauw?” “Waar is het blauw helder en waar geheimzinnig?” De kinderen leren dat alles wat ze waarnemen kwaliteit heeft.
<br />
<br />
Ze leren over Julius Caesar. Natuurlijk omdat hij heeft bestaan, maar ook om het Julius Caesar-achtige te leren herkennen in de wereld. Net als het klaproos-achtige en het leeuw-achtige. Tegelijkertijd is het streven dat kinderen creatief kunnen handelen, dat ze actief werkzaam kunnen zijn in de wereld en een eigen stempel kunnen zetten. Dat ze antwoorden op wat ze waarnemen met wie ze zelf zijn. Dit maakt ook dat vrijeschoolkinderen vaak een sterkere eigen gedachtewereld hebben, sterkere eigen ideeën. Ze blijven over het algemeen langer nieuwsgierig en leergierig.
<br />
<br />
Mijn jongste zit in de tweede klas en is deze week begonnen met de bomenperiode. Vandaag ging de hele klas met hun juf en een paar ouders naar een dicht bij de school gelegen stadsbos om bomen te bekijken en om zich met ze te verbinden. De juf liet de kinderen de bomen zien, voelen, ruiken en horen. En de kinderen werd gevraagd welke indruk bomen op ze maakten. Was er bijvoorbeeld een blije boom, of een verdrietige? Was er een boom die leek op een oud mannetje en was er één die leek op een jong kind? En was er misschien zelfs één die leek op jezelf?
<br />
<br />
Voor mij raakt dit de kern van het vrijeschoolonderwijs. Dit is waarom ik iedere dag opnieuw zo blij ben dat onze kinderen groot mogen worden op deze school. Mijn kinderen zijn natuurlijk nog kind, maar vooral bij mijn oudste van veertien zie ik al dat zij op haar eigen en unieke manier haar geluid aan de wereld toevoegt. Door de dingen die ze maakt, zoals haar tekeningen en haar periodeschriften, de teksten die ze schrijft, haar eigen meningen over bijvoorbeeld boeken en de manier waarop ze met anderen omgaat. Nooit heel erg op de voorgrond, meestal rustig en altijd vanuit haar stevige zelf. Authentiek, duidelijk al zo’n eind op weg om te worden wie ze is!
<br />
<br />
Het vrijeschool-onderwijs is er niet op gericht om kinderen klaar te stomen voor de maatschappij, het doel is juist de maatschappij te verrijken met nieuwe krachten en nieuwe ideeën. Met mensen die een eigen stempel kunnen zetten door wie ze zélf zijn.
<br />
<br />
Annemiek Bosch werkt bij een organisatie die begeleiding en ondersteuning biedt aan kinderen en jongeren met een licht verstandelijke beperking en bijkomende problematiek. Ze is moeder van drie kinderen die op de vrijeschool zitten.</blockquote>
In dezelfde categorie verscheen op 10 augustus <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/blog/bestendige-veranderlijkheid-en-veranderlijke-bestendigheid/" target="_blank">‘Bestendige veranderlijkheid en veranderlijke bestendigheid’:</a>
<br />
<blockquote>
De jongerenbeweging is iets ongrijpbaars. Uit het niets dienen zich groepen jonge mensen aan die elkaar op een of ander vlak vinden, een gemeenschappelijkheid ontwikkelen, hun ervaringen aan en met elkaar en hun omgeving doormaken. En in een oogwenk vinden ze zichzelf alweer in de volgende levensfase: er worden opleidingen afgesloten, beroepen gevonden, gezinnen gesticht, nieuwe woonomgevingen gevonden. De vrijheid, de ruimte voor idealisme, de nog volledig open zoektocht van eerder verandert in een focus op vragen rondom de praktische invulling van het leven: hoe richt ik mijn beroepsleven in? Hoe geef ik mijn gezinsleven vorm? Op welke manier wil ik de plaats in de maatschappij waar ik nu op terecht gekomen ben innemen? En terwijl zo de ene generatie jonge mensen met stille trom in de drukte van het leven verdwijnt, dient zich de volgende alweer aan. Die heeft weer een eigen kleur, geeft het jong-zijn weer op eigen wijze vorm, vanuit de oorspronkelijkheid die jonge mensen (hopelijk) altijd eigen is.
<br />
<br />
Ook in de antroposofische beweging is deze golfbeweging zichtbaar. Ik maakte zelf deel uit van een groep jonge mensen die na de eeuwwisseling actief begon te worden. We zaten in de leiding en organisatie van de Christengemeenschapskampen, we vormden de kern van een internationaal groepje jonge mensen waaruit de jaarlijkse Februar-Tage voor jonge mensen in Dornach voortkwam (die nog steeds bestaan), we organiseerden een grote internationale jongerenconferentie in Amsterdam in 2006 (Via’dam), we kwamen in wisselende samenstellingen bijeen in studiegroepen, initiatiefgroepen, jongerencafé’s.
<br />
<br />
Vóór ons was er ook een heel actieve en levendige groep geweest: de JAN-beweging in de jaren ’90. De mensen die daarbij betrokken waren hebben we echter in onze begintijd niet ontmoet – ze waren, zoals geschetst, in de drukte van hun diverse levens verdwenen. Maar om de een of andere reden was dat bij mijn eigen ‘generatie’ een beetje anders. We groeiden weliswaar langzaam uit het directe ‘jongerenwerk’ – we zaten niet meer in de organisatie van de Februar-Tage, van de Christengemeenschapskampen, etc. – maar een andere impuls diende zich intussen aan: iets te kunnen betekenen voor de volgende ‘golf’ van de antroposofische jongerenbeweging. Dat uitte zich vooreerst in het initiatief om een jeugdsectie op te richten als onderdeel van de Hogeschool voor Geesteswetenschap, dus middenin het centrum van de Antroposofische Vereniging. Het beeld dat bij ons leefde was dat van een ‘geestelijk anker’ waaraan ook de komende jongerengolven zich zouden kunnen oriënteren – elk op eigen wijze, natuurlijk.
<br />
<br />
Onze poging in die richting in 2010 mislukte. En in de jaren daarna ‘verschrompelde’ het antroposofische jongerenwerk hier in Nederland tot een absoluut nulpunt. Maar daar diende de volgende golf zich ineens aan: een nieuwe groep vond zich rondom Janna en Johannes, en intussen floreert er weer een nieuwe jongerenimpuls hier in Nederland, ook weer met een sterk internationaal element. Interessant genoeg ontwikkelde zich een vruchtbare uitwisseling tussen mensen van ‘mijn’ generatie en deze nieuwe groep – én ontstond daar, vanuit deze nieuwe groep, al snel hetzelfde idee van een jeugdsectie als ‘geestelijke haven’. Zo was ik, en met mij in meerdere of mindere mate een heel aantal van ‘mijn’ groep, betrokken bij de ceremoniële oprichting van de Nederlandse Jeugdsectie afgelopen zondag 2 juli in Den Haag. Het gebeuren ademde een compleet andere sfeer dan wij ooit hadden kunnen voortbrengen – elke nieuwe golf jonge mensen brengt zijn eigen, oorspronkelijke ‘spirituele stijl’ mee. Maar tegelijk was er een harmonie voelbaar, een harmonie tussen wat zich hier als uiting van een nieuwe golf in de deinende zee van de jongerenbeweging manifesteerde en wat wij ‘oudere jongeren’ als impuls, als beeld, van een bestendiger en daardoor werkzamer jeugdbeweging in ons hadden ontwikkeld.
<br />
<br />
Aangemoedigd door deze ervaring durf ik hier voorzichtig te stellen dat deze oprichting, deze Jeugdsectie, niet slechts manifestatie is van deze jongerengolf, die onherroepelijk met meer of minder stille trom in de drukte van het leven zal verdwijnen, maar een betekenis zal hebben juist ook voor de samenhang tussen de jongerengolven van nu en die van de toekomst. Zodat de antroposofische jongerenbeweging niet slechts een beweging zal zijn van bestendige veranderlijkheid, maar ook van veranderlijke bestendigheid.
<br />
<br />
Jesse Mulder is universitair docent Theoretische Filosofie bij het departement Filosofie en Religiewetenschap, waar hij tevens verbonden is met het onderzoeksproject <i>Responsible Intelligent Systems.</i> Hij promoveerde in 2014 cum laude op het thema <i>Conceptual Realism,</i> over de structuur van metafysisch denken. Jesse is vader van twee dochters.</blockquote>
Onder de categorie ‘Artikelen’ werd op 14 augustus <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/artikelen/0-nl-428062-demeter-het-ei-ontcijferd/" target="_blank">‘0 NL 42806/2 DEMETER: het ei ontcijferd’</a> geplaatst:
<br />
<blockquote>
Op elk ei dat je in de winkel koopt, staat een rood stempeltje met een code. Hoe lager het eerste cijfer, des te hoger het welzijn van de kip. Een 0 in combinatie met het woord Demeter is het hoogst haalbare qua dierenwelzijn. NL staat voor de Nederlandse herkomst. De unieke code 42806/2 vertelt waar dit ei gelegd is: op het bedrijf van Gerjan en Carolien Slingenbergh uit het Overijsselse Ane.
<br />
<br />
Tekst en beeld: Annelijn Steenbruggen
<br />
<br />
Gerjan en Carolien hebben bruine kippen. Dat kun je zien aan de kleur van de eierschaal: bruine kippen leggen bruine eieren. De kleur is ook een indicatie dat hun kippen gezond zijn en een mooi verenpak hebben. “Een kale kip legt witte eieren,” vertelt Gerjan. Het vraagt echter vakmanschap om de kippen goed in de veren te houden. “Kippen hebben ruimte en afleiding nodig, anders gaan ze elkaar pikken. In de biodynamische landbouw kappen we de snavels er niet af. Als de kippen zich bij ons gaan vervelen, kunnen ze elkaar met hun scherpe snavelpunt behoorlijk toetakelen.” Zowel buiten als binnen geeft Gerjan ze voldoende bezigheidstherapie. In de ruime buitenuitloop kunnen ze naar hartenlust scharrelen. Op stal zet hij de strobalen er in z’n geheel in: de kippen springen erop en trekken het stro zelf los. Als zijn kippen een onrustige dag hebben, heeft hij nog een joker om in te zetten: “Klassieke muziek. Ze worden vooral rustig van Bach.”
<br />
<br />
<i>Hanen</i>
<br />
<br />
Voor Gerjan is het de kunst om zijn kippen in een zo natuurlijk mogelijke omgeving te laten leven. “Een kip is van oorsprong een bosdier. Voor de bosrijke omgeving heb ik appel- en perenbomen in de buitenuitloop aangeplant. Ik heb voor oud-Hollandse fruitrassen gekozen waar ik in het najaar sap van laat persen. Het valfruit is voor de kippen.” Tussen zijn tweeduizend bruine kippen heeft hij ook vijftig witte hanen lopen. “Die horen erbij. De hanen stralen macht uit en beschermen de hennen. Als er bedreiging is van een buizerd gaan de hanen in een kordon om de hennen staan. Dankzij de hanen voelen de kippen zich veilig en durven ze verder het veld in. Dat is leuk.”
<br />
<br />
<i>Zonnebloemen</i>
<br />
<br />
Goede voeding is essentieel voor rust in de koppel. Als de kippen het voer niet lusten, gaan ze namelijk vechten. Omdat biodynamische kippen geen dierlijke producten – zoals vis of bloedmeel – mogen eten, is volwaardige voeding een continue zoektocht. Gerjan: “Met maïs, zonnebloemen, soja en granen probeer ik ze voldoende energie en eiwitten aan te bieden. Momenteel onderzoek ik samen met mijn zoon of klaver een goed alternatief is voor eiwit. Ruim de helft van het voer teel ik zelf, ook de soja. Wat ik aankoop komt uit Europa. Ik vind het onzin dat er veevoer uit Zuid-Amerika geïmporteerd wordt.”
<br />
<br />
<i>Zon, maan, sterren en aarde</i>
<br />
<br />
Dankzij het gevarieerde voer en de bezigheidstherapie gedragen de kippen zich over het algemeen als gezellige tantes. Carolien: “Ik vind het leuk om naar ze te kijken; ik heb zelfs de eettafel expres voor het raam gezet. Een kip in de zon die een zandbad neemt, dat is een prachtig gezicht.” Ook Gerjan geniet van zijn werk: “Ik ben nu al een tijdje Demeterboer en ik heb heel sterk het gevoel: ja, dit is het! Dit zou ik iedereen gunnen. De zorg om de natuur en het sluiten van de kringloop spreken mij het meeste aan. Alles grijpt in elkaar: de zon, maan, sterren en aarde. Alles is met elkaar verweven. Verbindingen leggen is voor mij het belangrijkste Demeter-aspect. Niet alleen landbouwkundig, maar ook sociaal. We hebben graag mensen over de vloer. In verbondenheid met elkaar leven maakt gelukkig. Ik ben een gelukkig mens.”</blockquote>
Op 3 juli ging het artikel over <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/artikelen/bd-ondernemers-boerenbloed-met-een-vleugje-idealisme-2/" target="_blank">‘BD-ondernemers: boerenbloed met een vleugje idealisme’:</a>
<br />
<blockquote>
De belangstelling voor biologisch-dynamische voeding groeit. Steeds meer jonge mensen willen er ook hun vak van maken en volgen een opleiding aan de Warmonderhof, hét opleidingsinstituut voor BD- landbouw in Nederland. Ze kiezen regelmatig voor het ondernemerschap, maar vooral voor een andere kwaliteit van leven.
<br />
<br />
Tekst: Ellen Röling
<br />
<br />
In september 2016 startten 44 voltijdstudenten en 112 deeltijdstudenten aan de opleiding voor Landbouw, Zorglandbouw en Stadslandbouw. Het aantal groeit jaarlijks. De voltijdstudenten, vaak jongeren, zijn vier jaar intern op de Warmonderhof met een programma van leren, werken en wonen. “De meesten hebben geen agrarische achtergrond,” vertelt Ruud Hendriks. Hij is ruim 25 jaar docent Bodemkunde en teamleider. “Ze komen hier in een andere wereld terecht. Landbouw is geen 9-tot-5-baan. Je gewas en je dieren vragen voortdurende je aandacht. Op de Warmonderhof krijgen ze boerenbloed.” De voltijdstudenten beginnen na hun opleiding in de regel als medewerker op een BD- bedrijf, een deel wordt – later – zelf ondernemer in binnen of buitenland. “In de tweejarige deeltijd ligt dat anders. Dat zijn vaak mensen die op latere leeftijd uit interesse de BD-opleiding naast hun bestaande werkzaamheden doen.” Opvallend vindt Ruud dat vooral veel jongeren naar de menskant van de biologisch-dynamische landbouw trekken. “Zoals het samenwerken met deelnemers op een zorgboerderij. Of werken in de stadslandbouw waar het niet alleen gaat over verbouwen, maar ook over cursussen, rondleidingen en lezingen.”
<br />
Warmonderhof.nl
<br />
<br />
<i>Ongebonden grond</i>
<br />
<br />
“Wat is er mooier dan met plezier je werk doen”, stelt Gerlof Pronk, vennoot op de Naoberhoeve in Echten. Hij betaalt zichzelf uit met arbeidsvreugde. “Als ik twee ringslangen op mijn land tegenkom, is dat puur goud.” Hij studeerde 15 jaar geleden af op de Warmonderhof. Samen met zijn vrouw en twee andere stellen runt hij een zorgboerderij met vee, tuinbouw en melkverzuiveling. Ook verkopen ze producten in hun boerderijwinkel en via de Naoberkrat-abonnementen, en staan ze op de markt in Enschede. De Naoberhoeve verdient de helft met de landbouw en de andere helft met de zorgboerderij. “Het is hard werken, maar het is de moeite waard.”
<br />
<br />
De vennoten willen ook meer ruimte gaan bieden aan mensen die zichzelf willen ontwikkelen in de BD-landbouw of aan de zogenoemde ‘ongebonden grond’ landbouw. “Van de komende generaties kunnen we niet meer verwachten dat ze zich dertig jaar binden aan een plek. Vrijheid en persoonlijke ontwikkeling horen immers ook bij de BD-landbouw. De Naoberhoeve kan een vehikel zijn waarin mensen land kunnen pachten, een tijdje kunnen boeren en dan weer weggaan. De grond is dan van niemand en van iedereen. De Naoberhoeve zorgt voor een bedrijfsmodel en voor een soort van kwaliteitsgarantie. Iets dergelijks gebeurt nu al op de Zonnehorst in Punthorst.”
<br />
Naoberhoeve.nl
<br />
<br />
<i>Bedrijfsovername</i>
<br />
<br />
In een yurt op de Zonnehorst wonen Max van den Dool en Elsa met hun baby en een tweede op komst. Max (21) studeerde dit jaar af van de voltijdopleiding en Elsa van de deeltijd. Ze wonen en werken op de Zonnehorst om te ontdekken of zij het bedrijf over willen nemen van de huidige tuinder en zijn vrouw: Henk en Hillie Bunskoek. Max ging op z’n zestiende naar Warmonderhof. “Ik had geen landbouw of BD-achtergrond, maar heb wel op de vrijeschool gezeten. Op Warmonderhof voelde ik me thuis, het herinnerde me aan mijn basisschooltijd. Ik wil nu graag zelf ondernemen. Ik koos voor de Zonnehorst omdat het een bedrijf is dat overname aantrekkelijk probeert te maken, ook voor starters, doordat we de grond niet hoeven over te nemen. Onze droom is een gemengd bedrijf, dat divers maar overzichtelijk en behapbaar is. Een plek waar alle facetten van de BD-landbouw een verdiende plek krijgen: de composthoop, preparaten, gewassen, kas, vee en mens. Omdat we nu nog onze handen vol hebben aan ons gezin willen we ons in eerste instantie alleen richten op de tuinbouw. De groentetas van de Zonnehorst heeft wekelijks zo’n 250 abonnees. We willen onze producten lokaal nog meer aan de man brengen. Deze winter gaan we bedenken hoe we dat gaan aanpakken.”
<br />
<br />
<i>Woningbouwgrond voor bioboeren</i>
<br />
<br />
Kleine dromen kunnen groot uitpakken. Vastgoedontwikkelaar Jos van Leussen (43) koos ooit voor groen en studeerde op de landbouwuniversiteit in Wageningen. Maar 15 jaar later was in zijn werkzame leven weinig groens meer te bespeuren. Hij besloot om de deeltijdopleiding aan Warmonderhof te doen en voelde daar zijn oude passie weer. “Ik wilde boer worden. Ik besloot daarom minder te gaan werken en vertelde in mijn netwerk waar ik mee bezig was. Zo ontstond het idee om mijn ervaring als projectontwikkelaar te combineren met mijn opleiding op Warmonderhof. Rondom Zwolle liggen honderden hectaren grond die in de speculatietijd zijn aangekocht voor woningbouw. Maar veel van die projecten zijn uitgesteld en afgesteld. De eigenaren laten het land liggen en verpachten het met losse eenjarige pachtcontracten, zodat boeren daar niet duurzaam kunnen boeren. Maar zou het geen goed idee zijn om die stukken in te zetten voor biologische stadslandbouw?” Ja dus. “Vastgoedontwikkelaar BPD heeft ondertussen 32 hectare ingebracht, ik heb al vier biologische boeren gecontracteerd, en Rabobank, BPD en het Overijssels Landschap investeren mee. De producten gaan we onder naam De Zwolse Stadslanderijen aanbieden, dit jaar komen we met de eerste producten. Het is de bedoeling dat de inwoners ook zelf over de gronden kunnen wandelen en zo in contact komen met duurzame landbouw. Het eerste struinpad is 28 juni jl. officieel geopend. Het is een verrijking voor Zwolle. Projectontwikkelaars hebben hier ook zelf baat bij omdat dit past binnen duurzame doelstellingen en omdat de gronden er aantrekkelijker uit komen te zien.” Dit jaar en komend jaar heeft Jos nog nodig om plannen uit te werken. “Maar het ziet er goed uit en in dat geval kan ik uit dit project een inkomen genereren.”
<br />
Facebook.com/dezwolsestadslanderijen/
<br />
<br />
Dit artikel werd eerder gepubliceerd in AM nummer 3 van september 2016. Ook iedere maand dit magazine thuis ontvangen? Neem dan nu een abonnement voor slechts € 29,95 per jaar en ontvang er een leuk cadeautje bij.</blockquote>
19 juni was <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/artikelen/sekem-de-kunst-van-het-dromen-2/" target="_blank">‘SEKEM: De kunst van het dromen’</a> aan de beurt:
<br />
<blockquote>
<i>Bodemvruchtbaarheid als basis voor een vruchtbare ontwikkeling in Egypte</i>
<br />
<br />
Ibrahim Abouleish woonde twintig jaar in Oostenrijk, toen hij in 1975 een bezoek bracht aan zijn Egypte en besloot zich in te gaan zetten voor zijn vaderland. Zijn droom: nieuwe ontwikkelingen op gang brengen op sociaal, cultureel en economisch gebied. Biodynamische landbouw – het opbouwen van een vruchtbare bodem – vormt hiervoor de basis.
<br />
<br />
Tekst: Ellen Winkel
<br />
Foto's: Gerda Peters en Ellen Winkel
<br />
<br />
Een zoete geur van bloemen. Dat is het eerste wat opvalt als ik ’s avonds laat in het donker uit de bus stap bij het gastenverblijf van SEKEM. Samen met vijftien anderen neem ik deel aan een reis die de Nederlandse Vriendenkring SEKEM heeft georganiseerd in de lente van 2016. Dat we in een bloeiende oase terecht zijn gekomen, blijkt pas de volgende ochtend. We zien bloeiende sierheesters rond de gebouwen, bloemenmengsels langs de paden en bloeiende akkers met calendula, kamille en gele toorts. Ook in de dadelpalmen langs de randen van de akkers hangen grote, witte bloementrossen.
<br />
<br />
<i>Veertig koeien én een stier</i>
<br />
<br />
Ibrahim Abouleish begon in 1977 met het slaan van waterputten en het planten van bomen in een kale zandvlakte in de woestijn bij Belbes, zestig kilometer ten noordoosten van Caïro. Hij bouwde aan het visioen dat hij voor zich had gezien. Het water, de bomen, de planten en de bloemen zouden insecten, dieren en mensen aantrekken. Deze plek zou voor de bewoners in de omgeving gezonde voeding gaan bieden; en werk, medische zorg en onderwijs.
<br />
<br />
Hij wist zijn toekomstbeeld met zo veel kracht aan anderen over te brengen, dat SEKEM precies die mensen aantrok die nodig waren om zijn droom te verwezenlijken. Zo kwam in 1981 de Duitse Angela Hofmann op bezoek. Om de woestijnbodem vruchtbaar te maken was veel behoefte aan goede compost van koeienmest. De Egyptische koeien bleken echter weinig productief. Ze regelde daarom samen met een andere Duitse vrouw de komst van veertig drachtige Braunvieh-koeien én een stier. De vrouwen regelden ook een lening bij de Duitse GLS-gemeinschaftsbank voor de aanschaf en het transport van de alpenkoeien. Angela reisde in februari 1982 naar de haven van Alexandrië, waar de koeien van een schip werden overgeladen in vier vrachtwagens. Ze reed mee met het transport naar SEKEM en is daar sindsdien gebleven.
<br />
<br />
“Om de bodem vruchtbaar te maken zijn koeien onovertroffen,” vertelt Angela ons. Op SEKEM zijn op dit moment 150 koeien, deels nakomelingen van de eerste groep, deels zwart-witte Holstein Friesian. Een dak van palmbladeren biedt bescherming tegen de hitte. Hiernaast zijn er schapen, kippen, duiven en bijen. Er is een grote variëteit aan gewassen, waarvan een aanzienlijk deel bestemd is voor kruidenthee. Angela: “Doordat we de verwerking en de handel zelf organiseren, kunnen we een grotere meerwaarde realiseren.”
<br />
<br />
<i>SEKEM Development Foundation</i>
<br />
<br />
Op het terrein van de boerderij bij Belbes zijn vier verwerkende bedrijven gevestigd: Lotus (in- en verkoop van kruiden), ISIS Organic (thee, sap en levensmiddelen), ATOS Pharma (kruidengeneesmiddelen) en NatureTex (biologisch katoenen kinderkleding en popjes). Van de winst die de bedrijven gezamenlijk realiseren, vloeit tien procent naar de SEKEM Development Foundation. Deze stichting financiert nieuwe ontwikkelingen op het gebied van onderwijs, gezondheidszorg, kunsten, duurzaamheid en maatschappelijke projecten, ook buiten de grenzen van SEKEM. Zo is er in de 13 dorpen in de regio, waar ongeveer 30.000 mensen wonen, gezondheidsvoorlichting en een afvalophaaldienst opgezet. Voor kleine ondernemers is er de mogelijkheid een lening aan te vragen via het microkredietprogramma, inclusief begeleiding bij het maken van een bedrijfsplan. Vanuit heel Egypte leveren 140 boerderijen biodynamische producten aan SEKEM, zoals groente, granen, kruiden, katoen en veevoer. Zij worden begeleid door landbouwingenieurs die door SEKEM zijn opgeleid in het toepassen van de biodynamische landbouwmethodes.
<br />
<br />
<i>Onderwijs en zorg</i>
<br />
<br />
Als we op een ochtend de dagopening van de SEKEM-basisschool bijwonen, zien we dat Angela zich niet alleen voor de landbouw inzet. Op haar accordeon begeleidt ze het zingen van het Egyptische volkslied – dat is op alle scholen in Egypte verplicht. Daarna mogen we kijken bij een bamboefluitles die Angela geeft aan de eerste klas van de middelbare school. Onder de indruk van het bezoek uit Nederland doen de kinderen erg hun best en weten ze de liedjes aardig mee te fluiten.
<br />
<br />
Op het terrein van SEKEM gaan 650 kinderen naar school: de kleuter-, basis-, middelbare school of de beroepsopleiding. Ook zijn er een gehandicaptengroep en sinds kort een kinderdagverblijf. Een bijzondere groep vormen de ‘kamillekinderen’, kansarme kinderen die al moeten werken, iets wat veel voorkomt in Egypte. Bij SEKEM verdienen ze een dagloon met een halve dag licht werk (ze danken hun naam aan het plukken van kamillebloemen). De andere helft van de dag gaan ze gratis naar school.
<br />
<br />
We brengen ook een bezoek aan het medisch centrum op het terrein, dat 40.000 patiënten per jaar behandelt. Naast een prachtig bloeiende binnentuin staan bankjes, waar mensen geduldig op hun beurt wachten. “Dr Ibrahim Abouleish en Dr Hans Werner hebben dit medisch centrum samen gedroomd,” vertelt Yvonne Floride die ons hier rondleidt.
<br />
<br />
<i>Nieuwe woestijnboerderijen</i>
<br />
<br />
Het valt me op dat ze op SEKEM de kunst verstaan om dromen uit te laten komen. Elders in een interview zegt Abouleish: “Dromen is denken met je hart.” En hij droomt ervan om die kunst – het realiseren van dromen – aan anderen over te brengen. Daarom – en voor de persoonlijke ontwikkeling in het algemeen – is er veel aandacht voor creativiteit. Niet alleen op de scholen zijn er veel creatieve lessen voor zowel leerlingen als leraren, maar alle 1200 SEKEM-medewerkers krijgen binnen werktijd les in muziek, toneel, beeldende kunst, euritmie en vaardigheden die voor het werk van belang zijn.
<br />
<br />
Een droom is om op drie andere plekken in de Egyptische woestijn vergelijkbare ‘oases van ontwikkeling’ te realiseren. In maart 2008 vierden SEKEM-medewerkers en -vrienden de start door gezamenlijk bomen te planten in een geïrrigeerde geul op een winderige kale vlakte in de Sinaï. Met een jaarlijkse regenval van 25 mm (bij ons is dat 800 mm) is Egypte volledig afhankelijk van irrigatie.
<br />
<br />
Angela toont dia’s van de drie nieuwe woestijnboerderijen, die voor ons te ver zijn om te bezoeken. “Het begint met water. We leggen rondom druppelirrigatie aan en planten snelgroeiende eucalyptus- en casuarinabomen. Die breken de vele zandstormen. En het is een verademing als je na een paar jaar eindelijk in de schaduw kunt staan.” We zien een konvooi vrachtwagens dat compost aanvoert. En we zien een dia van een ander openingsfeestje: in maart 2015 wordt een groot zonnepanelenproject in gebruik genomen bij de boerderij in El Bahareya. De pomp die 25 hectare dadelpalmen bevloeit, loopt nu op zonne-energie.
<br />
<br />
<i>Het mooie van de Sinaï</i>
<br />
<br />
Op 24 maart wonen we het jaarlijkse lentefeest bij in het grote, lemen amfitheater op SEKEM. Een groep bedoeïenen uit de Sinaï sluit het feest af met traditionele volksdansen en muziek. Ze oogsten enthousiast gejuich en applaus van het 2000-koppige publiek. De keus om hen uit te nodigen is heel bewust, horen we later van Ibrahim Abouleish. Om een stabiele sociale samenhang tot ontwikkeling te brengen rond de boerderij, is meer nodig dan water, bomen en compost. “In de Sinaï is veel strijd en er zijn veel spanningen. Wij willen hun ziel omhoogtillen. Daarom laten wij iets van de mooie cultuur uit de Sinaï laten zien.”
<br />
<br />
<i>Vriendenkring SEKEM </i>
<br />
<br />
De Nederlandse Vriendenkring SEKEM ondersteunt, samen met vier andere Europese vriendenkringen, de SEKEM Development Foundation. De vriendenkring is van plan om in het voorjaar van 2017 opnieuw een reis naar SEKEM te organiseren, zie sekemvrienden.nl.
<br />
Op sekem.com is meer informatie te vinden over dit veelzijdige initiatief, onder andere over de ‘Heliopolis Universiteit voor duurzame ontwikkeling’, die in 2012 bij Caïro van start is gegaan. Informatief is ook het SEKEM Sustainability Report 2015 en SEKEM Insight, de maandelijkse nieuwsbrief waar je je gratis op kunt abonneren.
<br />
SEKEM is op zoek naar allerhande vakmensen en vakdocenten en iemand die de landbouwopleiding wil opzetten, zie sekemvrienden.nl/vacatures.<br />
Sekem.com<br />
Sekemvrienden.nl
<br />
<br />
Dit artikel is gepubliceerd in AM03 van september 2016. Ook ieder kwartaal dit informatieve en inspirerende magazine thuis ontvangen? Neem een abonnement voor slechts € 29,95 per jaar (vier nummers).
</blockquote>
We eindigen dus in de woestijn. Met dit alles zijn we hopelijk weer een beetje bijgepraat. Al heb ik slechts op twee plekken kersen geplukt: Motief en Antroposofie Magazine. Maar wel over een langere periode.<br />
<div style="text-align: right;">
.</div>
</div>
Michel Gastkemperhttp://www.blogger.com/profile/11703149973290737335noreply@blogger.com4tag:blogger.com,1999:blog-8949960496173157471.post-84208841078277078412017-06-21T18:48:00.001+02:002017-06-21T19:35:31.628+02:00Synthese<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjbeWKVxjGM0L9X8RyAPZtL-ExEJZBFHMV3xVHaIIAnob-J_W8nAERKsO7wkiEBLbgVVzl0NQA9KhuQLFx_zx2ZXxJmpVmwohH2HFe5mhQemgWC0OzqKsgrSY9Vjagf22xB4qHpBPQvNudk/s1600/P9140157.JPG" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="1600" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjbeWKVxjGM0L9X8RyAPZtL-ExEJZBFHMV3xVHaIIAnob-J_W8nAERKsO7wkiEBLbgVVzl0NQA9KhuQLFx_zx2ZXxJmpVmwohH2HFe5mhQemgWC0OzqKsgrSY9Vjagf22xB4qHpBPQvNudk/s400/P9140157.JPG" width="400" /></a></div>
<div class="MsoNormal">
Vandaag begint de zomer. En vandaag ook een nieuwe
aflevering van deze kroniek. Antroposofie Magazine had twee dagen geleden het nieuws
<a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/actualiteiten/oprichter-sekem-overleden/" rel="nofollow" target="_blank">‘Oprichter Sekem overleden’:</a></div>
</div>
<blockquote>
Op donderdag 15 juni 2017 overleed op tachtigjarige leeftijd prof. dr. Ibrahim Abouleish, oprichter van het op duurzame ontwikkeling gerichte SEKEM-initiatief in Egypte. Na een geslaagde carrière als farmacoloog in Oostenrijk, besloot de geboren Egyptenaar veertig jaar geleden terug te keren naar zijn vaderland om iets te doen aan de sociale en economische achteruitgang van zijn vaderland. In de woestijn kocht hij een stuk land, waar hij tegen alle logica in begon met het ontwikkelen van een landbouwproject dat de woestijn vruchtbaar moest maken en werkgelegenheid en opleidingskansen moest scheppen voor het grote leger werkloze en (semi-)analfabete Egyptenaren in de omgeving van Belbeis, 60 km noordoostelijk van Cairo.
<br />
<br />
Vandaag de dag biedt het project werk aan ruim 1.500 mensen en profiteren ruim 20.000 mensen van voorzieningen als het medisch centrum, de SEKEM-school en vakopleiding en de inzet van sociaal werkers in de dorpen rond de SEKEM-farm. Maar daar bleef het niet bij. Sinds 2008 zijn drie grote landbouwlocaties van in totaal 3.000 ha in ontwikkeling in de Sinaï-woestijn, bij Bahareya in de westelijke woestijn en bij Minya in het zuiden. In 2012 opende Abouleish in Cairo de Heliopolis Universiteit voor Duurzame Ontwikkeling. In 2003 ontving hij de Right Livelyhood Award, beter bekend als de Alternatieve Nobelprijs, en trad hij toe tot de Wereldtoekomstraad. Tal van universiteiten verleenden hem eredoctoraten, waaronder de Technische Universiteit Graz waar Abouleish in 1965 zijn diploma behaalde. In Nederland kreeg SEKEM bekendheid door de Tegenlichtdocumentaire Groen Goud 2, die de VPRO in oktober 2014 uitzond.
<br />
<br />
Foto: Ibrahim Abouleish (rechts) leidt de Duitse ambassadeur rond (Sekem, 2016)
<br />
<br />
In Antroposofie Magazine publiceerden we in september 2016 een artikel over dit antroposofisch geïnspireerde initiatief in Egypte. Klik HIER om het artikel te lezen.</blockquote>
News Network Anthroposophy Limited (NNA) had meteen de dag na zijn overlijden al een uitvoerige necrologie:
</div>
<blockquote>
<a href="http://www.nna-news.org/de/nachrichten/artikel/ich-wollte-dass-sich-die-ganze-welt-entwickelt-2645/" rel="nofollow" target="_blank">“Ich wollte, dass sich die ganze Welt entwickelt”</a><br />
<br />
Von NNA-Korrespondentin Cornelie Unger-Leistner
<br />
<br />
Der SEKEM-Gründer und Sozialpionier Ibrahim Abouleish ist im Alter von 80 Jahren verstorben. Mit seiner Vision und seinem Mut hat er viele Menschen inspiriert.<br />
<br />
KAIRO/STUTTGART (NNA) – Einer der großen Sozialpioniere unserer Zeit, Dr. Ibrahim Abouleish, ist tot. Wie seine Familie mitteilte, starb der Gründer des ägyptischen SEKEM-Projekts und Träger des alternativen Nobelpreises am 15. Juni im Alter von 80 Jahren.
<br />
<br />
Sein Bestreben war stets, ein Beitrag zum Wohl der Gemeinschaft SEKEM, zum Wohl Ägyptens und der Welt durch das Vorantreiben nachhaltiger Entwicklung zu leisten, heißt es in der Mitteilung zu seinem Tod. Mit seiner Vision und seinem unglaublichen Mut habe er viele Menschen inspiriert: “Heute beten wir für ihn und wir sind ihm dankbar für all das, was er für und mit uns geleistet hat”. Nach islamischem Brauch wird Abouleish unmittelbar am Tag nach seinem Tod beigesetzt.
<br />
<br />
Ende Mai beging das SEKEM-Projekt in Stuttgart sein 40jähriges Jubiläum in Kreis seiner fördernden Freunde, dort hatte der Sohn Helmy Abouleish – im Projekt die rechte Hand des Vaters – diesen bereits bei den Feierlichkeiten vertreten. Wie wichtig die SEKEM Freunde Deutschland im internationalen Netzwerk der Unterstützer sind, wurde bei der Feierlichkeit hervorgehoben.
<br />
<br />
Das SEKEM-Projekt steht weltweit als Vorbild für nachhaltige Entwicklung, die gleichermaßen Mensch und Natur gerecht wird. Abouleish, der auch dem Weltzukunftsrat angehörte, war dafür 2003 mit dem alternativen Nobelpreis ausgezeichnet worden mit der Begründung, sein Projekt vereine in vorbildlicher Weise kulturelle, soziale und wirtschaftliche Zielsetzungen in einer “Ökonomie der Liebe”.
<br />
<br />
SEKEM – altägyptisch für “Kraft der Sonne” – begann 1977 auf einem unwirtlichen Wüstengelände 60 Kilometer nordöstlich von Kairo, das Abouleish mithilfe der Methoden der biodynamischen Landwirtschaft in eine grüne Oase verwandelte.
<br />
<br />
Im Laufe der Jahre entstand eine Gruppe von Unternehmen und Einrichtungen, darunter auch Schulen und ein medizinisches Zentrum. Die Mittel, die durch Heilpflanzenanbau und den Export von biologisch erzeugter Baumwolle nach Europa erwirtschaftet werden, investiert SEKEM im kulturellen Bereich, als jüngstes Projekt entstand die Heliopolis Universität in Kairo. Insgesamt beschäftigt SEKEM 2.000 Menschen.
<br />
<br />
<i>Pioniertätigkeit
</i><br />
<br />
Schon früh kündigte sich sein späterer Pioniergeist im Lebenslauf von Abouleish an. 1937 im Dorf Mashkul im Nildelta geboren, verließ er Ägypten nach seiner Schulzeit in eigener Regie und ohne den Segen seiner Familie. Im Abschiedsbrief an seinen Vater zeichnete er bereits eine Vision der Schaffung von Arbeitsplätzen, von Infrastruktur und kulturellen Einrichtungen in seiner Heimat, so stellte er sich seine Rückkehr nach Ägypten vor. Mit diesem Brief wollte er Verständnis bei seinem Vater wecken, der den Sohn eigentlich für die Übernahme seiner beiden Firmen in Kairo vorgesehen hatte und ein Studium in Europa als überflüssig ansah.
<br />
<br />
Aber den jungen Ibrahim zog es mit Macht nach Europa, schon in der Schulzeit hatte die Lektüre von Goethe-Texten in ihm die Sehnsucht nach dem anderen Kontinent und seinem kulturellen Leben geweckt, wie er in der autographisch angelegten Schilderung des SEKEM-Projekts, dem Buch Die SEKEM-Symphonie beschreibt.
<br />
<br />
Durch persönliche Kontakte verschlug es ihn nach Österreich, in Graz begann er ein Studium der Chemie, das er mit der Promotion abschloss. Er heiratete dort noch als Student seine österreichische Frau Gudrun und gründete in jungen Jahren eine Familie. Die Enteignung der Firmen seines Vaters durch das Nasser-Regime, das eine sozialistische Gesellschaftsordnung in Ägypten anstrebte, durchkreuzte die Pläne des Vaters, der seinen Sohn immer noch lieber in der eigenen Firma gesehen hätte. So blieb Ibrahim Abouleish in Österreich und machte dort Karriere. Bis zu seinem 40. Lebensjahr war er an leitender Stelle im Forschungsbereich der pharmazeutischen Industrie tätig.
<br />
<br />
Seinem Heimatland Ägypten und dessen wechselvollem Schicksal fühlte sich Abouleish jedoch immer verbunden. Kontakte zu führenden Politikern brachten ihn schließlich dazu, doch wieder zurückzukehren – mit eigenen Zielen, die der Vision aus seiner Jugendzeit entsprachen. Vor allem der nicht endende Krieg in Nahen Osten veranlasste ihn schließlich zu handeln: “Eine nachhaltige Lösung würde jedoch darin bestehen, den Menschen Bildung und Arbeit zu geben. Hier lag ein starkes Motiv für meine Rückkehr nach Ägypten”, schreibt er in seinem Buch.
<br />
<br />
<i>Synthese</i>
<br />
<br />
Abouleish brachte zukunftsweisende Ideen mit zurück an den Nil, denn in Österreich war er auf das Werk von Rudolf Steiner aufmerksam geworden. Beeindruckt hatten ihn vor allem Steiners Philosophie der Freiheit, die biodynamische Landwirtschaft und die Idee des freien Schulwesens. Außerdem berichtet er in seiner Lebensschilderung, wie für ihn der geistige Strom des Orients, in dem er aufgewachsen war, in seinen Jahren in Österreich mit der europäischen Kultur zu einer Synthese verschmolzen war: “Nun erlebte ich zunehmend Augenblicke, in denen sich diese zwei Strömungen in meiner Seele verbanden und in denen ich weder Europäer, noch Ägypter war.” Händels Messias zum Beispiel habe er “mit muslimischen Ohren” als Lob Allahs gehört. Die Vereinigung der beiden Kulturströme habe er als “herrliches Freiheitsgefühl” , als “höchstes Glück” und “höchste Freude” erlebt.
<br />
<br />
Überall in der europäischen Kultur habe er Elemente entdeckt, die ihm wie die Verwirklichung der islamischen Ideale erschienen seien. Die Moralität, die ihm sein islamischer Glaube mitgegeben habe, habe ihn auch vor vielen widrigen Einflüssen beschützt, betont Abouleish, der sich auch zeitlebens für eine Verständigung zwischen den Religionen eingesetzt hat. Den Anfang hatte er mit seiner eigenen Ehe gemacht, bei der er als Moslem eine katholische Trauung akzeptiert hatte. Seminare im SEKEM-Projekt sollten ebenfalls zum gegenseitigen Verständnis der Religionen beitragen.
<br />
<br />
Abouleish sieht im Islam Entwicklungsbedarf, obwohl seit Jahrhunderten z.B. an der Al Azhar Universität in Kairo zu religionsphilosophischen Fragen geforscht werde, fehlten die Auswirkungen dieser geistigen Bemühungen auf das praktische Leben. Dieses sei im Islam “stark konservativ”. Immer noch werde in vielen Lebensbereichen als Orientierung das angeführt, was der Prophet im 7. Jahrhundert angegeben habe, einer Zeit ohne Industrie, Wirtschaftsleben und Technisierung. Als Konsequenz sieht Abouleish eine mangelnde Innovation im Rechts- und Wirtschaftsleben und auch ein Widerstreit in der Seele des einzelnen Moslem.
<br />
<br />
“Doch ich stand immer wieder erschüttert vor der Spaltung des inneren, religiös empfindenden Menschen einerseits, der aus sich und seiner Religion heraus nie dem Boden, den Pflanzen, den Tieren oder seinem Mitmenschen schaden würde – und dem anderen Menschen andererseits, der in der Arbeitswelt steht.” Dort habe er seine muslimischen Glaubensbrüder “nicht wahrhaftig an die Inhalte ihre Religion anknüpfend” erlebt. Mit Boden, Geld – ja mit den eigenen Kindern – würde so umgegangen, wie wenn sie einem für alle Ewigkeiten gehörten, mahnt Abouleish in seinem Buch. (S.49/50).
<br />
<br />
<i>Entscheidender Beitrag
</i><br />
<br />
Durch die Beschäftigung mit der Geisteswissenschaft Rudolf Steiners machte Abouleish die Entdeckung, dass geistige Inhalte sehr wohl in praktische Arbeitsfelder einfließen und dort äußerst nachhaltig wirken können. Bei seinen Reisen nach Ägypten empfand Abouleish jedesmal den Entwicklungsbedarf und litt unter der tiefen Hoffnungslosigkeit, die er bei der Bevölkerung erlebte. “Durch die Beschäftigung mit der Geisteswissenschaft ahnte ich einen Weg, der sie aus ihrem Elend herausführen könnte”.
<br />
<br />
Leicht ist dem in Europa wirtschaftlich erfolgreichen Chemiker Abouleish der Abschied dann doch nicht gefallen, als er sich entschieden hatte, nach Ägypten zurückzukehren. “Auf dem Schiff zerriss mein Herz...” Wie sehr würde er die Kultur vermissen, die Gespräche mit den europäischen Freunden und die philosophischen Lesungen! Auf der anderen Seite habe er jedoch gefühlt, dass er aufgrund seiner Lernfähigkeit, seiner Schaffenskraft und seinem sozialen Können in der Lage sein würde, in Ägypten Entscheidendes beizutragen. Diese Begabungen, so schreibt er, wollten “wie Samen in die Erde Ägyptens versenkte werden, um dort zu neuem Keimen, Wachsen und Gestalten zu verhelfen”.
<br />
<br />
40 Jahre später ist aus dem Wüstensand ein vorbildliches Projekt hervorgegangen – für Ibrahim Abouleish ein Beispiel für Entwicklung auch an anderen Orten: “Dieses Bild einer Oase inmitten einer lebensfeindlichen Umgebung ist für mich wie ein Auferstehungsmotiv in der Frühe nach einer langen Wanderung durch die nächtliche Wüste. Es stand modellhaft vor mir, noch bevor die konkrete Arbeit in Ägypten begann. Und doch wollte ich eigentlich mehr: Ich wollte, dass sich die ganze Welt entwickelt”.
<br />
<br />
Abouleish ist im Fastenmonat Ramadan verstorben. Seine muslimische Religion war für ihn eine entscheidende Kraftquelle, wie auch aus einem Spruch hervorgeht, den er auf die Mauer seiner Grabstätte in SEKEM hat schreiben lassen. Er hatte sie schon zu Lebzeiten errichten lassen und auf der östlichen Mauer ist dort zu lesen:
<br />
<br />
“Wenn ich sterbe, oh Herr, <br />
werde ich zu Dir zurückkehren. <br />
Ich säte die Samen in Deinem Namen, <br />
und von Dir kommt die Ernte. <br />
Ich entzündete diese Kerze, <br />
oh Herr, bewahre ihr Licht vor den Finsternissen der Welt.”
<br />
<br />
Literaturhinweis:
<br />
Abouleish, Ibrahim, Die SEKEM-Symphonie: Nachhaltige Entwicklung für Ägypten in weltweiter Vernetzung. Überarbeitete und stark erweiterte Neuauflage, Info3-Verlag, Frankfurt 2015, ISBN 978- 3 – 95779-027-9
<br />
<br />
Links:
<br />
www.sekem.com <br />
www.youtube.com/watch <br />
www.youtube.com/watch (Englisch) </blockquote>
Jens Heisterkamp van Info3 schreef 19 juni <a href="https://www.info3-magazin.de/sekem-gruender-ibrahim-abouleish-gestorben/" rel="nofollow" target="_blank">‘Trauer in Ägypten und weltweit. Sekem-Gründer Ibrahim Abouleish gestorben’:</a></div>
<blockquote>
Am 15. Juni ist in Ägypten der Vater der Sekem-Initiative, Dr. Ibrahim Abouleish, nach längerer Krankheit gestorben. Seinen 80. Geburtstag und das 40. Jubiläum der SEKEM-Gründung hatte Abouleish im März noch im Kreise zahlreicher Freunde und Weggefährten begehen können.
<br />
<br />
Abouleish, der aus einer tiefen Liebe zur deutschen und europäischen Kultur als junger Mann seine Heimat verlassen hatte und lange in Österreich lebte, kehrte nach dem Kontakt mit der Anthroposophie nach Ägypten zurück und begann auf einem unwirtlichen Gelände außerhalb von Kairo mit biologisch-dynamischem Landbau. Trotz vieler klimatischer ebenso wie kultureller Herausforderungen kamen im Laufe der Zeit verarbeitende Betriebe, Waldorfkindergarten und -schule für Mitarbeiter, berufliche Ausbildungen und medizinische Versorgung hinzu. Das Sekem-Gelände wurde zu einem einzigartigen blühenden Garten und international frequentierten Begegnungsort. Sekem veränderte nicht nur die Landwirtschaft und Umweltpolitik in Ägypten, sondern erregte weltweit Aufmerksamkeit als Beispiel für nachhaltige Entwicklung, unter anderem im Rahmen des Weltzukunftsrats und des Weltwirtschaftsforums in Davos. Im Jahr 2003 wurde Ibrahim Abouleish mit dem Alternativen Nobelpreis ausgezeichnet.
<br />
<br />
Begleitend zu seiner sozialen Pioniertätigkeit bildete für Ibrahim Abouleish der Brückenbau zwischen dem islamischen Orient und der westlichen Welt sowie ein modernes Verständnis des Koran ein Herzensanliegen. Bis zuletzt widmete er sich dem Ausbau von Sekem und insbesondere der Heliopolis Universität, als deren krönendes Vermächtnis er das noch zu errichtende “Haus der Kulturen” vorgesehen hat, ein Ort der friedlichen Begegnung der Religionen, Weltanschauungen und Wissenschaften.
<br />
<br />
“Wir gehören Gott und zu ihm werden wir zurückkehren”, sagt der Koran. Am 16. Juni wurde Dr. Ibrahim Abouleish nach muslimischem Brauch auf dem Gelände der Sekem-Farm beigesetzt. Neben seiner Familie, seinen Mitarbeitern und Weggefährten und den fast 2000 Sekem-Angestellten trauert auch der Info3-Verlag um einen langjährigen Freund und angesehenen Buchautor.</blockquote>
Op 8 juni had Antroposofie Magazine <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/actualiteiten/weekspreuken-in-nieuwe-vertaling/" rel="nofollow" target="_blank">‘Weekspreuken in nieuwe vertaling’:</a></div>
<blockquote>
De Stichting Rudolf Steiner Vertalingen heeft een nieuwe vertaling van de Antroposofische weekspreuken van Rudolf Steiner uitgebracht. Het is een prachtig, compact boekje geworden, dat voor iedere week van het jaar een meditatiespreuk bevat. De cyclus begint in de week van Pasen en door het jaar heen geven de spreuken de veranderende stemming weer die de mens kan beleven in zijn verhouding tot de natuur gedurende de 52 weken van het jaar. Een belangrijk verschil met de vorige uitgave (de vertaling van Wijnand Mees en Doorlie Gerdes) is dat vertaler Roel Munniks zich erop heeft toegelegd om het metrum van de spreuken zo veel mogelijk intact te laten.
<br />
<br />
Door iedere week de spreuk te lezen en op je te laten inwerken, ontstaat bewustzijn voor de verbinding tussen de menselijke ziel en de bovenzinnelijke wereld waarin die ziel is opgenomen.
<br />
<br />
In het zomernummer van AM besteden we aandacht aan de Sint-Jansspreuk, het hoogtepunt van de weekspreukencyclus.</blockquote>
Op 16 juni meldde <a href="https://www.antrovista.com/" rel="nofollow" target="_blank">AntroVista</a> ‘VOK 1936-1991’:
</div>
<blockquote>
Tijdschrift Vrije Opvoedkunst publiceert sinds 1933 boeiende en tijdloze artikelen over vrijeschoolpedagogie. Vrijwel alle antroposofische auteurs van de 20ste eeuw hebben voor het tijdschrift geschreven.
<br />
<br />
Het meeste hiervan is nadien niet opnieuw in druk verschenen. Daarom is zes jaar geleden een begin gemaakt met een online-archief, waarin alle uitgaven worden opgenomen. Wekelijks werd een tijdschrift toegevoegd; begonnen werd met het januarinummer van 1936.
<br />
<br />
De eerste fase van het project is vandaag afgerond met het plaatsen van het juninummer van 1991. Daarmee zijn alle tijdschriften op A5-formaat gepubliceerd: 317 afleveringen met samen 1631 artikelen. In een later stadium volgen nog de eerste drie en de recente jaargangen, die op groter formaat zijn uitgegeven.
<br />
<br />
De komende tijd zal eerst de site van het archief vernieuwd worden. Die gaan we optimaliseren voor alle soorten apparaten en browsers. We ontvangen daarvoor graag uw respons! Heeft u vragen of wensen, mist u bepaalde dingen, kan er wel wat verbeterd worden? Mail het naar info@antrovista.com
<br />
<br />
<a href="http://vok.antrovista.com/" rel="nofollow" target="_blank">http://vok.antrovista.com</a></blockquote>
Op 1 juni schreef de Middelburgse interbode <a href="http://internetbode.nl/middelburg/hans-le-duc-neemt-afscheid-vrije-school-305707" rel="nofollow" target="_blank">‘Hans le Duc neemt afscheid van Vrije School’:</a></div>
<blockquote>
Hans le Duc (65) heeft veertig jaar voor de klas gestaan en zich geen moment verveeld. Met passie en toewijding begeleidde de Middelburger menig leerling in het ontdekken van zichzelf door antroposofisch onderwijs. Dit schooljaar neemt hij afscheid van de Vrije School Zeeland. (…)
<br />
<br />
In 1975 kwam Le Duc van de Mulo en begon als invaller op verschillende christelijke scholen. In 1977 kwamen er extra klassen bij op de Vrije School Zeeland. Hans le Duc werd voor een van die klassen aangenomen. “Het was zwaar, maar zo leuk. Er waren nog geen lesmethodeboeken, alles moesten we zelf ontwikkelen. Maar met de ‘instructie’-boeken van grondlegger van Rudolf Steiner als leidraad kwamen we al een heel eind.”</blockquote>
Ook De Faam maakte op 7 juni melding van <a href="http://www.de-faam.nl/nieuws/algemeen/175745/veertig-jaar-topsport-op-de-vrije-school-" rel="nofollow" target="_blank">‘Veertig jaar topsport op de Vrije School’:</a></div>
<blockquote>
Hans werkt al 40 jaar als leerkracht op de Vrije School in Middelburg. Elke dag begroet hij de leerlingen bij binnenkomst. Hans: In het begin nam ik de leerlingen zes jaar lang mee. Maar met een nieuwe regel is dit nu vier jaar. Persoonlijk vind ik dat je dit moet laten afhangen van de klas, de ouders en de leerkracht.</blockquote>
<a href="https://www.nieuwsoverijssel.nl/groene-prijs-2017-voor-groen-schoolplein-vrije-school-michael" rel="nofollow" target="_blank">‘Groene Prijs 2017 voor groen schoolplein Vrije School Michaël’</a> schreef Nieuws Overijssel:
</div>
<blockquote>
Maandag, 5 juni, Wereldmilieudag, maakt GroenLinks de winnaar van de Groene Prijs 2017 bekend. De onderscheiding gaat dit jaar naar de Vrije School Michaël voor hun groene schoolplein.
(…)
<br />
<br />
De Groene Prijs is een onderscheiding voor mensen of organisaties die zich bijzonder inzetten voor groen en duurzaamheid in Zwolle. Zwollenaren konden de afgelopen tijd kandidaten nomineren voor de prijs. Uit de vele inzendingen heeft de fractie van GroenLinks Zwolle de prijs toegekend aan het groene schoolplein van de Vrije School.</blockquote>
<a href="http://www.vrijescholen.nl/4975/vereniging-van-vrijescholen-steunt-oproep-poinactie/#.WTrtJ7puKUl" rel="nofollow" target="_blank">‘Vereniging van vrijescholen steunt oproep #POinactie’</a> maakte deze organisatie bekend op 9 juni:
</div>
<blockquote>
De Vereniging van vrijescholen onderschrijft de doelen van #POinactie en steunt de oproep voor betere arbeidsvoorwaarden voor leraren. De leraar heeft een sleutelrol op de vrijeschool en moet in staat worden gesteld om goed onderwijs te geven. Er moet meer waardering en ruimte komen voor leraren. In tijd én in geld.
<br />
<br />
<i>#POinactie
</i><br />
<br />
In het onderwijs is de afgelopen periode een publiek debat ontstaan over het schrijnende (toekomstige) lerarentekort én de scheefgroei van lerarensalarissen in het primair onderwijs ten opzichte van het voortgezet onderwijs. Een actiegroep van leraren, #POinactie, doet daarom een dringend beroep op de politiek en de samenleving voor:
<br />
<br />
1. Een eerlijk salaris; het primair onderwijs wordt structureel onderbetaald.
<br />
2. Een investering in het onderwijs voor minder werkdruk.
<br />
<br />
<i>Lerarentekort
</i><br />
<br />
Het lerarentekort loopt de komende jaren schrikbarend op. In 2020 zijn er ruim 6.000 leerkrachten te weinig en in de vijf jaar die daarop volgt loopt dat op naar 16.000. Ook vrijescholen, die vanwege de landelijke groei juist meer leraren nodig hebben, wordt dit een enorme uitdaging. Daarom is het van groot belang dat het onderwijs voor huidige en nieuwe leerkrachten aantrekkelijker wordt: minder werkdruk, meer salaris.</blockquote>
In NRC Handelsblad verscheen op 8 juni een artikel van onderwijsredacteur Maarten Huygen onder de titel <a href="https://www.nrc.nl/nieuws/2017/06/08/vmbo-laag-je-leert-er-tenminste-wel-een-vak-10991063-a1562287" rel="nofollow" target="_blank">‘Vmbo laag? Je leert er tenminste wel een vak’:</a>
</div>
<blockquote>
Leerlingen zijn er niet trots op, als ze op het vmbo een praktijkopleiding volgen. Maar wat is er eigenlijk mis mee? “Ik heb hier zoveel geleerd.”</blockquote>
Daarin kwamen ook vrijescholen ter sprake:
<br />
<blockquote>
In de vrije school, die antroposofische methoden gebruikt voor vorming van lichaam en geest, vinden veel hoogopgeleide ouders een uitweg als hun kind te laag scoort voor vwo/havo. Die ouders worden aangesproken door de gezamenlijke brugklassen, het accent op creatieve en ambachtelijke vakken en geestelijke vorming.
<br />
<br />
Vrije scholen hebben minder te maken met de problemen van achterstandswijken. Vooral in de grote steden en in het basisonderwijs zijn ze in opmars, en ze zijn allang niet meer exclusief antroposofisch. Van de 93 vrije scholen bieden er achttien middelbaar onderwijs, inclusief vmbo. In de Rotterdamse wijk Katendrecht is zelfs een vrijeschoolafdeling in oprichting voor alleen vmbo basis- en kaderberoeps, de eerste in het land. Dit najaar beginnen er twee klassen.</blockquote>
Huijgen liet oprichters Michael Zoutendijk en Rinske Kreukniet aan het woord, verbonden aan het Rudolf Steinercollege in Rotterdam, die op deze nieuwe afdeling gaan werken.
<br />
<br />
Voetbaljournalist Willem Vissers heeft een wekelijkse column in de Volkskrant over zijn gehandicapte zoon Samuel. Op 7 juni schreef hij <a href="http://www.volkskrant.nl/binnenland/samuel-gaat-naar-de-antroposofische-dagopvang-een-liefdevol-nest~a4499309/" rel="nofollow" target="_blank">‘Samuel gaat naar de antroposofische dagopvang, een liefdevol nest’:</a></div>
<blockquote>
Welk schooltje zou passen bij Samuel, vroegen wij ons af nadat we hadden ontdekt dat zelfs onderwijs voor kinderen met een meervoudige beperking op een tyltyl- of mytylschool voor hem te hoog gegrepen was. (…)
<br />
<br />
We vonden Rozemarijn, op antroposofische basis. Veel meditatie dus, geestelijke kracht, innerlijkheid. De eerste locatie was op het terrein van Sein in Heemstede, bij de polikliniek voor epilepsie. Ze hadden nog maar twee groepjes en ze verontschuldigden zich voor een lekkage, maar het gevoel was meteen warm en hartelijk.</blockquote>
Op 8 juni berichtte de NVAZ in <a href="http://www.nvaz.nl/index.php/facebook-berichten/34-vandaag-is-de-samenwerkingsovereenkomst-met-het-vu-voor-het-bernard-lievegoed-onderzoekscentrum-getekend" rel="nofollow" target="_blank">‘Vandaag is de samenwerkingsovereenkomst met het VU voor het Bernard Lievegoed Onderzoekscentrum getekend’:</a>
</div>
<blockquote>
Vanmiddag is op de Vrije Universiteit de samenwerkingsovereenkomst tussen de faculteit voor Godgeleerdheid en de NVAZ getekend. Met deze formele ondertekening wordt het Bernard Lievegoed Onderzoekscentrum ingebed binnen deze faculteit. Namens de VU ondertekende de decaan Ruard Ganzevoort en voor de NVAZ Ted van Schie.</blockquote>
DeSeizoenen maakte melding van een <a href="http://deseizoenen.org/verdandi/actueel/brand-atelier-verdandi" rel="nofollow" target="_blank">‘Brand bij Atelier van Verdandi’:</a></div>
<blockquote>
Op maandagmiddag 12 juni is er een flinke brand geweest in een werkgebouw van Verdandi in Loenen. Het gaat hier niet om onze locatie de Grootte Modderkolk, maar om een gedeelte van een leegstaande school dat we huren voor creatief werk door onze cliënten (creatieve werkplaats het Atelier). Gelukkig hebben zich geen persoonlijke ongelukken voorgedaan. De vier cliënten en twee begeleiders zijn op tijd en rustig naar buiten gegaan. Nadat bleek dat de brand niet zelf geblust kon worden is snel de brandweer gebeld. Helaas lijkt het erop dat het hele gebouw in vlammen is opgegaan en onze inventaris en werkstukken verloren zijn gegaan.
<br />
<br />
We zijn vooral opgelucht dat er geen mensen gewond zijn geraakt. Er wordt natuurlijk gekeken welke nazorg nodig is voor cliënten en medewerkers. Uiteraard wordt onderzocht hoe de brand heeft kunnen ontstaan.</blockquote>
Omroep Gelderland schreef die dag <a href="http://www.omroepgelderland.nl/nieuws/2136404/Brand-verwoest-kunstwerken-van-gehandicapten-Gelukkig-is-iedereen-oke" rel="nofollow" target="_blank">‘Brand verwoest kunstwerken van gehandicapten: ‘Gelukkig is iedereen oké’:</a></div>
<blockquote>
Mooie kunstwerken gemaakt door de gehandicapten, weefgetouwen en hulpmiddelen. Het is allemaal weg. Door een grote brand in Loenen maandagmiddag is het atelier van zorginstelling Groote Modderkolk volledig verwoest. ‘De werken zijn we kwijt, maar gelukkig is iedereen er goed uitgekomen’, laat algemeen directeur Merlijn Trouw opgelucht weten.
<br />
<br />
Het atelier was volop in gebruik door de Woon- en Werkgemeenschap Verdandi waar Groote Modderkolk deel van uitmaakt. Dagelijks kwamen er (meervoudig) gehandicapten voor dagbesteding naar het oude schoolgebouw.
<br />
<br />
<i>Op zoek naar andere locatie</i>
<br />
<br />
Volgens Trouw is er voor de komende dagen een oplossing. ‘We kunnen cliënten tijdelijk thuis dagbesteding geven, maar we moeten natuurlijk zo snel mogelijk op zoek naar een andere, geschikte locatie.’ Per dag maken zo’n zes tot acht cliënten gebruik van het atelier waar voorheen de school Wonderwijs was gehuisvest.
<br />
<br />
<i>‘Ik wil precies weten wat er is gebeurd</i>’
<br />
<br />
Trouw is blij dat zowel de medewerkers als de cliënten op tijd uit het schoolgebouw konden komen. ‘Hoe de ontruiming precies is gegaan, daar heb ik nog geen beeld van. We zullen een incidentenonderzoek instellen. Ik wil precies weten op welk moment er wat is gebeurd en of we juist hebben gehandeld. Met als doel: leren van dit incident.’
<br />
<br />
Zie ook:
<br />
• Grote brand legt dagbesteding Loenen in de as
<br />
• ‘Toen ik om de hoek keek, sloegen de vlammen uit het gebouw’</blockquote>
Ander nieuws kwam er gisteren vandaan in <a href="http://deseizoenen.org/actueel/nieuw-magazine-deseizoenen-vier">‘Nieuw Magazine DeSeizoenen: Vier’.</a>
</div>
<blockquote>
We presenteren graag het nieuwe magazine van DeSeizoenen aan jullie! Het magazine heet ‘Vier’, wat verwijst naar de vier seizoenen, maar ook naar ‘vier het leven’. Het magazine komt vier keer per jaar uit: in de zomer, herfst, winter en lente! Veel leesplezier in deze eerste Zomereditie!</blockquote>
Streekblad Zoetermeer had op 8 juni nieuws over <a href="http://www.streekbladzoetermeer.nl/nieuws/algemeen/178148/biologisch-boeren-in-de-meerpolder-" rel="nofollow" target="_blank">‘Biologisch boeren in de Meerpolder’:</a>
<br />
<blockquote>
Gerard en Mariëtte de Groot geloven er in dat dingen een natuurlijke loop hebben. Gerard besloot biologisch te gaan boeren en Mariëtte heeft al jaren een levenswijze gericht op ontwikkeling met affiniteit voor de antroposofie en de vrije school. Het komt samen op het gezellig, kleurrijk en vrolijk ingerichte erf van de boerderij aan de Meerpolder.</blockquote>
Op 29 mei was er deze melding ‘anthromedia.net zieht um’:
</div>
<blockquote>
Liebe Leserschaft, wie bereits an verschiedenen Orten angekündigt, stehen wir vor einem grossen Wandel: Vier Publikationen, die bisher getrennt im Netz existierten aber ein ähnliches Ziel verfolgten, werden in nur wenigen Tagen mit einer gemeinsamen Webseite online gehen: anthromedia.net, die Anthroposophische Gesellschaft der Schweiz, FondsGoetheanum und die Schweizer Mitteilungen werden ihre Kompetenzen bündeln und künftig mit starker Stimme gemeinsam im Netz aufzutreten.
<br />
<br />
anthromedia.net wird heute von Usern weltweit wegen seiner Informationsbreite und -tiefe geschätzt. Ein Wandel wird sein, dass sich der Inhalt der neuen Seite mehr als zentrale Anlaufstelle für Informationen zur Anthroposophie in der Schweiz konzentrieren wird.
<br />
<br />
Trotz der Fülle an Informationen werden die Inhalte in leicht verständlicher Form und modernem Design präsentiert. Unabhängig davon, ob Sie uns über Smartphone, Tablet, Laptop oder PC besuchen. Die neue Website ist vollständig responsiv. Nebst einer modernen, übersichtlichen und benutzerfreundlichen Gestaltung bietet die neue Seite eine einfache und klare Navigation. Wir haben Wert gelegt auf ein klares Layout, eine angenehm zu lesende Schriftart und -größe sowie ausreichend Platz zwischen den Text- und Bildelementen.
<br />
<br />
Wir freuen uns Ihnen in nur wenigen Tagen die neue Webseite unter anthroposophie.ch zu präsentieren. Mit arbeitsintensiven Grüssen Ihre Nadine Aeberhard </blockquote>
Op 6 juni kwam dan het vervolgbericht ‘anthroposophie.ch ist online’:
<br />
<blockquote>
anthromedia.net wurde von Usern weltweit wegen seiner Informationsbreite und -tiefe geschätzt. Ein Wandel ist nun, dass sich der Inhalt der neuen Seite mehr als Anlaufstelle für Informationen zur Anthroposophie in der Schweiz konzentrieren wird.
<br />
<br />
anthromedia.net wird auf der neuen Seite weiterhin täglich aktuelle Meldungen bringen und die Veranstaltungen ausbauen.
<br />
<br />
An dieser Stelle sei erwähnt, dass die Initiativen mit einem individuellen Login Ihre Termine selber einpflegen werden können. Bitte nehmen Sie dahingehend mit uns Kontakt auf: presse@anthroposophie.ch. Ihre Ansprechpartnerin ist Nadine Aeberhard, die für das Tagesgeschäft verantwortlich ist.
<br />
<br />
anthroposophie.ch wird wird es bald in vier Sprachen geben: Deutsch, Französisch, Italienisch und Englisch. Derzeit werden die Sprachen überarbeitet und ausgebaut. Bis dahin wird anthromedia.net noch online und anthropoosphie.ch nur in deutscher Sprache verfügbar sein!
<br />
<br />
Wir freuen uns auf Ihren Besuch !!!
<br />
<br />
<a href="http://www.anthroposophie.ch/" rel="nofollow" target="_blank">www.anthroposophie.ch </a>
<br />
<br />
Mit weiterhin arbeitintensiven Grüssen
<br />
Nadine Aeberhard</blockquote>
Op 26 mei verscheen bij News Network Anthroposophy Limited:
</div>
<blockquote>
<a href="http://www.nna-news.org/news/article/waldorf-education-on-the-move-in-asia-2639/" rel="nofollow" target="_blank">Waldorf education on the move in Asia </a><br />
<br />
<i>By NNA correspondent Anne Hu
</i><br />
<br />
More than 900 people attended the recent Asian Waldorf Teachers’ Conference in China. Among other things, the conference discussed issues facing Waldorf establishments, including their legal status and cultural adaptation.
<br />
<br />
In 2019, Waldorf education will celebrate its 100th anniversary since the founding of the first Waldorf School in 1919 in the German city of Stuttgart. With this anniversary fast approaching, the international Waldorf movement gathered further momentum with a major meeting in China. From 28 April to 5 May more than 900 participants from Asian countries and regions including mainland China, Hong Kong, India, Japan, Laos, Malaysia, Nepal, Singapore, South Korea, Taiwan, Thailand, the Philippines and Vietnam gathered at the foot of one of China’s most famous Buddhist mountains – Emei Mountain – to attend the 7th Asian Waldorf Teachers’ Conference in Chengdu to discuss “Cultural Identity and Individualisation in Educational Practice”. NNA China correspondent Anne Hu also attended.</blockquote>
Hiervan is ook een Duitse versie onder de titel:
</div>
<blockquote>
<a href="http://www.nna-news.org/de/nachrichten/artikel/die-waldorfpaedagogik-erobert-asien-2644/" rel="nofollow" target="_blank">Die Waldorfpädagogik erobert Asien</a><br />
<br />
<i>Mi, 07 Jun 2017 | Von NNA-Korrespondentin Anne Hu
</i><br />
<br />
Mehr als 900 Personen trafen sich zur jüngsten Asiatischen Waldorflehrer-Tagung in China. Thema war unter anderem der rechtliche Status der Waldorf-Einrichtungen und die kulturelle Anpassung der Waldorfpädagogik. (...)<br />
<br />
Waldorfpädagogik gibt es in Asien seit 21 Jahren und wie im menschlichen Leben das 21.Lebensjahr den Beginn des Erwachsenseins bedeutet, so habe die Waldorfschulbewegung in Asien jetzt einen Reifegrad erreicht, der Veränderungen für die Zukunft erfordere. Darauf wies Nana Göbel, Vertreterin der Freunde der Erziehungskunst Rudolf Steiners – eine der Koordinatorinnen der Konferenz – in ihrer Einführungsrede hin. Ein Rückblick auf das Erreichte und die Vorausschau auf die notwendigen nächsten Schritte seien erforderlich. </blockquote>
Begin juni was er een grote Pinksterconferentie in Berlijn over het thema ‘conflict en gemeenschap’ met Friedrich Glasl. ‘Themen der Zeit’ nam op 25 april een interview over uit het kwartaalblad ‘mittendrin’ van het Arbeitszentrum:
</div>
<blockquote>
Friedrich Glasl, geboren 1941 in Wien, ist Entwicklungsbegleiter, Coach, Supervisor und vor allem Mediator. Er entwickelte ein neunstufiges Eskalationsmodell, an dem sich die Härte von Konflikten ablesen lässt: von der “Debatte” bis zu “gemeinsam in den Abgrund”. Erst nachdem er dieses Modell entwickelt hatte, wurde er darauf aufmerksam, dass es sich als eine Umkehrung der neun Engel-Hierachien (nach Dionysios Areopagita und Rudolf Steiner) lesen lässt. Mit Modell der Konflikt-Eskalation gehört Friedrich Glasl zu den wenigen zeitgenössischen Autoren, denen es gelang, trotz eindeutiger anthroposophischer Begriffsbildung, Eingang in den wissenschaftlichen Diskurs zu finden. Seine Bücher gehören zu den Standardwerken moderner Mediation. Glasls Begriff der “dämonisierten Zone”, die zwischen Menschen in einem Konflikt entsteht, bezieht die Existenz geistiger Wesen mit ein: Ahriman, Luzifer, die Asuras und einige Arten von Elementarwesen. Diese Wesen werden spürbar, wenn der Mensch nicht mehr über die Kraft des klaren Ich-Bewusstseins verfügt. Der Mensch steht in Konflikten in einem Feld, in dem er sich entwickeln und andere Wesen erlösen kann.
<br />
<br />
Literatur (in Auswahl): Konfliktfähigkeit statt Streitlust oder Konfliktscheu. Dornach, 2015 (Verlag am Goetheanum, 2. Auflage)
<br />
<br />
Selbsthilfe in Konflikten. Stuttgart 2010 (Verlag Freies Geistesleben, 5. Auflage)
<br />
<br />
Konflikt, Krise, Katharsis und die Verwandlung des Doppelgängers. Stuttgart 2007,
Verlag Freies Geistesleben)
<br />
<br />
www.trigon.at
<br />
<br />
<br />
<a href="http://www.themen-der-zeit.de/content/UEben_wir_doch_in_aller_Bescheidenheit.2110.0.html" rel="nofollow" target="_blank">Üben wir doch, in aller Bescheidenheit, den Dialog!</a>
<br />
<br />
25.04.2017
<br />
<br />
Dieses Interview, das Angelika Oldenburg mit dem Konfliktforscher Friedrich Glasl führte, erschien zuerst in der Zeitschrift “mittendrin”, einer Publikation des Arbeitszentrums Berlin der Anthroposophischen Gesellschaft in Deutschland e.V. (AGiD)
<br />
<br />
<i>Herr Glasl, wo immer man in den letzten Wochen irgendeinen Fernseher anmachte, eine Zeitung aufschlug, im Internet surfte, auf allen Kanälen gab es ein Thema: die große Trump-Schelte. Noch nie ist, meiner Erfahrung nach, ein westlicher Politiker so sehr von allen Seiten angegriffen worden. Wie erklären Sie sich das? </i>
<br />
<br />
Ich meine, das ist eine Retourkutsche. Auch er hat ja im Wahlkampf die Medien im großen Stil angegriffen. Und bei sehr vielen Menschen hat die Art, wie er diesen Wahlkampf geführt hat, das Empfinden ausgelöst: Das gehört sich so nicht, das ist kein anständiger Umgangston. Und dann wird alles, was er tut und sagt, sehr kritisch beäugt.
<br />
<br />
<i>Man kann ja den Eindruck haben, dass insgesamt der Tonfall der politischen Diskurse in letzter Zeit ungezügelter geworden ist. Woran, meinen Sie, liegt das? </i>
<br />
<br />
Ich konstatiere das auch, dass nach einigen Jahrzehnten der Hoffnung – der Kalte Krieg ist vorbei, es gibt Kooperationen, wir gehen gemeinsam Probleme des globalen Überlebens an, ob das nun das Klima ist oder die Rüstungsspirale – nun eine Weltbewegung in die andere Richtung geht. Krieg ist wieder ein zulässiges Mittel der Politik, obwohl er ja eigentlich eine Bankrotterklärung der Politik ist. Zu beobachten ist, dass sich einige Länder in eine Sackgasse manövriert haben, was die Muskelprotzerei betrifft. Nach dem Motto: Ich zeig meine Stärke, du zeigst deine Stärke…
<br />
<br />
Dass Gewalt hoffähig wird, das finde ich erschreckend, aber es ist jetzt schon einige Zeit im Gange. Das hat wohl damit zu tun, dass nach dem Ende des Kalten Krieges am Anfang der NATO ein Feindbild abhandengekommen war, und dass dann erst einmal der Islam und bestimmte Despoten wie Saddam Hussein ganz willkommen waren, um zu rechtfertigen, dass die NATO eine Daseinsberechtigung hat, dass aufgerüstet werden muss usw. Das ist natürlich nur ein Aspekt der politischen Lage.
<br />
<br />
<i>Eigentlich besteht doch, zumindest im Privaten, immer noch die Idee, man könnte Konflikte rational lösen, mit der Überschrift: Lasst uns doch vernünftig sein. Was halten Sie davon?
</i><br />
<br />
Wenn Menschen das sagen, die an ihrem Bewusstsein gearbeitet haben und die sich bewusst sind, was in ihrem Denken, ihrem Fühlen und ihrem Wollen lebt, dann ist es möglich, dass wirklich das Rationale, das Denken sich diese Freiheit errungen hat und nicht affektgesteuert, triebgesteuert, die Konflikte nur rationalisiert. Aber oft ist es doch so, dass eine “Affektlogik” besteht (der Begriff kommt von Luc Ciompi, mit dem ich das Glück hatte, zusammenzuarbeiten), dass ich mir für das, was mir meine Affekte, meine Triebe eingeben, eine Erklärung zusammenbastele, eine Rechtfertigung, die durchaus in sich eine gewisse logische, rationale Stimmigkeit hat. Die Quelle ist aber eigentlich nicht die Ratio, sondern die Emotion.
<br />
<br />
Die Verstricktheit von Denken, Fühlen und Wollen ist dann noch nicht entflochten, so dass ich wirklich in der Lage wäre zu sagen: Moment noch mal, ich spüre zwar, was mir meine Triebnatur, was mir meine Emotionen einflüstern, aber ich halte dem etwas aus der Ideensphäre, aus dem Denken entgegen.
<br />
<br />
<i>Sie meinen also, wenn ich gewisse Entwicklungsschritte getan habe, dann kann ich Konflikte auch für mich allein lösen?
</i><br />
<br />
Ich kann dann eine Haltung finden, die eine Lösbarkeit begünstigt. Aber ich brauche selbst dann den anderen dazu. Denn wenn die andere Partei nach wie vor feindselig auf das reagiert, was ich tue, dann muss ich sehr, sehr stabil sein, beinahe übermenschlich stabil, um mich nicht zu einer feindlichen Reaktion hinreißen zu lassen.
<br />
<br />
<i>Aber gibt es nicht häufig in anthroposophischen Zusammenhängen die Meinung, man sei “übermenschlich stabil” und würde über diese Selbstbeherrschung verfügen?
</i><br />
<br />
Da kann ich nur von manchen Menschen ausgehen, die ich kenne. Und muss konstatieren, dass sie zwar kopfig etwas über Gefühle sagen, aber eigentlich kein Bewusstsein dafür haben, was jetzt wirklich in ihrer Seele lebt.
<br />
<br />
<i>Was geschieht denn typischerweise in einem Konflikt in der menschlichen Seele? Welche Auswirkungen hat er auf Denken, Fühlen und Wollen?
</i><br />
<br />
Wenn Menschen seelisch unter Druck geraten, wenn sich Spannungen bilden – und das hat ja auch die moderne Stressforschung gezeigt –, dann wird die Selbststeuerung beeinträchtig oder geht sogar ganz verloren. Das eigene Ich durchdringt dann nicht mehr, was sich da im Wollen, im Fühlen, im Denken, im Wahrnehmen und schlussendlich im Handeln alles abspielt. Das Bewusstsein, die geistige Präsenz trüben sich. Und dann entsteht die Frage: Wenn mein Ich nicht mehr steuert, was steuert dann? Dann sind es Mechanismen, Automatismen, die mich steuern. Die haben eine Eigendynamik, die sich unterhalb der Ich-Bewusstheit vollzieht. Dann werden Kräfte im Menschen wirksam, die alles färben und bestimmen, was der Mensch wahrnimmt.
<br />
<br />
<i>Wo setzt denn ein Konflikt an? Wo ist der Übergang von einer sachlichen Differenz zu einem persönlichen Konflikt?</i>
<br />
<br />
Das beginnt schon in den ersten der neun Eskalationsstufen, wo schleichend die seelischen Fähigkeiten, das Wahrnehmen, das Denken, das Fühlen, das Wollen und schließlich das Handeln mehr und mehr getrübt, beeinträchtigt, verzerrt werden. Der Grad der Beeinträchtigung wird dann, je nach Eskalationsstufe, schwerer und schwerer.
Generell kann ich sagen: Da, wo nicht mehr das Ich Herr im Hause ist, sondern mehr und mehr Platz macht für anderes, da wird der Weg in die Unterwelt, in die Unternatur, in die Regression eröffnet. Und es wird zunehmend schwerer, dieser Sogwirkung, die da entsteht, standzuhalten.
<br />
<br />
<i>Jetzt tauchte spontan in mir der Einwand auf: Mein Gott, so schlimm kann das doch alles nicht sein, wir sind doch vernünftige Wesen, wir müssen doch in der Lage sein, vernünftig Differenzen auf sachlichem Gebiet auszutragen. Warum sollte das so schwer sein?
</i><br />
<br />
Ja, das wäre ja auch Sinn und Zweck von Konfliktfähigkeit, dass wir Differenzen nicht zu Konflikten werden lassen. Bleiben wir doch bei der Anthroposophie: Das würde bedeuten, dass wir kein Problem damit haben, dass bestimmte Vorträge Steiners, bestimmte Übungsanweisungen unterschiedlich interpretiert, unterschiedlich angewandt werden. Jetzt kann man natürlich sagen: Mein Verständnis ist richtig, dein Verständnis ist falsch, eine Haltung, die die Unterschiedlichkeit der Auffassung nicht als Ressource versteht, sondern als Problem. Und dann geht es nicht mehr um die Unterschiedlichkeit der Auffassung, sondern dann wird plötzlich die Person mit der unterschiedlichen Auffassung zum Problem, und ich frage nicht mehr: Wie komme ich denn eigentlich zu meiner Auffassung? Diese Frage kann ich mit den Methoden des Dialogs, nach David Bohm und Martin Buber, professionell stellen: Hinterfragen, in der Schwebe halten, fragen: aus welcher Lebenserfahrung kommst du zu diesem Verständnis usw. Das wäre dann ein dialogisches Gespräch. So könnte ich erfahren: Hej, ich habe etwas übersehen, etwas überhört, was der Kollege sehr wohl gesehen, gehört, verstanden hat. Dann wäre das eine Bereicherung.
<br />
<br />
Der verhängnisvolle Sprung geschieht da, wo ich nicht mehr von der Tat ausgehe, sondern von dem Täter, der das Problem ist, den ich bekämpfen muss.
<br />
<br />
<i>Eine Art der Prävention von Konflikten wäre also, dass man die Unterschiede schätzt und miteinander ins Gespräch kommt. Wahrscheinlich ist das die wichtigste Art der Prävention. Gibt es noch andere? Was zum Beispiel würden Sie einer anthroposophischen Leitungsgruppe empfehlen, um zu verhindern, dass Unterschiede zu Konflikten werden?
</i><br />
<br />
Dass wir verschiedene Werte, Ideale haben, dass ist noch kein Konflikt, nur, wie wir mit diesen Unterschieden umgehen. Das kann Konflikte entstehen lassen. Da kann man doch sagen: Üben wir doch, in aller Bescheidenheit, diese Dialogtechniken. Sich als Übende zu verstehen heißt ja, die Möglichkeit einzuräumen, dass man Fehler machen könnte und aus den Fehlern lernt. Das ist das eine. Gehen wir doch einmal wirklich so vor, entschleunigend, hinterfragend, den Kontext erklärend.
<br />
<br />
Das andere, genau so Wichtige ist, zu wissen, was passiert, wenn doch die Konfliktmechanismen beherrschend werden. Sich selbst zu beobachten, zu bemerken: O, jetzt komme ich in ein Schwarz-Weiß-Denken herein, ich will recht haben, dieser Widerspruch eines Kollegen hat mich in meinem Selbstwert ein wenig angekratzt. Das sind alles Dinge, die in der Konflikt-Psychologie schon sehr gut untersucht und beschrieben worden sind und die man kennen sollte.
<br />
<br />
Dann müsste in der Gruppe die Möglichkeit bestehen, um frühzeitig anzusprechen: Das, was du gesagt hast, das hat mich jetzt aber verletzt.
Erst einmal ist wichtig, dass ich das in mir selbst konstatiere, dass ich nicht sage: Ach, ich bin ja hart im Nehmen, mich bringt das nicht aus der Ruhe, und in Wirklichkeit bin ich schon angekratzt. Da gibt es die Möglichkeit, sich selbst etwas vorzulügen, weil man sich für so entwickelt hält. Und das andere ist, es zu thematisieren, eine Metareflexion zu eröffnen, zu zweit oder in der Gruppe: Mir hat das jetzt wirklich Schwierigkeiten bereitet.
<br />
<br />
<i>Ich kann das auch sehr schnell auf die andere Seite projizieren und sagen: So, wie der sich benimmt, ist es ganz klar, dass ich verletzt bin, da ist ja klar, wer schuld hat.
</i><br />
<br />
Die Projektions-Problematik fängt im Konflikt auch schon sehr früh an, diese Abspalten, Übertragen, Projizieren…
<br />
<br />
<i>Dann kann ich sehr leicht auf die Ebene des Kalten Konfliktes geraten, in dem ich dem anderen ausweiche und sage: Mit jemandem, der sich so verhält wie du, will ich nichts zu tun haben.Ich glaube, dass es sehr, sehr viele Orte gibt, wo diese kalten Konflikte stattfinden. Und man könnte ja sagen: Na, dann ist wenigstens Ruhe im Karton. Dann geht man sich aus dem Weg.</i>
<br />
<br />
Na, ob da dann Ruhe ist, das ist die Frage. Denn die negativen Kräfte in den Menschen sind doch schon da. Die Frage ist: Wie suchen die einen Ausweg? Kann ich die in mir bearbeiten und transformieren? Gelingt mir das? Kann ich meinen eigenen Doppelgänger erkennen und mit ihm arbeiten? Dann alle Achtung! Wenn das nicht so gut gelingt, dann drängen diese Kräfte nach außen. Und auch der kalte Konflikt führt zu Konfliktverhalten. Dann kommt es eben doch zu den abwertenden, ironischen, sarkastischen Äußerungen über Abwesende zu Dritten. Die ganze Sprache einer Gruppe ändert sich.
<br />
<br />
<i>Und wenn ich einfach beschließe, ich gehe dem anderen aus dem Weg und reduziere den Kontakt auf das Nötige und halte das Ganze unter der Decke?
</i><br />
<br />
Wenn ich mich auf eine Insel zurückziehe und keinem anderen Menschen begegne, bin ich nur mit mir selber konfrontiert. Aber wenn ich in einer Organisation mit diesem Kollegen arbeite und ich habe andere Kollegen, dann stellt sich die Frage: Wie äußern sich meine Abneigungen, wenn ich mit den anderen Kollegen spreche? Indem ich Unterstützung suche, indem ich mein Bild, das ich von dieser Person habe, meinen Kollegen auf subtile Art zu verstehen gebe, damit die auch einsehen, dass das wirklich eine schwierige Person ist, der man aus dem Weg gehen sollte… Das führt dann zu isolierendem Verhalten, zu Boykott, zu Mobbing.
Ich will damit sagen: Was an Kräften da ist – wenn es nicht transformiert wird, dann geht es irgendwohin. Das ist ja das Auffällige an kalten Konflikten: Wohin kriecht die negative Energie?
<br />
<br />
In sozialmedizinischen Untersuchungen hat sich gezeigt, dass das oft zu Somatisierungen führt. Das, was ich seelisch nicht bewältige, führt dann zu Asthma, zu Migräne, zu Stoffwechselerkrankungen, wozu auch immer. Wenn ich diese zerstörerischen Kräfte nicht nach außen richte oder sie nicht transformiere, dann sind sie trotzdem da.
Ich habe da neulich wieder ein drastisches Erlebnis gehabt. In einer Gemeinschaft, wo kalte Konflikte seit drei Jahren, seit vier Jahren gelebt haben, hatten von vierzehn Kollegen elf enorme körperliche Probleme, Rückenschmerzen, Bandscheibenvorfälle usw. Der Mediationsprozess hat dann zu einer Trennung in zwei Gruppen geführt. Sobald diese Regelung beschlossen war, verschwanden alle möglichen Symptome.
<br />
<br />
<i>Noch einmal nachgefragt: Warum tun Konflikte denn weh? Weil sie das Selbstwertgefühl beschädigen, weil sie ein Gefühl der Ohnmacht auslösen – müsste man da nicht als “Schulungsweg-erfahrener Mensch” darüber erhaben sein?</i>
<br />
<br />
Ja, wenn die Entwicklung wirklich gegriffen hat. Aber wenn ich mir nur einbilde, mir luziferisch einbilde, über dies und das sei ich hinweg, dann ist die Gefahr noch größer, dass man sich in etwas verstrickt, weil da das illusorische Selbstbild hinzukommt. Und an diesem Selbstbild kratzt die Seite, mit der ich einen Konflikt habe, natürlich und gibt mir zu verstehen, dass ich doch sehr weit von einer gewissen Erhabenheit entfernt bin. Und dann wird desto emotionaler reagiert.
<br />
<br />
<i>Das ist interessant, weil dann ja die Frage: Wie weit bist du eigentlich? noch eine weitere Konfliktebene aufmacht. Das heißt, dass in spirituellen Kreisen durch diese luziferische Überhöhung das Konfliktpotenzial noch einmal höher ist als bei “normalen” Menschen, die nicht meinen, sie seien besonders weit.
</i><br />
<br />
In den fünfzig Jahren, in denen ich jetzt wirklich berufsmäßig mit Konflikten beschäftigt bin, in den allermeisten Fällen in nicht-anthroposophischen Gemeinschaften, fällt mir auf, dass die Konfliktfähigkeit, also die Fähigkeit, konstruktiv mit Konflikten umzugehen, in anthroposophischen Gemeinschaften geringer ist als in anderen. Wir sollten uns nicht einbilden, da in der sozialen Entwicklung besonders weit vorangekommen zu sein.
<br />
<br />
<i>Vorhin sagten Sie, wenn das Ich nicht mehr führt, dann tauchen andere Kräfte auf. Wie würden Sie denn diese Kräfte benennen?
</i><br />
<br />
Man ist mehr und mehr fremdgesteuert und nicht selbstgesteuert. Da tauchen dann luziferische, erdflüchtige und ahrimanische, an die Erde fesselnde und immer mehr auch asurische Kräfte auf, die uns immer begleiten und im Konflikt geweckt werden. Ahriman bekommt dann eine Chance, wenn vorher Luzifer auf unseren Astralleib, unser Seelenleben eingewirkt hat und bei uns gewisse Begehrlichkeiten geweckt hat. Durch Luzifer wurde erst der Blick auf unser eigenes Innenleben beeinträchtig und illusorisch, und dann trübt Ahriman unseren Blick auf die Außenwelt, so dass wir nicht mehr richtig wahrnehmen, was wir bei anderen auslösen. Wenn dann das Ich des Menschen durch Luzifer und Ahriman ausgehöhlt wurde, so dass da ein Vakuum entsteht, dann können die asurischen Kräfte wirksam werden, die grundsätzlich alles zerstören wollen, was Ich-Entwicklung sein könnte, auch in den nächsten Inkarnationen. Und dadurch wird das menschliche Zusammenleben ähnlich wie in einem Termitenstaat zu einem seelenlosen, mechanistischen Gebilde gemacht.
Was das asurische Wirken möglich macht, das ist dieser unglaubliche Fanatismus, dieses Stiften von völlig sinnlosen Zerstörungen, wo es nur geht. Es geht gar nicht um Machtgewinn, es geht um Chaos an sich, es geht um eine Zerstörung all der Ordnungen, die eine Ich-Steuerung zur Grundlage haben.
<br />
<br />
<i>Könnte man sagen, dass die letzten Stufen des neunstufigen Eskalationsmodells, das Sie gefunden haben – von der Debatte zu der völligen Zerstörung –, heute immer schneller erreicht werden?
</i><br />
<br />
Ja, da gibt es eine Beschleunigung. Das Ur-Böse wird schneller erreicht. Von diesem Ur-Bösen hat Steiner in seinen letzten Lebensjahren öfter gesprochen, von der Zersplitterung, von Wesen, die alles vernichten wollen, was in Jahrtausenden an Ich-Entwicklung erreicht worden ist und vielleicht noch erreicht werden kann.
<br />
<br />
Mit diesen Kräften setzten wir uns auseinander, wenn wir an unserer Konfliktfähigkeit arbeiten. In der Tagung im Mai werden wir darüber ins Gespräch kommen.
<br />
<br />
____________________________________________
<br />
<br />
Vom 2.Juni bis zum 4. Juni findet im Rudolf Steiner Haus eine Pfingsttagung zum Thema “Konflikt und Gemeinschaft” statt. Neben mehreren Vorträgen von Friedrich Glasl wird es auch eine Demonstration zu einem Fallbeispiel und verschiedene Arbeitsgruppen geben. Die Tagung ist eine gemeinsame Veranstaltung des Arbeitszentrums Berlin der Anthroposophischen Gesellschaft und der Freien Hochschule für Geisteswissenschaft. Sie ist öffentlich und nicht an eine Mitgliedschaft gebunden.
<br />
<br />
Weitere Informationen und den Flyer zum Download finden Sie hier></blockquote>
Tot slot drie berichten van Christian Clement van de Rudolf Steiner Schriften – Kritische Ausgabe (SKA). Op 9 juni stond er op zijn website onder ‘Aktuelles. Neue Bände, aktuelle Rezensionen, Veranstaltungshinweise’:
</div>
<blockquote>
<a href="http://www.steinerkritischeausgabe.com/forum/ska-news/kritische-steiner-zeitschrift-anvisiert" rel="nofollow" target="_blank">Kritische Steiner-Zeitschrift anvisiert</a><br />
<br />
Im Rahmen der SKA-Edition sind derzeit Bestrebungen im Gange, eine akademische Fachzeitschrift für die kritische Forschung zu Werk und Person Rudolf Steiners sowie die damit zusammenhängenden Themengebiete ins Leben zu rufen.
<br />
<br />
Träger dieser internationalen open-access online Zeitschrift wird der frommann-holzboog Verlag in Stuttgart sein; als Gründungsmitglieder und Hauptherausgeber zeichnen Dr. David Wood und Dr. Christian Clement. Die auf Grundlage des peer review Verfahrens herauskommende Zeitschrift wird ferner durch die Mitarbeit eines etwa zwölfköpfigen wissenschaftlichen Beirats unterstützt.
<br />
<br />
Derzeitiger Arbeitstitel der Zeitschrift: “INTUITION. International Journal of Rudolf Steiner Studies”</blockquote>
Op 19 juni gevolgd door <a href="http://www.steinerkritischeausgabe.com/forum/aktuelles/facelift-fur-ska-webseite" rel="nofollow" target="_blank">‘Facelift für SKA Webseite’:</a>
</div>
<blockquote>
Zur Feier der Fertigstellung des achten Bandes der Kritischen Ausgabe – und zum vierjährigen Jubiläum des Editionsstarts – wurde die SKA Webseite einer Erneuerung unterzogen: im bekannten schlichten Design, aber mit neuem Schick und mit neuen Funktionen. Neue “Leseproben” aus allen Bänden sind zugänglich, PDF Dateien können jetzt direkt auf der Seite gelesen werden und es gibt ein Forum für Neuigkeiten und Diskussionen. Für Liebhaber des Esoterischen gibt es ausserdem jetzt einen Arkan-Bereich mit Geheimwissen zur SKA, nur für angemeldete Mitglieder. – Viel Spaß beim Erkunden und Kommentieren.</blockquote>
In het onderdeel ‘Diskussionen. Meinungen und Kommentare zur Kritischen Ausgabe’ kwam er vandaag dit bij:
</div>
<blockquote>
<a href="http://www.steinerkritischeausgabe.com/forum/diskussionen/hanegraaffs-vorwort-zu-ska-8" rel="nofollow" target="_blank">Hanegraaffs Vorwort zu SKA 8</a><br />
<br />
Liebe Forum-Teilnehmer, da von Euch bisher keine Diskussion angestoßen wurde, kann es ja vielleicht mit einer Debatte über Wouter Hanegraaffs Vorwort zu SKA 8 anfangen. Es war ja schon ein Coup, dass wir diese Galionsfigur der Esoterikforschung für die Edition gewinnen konnten. Was er geschrieben hat, wird in anthroposophischen Kreisen sicher auf Widerspruch und Protest stoßen. Was meinen die Forum-Mitglieder etwa zu Aussagen wie diesen:
<br />
<br />
“[...] Ich habe versucht darzustellen, dass Steiners Verständnis des Hellsehens auf einer positiven Interpretation der Einbildungskraft beruhte, die ihrerseits auf kantische und nachkantische Argumentationsstrukturen zurückgeht. Diese Interpretation verstand die Einbildungskraft als wichtige, ja zentrale Erkenntnisfähigkeit. Dies war nicht die romantische Theorie der Imagination, wie sie bei Dichtern wie Coleridge zu finden ist, sondern eine philosophische Erkenntnistheorie, die ihre Wurzeln im britischen Empirismus und in der deutschen Aufklärungsphilosophie hat – ungeachtet der Tatsache, dass Kant selbst besorgt war, dass er der Irrationalität eine Tür geöffnet haben könnte und deshalb seinen Schritt 1787 wieder rückgängig zu machen suchte. Steiner wandte diese Vorstellungen auf die gängigen okkultistischen Techniken des trancelosen Hellsehens an, die von Autoren wie Leadbeater, Besant oder Scott-Elliot praktiziert wurde und allgemein als Psychometrie bekannt waren. Wie sie, lehnte er das ursprünglich egalitäre Argument Buchanans und der Dentons ab, dass jeder Mensch mit entsprechendem Talent verlässliche hellseherische Beobachtungen machen kann, sogar über solche Gegenstände wie vorgeschichtliche Zivilisationen oder frühe Phasen der menschlichen Evolution. Er argumentierte stattdessen, dass die Verlässlichkeit hellsichtiger Imagination wesentlich von der Stufe der spirituellen Entwicklung des Menschen abhänge. Nur einer angemessen geschulten Imagination war es zuzutrauen, nicht in eine Welt des Wahns zu führen, sondern den Zugang zu realen aber normalerweise unzugänglichen Bereichen des Bewusstseins (und damit der Wirklichkeit) wie der ›Akasha-Chronik‹ zu eröffnen – Bereichen also, deren Beschaffenheit wir uns mit Hilfe der Mittel des rationalen Bewusstseins und der Sinneserfahrung nicht vorstellen, ja nicht einmal uns einbilden (!) können.
<br />
<br />
In einem Wort: Steiners Ziel war, die theosophische Praxis der Psychometrie mit Hilfe der Philosophie des deutschen Idealismus auf eine solide epistemologische Grundlage zu stellen.
<br />
<br />
Durch diesen besonderen Beitrag – durch den die Anthroposophie in der Geschichte des Okkultismus eine Sonderstellung einnimmt und sich deutlich von anderen Strömungen unterscheidet – schuf Steiner zugleich eine solide Grundlage für seinen eigenen Anspruch auf charismatische Autorität. Im Hinblick auf die detaillierten und ausführlichen Schilderungen in seiner Chronik und seiner Geheimwissenschaft besagt dieser Anspruch, dass deren Wahrheit oder Korrektheit per definitionem von jemandem, der den entsprechenden Grad innerer Entwicklung noch nicht erreicht hat, grundsätzlich nicht festgestellt oder beurteilt werden kann. Logisch betrachtet muss dann aber auch der Umkehrschluss wahr sein: Das Nichteintreten von Verständnis oder von Akzeptanz dieser Lehren als wahrheitsgemäß kann dann als verlässliches Zeichen dafür gedeutet werden, dass der Kandidat Steiners eigenen Grad von Einsicht noch nicht erreicht hat. Wir sehen uns hier jener klassischen Logik gegenüber, welche den Kern nicht nur des steinerschen, sondern jedes hierarchischen Systems spiritueller Einweihung ausmacht:
<br />
<br />
»Wenn du verstündest, dann würdest du zustimmen – wenn du also nicht zustimmst, ist somit klar, dass du noch nicht verstehst«.[1]
<br />
<br />
Aus diesem Dilemma gibt es keinen anderen Ausweg als denjenigen, der als argumentum ad verecundiam oder ›Berufung auf Autorität‹ bekannt ist.[2] Die Implikationen für den Anspruch auf Wissenschaftlichkeit, den Steiner für seine Geisteswissenschaft erhebt, stellen eine zentrale Frage dar, der letztlich kein Leser dieser Bände wird ausweichen können.”
<br />
<br />
[1] Cf. Bowman (1990), 12.
<br />
<br />
[2] Steiner war sich dieses Problems sehr wohl bewusst, wie aus verschiedenen seiner Äußerungen hervorgeht; vgl. etwa GU, 16 (Fußnote) und GU, XXX. Liest man diese Formulierungen aufmerksam, dann wird deutlich, dass er Wert darauf legte, zwischen zwei Dingen klar zu unterscheiden: nämlich zwischen der unmittelbaren hellsichtigen Schau auf der einen Seite und andererseits der Fähigkeit, die in gewöhnlicher diskursiver Sprache mitgeteilten Ergebnisse solcher Schau zu verstehen (und davon überzeugt zu werden). Letzteres erfordert vom Leser, in Steiners Worten, »das Mitgeteilte an den Erkenntnissen der eigenen Seele und an den Erfahrungen des eigenen Lebens zu prüfen«. Dabei hängt natürlich der Grad, in dem solche Erkenntnisse und Erfahrungen als verlässliche Erkenntnis gelten können, wiederum vom jeweiligen Stand der inneren spirituellen Entwicklung ab.</blockquote>
En hiermee kunnen we voorlopig wel weer vooruit!<br />
<div style="text-align: right;">
. </div>
</div>
Michel Gastkemperhttp://www.blogger.com/profile/11703149973290737335noreply@blogger.com4tag:blogger.com,1999:blog-8949960496173157471.post-3393857998845970932017-05-24T20:02:00.001+02:002017-05-30T16:54:01.809+02:00Hinten<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiC-ohDMaqjyVGX12wOnbNVo0fNT59sJNQJw0eov0RL0Zqf_Q_8dOrVQL2zGj-VxS8sUtLjLd03Gp-Fw_78XVG4LgZqOAw3LBxf4u8M4YWMgtzW4FGCmNFaTdUXZsvyHNK89FxjBNaQ5pCV/s1600/P9140156.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="1600" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiC-ohDMaqjyVGX12wOnbNVo0fNT59sJNQJw0eov0RL0Zqf_Q_8dOrVQL2zGj-VxS8sUtLjLd03Gp-Fw_78XVG4LgZqOAw3LBxf4u8M4YWMgtzW4FGCmNFaTdUXZsvyHNK89FxjBNaQ5pCV/s400/P9140156.JPG" width="400" /></a></div>
<br />
Het gaat niet zo best, dat moge duidelijk zijn. Ik bedoel met de frequentie van nieuwe berichten op deze weblog. Het is precies één maand geleden sinds de vorige keer. Terwijl ik eerder hintte op iedere twee weken een update. Nou ja, niet getreurd, laten we maar gewoon starten. Er is genoeg te melden, ik zal weer een keuze moeten maken.
Om te beginnen de aankondiging van het zomernummer van Antroposofie Magazine, <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/uitgelicht/zomernummer-komt-eraan/" rel="nofollow" target="_blank">‘Zomernummer komt eraan’</a> op 17 mei:
<br />
<blockquote>
Het zomernummer van AM is een zonnig nummer geworden. We vertellen je graag even wat je zoal in dit nummer kunt lezen.
<br />
<br />
<i>“Ga doen wat je belangrijk vindt”</i>
<br />
<br />
Arianne Collee interviewde Merijn Tinga, bioloog, multidisciplinair kunstenaar en bekend als de ‘Plastic Soup Surfer’. Om aandacht te krijgen voor het plastic zwerfafval in zee bouwde hij een surfboard van plastic flesjes waarmee hij in negen uur van Scheveningen naar Engeland kitesurfte. Hij wil mensen inspireren om hun overtuigingen na te leven.
<br />
<br />
<i>Meditatie</i>
<br />
<br />
Met het overpeinzen en ordenen van je gedachten en waarnemingen kan je op een gegeven moment een licht opgaan. Annemarie Sijens werd gegrepen door de manier waarop Rudolf Steiner het waarnemen beschreef, als een proces van in- en uitademen. Een artikel over mediteren om vervolgens vernieuwende initiatieven te kunnen ontplooien.
<br />
<br />
<i>Écht theateronderwijs</i>
<br />
<br />
Sinds 2014 is er aan de Riouwstraat in Den Haag een theateropleiding op vrijeschoolbasis: de Vrije Theaterschool. De ontwikkeling van het individu, groepsvorming en gemeenschapszin bepalen de aanpak. “De leerling die de hoofdrol speelt, is zich ervan bewust: ‘Ik sta voorop, omdat jullie achter me staan’.” Mede-oprichter, docent en regisseur Jordan Tuinman ziet zijn school elk jaar groeien.
<br />
<br />
<i>Jong en antroposoof</i>
<br />
<br />
De bijeenkomsten ‘jongeren en antroposofie’ die de jongerenwerkers van de Antroposofische Vereniging organiseren worden steeds populairder. Hoe komt dat? Wat vinden ze er? Jongeren hebben volgens Johannes Kroonenberg behoefte aan een gezond mens- en wereldbeeld. “Ze willen bewust met hun leven omgaan, nemen niet zomaar aan wat anderen zeggen en willen zelf in actie komen.”
<br />
<br />
<i>Het nieuwe project van Claudy Jongstra</i>
<br />
<br />
Kunstenares Claudy Jongstra heeft wereldwijd faam met vilten kunstwerken. Haar wandtapijten van natuurlijke materialen en kleuren hangen in gerenommeerde musea en gebouwen. Met haar partner Claudia Busson werkt ze aan een nieuw project: een biodynamische akker en een broodoven in aanbouw. Een klein pamflet – zoals de dames het noemen – met een grote impact.
<br />
<br />
<i>Antroposofisch geïnspireerd vakantie vieren</i>
<br />
<br />
Hester van Delden nam een kijkje op twee vakantiebestemmingen die erg in trek zijn bij antroposofen: het Zwitserse berghotel Val Sinestra en natuurcamping Wientjesvoort in Vorden. Twee plekken waar je de natuur heel intens kunt beleven, hoewel de omgeving heel verschillend is. Van een inspiratieve, kloosterlijke sfeer in een voormalig Kurhaus tot Pippi Langkousachtige taferelen met een paard zonder zadel.
<br />
<br />
Verder natuurlijk onze vaste rubrieken als Voeding & Vitaliteit, Binnen Kijken, Biodynamisch, Feest, Spreuk en de Agenda met tips voor interessante bijeenkomsten en evenementen. En recensies van boeken, restaurants, voorstellingen en nog veel meer. Lees het allemaal in het zevende nummer van Antroposofie.
<br />
<br />
Het zomernummer van AM verschijnt 2 juni a.s. Klik HIER voor de verkoopadressen. Of neem een abonnement voor € 29,95 per jaar.</blockquote>
Een dag later volgde <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/actualiteiten/driedelige-vrijeschooldocumentaire/" rel="nofollow" target="_blank">‘Driedelige vrijeschooldocumentaire’:</a><br />
<blockquote>
De Beierse publieke omroep zond deze maand het derde deel uit van een documentaire over een vrijeschoolklas in een kleine stad in de buurt van München. De Münchense filmmaakster Maria Knilli volgde acht jaar lang de leerlingen van Christiane Umbach op deze school, tussen hun zesde en vijftiende levensjaar.
<br />
<br />
De klas in de vrijeschool is al die tijd bij elkaar gebleven, waardoor hun ontwikkeling goed te volgen was. Ook de klassenleerkracht in de vrijeschool verbindt zich vele jaren achtereen met dezelfde klas. Hoe de wisselwerking tussen leerlingen en docent in de loop der jaren verandert, wordt prachtig in beeld gebracht. Evenals de bijzondere benadering van de vrijeschool, die anders is dan andere schooltypen. Zo telt de vrijeschool nog altijd in klassen en die lopen door van begin tot eind, van de eerste tot en met de twaalfde.
<br />
<br />
In 2010 werd het eerste deel, <i>Gute Morgen, liebe Kinder</i> (‘Goedemorgen, lieve kinderen’), over de eerste tot en met de derde klas, uitgezonden. In 2013 volgde <i>Eine Brücke in die Welt</i> (‘Een brug naar de wereld’), over de vierde tot en met de zesde. Beide duurden anderhalf uur. Het derde en laatste, meest recente deel is <i>Auf meinem Weg</i> (‘Mijn eigen weg’) over de zevende en achtste klas, die 109 minuten duurt.
<br />
<br />
Op de website van de Bayerische Rundfunk zijn alle drie de documentaires te bekijken:
<br />
<i>- Gute Morgen, liebe Kinder
</i><br />
<i>- Eine Brücke in die Welt
</i><br />
<i>- Auf meinem Weg
</i><br />
Wil je de films graag zelf hebben? Dan kun je ze hier op dvd bestellen.</blockquote>
En ook <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/actualiteiten/midzomerviering-voor-jongeren/" rel="nofollow" target="_blank">‘Midzomerviering voor jongeren’:</a><br />
<blockquote>
De Jeugdsectie van de Antroposofische Vereniging in Nederland organiseert opnieuw een midzomerviering, van 16 t/m 18 juni 2017. Drie dagen lang kamperen in antroposofie geïnteresseerde jongeren met elkaar op de prachtige biologisch-dynamische boerderij Veld en Beek in Doorwerth, waar lezingen en workshops gehouden worden, je met elkaar kunt praten, lachen, bij het kampvuur zitten, muziek maken en nog veel meer.
<br />
<br />
Het thema is dit jaar ‘De spirituele achtergronden van de ecologische crisis’. “In onze huidige tijd lijkt geen kwestie zo nijpend als de uitputting van Moeder Aarde,” stelt de Jeugdsectie. “Het bewustzijn hierover groeit, en daarmee ook de technologieën die de verslindende levensstijl van de mens trachten te verduurzamen. De urgentie van het verzinnen van oplossingen maakt vaak dat de diepere vragen vergeten worden. Want wie weet waarom er nu eigenlijk een ecologische crisis is?
<br />
<br />
En misschien nog wel belangrijker, welke ontwikkeling wordt er nu van de mens gevraagd? Is dit louter en alleen een technologische, of ook een spirituele ontwikkeling?”
<br />
<br />
Met deze, en andere vragen, gaan de deelnemers van de Midzomerviering aan de slag. Wil je meedoen? Meld je dan aan via midzomerviering.nl. Deelname kost € 65,- en iedereen van 18 t/m 35 jaar is welkom. Het filmpje hieronder biedt een sfeerimpressie van de bijeenkomst van vorig jaar.
<br />
<br />
In het zomernummer van Antroposofie Magazine vind je bovendien een uitgebreide reportage over de oprichting van de Jeugdsectie en de groeiende populariteit van de jongerenbijeenkomsten.
<br />
<br />
Midzomerviering 2016 from Mereljasmijn on Vimeo.</blockquote>
Motief kwam op 18 mei met <a href="https://www.motief.online/actueel/wereldconferentie-2016-aan-het-goetheanum" rel="nofollow" target="_blank">‘Wereldconferentie 2016 aan het Goetheanum’:</a><br />
<blockquote>
De individuele bijdragen aan de Wereldconferentie 2016 aan het Goetheanum zijn in een schriftelijke documentatie bijeengebracht. Het eerste deel bestaat uit de toespraken in chronologische volgorde, het tweede deel bevat verslagen van werkgroepen uit de secties en diverse vakgroepen die in de middag plaatsvonden.
<br />
<br />
Bijdragen in de ochtend, kunstzinnige opvoeringen in de avond, alsmede gespreks- en werkgroepen vormden het raamwerk voor ontmoetingen en gesprekken, die het geheel een congreskarakter gaven.
<br />
<br />
In interactieve workshops over de grondsteenmeditatie in de ochtend werden vragen besproken die ontstonden uit de eigen werkervaringen van de deelnemers in samenhang met het thema van de dag. Het hier en nu van deze gesprekken was zeer moeilijk in een schriftelijke weergave te vatten. Vandaar dat daarvan in deze documentatie is afgezien.
<br />
<br />
De conferentie is op te vatten als een impuls die zich verder kan ontwikkelen en versterken. Hij moge werkzaam worden in de wereldwijde antroposofische beweging, in het werk in organisaties en instituten, in de Antroposofische Vereniging en de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap, en tot een sterkere samenwerking leiden ten aanzien van de noden en uitdagingen van deze tijd.
<br />
<br />
<i>Voor de Goetheanum-leiding,
</i>
<i>Christiane Haid, Ueli Hurter, Constanza Kaliks en Paul Mackay Goetheanum, januari 2017</i>
<br />
<br />
De conferentie was op uitnodiging, maar de resultaten zijn openbaar voor alle belangstellenden, zowel in het Duits, Engels als Spaans. De documenten zijn te lezen op de website van het Goetheanum: Texte zur Goetheanum-Welt-Konferenz.</blockquote>
Maar ook met <a href="https://www.motief.online/actueel/jaarvergadering-aag-2017-in-het-goetheanum/" rel="nofollow" target="_blank">‘Jaarvergadering AAG 2017 in het Goetheanum’:</a><br />
<blockquote>
De jaarvergadering 2017 van de Algemene Antroposofische Vereniging in Zwitserland was nadrukkelijk zowel een algemene bijeenkomst van de antroposofische beweging als een Algemene Ledenvergadering op de zaterdag. De voorzitter van de Antroposofische Vereniging in Nederland, Jaap Sijmons, heeft verslag gedaan van deze gebeurtenis.
<br />
<br />
De Allgemeine Anthroposophische Gesellschaft (AAG: Algemene Antroposofische Vereniging) kwam traditiegetrouw bijeen in de hoofdvestiging, het Goetheanum te Dornach in Zwitserland, dit jaar van 7 tot 9 april.
<br />
<br />
Op de vrijdagmiddag stelden na de opening drie nieuwe secretarissen-generaal van landelijke verenigingen zich voor. Op de zaterdag volgde op de Algemene Ledenvergadering de verantwoording van het bestuur en de ingediende moties (zes ‘Anträge’). De jaarrekening en verantwoording werd door de leden aangenomen en het bestuur décharge verleend. Matthias Girke werd tot nieuw lid van het bestuur gekozen.
<br />
<br />
Zaterdagavond vond de herdenking van de gestorvenen plaats, waarin veel aandacht voor de biografie van de Nederlandse oud-voorzitter en bestuurslid Joop van Dam. Zondagmorgen klonken toekomstbeelden van Claus-Peter Röh, Michaela Glöckler nam afscheid als sectieleider na overdracht aan Matthias Girke. Gerald Häfner sprak inspirerend over de driegeledingsbeweging en haar potentieel voor het huidige Europa.</blockquote>
Op 15 mei meldde de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders (NVAZ) <a href="http://www.nvaz.nl/index.php/facebook-berichten/29-13-juni-algemene-ledenvergadering-nvaz" rel="nofollow" target="_blank">‘13 Juni Algemene Ledenvergadering NVAZ’:</a><br />
<blockquote>
Op 13 juni vindt de Algemene Leden Vergadering van de NVAZ plaats in het Helicongebouw in Zeist. De vooraankondiging is naar alle leden verstuurd en men kan zich aanmelden via een mail naar secretariaat@nvaz.nl. In het inhoudelijke deel gaan we verder met het project Profilering Antroposofische Gezondheidszorg en worden twee concreet uitgewerkte speerpunten gepresenteerd. Het eerste speerpunt betreft het vormen van de taskforce voor het werven van nieuwe huisartsen om in ieder geval de komende jaren de met pensioen uitstromende artsen te gaan vervangen. En het tweede speerpunt is het in samenwerking met een communicatiebureau vormgeven van een campagne voor een gezamenlijke profilering van de antroposofische zorg. Ook niet leden die bij deze onderwerpen betrokken zijn, zijn van harte welkom.</blockquote>
Vandaag kwamen daar twee nieuwe berichten bij, die allebei verslag deden van wat zich gisteren afspeelde. <a href="http://www.nvaz.nl/index.php/facebook-berichten/30-23-mei-bijeenkomst-pat-nvaz" rel="nofollow" target="_blank">‘23 mei bijeenkomst PAT NVAZ’:</a><br />
<blockquote>
Vandaag 23 mei is een bijeenkomst van het PAT (Platform Antroposofische Thuiszorginitiatieven) geweest. Aan tafel zaten vertegenwoordigers van Pallium Portam, Cuprum, Amada Zorgcollectief, Pallium Thuiszorg Midden Nederland en Pallium Thuiszorg Eindhoven. Tijdens deze bijeenkomsten worden ervaringen, kennis en vragen uitgewisseld, het gaat om een dynamisch ontwikkelende zorg waarin er veel kansen liggen. Naast de thuiszorg voor ouderen en mensen met een beperking, komen er nu ook vragen naar kraamzorg. Ieder initiatief volgt zijn geheel eigen ontwikkelingsgang en juist dit levert boeiende gesprekken op. De waardering voor deze antroposofische zorg is groot en de vraag neemt toe. Pallium Portam uit Zuid Limburg bestaat het langst en is nu bezig met het ontwikkelen van een zorg/woon initiatief, het Hof van Assisi. Hier zal een zorgpensioen komen met 7 bedden met hierom heen 24 woningen voor ouderen. Er zijn 146 aanmeldingen voor deze woningen, dus Mariel Carré is al aan het zoeken naar een vervolg om ook op deze vragen te kunnen anticiperen.</blockquote>
En dus <a href="http://www.nvaz.nl/index.php/facebook-berichten/31-themabijeenkomst-ouderen-met-een-verstandelijke-beperking-23-mei" rel="nofollow" target="_blank">‘themabijeenkomst Ouderen met een verstandelijke beperking 23 mei’:</a><br />
<blockquote>
Vandaag heeft op Magenta, de kunstwerkplaats van Lievegoed Zorg in Driebergen, de themabijeenkomst met het onderwep ‘Ouderen met een verstandelijke beperking’ plaatsgevonden. Deze bijeenkomst die door de NVAZ in samenwerking met het Landelijk Ouderverbond en Lievegoed Zorg vorm werd gegeven had als vertrekpunt het onderzoek van professor Hans Reinders. Hierin doet Hans een aantal aanbevelingen om de zorg voor ouderen met een verstandelijke beperking te verbeteren. Na een inleiding van Jan Vogelij, voorzitter van het LOV, werd door medewerkers van Lievegoed Zorg een casus behandeld waar ook de vader en zus van de betreffende bewoonster bij betrokken waren. Hierin kwam de kracht van het gezamenlijk optrekken van zorgprofessionals en verwanten duidelijk naar voren. Vervolgens is in kleinere gespreksgroepen verder over het onderwerp en de casus gesproken. Pim Blomaard sloot de bijeenkomst af met het inventariseren van mogelijkheden om samenwerkend een vervolg aan het onderwerp te geven. De bijeenkomst werd goed bezocht door zowel medewerkers vanuit de instellingen, vertegenwoordigers van opleidingsinstituten als ouders en verwanten. De NVAZ en het Bernard Lievegoed Onderzoekscentrum zullen de input uitwerken en met concrete voorstellen komen voor onder andere samenwerking, scholing, participatie en onderzoek.</blockquote>
Een ouder bericht is dat van Intermetzo (voorheen Zonnehuizen jeugd) op de eigen website, dat intussen is opgegaan in Pluryn. Op 20 februari schreef men daar <a href="http://www.intermetzo.nl/Pages/20-02-2017-ACM-keurt-overname-Intermetzo-door-Pluryn-goed-.aspx" rel="nofollow" target="_blank">‘ACM keurt overname Intermetzo door Pluryn goed’:</a>
<br />
<blockquote>
Per 1 september 2016 heeft er een overname van Intermetzo door Pluryn plaatsgevonden middels een bestuurlijke fusie. De Autoriteit Consument en Markt (ACM) gaf hiervoor vorig jaar al voorlopig toestemming. De ACM heeft daarna de zaak grondig bestudeerd en keurt de overname nu goed.
De ACM schrijft op haar website:
“ACM heeft de verschillende soorten jeugdhulp van beide instellingen bekeken. Daaruit blijkt dat er geografisch gezien niet veel overlap is in het aanbod. Alleen in Gelderland hebben beide instellingen locaties dichtbij elkaar. De zorg die daar wordt aangeboden is zo anders dat er geen alternatief wegvalt door de overname. Daarbij zijn er ook andere organisaties die jeugdhulp bieden in Midden- en Oost-Nederland. Die bieden met elkaar voldoende keuzemogelijkheden voor de (samenwerkende) gemeenten om jeugdhulp te kunnen geven.”</blockquote>
Vier dagen later, op 24 februari, kwam er dit bericht bij, <a href="http://www.intermetzo.nl/Pages/Vertrek-Ans-van-de-Maat-bij-Intermetzo-Pluryn.aspx" rel="nofollow" target="_blank">‘Vertrek Ans van de Maat bij Intermetzo-Pluryn’:</a><br />
<blockquote>
Per 1 mei vertrekt Ans van de Maat na een dienstverband van 5 jaar als bestuurder bij Intermetzo. Per dezelfde datum gaat zij aan de slag als voorzitter van de directie van het Nederlands Jeugdinstituut: de kennisnetwerkorganisatie voor jeugd- en opvoedingsvraagstukken. Ans zet hiermee haar inhoudelijke passie om de ontwikkeling van en zorg voor jeugd te versterken voort: een betekenisvol bestaan, naar vermogen kunnen participeren in een zo gewoon mogelijke context.
<br />
<br />
Wij zijn Ans zeer erkentelijk voor de wijze waarop zij Intermetzo door een moeilijke periode heeft geloodst. Als bestuurder heeft ze vanuit het belang van de cliënten en medewerkers van Intermetzo gehandeld. Voor Intermetzo heeft ze een nieuw perspectief gerealiseerd in de samenwerking met Pluryn. Op woensdag 19 april wordt op een inhoudelijke en feestelijke manier afscheid genomen van Ans bij Pluryn-Intermetzo. We combineren dit afscheid met een symposium.
<br />
<br />
<i>Rob de Jong en Monique Kavelaars
</i><br />
<i>Raad van Bestuur
</i><br />
<i>Pluryn-Intermetzo</i></blockquote>
Op 17 mei schreef Mieke Mosmuller op haar weblog <a href="https://www.miekemosmuller.com/nl/blog/wat-zien-wij-wanneer-we-onze-blik-richten-op-ons-eigen-denken" rel="nofollow" target="_blank">‘Wat “zien” wij, wanneer we onze blik richten op ons eigen denken?’</a><br />
<blockquote>
Met welk zintuig kunnen we het denken waarnemen? Niet met onze ogen of oren, dat is duidelijk genoeg. Wanneer we proberen om het denken voor de eerste keer te vatten, het is gedachte wat we zien: inhouden. We weten wat we aan het denken zijn wanneer we gezonde mensen zijn. Het is het bewustzijn wat maakt dat we weten wat we denken. Of, om het andersom te stellen: omdat we weten wat we denken, zijn we bewust.
<br />
<br />
Maar dit is niet het denkproces, niet de activiteit van het denken wat we waarnemen. Als we proberen om het denken als een activiteit te vatten, dan hebben we een ander specifiek zintuig nodig, we zouden het ‘innerlijk zintuig’ kunnen noemen.
<br />
<br />
Als eerste moeten we ons herinneren wat we deden, we kunnen niet het denken zien terwijl we denken. We moeten oefeningen doen om actief te denken en vervolgens te herinneren wat we precies deden toen we dachten. Hetzelfde ‘zintuig’ dat het mogelijk maakt om herinneringen te hebben geeft ons de kracht om te herinneren hoe we hebben gedacht – ook al vergt het meer innerlijke energie om dat te doen. Het heeft tijd nodig om ons denken te wekken. De gedachten zijn over wanneer we onze blik op het denken richten. Maar proberen om het proces van het denken te vatten terwijl we denken, wekt een nieuw zintuig, het ‘innerlijke zintuig’. Een ding is absoluut zeker: het zintuig dat de akt van het denken waarneemt in het heden – meer dan van de herinnering – is ook denken. Het ‘oog’ waarmee we het denken zien als een activiteit is het denken zelf.
<br />
<br />
Twee dingen kunnen we hier leren zien. Het eerste is dat wij zelf elk begrip genereren, elke analyse en synthese, elke logische beweging in het denken. Hoewel gedachte als inhoud gegeven kan zijn – dat is, waar wij de inhoud niet creëren – moeten ze gedacht worden als we willen weten dat we ze hebben. En we kunnen niets denken dat ondenkbaar is. Dus is het bepaald schokkend om gewend te raken aan de ervaring dat denken door mij in het leven is gebracht, en alleen door mij. Niet de inhouden, maar de ‘kennende’ activiteit.
<br />
<br />
De tweede observatie in het denken over het denken is dat we echte kunstenaars van het denken zijn, dat we precies weten hoe we het moeten doen – hoewel we het ons nooit realiseren, en ons nooit zouden realiseren, als we niet waren begonnen om te proberen het denken waar te nemen met het denken.</blockquote>
Vandaag gevolgd door <a href="https://www.miekemosmuller.com/nl/blog/het-ontwikkelen-van-een-helder-en-onderscheidend-denken" rel="nofollow" target="_blank">‘Het ontwikkelen van een helder en onderscheidend denken’:</a><br />
<blockquote>
Zijn we er eenmaal van overtuigd dat het denken in de moderne Europese cultuur gespiritualiseerd moet worden en weten we dat het gespiritualiseerde denken een waarachtige cultuurfactor zou moeten worden, zonder welke we niet gewaar kunnen worden wat de engelen in onze zielen weven, dan komt de vraag: Hoe kunnen we een dergelijk denken ontwikkelen? Ons moderne intellectuele denken is niet bepaald gespiritualiseerd, het heeft juist alle spirituele wezen verloren en is een materieel denken geworden, een denken van ‘dingen’.
<br />
<br />
Het is niet mogelijk het wetenschappelijke intellectuele denken te transformeren in een spiritueel denken, zonder een stap daar tussen. Er ligt een soort afgrond tussen ons gewone wetenschappelijke denken en het denken dat we een ‘zuiver denken’ noemen. Dit zuivere denken kan dan gespiritualiseerd worden. Het gewone wetenschappelijke denken volgt de zintuigen en houdt zich wakker door erop te leunen. Het berust op bewijs en het heeft een materiële logica en een ‘no-nonsense’ vorm. Er wordt geen enkele stap opzij gezet naar gedachten die op zichzelf staan, zonder zintuigbewijs.
<br />
<br />
Spiritualisering ligt ‘achter’ het zuivere denken, dat helemaal geen zintuiginhoud nodig heeft. Wanneer we dus besluiten dat we het gespiritualiseerde denken willen ontwikkelen, zullen we de afgrond moeten ‘opvullen’, of een brug er over heen moeten bouwen, of vleugels moeten laten groeien om er overheen te kunnen vliegen. Als we alleen maar gedachten zouden ontwikkelen die zintuigvrij zijn, dan zouden we nog niet dit zintuigvrije zuivere denken hebben dat we ‘gespiritualiseerd’ noemen.
<br />
<br />
Wanneer we naar de wortels van ons intelligente denken teruggaan dan vinden we in de geschiedenis van de filosofie een markante figuur, die de eerste mens lijkt te zijn die pogingen doet om de mensen te leren zelf te denken: het is Socrates. Maar wanneer we dan de inhoud van deze dialogen bestuderen – die door Plato werden opgeschreven – vinden we nog steeds thema’s die ver verwijderd zijn van ons huidige rationele denken.
<br />
<br />
Na Plato komt Aristoteles, die de grondslag gelegd heeft van de kennis van wat logisch denken precies is. Maar daarnaast had hij een uitgebreide kennis van de natuur en van de fysica zoals dat in die tijd mogelijk was. Uiteraard lacht de moderne fysica om de fouten in zijn werk, maar met de middelen die er in die tijd waren kwam hij toch heel ver.
<br />
<br />
Als filosoof schreef hij niet alleen werken over de logica. Hij schreef ook een werk dat wetenschap is, maar niet in een fysieke zin, geen fysica. Aristoteles was van mening dat de wetenschap van de natuur, van de fysica, onmogelijke is zonder deze andere wetenschap die niet fysisch is. Het is een wetenschap die naast de wetenschap als het ware meeloopt, die boven alle wetenschap uitgaat, omdat alles zijn oorsprong daarin heeft en er weer in terugkeert. De wetenschapper moet immers zijn werk op de juiste manier doen. Daarom heeft hij een wetenschap nodig, die meer is dan wetenschap. Wanneer we deze wetenschap een naam willen geven, zouden we moeten zeggen dat deze boven de wetenschap uit gaat, in het Grieks zou dat zijn: Metafysica. In dit werk van Aristoteles met die naam, waarin een visie op de pasgeboren, rationele logica werd ontwikkeld, vinden we nog een mogelijkheid om te ontdekken wat intelligent denken eigenlijk is. We moeten innerlijk actief worden en het is nogal lastig voor onze luie zielen die gewend zijn aan een denken dat heel losjes met de dingen meedenkt. Uiteraard kunnen we ook deze teksten van Aristoteles op die losse manier lezen, oppervlakkig en snel, en er dan niets aan hebben. Maar wie een diepe liefde heeft voor deze hoogste menselijke kwaliteit, voor de ware intelligentie, zal een waarachtig geluk en een genade voelen bij het lezen - en beleven van wat in de ziel gebeurt door het denken bij het lezen - van de metafysica van Aristoteles.
<br />
<br />
Hij begint dit werk met een voorwoord. Ik citeer de eerste alinea.
<br />
<br />
‘De opgave van de wetenschap die gericht is op het onderzoeken van de waarheid, mag men wel in een bepaald opzicht als moeilijk, in een ander opzicht als makkelijk benoemen. Een teken daarvoor is al, dat geen enkele denker deze weliswaar op volkomen treffende wijze bereiken kan, geen enkele deze echter volkomen missen kan, maar altijd toch tenminste iets naar voren weet te brengen wat in overeenstemming is met de natuur van de zaak, en dat, wanneer ook de afzonderlijke persoon de waarheid helemaal niet of maar een beetje vat, toch uit het samenwerken van allen tenslotte een zeker quantum van weten ontstaat. Wanneer het dus iets te beteken heeft als we met het spreekwoord zeggen: een goede schutter mist wel eens een schuurdeur! - dan zal in deze zin onze opgave altijd gemakkelijk zijn. Dat men echter heel wel met het deel het doel kan bereiken en toch aan het geheel mislukken kan of omgekeerd doet de moeilijkheid blijken. Het zou namelijk ook nog zo kunnen zijn dat de grond van de moeilijkheid die zich dus in tweevoudige zin toont, veel minder in het object ligt dan in ons zelf. Want zoals het oog van de vleermuis zich verhoudt tot het daglicht, zo verhoudt zich het denkende vermogen van onze geest tot de objecten, die van nature en op zich onder alles wat bestaat juist het meest lichtvolle zijn.’
<br />
<br />
We kunnen zo’n klein stukje tekst op verschillende manieren lezen. De betekenis is niet zo moeilijk te vatten. Maar wanneer we een onafhankelijk, helder en zuiver denken willen ontwikkelen, dan zouden we de beweging in de betekenis moeten zien te vinden. Dat gaat in dit eenvoudige voorwoord nog makkelijk. We vinden dan de muzikale werking van de gedachten die goed gecomponeerd zijn: de these, antithese en de synthese, de dialectische vorm, de beelden die in woorden gevat zijn. Dat zou een stap in de richting van het zuivere denken zijn, en dit denken kan worden gespiritualiseerd.</blockquote>
Wat ook nog van belang is, in het kielzog van de verkiezingen, was deze oproep op 5 mei, <a href="https://www.agriholland.nl/nieuws/artikel.html?id=191419" rel="nofollow" target="_blank">‘PvdD roept alle biologisch(dynamische) melkveehouders op vrijstelling te claimen’:</a><br />
<blockquote>
De Partij voor de Dieren roept alle biologische en biodynamische melkveehouders op, die gedwongen werden dieren af te voeren van hun bedrijf, bezwaar aan te tekenen bij staatssecretaris Van Dam van Economische Zaken. Aanleiding is de uitspraak die de rechtbank in Den Haag gisteren deed in een zaak die enkele biologische melkveehouders hadden aangespannen tegen de Staat. De rechter oordeelde dat het onterecht is dat biologische en biodynamische melkveehouders moeten meewerken aan de fosfaatreductieplannen van het kabinet, omdat biologische boeren het fosfaatoverschot niet hebben veroorzaakt.
<br />
<br />
De Partij voor de Dieren is blij dat de rechter Van Dam nu terugfluit, waar de Tweede Kamer het eerder liet afweten. Esther Ouwehand heeft verschillende voorstellen ingediend om de biologische en biodynamische boeren vrij te stellen van de maatregelen, maar kreeg daarvoor geen meerderheid in de Tweede Kamer.
<br />
<br />
Ouwehand: “Biologische boeren moesten ten onrechte bloeden voor de onverantwoorde uitbreiding van de intensieve melkveehouderij. De Tweede Kamer had Van Dam terug moeten fluiten, maar verzuimde – zoals vaker in het landbouwbeleid – haar plicht. Gelukkig corrigeert de rechter het kabinet nu alsnog. De vervuiler moet betalen, niet de biologische boer die wél binnen de milieugrenzen blijft.”
<br />
<br />
De uitspraak van de rechter geldt voorlopig alleen voor de melkveehouders die de procedures hebben aangespannen. Biologisch(dynamische) melkveehouders die aanspraak willen maken op dezelfde uitzonderingspositie moeten dit schriftelijk kenbaar maken aan de staatssecretaris. De Partij voor de Dieren roept daarom alle biologisch(dynamische) melkveehouders die gedwongen werden dieren af te voeren van hun bedrijf op zo snel mogelijk bezwaar aan te tekenen bij het ministerie.</blockquote>
Hiermee is het met het Nederlandstalige deel voorlopig wel gedaan. Wat volgt is in het Duits. Om te beginnen een artikel van Laura Krautkrämer uit maandblad <i>Info3</i> op 3 mei, over een onderwerp dat net ook al ter sprake kwam.
<br />
<blockquote>
<a href="https://www.info3-magazin.de/langzeitdoku-ueber-waldorfpaedagogik/" rel="nofollow" target="_blank">Langzeit-Dokumentation über Waldorfschulklasse</a><br />
<br />
<i>Glücksfall für die Waldorf-Welt
</i><br />
<br />
Acht Jahre lang begleitete die Filmemacherin Maria Knilli eine bayerische Waldorfschulklasse durch die Klassenlehrerzeit – von den ersten mühsam gezeichneten “Krummen und Geraden” über Ackerbau- und Hausbau-Epoche bis hin zu Klassenspiel und Achtklass-Jahresarbeiten. Nun ist der dritte und letzte Teil der ungewöhnliche Langzeit-Dokumentation abgeschlossen: Am 10. Mai hat “Auf meinem Weg” auf dem Münchener DOK.fest Premiere.
<br />
<br />
Wenn Kinder in die Schule kommen, entlassen ihre Eltern sie in eine Sphäre, an der sie nur indirekt teilhaben – und das ist natürlich auch gut so. Dennoch fragen sich gerade Eltern, die selbst keine Waldorfschule besucht haben, sicherlich häufig, was ihre Kinder dort eigentlich so alles erleben. Was es bedeutet, dass sie (meist) acht Jahre lang die ersten beiden Stunden des Tages mit ihrer Klassenlehrerin, ihrem Klassenlehrer verbringen. Dass sie in dieser riesigen Klassengemeinschaft mit Wachsblöckchen die ersten Krummen und Geraden malen, beim Rechnen herum hüpfen, Flötespielen lernen. Gemeinsam älter werden. Manches erzählen die Kinder, manches erahnen die Eltern, wenn sie beim Elternabend einmal selbst Formenzeichnen, Eurythmie oder andere “Waldorf-Specials” ausprobieren.
<br />
<br />
<i>Intime Einblicke ins Waldorf-Klassenzimmer
</i><br />
<br />
Vor dem Hintergrund dieser persönlichen Fragen, aber auch der breiten bildungspolitischen Diskussion über alternative pädagogische Ansätze kann das ungewöhnliche Waldorf-Filmprojekt der Münchner Filmemacherin Maria Knilli nur als Glücksfall bezeichnet werden. In Kooperation mit dem Bayerischen Rundfunk hat sie eine Langzeit-Dokumentation über eine Klasse der Waldorfschule Landberg am Lech gedreht, die intime Einblicke ins Waldorf-Klassenzimmer erlaubt. Was mit “Guten Morgen, liebe Kinder” 2010 seinen Anfang nahm und 2013 mit “Eine Brücke in die Welt” fortgesetzt wurde, findet nun mit “Auf meinem Weg” seinen zumindest vorläufigen Abschluss: Entstanden sind drei abendfüllende Dokumentarfilme, mit denen wir die Schülerinnen und Schüler durch die achtjährige Klassenlehrerzeit begleiten, durch die wir an Höhepunkten teilhaben wie den Klassenspielen oder einer Alpenüberquerung in mehreren Etappen, aber eben auch an den ganz alltäglichen Momenten, die das Leben und Lernen an einer Waldorfschule ausmachen. Und auch wenn die Praxis der Waldorfpädagogik in hohem Maße von der Persönlichkeit der jeweiligen Lehrerinnen und Lehrer abhängt, zeigt doch das Beispiel dieser Landsberger Klasse eine Ausprägung dieser Pädagogik, die durchaus auch allgemeinere Rückschlüsse zulässt.
<br />
<br />
Dass “Auf meinem Weg”, der Film über die siebte und achte Klasse, auf dem DOK.fest München Premiere feiert, ist durchaus als Ritterschlag zu werten. Der BR sendet den Film eine Woche später, zeitgleich erscheint die DVD. Aus den teils verträumten, teils wilden Erstklässlern sind hochaufgeschossene Teenager geworden, mit allen Ecken und Kanten, die in diese Entwicklungsphase gehören. Anders als bei den vorhergehenden beiden Filmen kommen die Jugendlichen diesmal auch direkt zu Wort – sie befragen sich gegenseitig vor der Kamera zu ihren Erfahrungen: Welche Bedingungen sie brauchen, um gut lernen zu können, was ihnen an der Waldorfschule gefällt oder was nicht, oder auch, wie sie die lange gemeinsame Lern-Zeit mit ihrer Klassenlehrerin Christiane Umbach beurteilen.
<br />
<br />
<i>Interview
</i><br />
<i><br /></i>
<i>Frau Knilli, Sie haben nun mit allen Vor- und Nachbereitungen insgesamt rund zwölf Jahre Lebenszeit in dieses ungewöhnliche Filmprojekt gesteckt. Wenn Sie zurückschauen – welches Fazit ziehen Sie dann?
</i><br />
<br />
Es gibt zwei Punkte: Das eine war für mich die Erkenntnis, dass der Mensch lernen will und man ihn nur nicht stören darf. Schon nach dem ersten Film habe ich begriffen, dass das geradezu ein Naturgesetz ist. Das zweite, mindestens genauso Wichtige: Beziehung als Grundvoraussetzung für erfolgreiches Lernen. Das konnte ich immer wieder beobachten, etwa wenn neue Fachlehrer in die Klasse kamen. Es brauchte immer eine Zeit, bis sich die Beziehung zwischen Lehrern und Schülern aufbauen konnte, erst dann lief die Zusammenarbeit gut.
<br />
<br />
<i>Sind Sie jetzt froh, dass es vorbei ist – oder eher wehmütig?
</i><br />
<br />
Das Ganze war natürlich ein Kraftakt, aber eben auch ein Geschenk, dass wir über eine so lange Zeit hinter die Klassentüren schauen durften. Ich war schon ein bisschen wehmütig, Abschied von den Jugendlichen zu nehmen. Tatsächlich würde ich gerne in zwei Jahren, wenn sie in der zwölften Klasse sind, noch ein Folgeprojekt machen und sie am Ende der Waldorfschulzeit zu ihrem Resümee und vor allem auch zu ihren Plänen befragen.
<br />
<br />
Allerdings geht das Projekt auch jetzt schon auf einer anderen Ebene weiter: Wir bereiten in Zusammenarbeit mit der Pädagogischen Forschungsstelle des Bundes der Freien Waldorfschulen ein Video-on-Demand-Portal vor, für das wir das umfangreiche, spannende Filmmaterial nutzen wollen, das in den acht Jahren Dreharbeiten entstanden ist und natürlich nur zu einem kleinen Teil in den Filmen verwendet wurde.
<br />
<br />
<i>Was ist da genau geplant?
</i><br />
<br />
Wir bereiten das Material so auf, dass es Unterrichtsbeispiele zu bestimmten thematischen Fragestellungen bietet. Zugang zu diesem nicht-kommerziellen Portal bekommen dann alle Interessenten, die sich als Hochschulangehörige oder Lehrer bzw. Studierende ausweisen können. Die Ausrichtung ist international: Alles wird englisch untertitelt, nach Möglichkeit auch noch spanisch. Im Herbst 2017 soll es online gehen, und dann je nachdem, welchen finanziellen Spielraum wir haben, sukzessive weiter ausgebaut werden.
<br />
<br />
<i>Mehr Informationen:
</i><br />
<br />
32. DOK.fest München
<br />
<br />
“Auf meinem Weg”, Filmpremiere und Panel-Diskussion, mit Bayern2-Notizbuch-Moderator Klaus Schneider, Hennig Kullak-Ublick vom Bund der Freien Waldorfschulen, BLLV-Präsidentin Simone Fleischmann und Maria Knilli, Mittwoch, 10.5.2017, 18 bis 20:45 Uhr, Rotes Kino HFF München
<br />
<br />
<i>Sendetermine:</i>
<br />
“Guten Morgen, liebe Kinder” , BR Fernsehen, Dienstag, 9.5.2017, 22:30h
<br />
“Eine Brücke in die Welt”, BR Fernsehen, Dienstag, 9.5.2017, 24:00h
<br />
“Auf meinem Weg”, BR Fernsehen, Dienstag, 16.5.2017, 22:30h</blockquote>
Dan is er deze belangwekkende informatie op de website van de Medical Section/Medizinische Sektion aan het Goetheanum, <a href="http://www.medsektion-goetheanum.org/en/research/" rel="nofollow" target="_blank">‘Research in Anthroposophic Medicine’:</a><br />
<blockquote>
Anthroposophic Medicine is an area of high research activity, assessing efficacy, effectiveness, safety, and costs of interventions, analysing active ingredients and physiological, biochemical, cellular or genetic effects of individual interventions, exploring basic concepts, anthropological dimensions, historical background, investigating patients’ and health care providers perspectives or new innovative areas.
<br />
<br />
Research is done in many institutes worldwide and uses well established methodologies, following general guidelines, or developing methodologies. Research results are presented in the following examples:
<br />
<br />
<i>System assessment, Reviews, Research Methods
</i><br />
<br />
- Systematic Assessments, Overviews<br />
- Whole system of Anthroposophic Medicine<br />
- Methodology and Case Reporting<br />
- Basic Research on Herbal Remedies<br />
- Health Service Research<br />
- Safety and Pharmacoepidemiology<br />
- Health Economy<br />
- Personalized Integrative Health Care<br />
- Development of Questionnaires
<br />
<br />
<i>Investigating Clinical Fields
</i><br />
<br />
- Dermatology<br />
- Mistletoe Therapy of Cancer Disease<br />
- Atopic Diseases, Prevention<br />
- Cancer Care<br />
- Cardiology and Chronobiology<br />
- Acute Infections and Fever<br />
- Antimicrobial Resistance<br />
- Rheumatology<br />
- Pulmology<br />
- Pediatrics<br />
- Pediatric Oncology and Heamtology<br />
- Gastroenterology<br />
- Neurology<br />
- Psychiatry<br />
- Obstetrics<br />
- Chronic Pain<br />
- Spirituality<br />
- Patient Perspective<br />
- Child Development<br />
- Nursing Research<br />
- Eurythmy Therapy<br />
- Art Therapy<br />
- Other Non-Pharmacological Interventions
<br />
<br />
<i>Basic Concepts and Anthropology, Medical History</i>
<br />
<br />
- Medical Anthropology<br />
- Medicine and evolution<br />
- Concept of organism in Anthroposophic Medicine<br />
- Basic concepts of Anthroposophic Medicine<br />
- History of Anthroposophic Medicine
<br />
<br />
<i>Educational Research
</i><br />
<br />
- Medical Education</blockquote>
Op wetenschappelijk gebied heb ik verder te melden:
<br />
<blockquote>
<a href="https://www.frommann-holzboog.de/editionen/127/127000810" rel="nofollow" target="_blank">Rudolf Steiner: Band 8,1-2: Schriften zur Anthropogenese und Kosmogonie </a><br />
<br />
Ca. 2 Bände
<br />
Ca. 16,5 x 24,5 cm.
<br />
Leinen
<br />
Deutsch
<br />
ISBN 978-3-7728-2638-2
<br />
Dezember 2017
<br />
Einzelpreis:
<br />
ca. € 216,–
<br />
Preis bei Gesamtabnahme:
<br />
ca. € 196,–
<br />
<br />
<i>Aus der Akasha-Chronik – Die Geheimwissenschaft im Umriss.
</i><br />
Herausgegeben, eingeleitet und kommentiert von Christian Clement.
<br />
Vorwort von Wouter Hanegraaff.
<br />
<br />
Die ›Geheimwissenschaft‹ von 1910 stellt einen zusammenfassenden Abschluss der theosophischen Phase im Denken Rudolf Steiners dar. Steiners bereits in der ›Theosophie‹ von 1904 formuliertes esoterisches Menschenbild erfährt hier eine erneute und vertiefte Darstellung, indem es eingebettet wird in eine spirituelle Kosmogonie und Anthropogenie, die an theosophische Vorbilder bei Böhme und Blavatsky ebenso anknüpft wie an philosophische Weltentstehungsmodelle von Platon bis Schelling. Der Band enthält zudem zwei wichtige Vorstufen steinerschen Entwicklungsdenkens: ein kosmogonisches Fragment aus der Zeit um 1903 und die 1905–1908 entstandene Aufsatzreihe ›Aus der Akasha-Chronik‹.
<br />
<br />
<i>Alle Bände
</i><br />
<br />
Band 1: Schriften zur Goethe-Deutung – in Vorbereitung
<br />
Band 2: Philosophische Schriften – lieferbar
<br />
Band 3: Intellektuelle Biographien – in Vorbereitung
<br />
Band 4,1-2: Schriften zur Geschichte der Philosophie – in Vorbereitung
<br />
Band 5: Schriften über Mystik, Mysterienwesen und Religionsgeschichte – lieferbar
<br />
Band 6: Schriften zur Anthropologie – lieferbar
<br />
Band 7: Schriften zur Erkenntnisschulung – lieferbar
<br />
Band 8,1-2: Schriften zur Anthropogenese und Kosmogonie – in Vorbereitung</blockquote>
Het gaat dus om
<br />
<blockquote>
<a href="https://www.frommann-holzboog.de/editionen/127" rel="nofollow" target="_blank">Rudolf Steiner: Schriften. Kritische Ausgabe (SKA)</a><br />
Herausgegeben von Christian Clement.
<br />
<br />
Die kritische Edition der Schriften Rudolf Steiners (1861-1925) bietet die Grundlagentexte der Anthroposophie, der wohl bedeutendsten esoterischen Bewegung des 20. Jahrhunderts, zum ersten Mal in textkritischer Ausgabe. Steiners zentrale Schriften zwischen 1884 und 1910 werden in ihrer Textentwicklung durch die verschiedenen Neubearbeitungen hindurch verfolgt, im Rahmen von Steiners intellektueller Biographie kontextualisiert und hinsichtlich ihrer Quellen und Bezüge umfassend transparent gemacht. So wird ein neuer Editionsstandard für das geschriebene Werk Steiners gesetzt, welcher der wissenschaftlichen Auseinandersetzung mit Anthroposophie eine unverzichtbare textuelle Grundlage schafft und mit Blick auf die Zukunft Bestandteil einer historisch-kritischen Ausgabe sein kann.</blockquote>
Op 21 mei schreef Christian Clement op de Facebookpagina van de
<a href="https://www.facebook.com/steinerkritischeausgabe.ska/photos/a.444433562300629.1073741829.443667482377237/1313161448761165/?type=3" rel="nofollow" target="_blank">Rudolf Steiner: Schriften – Kritische Ausgabe. SKA:</a><br />
<blockquote>
Das Vorwort zum demnächst erscheinenden Band 8 der SKA hat übrigens niemand geringer als Wouter Hanegraaff geschrieben. Hier ein kleiner Vorgeschmack:
<br />
<br />
“Steiners Ziel war, die theosophische Praxis der Psychometrie mit Hilfe der Philosophie des deutschen Idealismus auf eine solide epistemologische Grundlage zu stellen. Durch diesen besonderen Beitrag – durch den die Anthroposophie in der Geschichte des Okkultismus eine Sonderstellung einnimmt und sich deutlich von anderen Strömungen unterscheidet – schuf Steiner zugleich eine solide Grundlage für seinen eigenen Anspruch auf charismatische Autorität.
<br />
<br />
Im Hinblick auf die detaillierten und ausführlichen Schilderungen in seiner “Chronik” und seiner “Geheimwissenschaft” besagt dieser Anspruch, dass deren Wahrheit oder Korrektheit per definitionem von jemandem, der den entsprechenden Grad innerer Entwicklung noch nicht erreicht hat, grundsätzlich nicht festgestellt oder beurteilt werden kann. Logisch betrachtet muss dann aber auch der Umkehrschluss wahr sein: Das Nichteintreten von Verständnis oder von Akzeptanz dieser Lehren als wahrheitsgemäß kann dann als verlässliches Zeichen dafür gedeutet werden, dass der Kandidat Steiners eigenen Grad von Einsicht noch nicht erreicht hat.
<br />
<br />
Wir sehen uns hier jener klassischen Logik gegenüber, welche den Kern nicht nur des steinerschen, sondern jedes hierarchischen Systems spiritueller Einweihung ausmacht: »Wenn du verstündest, dann würdest du zustimmen – wenn du also nicht zustimmst, ist somit klar, dass du noch nicht verstehst«. Aus diesem Dilemma gibt es keinen anderen Ausweg als denjenigen, der als argumentum ad verecundiam oder ›Berufung auf Autorität‹ bekannt ist. Die Implikationen für den Anspruch auf Wissenschaftlichkeit, den Steiner für seine Geisteswissenschaft erhebt, stellen eine zentrale Frage dar, der letztlich kein Leser dieser Bände wird ausweichen können.”</blockquote>
Een dag eerder <a href="https://www.facebook.com/steinerkritischeausgabe.ska/posts/1312790892131554" rel="nofollow" target="_blank">had hij daar laten weten,</a> naar aanleiding van een nieuwe aflevering van de Anthroblog van Lorenzo Ravagli:
<br />
<blockquote>
Ich freue mich schon darauf, diesem Beitrag von Lorenzo Ravagli, der zwar treulich Rudolf Steiners Texte nacherzählt, dem aber jegliche ideengeschichtliche Perspektive abgeht und der damit symptomatisch für die historische Blindheit eines Großteils der binnenanthroposophischen Steiner-“Forschung” steht, meine Einleitung zu Band 8 der SKA entgegenzusetzen:
<br />
<br />
“Ohne die Adaption von Goethes Morphologie und Haeckels Entwicklungslehre wäre die steinersche Kosmogonie, wie sie in der <i>Geheimwissenschaft</i> konzipiert wird, nicht realisierbar gewesen. Zwar lehnt sie sich auch, wie noch zu zeigen sein wird, in nachhaltiger Weise an die theosophischen Kosmogonien Sinnetts und Blavatskys an, lässt sich aber aus diesen allein, auch wenn dies in der kritischen Steinerforschung immer wieder versucht worden ist, in ihrer spezifischen Gestaltung nicht erklären. Denn ihre Besonderheit liegt gerade in der Art und Weise, wie Steiner diese theosophischen Vorbilder im Sinne seines morphologischen Wirklichkeitsverständnisses und seiner idealistischen Philosophie adaptiert, interpretiert und modifiziert hat.” (Aus der Einleitung zu SKA 8).
<br />
<br />
Wer so ausführlich über Steiner redet, ohne auch nur zu erwähnen wo die Ideen historisch herkommen, die da verhandelt werden (anekdotische Hinweise auf jüdische und islamische Mystik, die mit Steiner wenig zu tun haben, tun es nun wirklich nicht), muss sich nicht wundern, wenn er von der kritischen Forschung nicht ernstgenommen wird. Auf dem von Ravagli eingeschlagenen Weg wird die binnenanthroposophische Forschung aus ihrer anthroposophischen Humunkulusglocke nicht heraus ins wissenschaftliche Leben finden. </blockquote>
Het ging om <a href="https://anthroblog.anthroweb.info/2017/kosmogonie-und-theogonie-der-geheimwissenschaft-190910-22/" rel="nofollow" target="_blank">‘Kosmogonie und Theogonie der »Geheimwissenschaft« 1909/10 (22)’</a> van Lorenzo Ravagli. Gisteren plaatste Christian Clement deze tekst op Facebook:
<br />
<blockquote>
<a href="https://www.facebook.com/steinerkritischeausgabe.ska/photos/a.444433562300629.1073741829.443667482377237/1315595301851113/?type=3" rel="nofollow" target="_blank">“Mitwissenschaft der Schöpfung”</a><br />
<br />
Erster Abschnitt einer Einleitung in die kosmogonischen Schriften Rudolf Steiners
<br />
<br />
“Aus der Quelle der Dinge geschöpft und ihr gleich, hat die menschliche Seele eine Mitwissenschaft der Schöpfung. […] Dieses Ur-Bild der Dinge schläft in der Seele als ein verdunkeltes und vergessenes, wenn gleich nicht völlig ausgelöschtes Bild. […] Es ruht in diesem die Erinnerung aller Dinge, ihrer ursprünglichen Verhältnisse, ihres Werdens, ihrer Bedeutung.” (F. W. J. Schelling: <i>Einleitung zum Weltalter-Fragment, </i>1811)
<br />
<br />
Es gibt wenige im 20. Jahrhundert geschriebene Darstellungen der Welt- und Menschheitsentwicklung, die es so schwer haben werden, in ihrem Anspruch und in ihrer Konzeption von einem allgemeinen Lesepublikum der Gegenwart verstanden zu werden, wie die im vorliegenden Band versammelten und hier zum ersten Mal in textkritischer Edition herausgegebenen Schriften Rudolf Steiners zur Kosmogonie und Anthropogenese. Die Reaktion vieler Leser, auch und gerade der gebildeten, wird wahrscheinlich ähnlich ausfallen, wie diejenige, die Steiner selbst im Vorwort zu seiner Geheimwissenschaft von 1910 prognostiziert hat:
<br />
<br />
<i>“Wer ein paar Seiten dieses Buches gelesen hat, wird es, je nach seinem Temperament, lächelnd oder entrüstet weglegen und sich sagen: es ist doch sonderbar, was für Auswüchse eine verkehrte Gedankenrichtung in gegenwärtiger Zeit treiben kann. Man legt diese Ausführungen am besten zu mancherlei anderem Kuriosen, was einem jetzt begegnet.”
</i><br />
<br />
Auch dem Verfasser dieser Zeilen ging es, wenn diese persönliche Bemerkung an dieser Stelle erlaubt ist, nicht anders als ihm vor gut zwei Jahrzehnten die Geheimwissenschaft Steiners zum ersten Mal in die Hände kam. In den ersten Kapiteln fand er als in esotericis durchaus beschlagener Leser wenig, was ihm nicht aus der einschlägigen Literatur bekannt gewesen wäre. Berichte über ›Astralleiber‹ und ›Chakren‹, Vorstellungen über ›Reinkarnation‹ und ›Karma‹, Visualisierungen nachtodlicher Erlebnisse oder Meditationsübungen stellten ihn vor keine großen Verständnisschwierigkeiten. Als er jedoch zum Kapitel ›Die Weltentwicklung und der Mensch‹ kam, war er trotz seiner Vorbildung und trotz einer hohen persönlichen Motivation (das Buch war ihm von hochgeschätzter Seite empfohlen worden) nicht in der Lage, das Kapitel zu Ende zu lesen, geschweige denn zu verstehen, worum es darin eigentlich geht.
<br />
<br />
Die gedankliche Herausforderung, vor die der zeitgenössische Leser dieser Texte sich gestellt sieht, wird deutlich wenn man zunächst einmal alle Einzelheiten der steinerschen Kosmogonie außen vor lässt und sich lediglich deren Grundidee in einfachster Form vor Augen stellt. Dies kann man etwa anhand der folgenden Aussagen Steiners aus seiner Schrift “Das Christentum als mystische Tatsache” von 1902 tun. Der Abschnitt beschreibt eine bestimmte Methode der allegorischen Bibelauslegung, die von spätantiken Neuplatonikern und in besonderer Weise von dem jüdisch-hellenistischen Gelehrten Philo von Alexandrien praktiziert wurde. Steiner schreibt dazu:
<br />
<br />
“Man kann den Schöpfungsbericht des Moses, nach Philos Überzeugung, dazu verwenden, die Geschichte der Gott suchenden Seele zu schreiben. […] Man vergegenwärtige sich, wozu eine solche Auslegung führen konnte. Man liest den Schöpfungsbericht und findet darin nicht nur eine äußerliche Erzählung, sondern das Vorbild für die Wege, welche die Seele nehmen muß, um zum Göttlichen zu gelangen. Die Seele muß also – darin nur kann ihr mystisches Weisheitsstreben bestehen – in sich die Wege Gottes mikrokosmisch wiederholen. Es muß sich in jeder Seele das Weltendrama abspielen. […] Moses hat nicht nur geschrieben, um geschichtliche Tatsachen zu erzählen; sondern um in Bildern zu veranschaulichen, was die Seele für Wege nehmen muß, wenn sie Gott finden will. […] Das Göttliche erkennen, heißt wie bei Plato, wie in der Mysterienweisheit: den Schöpfungswerdegang als eigenes seelisches Schicksal erleben. Geschichte der Schöpfung und Geschichte der sich vergöttlichenden Seele fließen dadurch in Eins zusammen.”
<br />
<br />
Steiner nimmt auf der einen Seite das »seelische Schicksal des Menschen, die »Geschichte der sich vergöttlichenden Seele« in den Blick, d. h. den individuellen und kollektiven Entwicklungsprozess des menschlichen Bewusstseins, den traditionellen Gegenstand der Geisteswissenschaften. Diesem stellt er dann den »Schöpfungswerdegang«, die »Geschichte der Schöpfung« entgegen, d. h. die Entwicklungsgeschichte der äußeren Natur und des Kosmos, das Objekt der Naturwissenschaften. Sodann wird postuliert, dass der ›draussen‹ ablaufende natürlich-materielle Entwicklungsprozess so dargestellt werden kann, dass er zum Bild jener Entwicklung wird, die sich geistig-seelisch im ›Inneren‹ des Menschen vollzieht. Die Geschichte des natürlichen Kosmos könne so zur Illustration des sich entwickelnden Menschenwesens werden, und umgekehrt. Eine solche Darstellung sei, nach der Auffassung Philos, die biblische Schöpfungsgeschichte. Sie sei so verfasst, dass ein Leser, der anhand dieses Textes die »Wege Gottes in der Welt« verfolgt (modern gesprochen: den Evolutionsprozess), sich zugleich das Wesen und die Entwicklungsgeschichte des Menschen in seinen leiblichen, seelischen und geistigen Ausdrucksformen vor Augen stellt. Naturgeschichte werde so in Philos Lesart zum Medium der Seelengeschichte bzw. Der Selbsterkenntnis.
<br />
<br />
Ein anderer Gedanke schließt sich an, und zwar die Vorstellung, dass in solcher durch Weltbetrachtung verwirklichten Selbsterkenntnis zugleich Erkenntnis des ›Göttlichen‹ sich ereigne, insofern ›Gott‹ nämlich als Begriff für die innere Einheit dessen verstanden wird, was sich dem Bewusstsein zuvor in die Dualität von ›Mensch‹ und Welt‹, von ›Subjekt‹ und ›Objekt‹ auseinandergelegt hatte. Zu diesem Zweck, so impliziert Steiner, seien solche Texte wie die biblische Genesis in den alten Mysterienschulen verfasst und systematisch verwendet worden. In solcher durch inspirierte Texte angeregten Selbsterkenntnis Gottes im und durch den Menschen – in solcher ›Theosophie‹, wie Steiner wenig später sagen wird – fließen dieser Auffassung nach »Geschichte der Schöpfung und Geschichte der sich vergöttlichenden Seele […] in Eins zusammen«.
<br />
<br />
Was Steiner in diesen 1902 formulierten Aussagen als den philosophisch-spirituellen Hintergrund der philonischen Bibelausdeutung beschrieben hat, umreißt zugleich die konzeptionelle Grundidee und die didaktische Wirkabsicht seiner seinen eigenen Schriften zur Kosmogonie, mit deren Konzeption und Veröffentlichung er etwa zwei Jahre später begann. In diesen wird ebenfalls die Geschichte der physischen Welt auf eine Art und Weise geschildert, in der das Geschilderte zugleich als Entwicklungsgeschichte der menschlichen Seele und des menschlichen Geistes erscheint. Und ihre didaktische Absicht besteht ebenfalls darin, dass der Leser, indem er die Entwicklungsgeschichte der Welt und der Menschheit denkend mitvollziert, die dabei gebildeten Vorstellungen und Gedanken zugleich als ein in die Dimensionen von Zeit und Raum ausgebreitetes Bild vom Wesen und Werden seiner eigenen körperlichen, seelischen und geistigen Natur erlebt. Er soll gewissermaßen sich selbst bzw. den Menschen als ein »Ur-Bild« aller Dinge erkennen lernen, in dem eine »Erinnerung aller Dinge« verborgen ist, »ihrer ursprünglichen Verhältnisse, ihres Werdens, ihrer Bedeutung«.
<br />
<br />
So führt uns Steiners Bezugnahme auf den Neuplatonismus Philos direkt zu seinem Verhältnis gegenüber der Philosophie des deutschen Idealismus und zu Schelling, dessen bekannte Worte aus den “Weltaltern” wir nicht ohne Grund als Motto an den Anfang dieser Darstellung gesetzt haben. Die anthroposophische Kosmogonie, die einerseits das Erbe platonisch-spätantiker Weltentstehungsspekulation antrat, knüpfte andererseits in vielen Aspekten an das ein Jahrhundert zuvor unternommene Abenteuer des schellingschen Weltalter-Projekts an. Wie beim späten Schelling wird auch in Steiners kosmogonischen Texten der Blick auf die Möglichkeit eines dritten Zugangs zur Wirklichkeit gerichtet, in dem Mythos und Logos, Glaube und Wissen, Bild und Begriff, mystische Erfahrung und kritische Reflexion einander nicht ausschließen, sondern bestrebt sind, sich im Bewusstsein ihres gemeinsamen Ursprungs und ihres Aufeinander-angewiesen-Seins neu zu begegnen und sich wechselseitig zu ergänzen und zu steigern. In der Tat sind die Parallelen zwischen beiden Entwürfen so auffallend, dass man den Eindruck gewinnen kann, Steiner habe seine Geheimwissenschaft von 1910 ganz bewusst als Erfüllung jener Hoffnung inszeniert, die Schelling in der Einleitung zu seinen “Weltaltern” von 1811 ausgesprochen hatte:
<br />
<br />
“Was hält sie zurück die geahnte goldene Zeit, wo die Wahrheit wieder zur Fabel, und die Fabel zur Wahrheit wird? […] Kann nie wieder die Erinnerung vom Urbeginn der Dinge so lebendig werden, daß die Wissenschaft, da sie der Sache und der Wortbedeutung nach Historie ist, es auch der äußeren Form nach seyn könnte, und der Philosoph, dem göttlichen Platon gleich, der die ganze Reihe seiner Werke hindurch dialektisch ist, aber im Gipfel und letzten Verklärungspunkt aller historisch wird, zur Einfalt der Geschichte zurückzukehren vermöchte? […] Vielleicht kommt der noch, der das größte Heldengedicht singt, im Geist umfassend, wie von Sehern der Vorzeit gerühmt wird, was war, was ist und was seyn wird.”
<br />
<br />
Die tiefe Verwurzelung der steinerschen Geisteswissenschaft im abendländischen Idealismus von Platon bis Schelling ist einer der Gründe, weshalb Steiners Texte für den gegenwärtigen Leser so schwer zugänglich sind. Wer diese philosophische Tradition nicht kennt, wird nur schwer einen hermeneutischen Zugang zu den in diesem Band versammelten Texten gewinnen können. Dazu kommt als weitere Voraussetzung ein Verständnis des morphologisch-monistischen Naturbegriffs, den sich Steiner in intensiver Auseinandersetzung mit den Entwicklungslehren Goethes, Darwins und Haeckels zu eigen gemacht hat. Und als dritte und vielleicht größte Schwierigkeit kommt hinzu, dass Steiner seine naturphilosophischen Vorstellungen ab 1902 in die Sprache der anglo-indischen Theosophie kleidet, wie sie um die Jahrhundertwende in den Schriften H. P. Blavatskys und William Scott-Elliots vorlagen.
<br />
<br />
Auf den folgenden Seiten soll der Versuch unternommen werden, für diejenigen Leser, die Steiners anspruchsvolle Texte nicht schon nach wenigen Seiten weglegen wollen, einen hermeneutischen, von ihrem Selbstverständnis ausgehenden und zugleich historisch-kritischen Zugang zu diesem hochkomplexen und voraussetzungsreichen Gedankengewebe zu entwickeln.
<br />
<br />
Bisherige kritische Darstellungen haben in der Regel irgendwelche äußeren Maßstäbe an Steiners Kosmogonie angelegt (naturwissenschaftliche, historistische, theologische) um zu zeigen, dass die steinersche ›Geisteswissenschaft‹ diesen Maßstäben nicht gerecht wird. Diese sei, so hieß es da, »naturwissenschaftlich nicht haltbar«, »sträube sich gegen den Historismus« oder »widerspreche dem christlichen Gottesverständnis«. Solche Kritik war freilich genauso zutreffend wie nichtssagend, da Steiner seinen Ansatz methodisch und vom Gegenstand her ausdrücklich von Naturwissenschaft, Historiographie oder Theologie unterschieden wissen wollte. Binnenanthroposophische Zugänge hingegen suchten sich in der Regel der Anthroposophie zwar von deren eigenem Selbstverständnis her zu nähern, verfielen dabei aber in den allermeisten Fällen in eine Totalidentifikation mit den Aussagen und Positionen Steiners, entbehrten der nötigen kritischen Distanz und verschlossen sich der Einsicht in die historisch-philologischen Bedingtheiten seines Werkes. So gestaltete sich diese Literatur zumeist als eine Mischung aus Hermeneutik, Apologetik, Scholastik und Hagiographie. Steiners Werk fungierte in der bisherigen Rezeption meist als Projektionsfläche, in dem seine Kritiker überwiegend das sahen und verurteilten, was ihrem Selbstverständnis nach nicht sein durfte, und in dem seine Anhänger oft vor allem das sahen und verklärten, was ihren geistig-seelischen Bedürfnissen entgegenkam. Als Ergebnis dieser Rezeptionsgeschichte ist Steiner heute einerseits zwar eine bekannte Größe; man kennt die Erfolgsgeschichten der Waldorfpädagogik, des biologisch-dynamischen Landbaus und der anthroposophischen Medizin und hat von den kontroversen Debatten um rassistische, antisemitische, nationalistische und autoritäre Tendenzen bei Steiner zur Kenntnis genommen. Aber das hinter alldem stehende Denken harrt weitgehend noch seiner Entdeckung und Rezeption. Die Nachwelt ist Steiner immer noch dasjenige schuldig, was er sich schon von seiner Mitwelt weitgehend vergeblich erhoffte, indem er ihr (nach einer vielerzählten Überlieferung) zurief: »Ich will nicht verehrt werden! Ich will verstanden werden!«.
<br />
<br />
Das Ergebnis unserer eigenen Bemühung um ein solches Verständnis möchten wir mit dieser Einleitung als einen neue Diskursmöglichkeiten eröffnenden kritischen Zugang zum Denken Steiners in den geisteswissenschaftlichen Diskurs der Gegenwart stellen. Ein solcher Zugang scheint insofern dringend geboten, als aufgrund der oben angedeuteten Rezeptionssituation, trotz der unübersehbaren Präsenz anthroposophischer Praxisfelder im gegenwärtigen Kulturleben und trotz einer Fülle von kontroversen Debatten um einzelne Aussagen und Anregungen Steiners, seine zentralen Begründungsargumente und somit der theoretische Lebensnerv des steinerschen Kulturbeitrags bisher kaum irgendwo zur Kenntnis genommen worden sind. Aus Sicht des Herausgebers dieser kritischen Ausgabe ist es nicht zu rechtfertigen, dass das Denken eines Mannes, dessen umfassender Versuch einer Fruchtbarmachung des Erbes idealistischer Philosophie unter den Bedingungen der Moderne so tiefgreifend auf Leben und Kultur der Gegenwart eingewirkt hat, auch heute noch – kurz vor seinem einhundertsten Todesjahr, das im Jahr 2025 begangen wird – in der Welt und in der Kulturnation, in der er wirkte, weitgehend unverstanden geblieben ist.</blockquote>
Nu wordt het al met al een beetje veel. Ik heb nog meer, maar misschien moet ik het hierbij laten. Nou, vooruit, eentje nog. Deze tekst van Wolfgang G. Vögele op <i>Themen der Zeit</i> op 1 mei over <a href="http://www.themen-der-zeit.de/content/Ernst_Haeckel_und_Rudolf_Steiner.2112.0.html" rel="nofollow" target="_blank">‘Ernst Haeckel und Rudolf Steiner’:</a><br />
<blockquote>
Einst als “Irrlehren” bekämpft – heute weitgehend toleriert: Die Evolutionstheorie und die Anthroposophie.
<br />
<br />
<i>von Wolfgang G. Vögele
</i><br />
<br />
Der Anthropologe Ernst Haeckel und der Philosoph Rudolf Steiner hatten sich das Ziel gesetzt, Religion und Naturwissenschaft im Sinne eines ganzheitlichen Weltbildes (Monismus) zu versöhnen. Eine aus theologischer Sicht bis heute unmögliche und unzulässige Vorstellung. Beide “Monisten” wurden daher von den Kirchen lange Zeit bekämpft.[1]
<br />
<br />
Der heftige Streit, der nach dem Erscheinen von Ernst Haeckels Bestseller “Die Welträtsel” (1899) zwischen Theologen und Darwinisten vor allem im deutschsprachigen Raum aufbrandete, ist aus heutiger Sicht schwer nachvollziehbar. Er hatte alle Merkmale eines Kulturkampfes. Breite Bevölkerungsschichten nahmen daran Anteil. Es ging um die Frage, ob der Mensch vom Affen abstamme oder von Gott erschaffen worden sei. Was heute gelegentlich als Dissens zwischen Kreationisten und Evolutionisten in die Medien dringt, ist nur ein schwacher Nachklang jener Auseinandersetzung.
<br />
<br />
<i>Der verhasste “Affenprofessor”</i>
<br />
<br />
Vielen Theologen galt der “Affenprofessor” Haeckel, der heftig gegen die Kirchen polemisierte, als Gotteslästerer. Gegen den von ihm 1906 gegründeten “Deutschen Monistenbund” gründeten sie Gegenorganisationen.
<br />
<br />
Alles, was diesem “Ketzer” an Unglücksfällen widerfuhr, schien bei manchen Theologen nicht Mitleid, sondern Schadenfreude auszulösen. Als Ernst Haeckel im 78. Lebensjahr infolge eines Sturzes einen Hüftknochenbruch erlitt, waren die Kundgebungen der Teilnahme so zahlreich, dass der Gelehrte ein gedrucktes Dankschreiben versandte. Darin ist von einem langwierigen, schmerzhaften Heilungsprozess die Rede. Jedoch erreichten ihn nicht nur mitfühlende Wünsche. Folgender Ausschnitt aus einem Brief drückt aus, was wahrscheinlich viele Kritiker Haeckels dachten, aber nicht zu sagen wagten:
<br />
<br />
“Sehr geehrter Herr Professor!
<br />
Gottes Mühlen mahlen langsam, aber sicher. [...] Mit unverhohlener Freude haben wir positiven Christen davon gehört, daß Sie nun hoffentlich zu dauerndem Siechtum verurteilt sind. Mögen Sie auf Ihrem Schmerzenslager zu dem Bewußtsein kommen, daß Gott sich nicht spotten läßt. [...] Kurz nachdem Sie aus der Kirche ausgetreten sind, hat Sie der lebendige Gott von Ihrer Ueberhebung herabgestürzt! Vielleicht hilft Ihnen nun der Gott der Affen! Sie selbst sehen allerdings einem Affen ähnlicher als einem Menschen (!!) Mit dem Wunsche, daß Ihnen der lebendige Gott noch viele Zeichen seiner Allmacht in Gestalt von Schmerzen und Siechtum geben möge, daß Sie sich krümmen unter Schmerzen, daß sie nie wieder ganz geheilt werden mögen. Im Auftrage vieler positiver Christen, die sich über die gerechte Strafe Gottes freuen. Prof. D. v. B.”[2]
<br />
<br />
<i>Der Magier von Dornach</i>
<br />
<br />
Auch der Anthroposoph Rudolf Steiner – ein lebenslanger Verteidiger von Haeckels Naturforschung – galt den meisten Theologen als gefährlicher Ketzer. Er hatte zwar – im Gegensatz zu Haeckel – nicht gegen die Kirchen polemisiert, doch seine Lehre war aus katholischer Sicht als “Inbegriff christologischer Ketzerei”.[3]
<br />
<br />
Ende Oktober 1922 diskutierte in Berlin ein Kreis protestantischer Kirchenvertreter und Theologen mögliche Strategien gegen die anthroposophische Bewegung.[4] Im Schlusswort dieser Konferenz hieß es, bei der Bekämpfung der Anthroposophie handele sich um einen “Kampf auf Tod und Leben”. Diejenige Seite werde siegen, bei der der Heilige Geist sei. Als bald darauf der “Tempel von Dornach” niederbrannte, sah der Theologe Karl Barth darin ein Gottesgericht: “Von dem Brande des Goetheanums haben wir mit Genugtuung Kenntnis genommen. Hirsch meinte: Noch ist der Arm des Herrn ausgereckt [vgl. Jes. 5, 25; 9, 11.16.20; 10, 4]”[5]
<br />
<br />
Auch nach dem Tode Steiners (1925) wurde von katholischer Seite die Polemik fortgesetzt. So schrieb der katholische Pfarrer und Antisemit Max Kully im Vorwort seines Buches “Die Theo-Anthroposophie” (1926), er habe die Absicht, möglichst viel “belastendes Material” über Steiner zusammenzutragen. Dass der katholische Theologe und Steinerbiograph Helmut Zander Kully noch 2007 als seriöse Quelle heranzog, ist bemerkenswert.[6]
<br />
<br />
<i>
Von der Polemik zum Dialog</i>
<br />
<br />
Sowohl die katholische wie die evangelische Kirche lassen heute die Evolutionstheorie gelten, so lange sie nicht zur Ideologie (Wissenschaftsgläubigkeit) ausartet. In Rückbesinnung auf Kant trennen sie streng Glauben und Wissen. Seit langem besteht eine Praxis des Dialogs zwischen Naturwissenschaftlern und Theologen.
<br />
<br />
Beide christlichen Konfessionen lehnen die Anthroposophie grundsätzlich ab. (Steiner unterscheide nicht Glaube und Wissen, er lehre einen “spirituellen Monismus”, eine “Selbsterlösungsreligion”, nebst Karma und Reinkarnation. Die Christologie Steiners trage den Charakter einer außerbliblischen Neuoffenbarung). An die Stelle der früheren Polemik ist jedoch (zumindest auf protestantischer Seite) die Bereitschaft zum Dialog getreten.
<br />
<br />
<i>Anmerkungen:</i>
<br />
1. Zum Verhältnis Steiner/Haeckel nach wie vor lesenswert: Johannes Hemleben: Rudolf Steiner und Ernst Haeckel. Stuttgart 1965.
<br />
2. Zit. nach: Der Monismus. Ztschr. für einheitliche Weltanschauung und Kulturpolitik. Blätter des Deutschen Monistenbundes. Jg. VI. 1911, Nr. 61, S. 319.
<br />
3. Otto Zimmermann S.J.: Die neue Theosophie, in: Stimmen aus Maria Laach, 79. Bd. (1910), 387-400 u. 479-495.
<br />
4. Ein ausführlicher Bericht über diese Konferenz ist in GA 259 abgedruckt.
<br />
5. Barth in einem Rundbrief an seine Freunde, Göttingen, 23. Januar 1923, in: Karl Barth – Edouard Thurneysen: Briefwechsel. 2 Bde. Zürich 1973 und 1974. Karl Barth Gesamtausgabe V, Briefe.
<br />
6. Zander, Anthroposophie in Deutschland. Göttingen 2007, S. 547.</blockquote>
De rest komt later nog wel eens een keer.<br />
<div style="text-align: right;">
. </div>
</div>
</div>
Michel Gastkemperhttp://www.blogger.com/profile/11703149973290737335noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-8949960496173157471.post-86640707643994365572017-04-24T22:35:00.000+02:002017-04-25T11:50:41.758+02:00Menskunde<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhSl_oGMGqn7cAW4IL5iGZtG1luuEBBoUAtiJdQg8jGiofqGmUEskm-65t0KG2XHiBVVn7MlRFfU3KpIXwbs2ffb8w92ilDQA6_urDZkJYjgEbkjC4dAa91sGIsmZHeIrwUrJFfUZoWDofI/s1600/P9140155.JPG" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhSl_oGMGqn7cAW4IL5iGZtG1luuEBBoUAtiJdQg8jGiofqGmUEskm-65t0KG2XHiBVVn7MlRFfU3KpIXwbs2ffb8w92ilDQA6_urDZkJYjgEbkjC4dAa91sGIsmZHeIrwUrJFfUZoWDofI/s400/P9140155.JPG" width="400" /></a></div>
Vier weken zijn het sinds de laatste keer. Dat is dus een hele maand. Wat valt er uit die maand te berichten? Bij Motief op 6 april de melding <a href="https://www.motief.online/actueel/edward-de-boer-nieuwe-voorzitter-van-de-iona-stichting/" rel="nofollow" target="_blank">Edward de Boer nieuwe voorzitter van de Iona Stichting:</a></div>
<blockquote>
‘Wakker blijven voor wat er toe doet’ was het thema van de jaarvergadering 2017 van de Iona Stichting op 31 maart in de Burcht van Berlage in Amsterdam. Naast een toelichting op het jaarverslag over 2016, dat online hier is in te zien, werd bijzondere aandacht besteed aan het terugtreden van Désanne van Brederode als voorzitter. Zij vervulde vier jaar deze functie, zij blijft lid van het Dagelijks Bestuur van de Iona Stichting. Edward de Boer (1972) heeft de rol van voorzitter overgenomen.
<br />
<br />
Hij wordt op de website van de Iona Stichting als volgt omschreven: “Edward wordt gefascineerd door dynamieken in organisaties. Hij werkt op het grensvlak van organisatieontwikkeling en opleiding en professionele scholing. In dat kader begeleidt hij organisaties en teams in binnen- en buitenland. Edward is gespecialiseerd in het thema intuïtie, leiderschap en besluitvorming. Hij doet hier onderzoek in en treedt regelmatig op als spreker voor dit thema.” In Motief hebben in het recente verleden verschillende artikelen van zijn hand gestaan, evenals een interview met hem.
<br />
<br />
Over Désanne van Brederode meldt dezelfde website: “Désanne schrijft artikelen en verhalen. Ook geeft ze geregeld lezingen over uiteenlopende onderwerpen van levensbeschouwelijke aard. De actuele en op de toekomst gerichte vragen die Désanne op uiteenlopende plekken in de samenleving beluistert, wil ze verbinden met thema’s en individuele talenten binnen de Iona Stichting. En omgekeerd – in de hoop op een vruchtbare wisselwerking.”
<br />
<br />
Dit bleek ook uit haar openingstekst op de jaarvergadering. De Iona Stichting heeft deze op de website gepubliceerd. Zij geeft daarin onder meer uiting aan haar gepassioneerd meeleven met onderdrukte mensen, met name in Syrië. Zo is zij bestuurslid van ‘Het Syrische Comité’. Ook laat zij hierin Goethe op een onverwachte manier verschijnen. Hij lééfde zijn leven voluit, tot op hoge leeftijd, en liet zich toen zelfs kennen als Midden-Oosterse dichter. Ook had hij een broertje dood “aan diepgaande duidingen, filosofisch, spiritueel, esoterisch” en zette mensen graag op het verkeerde been die eer legden “bijvoorbeeld in de duiding van zijn diepzwangere Sprookje over de Schone Lelie en de Groene Slang”. Ten volle leven, zo hield Van Brederode haar publiek voor: “Wakker, en met frisse zin én tegenzin, open voor alles wat ertoe doet en voor wat er kennelijk niet toe mag doen, omdat het zo ontwricht.”</blockquote>
En twee dagen eerder, op 4 april, <a href="https://www.motief.online/actueel/toekomstig-jubileum-100-jaar-vrijeschool-in-2019/" rel="nofollow" target="_blank">Toekomstig jubileum 100 jaar vrijeschool in 2019:</a><br />
<blockquote>
De Vereniging van vrijescholen maakt er nu al op opmerkzaam, terwijl we nog twee jaar hebben te gaan. In 2019 wordt de vrijeschool honderd jaar oud. Dat moet een memorabel jubileum worden.
Ter aankondiging hiervan is een film van bijna achttien minuten gemaakt, “Learn to Change the World”, waarin mensen uit de hele wereld vertellen hoe zij werken vanuit de vrijeschoolpedagogiek:
<br />
<div style="text-align: center;">
<br />
<iframe allowfullscreen="" frameborder="0" height="315" src="https://www.youtube.com/embed/wfec6eF4I_4" width="560"></iframe>
</div>
<br />
‘The film “Learn to Change the World” shows people from around the world who work on the big pedagogical tasks of our time based on Waldorf/Steiner pedagogy. It is the first of more to come which aim to show concrete approaches to these tasks.’
<br />
<br />
Er is inmiddels een internationale campagne gestart onder de titel Waldorf 100, waaraan ook de Nederlandse vrijeschoolbeweging meedoet. Op de website van Waldorf 100 is veel te lezen over de thema’s en alle initiatiefkracht.
<br />
<br />
Samen met de Pedagogische Sectie van de Antroposofische Vereniging en andere partners gaat de Vereniging van vrijescholen de initiatieven en ideeën die nu al ontstaan in Nederland in kaart brengen en verbinden. Voor de zomer wordt een netwerkbijeenkomst georganiseerd voor het hele speelveld van de vrijeschoolbeweging om de ideeën in beeld te brengen en de krachten te bundelen.</blockquote>
Dan was er Antroposofie Magazine op 20 maart met <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/boeken/waarom-doe-ik-wat-ik-doe-menskunde-in-de-praktijk/" rel="nofollow" target="_blank">Waarom doe ik wat ik doe – menskunde in de praktijk:</a><br />
<blockquote>
Zo irritant … die opgewonden stemmen in radio- en tv-reclames. Maar waarom irriteert ons dat eigenlijk zo? Dat komt door de energie die de reclame in je astraallichaam opwekt en vervolgens wordt omgezet in je gewaarwordingsziel. Wat dat precies is en hoe het werkt, legt antroposofisch arts Jaap van de Weg uit in ‘Waarom doe ik wat ik doe – Menskunde in de praktijk’. In dit handzame boekje behandelt hij essentiële begrippen uit de antroposofie, zoals het drie- en vierledig mensbeeld, karma, reïncarnatie en innerlijke scholing. Stap voor stap neemt hij ons mee langs vele facetten van de menskunde, waarmee je jezelf en anderen beter kunt leren begrijpen. Van de Weg gaat flink de diepte in, maar door het heldere taalgebruik maakt hij de veelomvattende materie voor iedereen behapbaar.
<br />
<br />
Het fijne is ook dat de voorbeelden in het boek echt van alledag zijn en niet verwijzen naar een specifiek werkveld, zoals bijvoorbeeld de zorg- of onderwijspraktijk. Daarmee wordt het echt voor iedereen inzichtelijk. Wie heeft er nou niet een kleine of grotere verslaving waar hij van af wil komen? Dat blijkt een ideaal voorbeeld om duidelijk te maken hoe de verschillende wezensdelen van de mens op elkaar inwerken. En als je weet hoe dat werkt, kun je er zelf in de praktijk mee aan de slag. Want om een gewoontepatroon te kunnen veranderen, moet je weten waar in jezelf dat patroon zit en hoe je het kunt beïnvloeden. Dankzij de stapsgewijze uitleg, heldere taal en aansprekende voorbeelden is dit een van de toegankelijkste boeken over deze pittige onderwerpen.
Jaap van de Weg, ‘Waarom doe ik wat ik doe - menskunde in de praktijk’, Uitgeverij Christofoor, € 16,50.</blockquote>
Laura van Baars schreef op 14 april in Trouw <a href="https://www.trouw.nl/samenleving/op-de-antroposofische-mbo-doet-iedereen-mee~a8fcec45/" rel="nofollow" target="_blank">Op de antroposofische mbo doet iedereen mee:</a><br />
<blockquote>
Op de antroposofische landbouwopleiding Warmonderhof in Dronten wonen, werken en leren studenten van diverse pluimage. ‘Dreadlocks of een net stadsmeisje? Iedereen doet mee.’</blockquote>
In het uitvoerige artikel staat bijvoorbeeld:
<br />
<blockquote>
Warmonderhof is de enige biologisch-dynamische mbo-opleiding van Europa. Wie na de vrije school graag door wil in het antroposofisch onderwijs, heeft niet zo veel te kiezen. Behalve Warmonderhof, zijn er alleen antroposofische hbo-opleidingen voor de zorg en het onderwijs. Toch wordt dit type school steeds populairder: op de vrije scholen voor het basis- en middelbaar onderwijs is het aantal leerlingen de laatste jaren gegroeid tot zo’n 25.000. (...)
<br />
<br />
Warmonderhof is een kleine school met 113 voltijdstudenten en 170 deeltijders. Van de voltijdstudenten is ongeveer 40 procent al bekend met Steiners levensbeschouwing, dankzij een vrijeschoolopleiding. Er zitten voor een mbo-opleiding relatief veel studenten tussen met een havo- of vwo-diploma. Op de deeltijdopleiding zitten 170 volwassenen van wie de meesten een hbo- of academische achtergrond hebben. Mensen die bewust kozen voor een vakopleiding voor hoofd, hart en handen.</blockquote>
De tekst staat niet op zich:
<br />
<blockquote>
Dit is de vierde aflevering van de serie ‘Bijzondere, bijzondere scholen’, waarin Trouw de veelzijdigheid van het Nederlandse onderwijs onderzoekt. Dit jaar werd de vrijheid van onderwijs honderd jaar geleden vastgelegd in artikel 23 van de Grondwet. Volgende maand: Daltononderwijs op het Amsterdamse Spinoza20first.</blockquote>
Een ander filmpje vinden we onder de titel <a href="https://youtu.be/5mIf35vf-Jc" rel="nofollow" target="_blank">Peter Blom - Annual Report Triodos Bank (L),</a> gepubliceerd op 10 april 2017:
<br />
<br />
<div style="text-align: center;">
<iframe allowfullscreen="" frameborder="0" height="315" src="https://www.youtube.com/embed/5mIf35vf-Jc" width="560"></iframe>
</div>
<br />
Schriftelijke uitleg is op 11 april te vinden op de website van Triodos Bank, in <a href="https://www.triodos.nl/nl/over-triodos-bank/nieuws/actueel/modern-aandeelhouderschap-biedt-bedrijf-beste-beschermingsconstructie/" rel="nofollow" target="_blank">Modern aandeelhouderschap biedt bedrijf beste beschermingsconstructie. Maak ‘Maatschappelijke Onderneming’ nieuwe norm:</a><br />
<blockquote>
De ‘Maatschappelijke Onderneming’ moet de nieuwe norm worden. Dit stelt directievoorzitter Peter Blom van Triodos Bank in Het Financieele Dagblad. Hij zegt dit in reactie op de achterhaalde reflexen op de actuele dreiging van overnames. “Aandeelhouders gedragen zich alsof de onderneming van hen is en alleen hún belangen moet dienen. Het eigendom van een aandeel wordt verward met het eigendom van de onderneming zelf.”
<br />
<br />
<i>Door Peter Blom, directievoorzitter Triodos Bank</i>
<br />
<br />
Politiek en werkgeversorganisaties roepen om meer bescherming van het Nederlandse bedrijfsleven na ongewenste avances aan het adres van zowel Unilever als AkzoNobel. Men maakt zich zorgen over banen, over kennisontwikkeling en over duurzaamheid als langetermijndoel.
<br />
<br />
<i>Onverantwoorde roofbouw
</i><br />
<br />
De theorie is dat de dreiging van overnamepogingen ondernemingen scherp houdt en ervoor zorgt dat het maximale rendement voor de aandeelhouder wordt gerealiseerd. In deze gedachtegang is een onderneming er voor de aandeelhouders en aandeelhouders bepalen daarom wat er gebeurt. Dit laat alle ruimte voor onverantwoorde roofbouw en hoegenaamd geen aandacht voor de lange termijn gevolgen voor de andere stakeholders. Wat is het probleem? Bij veel bedrijven, meestal niet-beursgenoteerd, kunnen directie en Raad van Commissarissen zelf mee bepalen welke invloed een aandeelhouder op strategische besluiten heeft en zelfs wie er aandeelhouder kan worden.
<br />
<br />
Voor bedrijven die beursgenoteerd zijn ligt dat anders. Daar kan de aandeelhouder een belang opbouwen zonder dat je het weet of er iets aan kunt doen. Een goed voorbeeld is de actie van het hedge fund TCI bij ABN Amro in 2007. Met minder dan 1% van de aandelen werd door TCI de strategie ter discussie gesteld. De gevolgen kennen we. Aandeelhouders zijn er niet slechter van geworden maar dat gold niet voor de andere stakeholders.
<br />
<br />
<i>Meerdere stakeholders
</i><br />
<br />
Het is eigenlijk onbegrijpelijk dat anno 2017 zo’n actie nog steeds mogelijk is. Ondernemingen zoals Unilever en AkzoNobel willen rekening houden met meerdere stakeholders, zoals de draagkracht van de aarde, de werkomstandigheden bij de producenten en de behoefte aan transparantie en informatie bij de consument. En uiteraard ook met de aandeelhouder.
<br />
<br />
Die ambitie wordt helaas wreed verstoord als de aandeelhouder niet tevreden is of, erger, zich opdringt met eigen korte termijn belangen. En dat is eigenlijk onacceptabel met het oog op het toenemende maatschappelijk belang van een duurzame, langetermijnstrategie van een onderneming. Hoe heeft dat kunnen gebeuren?
<br />
<br />
<i>Geen woordenspel</i>
<br />
<br />
We hebben met elkaar afgesproken dat eigendom van aandelen leidt tot vergaande zeggenschap. Daarmee wordt abusievelijk het eigendom van een aandeel verward met het eigendom van de onderneming zelf. Dat lijkt een woordenspel maar is het niet. Een onderneming is eigenlijk niet van de aandeelhouders maar zij hebben een aandeel in de onderneming. Desalniettemin gedragen aandeelhouders zich vaak alsof de onderneming van hen is en alleen hun belangen moet dienen.
<br />
<br />
<i>Lees op De Kleur van Geld hoe Triodos Bank is gestructureerd</i>
<br />
<br />
Als mens heb je een eigen identiteit, een eigen rechtspositie maar je kan alleen bestaan en je ontwikkelen als je omgeving, andere mensen en de aarde daar aan bijdragen. Die hebben daar een ‘aandeel’ in maar zijn geen eigenaar van jou. Slavernij hebben we afgeschaft.
<br />
<br />
<i>Maatschappelijke Onderneming
</i><br />
<br />
De onderneming van de toekomst moet ook bevrijd worden van deze ‘slavernij’. Vooral grote, beursgenoteerde ondernemingen dienen zich daarom als Maatschappelijke Onderneming te structureren en daarmee vast te leggen hoe zij vanuit een brede maatschappelijke verantwoordelijkheid sturen. Wat zijn de kenmerken van zo’n structuur:
<br />
<br />
• De positie van stakeholders is gelijkwaardig en dat moet een helder, wettelijk kader krijgen. Dat is overigens niet hetzelfde als een gelijke positie. Aandeelhouders nemen risico op zich en dat betekent dat er afspraken worden gemaakt over hoe zij delen in de winst of het verlies. Voor andere stakeholders gelden weer andere afspraken.
<br />
• Als een onderneming meer zichzelf stuurt moet de rol van de Raad van Commissarissen breder en dieper worden. Breder omdat zij geacht worden bij hun toezicht de belangen van alle stakeholders mee te wegen. Dieper omdat er meer oog voor de missie (‘purpose’) van de onderneming moet komen. Dat gaat dus veel verder dan de huidige wettelijke verplichting waarbij het belang van de onderneming sec voorop staat.
<br />
• Transparant verantwoording afleggen over hoe de onderneming met de belangen van alle stakeholders omgaat, is cruciaal en dient in wet- en regelgeving te worden vastgelegd.
<br />
<br />
De Maatschappelijke Onderneming is vandaag nog de uitzondering. Het is de hoogste tijd voor een eerste stap zodat dit over 20 jaar de norm is geworden en de toevoeging ‘maatschappelijk’ overbodig is geworden.</blockquote>
</div>
Vorige keer had ik hier al een bericht van. Maar nu naar de bron ervan, <a href="http://www.nvaz.nl/index.php/facebook-berichten/9-de-nvaz-gaat-starten-met-een-nieuwsplatform" rel="nofollow" target="_blank">De NVAZ gaat starten met een nieuwsplatform,</a> gepubliceerd op 8 februari 2017:
<br />
<blockquote>
De NVAZ gaat starten met een nieuwsplatform. Met dit platform willen wij nieuws sneller bij de leden ophalen en vervolgens met de leden delen. Om dit mogelijk te maken hebben we een facebookpagina ingericht waarop het nieuws gepresenteerd wordt. Deze facebookpagina heeft de ‘look and feel’ van de Community AG.
<br />
<br />
Al geruime tijd is er gesproken over mogelijkheden om onder de leden van de NVAZ sneller nieuws met elkaar te delen. De leden van de NVAZ vertegenwoordigen 20 instellingen, 19 therapeutica en 8 beroepsverenigingen, in totaal zijn hier meer dan 5000 mensen werkzaam in de antroposofische gezondheidszorg. We gaan er vanuit dat deze medewerkers ervaringen opdoen en inzichten verkrijgen die van waarde zijn om met de anderen te delen. Het gaat hier om nieuws dat relevant en interessant is voor de professionals die bij de NVAZ zijn aangesloten. De Community AG is meer thematisch van opzet en voldoet onvoldoende in deze behoefte. Met deze facebookpagina willen wij een meer dynamische uitwisseling realiseren. Ook is het onze bedoeling interactie tussen leden onderling te stimuleren.
<br />
<br />
Om regie te houden op de nieuwsitems zullen Danja van der Meer en John Benjamin de redactie op zich nemen en zorgdragen voor de plaatsing van de items. Om ook een gevoel en cultuur te ontwikkelen zullen Danja en John de komende tijd vertegenwoordigers van de leden benaderen en hun bevragen op interessant en relevant nieuws. Hierin willen we ook de verschillende opleidingen, die zich specifiek richten op het ontwikkelen en leren van dat wat binnen de antroposofische gezondheidszorg wordt nagestreefd, meenemen.
<br />
<br />
Om een kader te vormen ten aanzien van wat is nieuws, denken wij aan onderwerpen die van doen hebben met;
<br />
<br />
• Ontwikkelingen binnen NVAZ zelf, informatie van bestuur en werkgroepen<br />
• Externe contacten zoals met de overheid, gemeenten, zorgverzekeraars en zorgkantoren<br />
• Interne ontwikkelingen zoals personele wisselingen binnen Raad van bestuur, directie, management, medisch therapeutisch team. Uitbreidingen, nieuwbouw of juist krimp, nieuwe doelgroepen<br />
• Inhoudelijke vernieuwingen zoals nieuwe methodieken, best practices, het ontwikkelen van eigen scholingstrajecten voor medewerkers, het ontwikkelen en implementeren van zorgprogramma’s<br />
• Nieuw aanbod van scholing en ervaringen met scholingsactiviteiten<br />
• Ontwikkeling van kwaliteitssystemen<br />
• Vacatures<br />
• Nieuwe publicaties
<br />
<br />
Danja en John zullen de teksten opstellen of de aangeleverde teksten redigeren, hierbij is het zeer wenselijk om bestaande teksten met eventuele foto en of filmmateriaal te ontvangen.
<br />
<br />
Het bestuur van de NVAZ en ondergetekenden hopen dat deze facebookpagina onder de leden gaat leven en dat het gaat voldoen aan de wens om snel van elkaar te horen en te leren.
<br />
<br />
Wij hopen dat zoveel mogelijk leden (en de hieraan verbonden medewerkers) onze facebookpagina gaan volgen.</blockquote>
</div>
Dat leverde al het nodige op, waaronder <a href="http://www.nvaz.nl/index.php/facebook-berichten/20-nieuw-impuls-conferentie-voor-medewerkers-in-de-instellingen-10-november" rel="nofollow" target="_blank">Nieuw impuls Conferentie voor medewerkers in de instellingen 10 november,</a> gepubliceerd 14 maart 2017:
<br />
<blockquote>
Op vrijdag 10 november zal voor het eerste keer sinds jaren weer een conferentie plaatsvinden voor medewerkers die werkzaam zijn in de instellingen. Het is een initiatief van Astrid van Zon (directeur Urtica de Vijfsprong), Merlijn Trouw (directeur DeSeizoenen) en Pim Blomaard (stafmedewerker Raphaëlstichting en hoofdonderzoeker van het Bernard Lievegoed Onderzoekscentrum). Zij willen deze dag vorm geven voor alle medewerkers, maar vooral ook voor de nieuwe generatie medewerkers. Kunst zal hierin een voorname rol spelen. Het programma en de locatie volgen nog.</blockquote>
En ook deze, <a href="http://www.nvaz.nl/index.php/facebook-berichten/28-19-april-stakeholdersbijeenkomst-profliering-antroposofische-gezondheidzorg-olv-helene-van-der-vloed" rel="nofollow" target="_blank">19 april Stakeholdersbijeenkomst Profilering antroposofische gezondheidzorg olv Helene van der Vloed,</a> gepubliceerd 11 april 2017:
<br />
<blockquote>
Op 19 april is er voor genodigden een volgende bijeenkomst over het onderwerp ‘Profilering antroposofische gezondheidszorg’ onder leiding van Helene van der Vloed.
<br />
<br />
Het doel van de bijeenkomst is om op te halen wat er onder de genodigden leeft, waar liggen er kansen, welke dilemma’s worden ervaren en uiteindelijk welke stip op de horizon willen we gemeenschappelijk plaatsen. Waar willen we met elkaar naar toe? Wanneer moet dat zichtbaar worden? En met wie willen we samenwerken? Tijdens deze bijeenkomst zullen de contouren van een streefbeeld zichtbaar worden en ontstaat er een zogenaamd wenkend perspectief. Het uitwerken van een agenda op basis van de streefbeelden en het wenkend perspectief vindt op een later moment plaats. De vraag of hiervoor een alliantiemanager ook nodig en gewenst is, zal dan beantwoord kunnen worden.
<br />
<br />
Het streven is om op de ALV van de NVAZ op 13 juni aan de leden en de vertegenwoordigers van de andere stakeholders een projectplan te presenteren waar inhoudelijk en financieel draagvlak voor bestaat.
<br />
<br />
We hebben voor Helene gekozen vanwege haar ervaringen en werkwijze. Helene is een bevlogen ambassadeur, zij zet zich in voor een verduurzaming van Nederland waarbij inclusie en circulariteit belangrijke uitgangspunten zijn. Zij heeft onder meer affiniteit met het verduurzamen van de zorgsector maar heeft ook ervaring in het bedrijfsleven en in het maatschappelijk veld. Zij is ondernemend, samenwerkingsgericht, bouwt onverwachte coalities, zoekt uitdaging en is onafhankelijk, betrokken en sociaal. Heeft in de afgelopen jaren gewerkt in de zorgsector, in de periode daarvoor als (sociaal) ondernemer en in het veld van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen/Organiseren. Zij houdt regelmatig lezingen en presentaties over innovatie gekoppeld aan duurzaamheid met als speerpunten positieve gezondheid, circulaire economie en een inclusieve samenleving.</blockquote>
Om helemaal bij te blijven, hoeft u alleen deze <a href="http://nvaz.nl/index.php/facebook-berichten" rel="nofollow" target="_blank">Facebookberichten</a> bij de NVAZ te volgen.
En dan nu verder in het Duits. Dat hebben we tenslotte al een tijdje niet meer gedaan, niet zo veel tenminste. <i>Magazin Info3</i> kwam op 9. Februar 2017 met <a href="https://www.info3-magazin.de/eine-neue-natur-aus-geistiger-uebernatur-schaffen/" rel="nofollow" target="_blank">“Eine neue Natur aus geistiger Übernatur schaffen”. Interview zu neuen Entwicklungen der Mistelforschung,</a> door Ronald Richter:
<br />
<blockquote>
Vor 100 Jahren hat Rudolf Steiner gemeinsam mit Ita Wegman die Behandlung von Krebs mit Hilfe der Mistel angeregt. Nun werden ab Sommer erstmals Mistelöle und -lotionen in den Handel kommen. Dahinter steht eine ungewöhnliche Entwicklungsarbeit zwischen dem anthroposophischen Reinigungsmittelhersteller Sonett und Professor Dr. Dr. Wolf-Ulrich Klünker, der nicht nur an der Alanus Hochschule, sondern auch im Rahmen der Delos Forschungsstelle tätig ist. Ronald Richter sprach mit ihm über die Aufgabe der Mistel in unserer Zeit und ein vertieftes Verständnis von Anthroposophie.
<br />
<br />
<i>Wolf-Ulrich Klünker, wozu dienen die jetzt entwickelten, neuartigen Mistelöle? Zur Behandlung von Krankheiten oder zur Kosmetik?</i>
<br />
<br />
Ich selbst bin mit der Mistelfrage seit 25 Jahren und länger beschäftigt. Vor etwa drei Jahren hat mich die Firma Sonett gefragt, ob ich mir vorstellen könne, dass die Delos-Forschungsstelle mit Sonett kooperiert. Die beiden Geschäftsführer, Gerhard Heid und Beate Oberdorfer, sind überzeugt, dass unter Bedingungen der Bewusstseinsseele Unternehmungen zusammenarbeiten müssen mit Einrichtungen, mit denen sie nicht unmittelbar zu tun haben, wenn eine geistige Bezugnahme möglich ist. Wir haben uns für die Mistel als Kooperationsthema entschieden und versucht, das, was an anthroposophischer Tradition da ist, aufzuarbeiten. Schließlich meinen wir, dass heute im 21. Jahrhundert unter Bedingungen der Bewusstseinsseele die Therapie nicht erst beginnt, wenn schon ein Medikament verwendet wird, sondern dass Therapie mit dem menschenkundlichen und geisteswissenschaftlichen Denken beginnt. In diesem Sinne haben wir durchaus in Anknüpfung an die anthroposophische Tradition gearbeitet, aber unser Verfahren nicht direkt von daher übernommen. Ich bin auf ein technisches Verfahren gestoßen, das in der zweiten Hälfte des 20. Jahrhunderts entwickelt worden ist: Es ist der sogenannte fluidische Oszillator, der heute vor allem in der Luft- und Raumfahrttechnik eingesetzt wird und verwendbar ist für Luft- und Flüssigkeitsprozesse. Daraus haben wir ein Verfahren entwickelt, das wir bezeichnen als “Mistelform. Sensible Prozesse”.
<br />
<br />
<i>Unter diesem Label geht das Produkt auch in den Handel?</i>
<br />
<br />
Genau. Wir haben zunächst eine Grundsubstanz der Mistelaufbereitung entwickelt, dann die Weiterverarbeitung zu Hautölen und Lotionen. Das ist inzwischen durch eine Erprobungsphase gegangen, insbesondere bei professionellen Masseuren und Menschen aus dem Bereich der Rhythmischen Massage. Also, auf deine Frage: Ist das Therapie oder Kosmetik? Die europäische Anmeldung läuft unter “Kosmetik”; wir verstehen es aber im umfassenden Sinne menschenkundlich gedacht, so, wie Rudolf Steiner den Begriff der Hygiene und des hygienischen Okkultismus aufgefasst hat.
<br />
<br />
<i>Sonett produziert Seifen und Geschirrspülmittel mit dem Oloid. Hat der fluidische Oszillator damit zu tun?</i>
<br />
<br />
Nein, der fluidische Oszillator ist ein Verfahren, wo ohne äußere Bewegung, rein durch Innenraumgestaltung, bestimmte Schwingungs- und Sensibilisierungsprozesse im Bereich Luft und Flüssigkeit entstehen. Wir stellen im Oszillator zwei Grundsubstanzen her: eine Art Wintersubstanz der Mistel, die vom Sommer her sensibilisiert ist, und eine Sommersubstanz, vom Winter her sensibilisiert. Die so im Oszillator entstandenen “übernatürlichen” Sommer- und Wintersubstanzen haben wir zunächst im Oloid verbunden. Inzwischen sind wir aber dahin gekommen, diese letzte Stufe der Verbindung beider Ströme ebenfalls im Oszillator vorzunehmen.
<br />
<br />
<i>Im Dezember 2015 fand ein Forschungskolloquium mit dem Mistelforscher Prof. Dr. Volker Fintelmann statt. Du hast es bezeichnet als eine Art Stabübergabe. Wie lief das ab?</i>
<br />
<br />
Nicht als eine Stabübergabe speziell an unsere Arbeit, sondern generell. Diese Veranstaltung an der Hamburger Carl Gustav Carus Akademie habe ich nämlich insofern als eine Art Abrundung einer Entwicklungsphase verstanden, als Volker Fintelmann formulierte, die Mistel sei nun in eine neue Phase eingetreten, wo der Mistelzusammenhang imaginativ neu verstanden werden müsse. Diese Aussage von jemandem, der bis in die letzten Jahre hinein an vorderster Front therapeutisch mit der Mistel tätig war – da liegt etwas drin, was mich enthusiasmiert hat, den Zusammenhang neu zu denken.
<br />
<br />
<i>Wie können wir uns das vorstellen? Mein Eindruck ist, dass trotz Forschung und Anwendung die Mistel aus einem Nischendasein auch nach hundert Jahren nicht herauskommt. Was ist jetzt das Neue?</i>
<br />
<br />
Ich glaube, dass dieser Ansatz sich in verschiedenen Stufen als neu verstehen kann. Sobald man näher einsteigt, wird nämlich deutlich, dass schon bei den Auszügen der gepflückten Mistel große Fragen entstehen; dann ist unklar und umstritten, was Sommer- und Wintermistel bedeutet. Und dass diese Unklarheiten im Hinblick auf den von Rudolf Steiner betonten Maschinenprozess sich fortsetzen. So dass sich unterschiedliche Lager gebildet haben, zum Beispiel im Hinblick auf die Berücksichtigung der Provenienz der Mistel von verschiedenen Wirtsbäumen. Damit hat die anthroposophische Misteltradition verschiedene Phasen von Enthusiasmus und Depression durchlaufen, bis dahin, dass auch in anthroposophischen Therapien die Misteltherapie oftmals nur noch als Begleitung angeboten wird. Das hat uns grundsätzlich zu der Frage geführt: warum eigentlich die Mistel als Krebstherapiemittel? Man kann die Beantwortung dieser Frage nicht an Rudolf Steiner delegieren, bloß weil der es gesagt hat. Wir müssen zu eigenständigen Erkenntnisgrundlagen gelangen. Da erscheint es mir wichtig zu sehen, dass die Mistel von ihrer Entwicklung her etwas in sich trägt, was heute die Pflanzenwelt eigentlich nicht mehr hat, indem sie vegetative Prozesse mit sensiblen Prozessen verbindet, dass in ihr also Lebens- und Erlebensprozesse, Leben und Empfindung zusammenkommen. Und wenn man das alte menschenkundlich-therapeutische Prinzip des Aristotelismus nimmt, das lautete: “anima forma corporis”, also, die Seele als Formkraft des Leibes, dann erlebt man, wie diese Sensibilität auch formbildend im Leib wirkt. Unsere Frage ist: Wie kann diese Sensibilität als Empfindungsqualität von Ichkräften her gebildet werden? Wie können diese Ichkräfte, die sensibel in den Organismus einwirken, durch die Mistel verstärkt werden? Das ist unser menschenkundlicher Ansatz.
<br />
<br />
<i>Was hat eure Mistelforschung mit der heutigen Zeit zu tun?</i>
<br />
<br />
Ich habe den Eindruck, dass gegenwärtig die Ichentwicklung einen Punkt erreicht hat, wo der Organismus darauf wartet, durch bewusste Ichkräfte unterstützt zu werden. Rudolf Steiner hat in den sogenannten Mitgliederbriefen am Ende seines Lebens formuliert: Bewusstseinsseelenkräfte walten im Leib, aber noch nicht in der Seele. Und wenn Bewusstseinsseelenkräfte im Leib walten, dann bedeutet das meines Erachtens: Der Organismus funktioniert schon sozusagen modern. Er ist nur zunehmend darauf angewiesen, dass vom Ich her diese Bewusstseinsseelenkräfte auch bewusst entwickelt werden. Ich sehe viele Krankheitsprozesse im seelischen und im somatischen Bereich gar nicht verursacht durch Vergangenheitsgründe in der Biographie oder der Genetik, sondern aus fehlender Zukunft. Weil das Ich diese Bewusstseinsseelenkräfte nicht bewusst hervorbringt, wartet der Leib im vorhin angedeuteten Sinn von anima forma corporis vergeblich auf sensible Formkräfte aus dem Ich. Wenn die nicht kommen, dann entstehen unter Umständen Wucherungen, Depressionen und Burn-out. Insofern ist aus dieser Perspektive jede Krankheit heute individuell anzusehen.
<br />
<br />
<i>Noch mal kurz zu der merkwürdigen Mistel. Sie unterscheidet sich von allen anderen Pflanzen?</i>
<br />
<br />
Schon in Farbe und Form. Sie wächst in der Baumkrone ohne eigene Wurzeln in einer kugeligen Gestalt unbeeindruckt von der Schwerkraft, die den Pflanzen sonst ihre Wachstumsrichtung vorgibt. Sie blüht im Winter, bildet keine Samen, sondern Keimlinge. Sie muss erst noch Erdenpflanze werden. Das Wesen der Mistel spricht etwas an, was heute in jedem Menschen als existentielle Entwicklungsfrage lebt: Selbstverantwortung, das heißt, Ichfähigkeit. Wir sind immer mehr selbst für unsere Gesundheit und für unser Leben verantwortlich.
<br />
<br />
<i>Blüte und Frucht finden im Dezember statt. Das erinnert mich an die Christrose, die auch zur Krebstherapie genutzt wird. Haben die beiden irgendeinen geheimen Zusammenhang?</i>
<br />
<br />
Ich denke, der Zusammenhang besteht darin, dass etwas Natürliches durch “übernatürliche” Ich-Kräfte zu einer neuen Natürlichkeit findet. Das hängt mit dem Begriff von Über- und Unternatur zusammen, den Steiner am Ende seines Lebens gebildet hat. In den allerletzten Leitsätzen und dem dazugehörigen letzten Mitgliederbrief vom März 1925 ist die Grundaussage: Es wird in Zukunft immer weniger Natur geben. Das, was früher Natur war und unter Natur verstanden wurde, wird immer mehr Unternatur. Es kommt nun darauf an, eine Art Übernatur zu bilden. Heute kann man hinzufügen: Damit wir eine bestimmte menschenkundliche und naturkundliche Erkenntnishöhe auch im Erleben erreichen, die sich der Natur mitteilt. Dadurch entsteht aus dieser vom Menschen zu bildenden Übernatur eine neue Natur. Und in diesem Zusammenhang würde ich Mistel sehen beziehungsweise das, was wir in der Mistelverarbeitung zu leisten haben: eine neue Natur aus geistiger Übernatur. Die Natur ist in dieser Hinsicht auf den Menschen angewiesen, auf seine Ichprozesse. Vielleicht deutet sich das auch im Verständnis der Christrose an. Für eine neue Ökologie scheint mir allerdings die Mistel eine Art Vorreiterfunktion zu haben. Die bedeutet nicht Bewahrung von Natur, sondern Schaffen von Zukunftsfähigkeit von Natur. Und die Mistel ist diejenige Pflanze, die diesen Prozess für den menschlichen Organismus ermöglicht durch entsprechende ätherisch wirksame Empfindungskräfte, die in ihr veranlagt sind und die heute ichhaft weiterentwickelt werden können.
<br />
<br />
<i>Wie geht es weiter?</i>
<br />
<br />
Ich glaube, dass zunächst das Ganze auch ein neuer Begriff des Unternehmerischen ist und ebenso des Umgangs mit anthroposophischer Tradition. Und das bedeutet, wir kommen nie zu Ende. Die Sache muss immer weiter entwickelt werden. Wir sind schon jetzt an einer nächsten Stufe dran, den ich als forcierten Mistelprozess bezeichne und wo es um die Frage geht: Ist die Substanz in diesem Sensibilisierungsprozess eigentlich notwendig nur die Mistel, oder müssen wir nicht fragen, ob die Mistel heute nicht durch andere Substanzen ersetzt werden kann? In diesem Sinne stehen wir völlig am Anfang der Entwicklung. Wir sind auch weiter sehr interessiert am Diskurs und haben gerade wieder verschiedene Veranstaltungen und Kolloquien in Planung; wir stehen mit vielen Fachleuten in Kontakt. Mir ist es sehr wichtig, idealerweise mit allen Menschen, die im anthroposophischen Kontext an der Mistel arbeiten, zu kooperieren. Auch dieser Prozess wird weitergehen. ///
<br />
<br />
Das Gespräch führte Ronald Richter.
<br />
<br />
Erschienen in der Ausgabe 2/2017 des Magazins Info3 – Anthroposophie im Dialog. Kostenloses Probeheft hier.</blockquote>
In dit kader is absoluut ook van belang het gesprek dat dezelfde Wolf-Ulrich Klünker voerde met Hans Broder von Laue in de Duitse <a href="http://www.anthroposophische-gesellschaft.org/contents-statische-inhalte/news-einzelansicht/?tx_ttnews%5Btt_news%5D=225&cHash=c38a611d15218a0c010da955943883fa" rel="nofollow" target="_blank">Mitteilungen van April 2017,</a> van de Anthroposophische Gesellschaft in Deutschland: <a href="http://1704_agid_mitteilungen_s.pdf/" rel="nofollow" target="_blank">Hans Broder von Laue im Gespräch zum Mistelprozess mit Wolf-Ulrich Klünker. Geist und Leben in der molekularen Substanz.</a> Zeer aan te raden!<br />
<br />
Dan moet ik melden dat <a href="http://www.anthromedia.net/de/artikel-dateilansicht/article/rose-vol-7-nummer-2-erschienen/" rel="nofollow" target="_blank">RoSE Vol 7 Nummer 2 erschienen</a> is: <i>Neue Ausgabe der internationalen Online-Fachzeitschrift zur Waldorfpädagogik.</i> Dat maakte de Alanus Hochschule Alfter op 12 april bekend:
<br />
<blockquote>
Die aktuelle Ausgabe von “RoSE - Research on Steiner Education” ist ab sofort online abrufbar. Die Alanus Hochschule für Kunst und Gesellschaft in Alfter bei Bonn und das Rudolf Steiner University College in Oslo geben die internationale Online-Fachzeitschrift zur Waldorfpädagogik heraus. Ziel des Journals ist es, Grundlagenforschung und empirische Beiträge zur Waldorfpädagogik zu fördern. Das Journal wird im Peer-Review-Verfahren publiziert, d. h. die Bewertung erfolgt durch unabhängige Gutachter.
<br />
<br />
In der aktuellen Ausgabe analysiert Hans Kolstad in der Rubrik Grundlagenforschung die Rolle von Kunst, Religion und Moral in der höheren Bildung verknüpft mit einem zeitgemäßen Verständnis von Universität. Der Bedeutung von Nachahmung, Interaktion und Kommunikation im Waldorfkindergarten widmen sich Arve Mathisen und Frode Thorjussen.
<br />
<br />
Im empirischen Teil beleuchtet Axel Föller-Mancini, Juniorprofessor für qualitative Methoden in der Bildungsforschung, Alanus Hochschule, schulbiografische Krisen, und Peter Lawton skizziert eine Studie zur Waldorfpädagogik in den USA. In einem weiteren Beitrag untersucht Leigh Moore die Rolle von Authentizität in Klassenzimmern südafrikanischer Waldorfschulen. Vera Hoffmann analysiert in ihrer ethnografischen Studie anhand von Jahresfesten den Umgang einer kenianischen und einer peruanischen Waldorfschule mit ihren europäischen Wurzeln und Traditionen. Den Zusammenschluss der beiden pädagogischen Konzepte Waldorf und Montessori an der österreichischen Schule Campus Wien West bewerten Jürgen Peters, wissenschaftlicher Mitarbeiter im Fachbereich Bildungswissenschaft, und Dirk Randoll, Institutsleiter für Erziehungswissenschaft und empirische Bildungs- und Sozialforschung an der Alanus Hochschule, in ihrem Artikel. Einen systematischen Vergleich der professionellen Einstellungen angehender Lehrkräfte an Waldorf- und Regelschulen liefern Phillip Martzog, Simon Kuttner und Guido Pollak.
<br />
<br />
Im Forum für Anthroposophie und Wissenschaft präsentiert Albert Schmelzer, Professor für Allgemeine Pädagogik an der Alanus Hochschule, seine Analyse der These, Anthroposophie sei vorwissenschaftlich, wie es Heiner Ulrich in seinem Buch “Waldorfpädagogik. Eine kritische Einführung” expliziert hat, und Angelika Wiehls rezensiert das Buch “Wie Menschen frei werden. Zum Verständnis des Jugendalters” von Karl Martin Dietz.
<br />
<br />
Ausgaben von “RoSE - Research on Steiner Education” sind einzusehen unter www.rosejourn.com. </blockquote>
Dan gaan we naar <i>Aus dem Leben am Goetheanum.</i> Op 8 april schreef Sebastian Jüngel over <a href="http://www.goetheanum.org/article/vorstand-am-goetheanum-matthias-girke-als-neues-mitglied-bestaetigt/" rel="nofollow" target="_blank">Vorstand am Goetheanum: Matthias Girke als neues Mitglied bestätigt:</a><br />
<blockquote>
Am 8. April bestätigten die Mitglieder der Allgemeinen Anthroposophischen Gesellschaft den Vorschlag, den Vorstand am Goetheanum um Matthias Girke zu erweitern. Der Arzt und Klinik-Mitbegründer aus Berlin ist bereits seit September 2016 Leiter der Medizinischen Sektion am Goetheanum.
<br />
<br />
Das Goetheanum als Hochschule und Sitz der Anthroposophischen Gesellschaft befindet sich seit einigen Jahren in einem Reformprozess. Zeitgemäße Formen für eine weltweit tätige Mitgliedergesellschaft und engere Verbindungen zu den Menschen, die in anthroposophischen Einrichtungen, Unternehmen und Organisationen tätig sind – das sind die Hauptziele dieser Transformation einer bald hundertjährigen Gesellschaft.
<br />
<br />
So werden heute beispielsweise die Repräsentanten der Anthroposophischen Gesellschaften in den jeweiligen Ländern vermehrt in die Beratungsprozesse am Goetheanum einbezogen; die Vorstandsmitglieder stellen sich alle sieben Jahre zur Wiederwahl; Vorstand und die Leitenden der elf Fachsektionen der Freien Hochschule für Geisteswissenschaft bilden seit einigen Jahren zusammen die Goetheanum-Leitung.
<br />
<br />
Vor diesem Hintergrund bat der Vorstand am Goetheanum die Mitglieder, seiner Erweiterung um den Internisten Matthias Girke aus Berlin zuzustimmen. Er verfügt nicht nur über erprobte Kompetenzen im medizinischen Bereich (Innere Medizin, Diabetologie, Palliativmedizin) – neben der Waldorfpädagogik und der biologisch-dynamischen Landwirtschaft einer der öffentlich bekanntesten Beiträge anthroposophischer Arbeit. Als Mitbegründer und langjähriger Leitender Arzt im Gemeinschaftskrankenhaus Havelhöhe in Berlin, als langjähriges Vorstandsmitglied in der Gesellschaft Anthroposophischer Ärzte in Deutschland und im Dachverband Anthroposophische Medizin in Deutschland hat er ausgeprägte Erfahrungen im Aufbau und in der Gestaltung größerer sozialer Zusammenhänge.
<br />
<br />
Die Mitglieder haben auf der Generalversammlung am 8. April Matthias Girke mit großer Mehrheit als neues Mitglied im Vorstand am Goetheanum bestätigt.</blockquote>
Op 9 april volgde dit bericht over de
<a href="http://www.goetheanum.org/article/generalversammlung-der-allgemeinen-anthroposophischen-gesellschaft/" rel="nofollow" target="_blank">Generalversammlung der Allgemeinen Anthroposophischen Gesellschaft:</a>
<br />
<blockquote>
In den Finanzen hat es sich niedergeschlagen, der Wille zur Veränderung ist von der Goetheanum-Leitung ausgesprochen, Zielbilder sind formuliert und ihre Umsetzung in Arbeit – die Generalversammlung war in einem Übergangszustand zwischen bevorstehendem Neugriff und alten Verhaltensweisen.
<br />
<br />
Schatzmeister Justus Wittich sprach Klartext: «Aus den Finanzen geht eindeutig hervor, dass sich die Anthroposophische Gesellschaft ändern muss. Wir können nicht so weitermachen wie bisher.» Das strukturelle Defizit des Goetheanum wurde in den letzten Jahren immer wieder aufgefangen, für den Jahresabschluss 2016 mussten jedoch Eigenmittel und Rückstellungen aufgelöst, Legate einbezogen und Hypotheken aufgenommen werden. Das reduzierte das Defizit auf 300 000 Franken; gelöst ist das strukturelle Defizit damit nicht.
<br />
<br />
Die Goetheanum-Leitung arbeitet an Lösungen. Die Mitglieder der Anthroposophischen Gesellschaft decken gerade noch ein Drittel der Ausgaben; geplant ist ergänzend eine Goetheanum-Assoziation, damit auch Unternehmen verschiedenster Art das Goetheanum unterstützen können. Über neue Strukturen hinaus geht es um ein neues Verständnis der Anthroposophischen Gesellschaft mit der Freien Hochschule für Geisteswissenschaft. Im Sinne der Freien Hochschule für Geisteswissenschaft kann heute jeder Mensch gleichermaßen in seiner inneren (meditativen) Kultur wie auch im Alltag oder Beruf spirituell tätig werden. Die Bedingungen dafür sind sehr verschieden: Die einen mögen von der ‹Philosophie der Freiheit› ausgehen, andere von den eigenen Lebenserfahrungen etwa im Slum oder in der Favela. Zum neuen Blick gehört, sich als Teil einer größeren Bewegung zu begreifen und offen für Partnerschaften zu sein.
<br />
<br />
Am die Generalversammlung umrahmenden Jahrestreffen wurden Ideen zum künftigen (Selbst-)Verständnis der anthroposophischen Arbeit und die Arbeitsbedingungen in den jeweiligen Ländern deutlich.
<br />
<br />
Die Debatte über die sechs Anträge war überwiegend sachbezogen. Zwei der Anträge wurden von den anwesenden Mitgliedern unterstützt. So soll der Vorstand darauf hinwirken, dass sich die Initiative ‹Ein Nachrichtenblatt› im Gesellschaftsorgan ‹Anthroposophie weltweit› vorstellen kann und dass er einen Rechenschaftsbericht zur ‹Faust›-Inszenierung vorlegt. Keine Mehrheit fanden die Anträge, grundsätzlich geheim abzustimmen und immer auch die Enthaltungen zu zählen (diese werden aber neu abgefragt). Der Antrag zum Einrichten einer Arbeitsgruppe zum Antragswesen im Rahmen der Sektion für Sozialwissenschaften wurde zurückgezogen; der Antrag auf Aufheben des Beschlusses der Mitgliederversammlung von 1935 zu Ita Wegman und Elisabeth Vreede wurde als noch nicht abstimmungsfähig empfunden – statt dessen soll an einem Alternativantrag von Gerald Häfner als Anliegen weitergearbeitet werden.
<br />
<br />
Entlastet und um Matthias Girke erweitert, hat der Vorstand – und mit ihm die Goetheanum-Leitung – ein existenzielles Arbeitsjahr vor sich.
<br />
<br />
Vorabdruck aus: ‹Das Goetheanum› Nr. 17/2017 (gekürzt)</blockquote>
Tsja, en tot slot kunnen we niet om Michael Eggert en zijn Egoisten heen. Hij schuwt de controverse en de provocatie niet, zoals bekend. Niet voor tere zielen, om zo te zeggen. Maar zijn opinie mag er zijn, ja, zijn stem moet er ook zijn. Zoals op 2 april in
<a href="https://egoistenblog.blogspot.nl/2017/04/die-artisten-in-der-anthroposophischen.html" rel="nofollow" target="_blank">Die Artisten in der anthroposophischen Manege, ratlos:</a><br />
<blockquote>
Gewiss, da gibt es die, die vernehmlich in den sozialen Netzwerk Beifall klatschen, wenn die nationalistischen, hetzerischen Querfront-Anthroposophen mit Hang zu Diktatoren bloggen oder posten. Es sind gerade die, die nicht eigentlich eine eigene Meinung, einen Standpunkt oder eine anthroposophische Linie vertreten, sondern immer wieder den Meister zitieren. Die passiv-aggressive anthroposophische Haltung spiegelt sich aber offenbar gern in radikalen Demokratie-Verweigerern wie Mikeondoor, der hier ein Pamphlet gegen den heute angeblich kulturbestimmenden Transhumanismus zitiert, aber zugleich für gleichgesinnte – rechte und glaubensstarke – Anthroposophen auf derbe, unfreiwillig komische Art eine Online-Partnerbörse ankündigt: “Aus aktuellen Anlass erscheint demnächst hier auf diesen Seiten eine neue Rubrik mit dem Titel: Anthroposophische Partnersuche. Für alle, die aktiv ihre “Stoßkraft und Freudigkeit des Daseins” erweitern wollen…”
<br />
<br />
Dieses brachiale, stoßkräftige anthroposophische Fussvolk wird sich, geeint in seinem gemeinsamem Hass auf Liberalismus, EU, “Materialismus” und demokratische, offene Prozesse in einer Partnerbörse sicherlich gerne vereinigen, unter dem Banner der unerschütterlichen Treue zum großen Meister.
<br />
<br />
Aber es werden immer weniger. Die Jungen bleiben fern, die Mitgliederzahlen schrumpfen, die Gelder bleiben aus. Im Angesicht der immer schlechteren finanziellen und personellen Umstände werden die Grabenkämpfe um Ressourcen, um einen Rang, um einen Platz am Futtertrog stetig härter, die Versuchungen größer, den Einflüssen von Geldgebern und bestimmten Netzwerken nachzugeben und das abzuliefern, was eindeutig verwertbar erscheint: Esoterisches Geschwafel, das den Erwartungen eines erheblichen Teil des Marktes entspricht; spekulatives Zeug, aus Anthro-Textbausteinen gebastelt; selbstbeschönigender, selbsterhöhender, die Eitelkeit kitzelnder Pomp; trendiger neurechter, anti-globalisierender, pseudohistorischer Polit-Kitsch: Alles, worauf die verbliebenen stumpfen Pseudo-Esoteriker eben abfahren.
<br />
<br />
Wer, bitte, will sich schon ratlos, fragend, selbstkritisch präsentieren? Und doch, die Anthroposophische Gesellschaft unternimmt genau das. Es gibt durchaus nicht nur die rückwärts Gewandten und Selbstbezogenen, sich stoßkräftig untereinander Mischenden, sondern auch die, denen ihr Anthroposophensein zur offenen Frage geworden ist und die sich um die Zukunft der hundert Jahre alt gewordenen Dame Gedanken machen. So ein aktuelles Skript zur Zukunft der Anthroposophischen Gesellschaft: “In verschiedenen Kolloquien, Arbeitsgruppen, Interviews und Konferenzen wurde in der Deutschen Landesgesellschaft ab Januar 2016 das Thema «Zukunft der Anthroposophischen Gesellschaft» bearbeitet. Aus diesen Schritten entstanden zentrale «Kernthemen», die in den nächsten drei bis fünf Jahren bearbeitet und ausgestaltet werden sollen.”
Klar werden viele der momentan dominanten Probleme angesprochen (die politischen Abwege bleiben ausgeklammert), teilweise in Zuschriften an die Organisatoren, vor allem aber in den dokumentierten Interviews mit engagierten anthroposophischen Persönlichkeiten, die zu Wort kommen. Der Konfliktforscher Friedrich Glasl sieht z.B. Probleme in Bezug auf “anthroposophische Forschung”: “Es wird manchmal etwas schnell von Forschung gesprochen, aber Forschungsergebnisse, die sich wirklich präsentieren können und sich einem Diskurs stellen, gibt es zu wenig. Dennoch gibt es Menschen, die Hervorragendes geleistet haben und die erkenntnistheoretische Basis dazu sehr gut durchdacht haben. Auch Geistesforschung gibt es zu wenig und was erarbeitet wird – auch Gutes – kommt zu wenig in die Öffentlichkeit. Es gibt Mitglieder, die die Auseinandersetzung mit der Wissenschaft in der akademischen Welt nicht zu scheuen brauchen und wichtige Beiträge leisten. Was die Arbeit in der Allgemeinen Sektion betrifft , wo es um die Klassenstunden geht, um den Schulungsweg, da ist es schwierig, wenn Menschen, die schon Jahrzehnte in der Hochschularbeit aktiv sind, gefragt werden: Kannst du etwas über deine Ergebnisse sagen, Imagination, Inspiration, Intuition, Schwellenerlebnisse usw.? Das ist schwer, da gilt natürlich dieses «sei vorsichtig und nicht prahlerisch über bestimmte Dinge, das können Illusionen oder was auch immer sein». Es ist wichtig, das zu respektieren, aber es müsste doch untereinander möglich sein, bei den Lektorentreffen, dass man sagen kann: Wir machen uns nichts vor und sind absolut ehrlich, wie haben wir geforscht, was ist dabei – mit aller Vorsicht – an Erkenntnissen gewonnen geworden?”
<br />
<br />
Ja, was? Und wie schafft man den fast unmöglichen Spagat zwischen einer Initiationsgemeinschaft, die auf Initiative bauen will, aber in einer in Statuten, Hierarchien und Machtgefügen erstarrten Institution? Das scheint vor allem die früher für die Öffentlichkeitsarbeit zuständige Monika Elbert umzutreiben: “Es muss vorrangig um Erkenntnisinhalte statt um Verwaltung gehen und es braucht vor allem, statt Repräsentieren, «gute Zusammenarbeit» und gute Projekte. Die Kultur der Selbstbehauptung gilt es zu überwinden zugunsten gegenseitiger Förderung und des absoluten Ernstnehmens der jeweiligen Intentionen. Verantwortliche Positionen in der Anthroposophischen Gesellschaft müssten streng nach dem Kriterium besetzt sein, ob die Persönlichkeiten wirklich Intentionen zur Veränderung haben.”
<br />
<br />
Und nicht wenige – so zeigt nicht nur diese Umfrage – engagierte Mitarbeiter ödet die toxische Wirkung erstarrter, in Tradition gegossener anthroposophischer Esoterik an: “Die alten Formen der Hochschule haben eine lähmende Wirkung und sind daher zu retardierenden Kräften geworden. Wie lange können wir es uns noch erlauben, das nicht sehen zu wollen?” (Monika Elbert)
<br />
<br />
All diesen ganz unterschiedlichen, aber nachdenklichen Stimmen engagierter Anthroposophen nachzugehen, ist deutlich spannender als manche Lektüre anthroposophischer Literatur. Für Lydia Fechner wirkte der anthroposophische Habitus geradezu erstickend: “Ich war ungefähr sechs Mal im Jahr in Dornach und habe sozusagen mein ganzes Leben auf diese Gesellschaft ausgerichtet, auf meine Art und Weise, mit meinen Leuten. Und andererseits, ich habe da immer schon so ein bisschen schmerzlich erlebt, dass es bei Anthroposophen eben so ist, dass man ganz schnell jemanden beurteilt, ob er dazu gehört oder nicht. Das erlebe ich als ein soziales Problem und das geht nicht nur sozusagen aus von rein Bekenntnismäßigem, «ich bin Anthroposoph oder ich identifiziere mich mit allem was Steiner sagt», sondern oft bis in den Habitus rein, also wie man lebt, was man macht. Also, einfach so eine Art Lebenshabitus. Und das habe ich immer als sehr unangenehm erlebt.” Für Claudia Grah-Wittich erscheint dieser Habitus selbst in den meisten anthroposophischen Publikationen: “Die Zeitschriften in der anthroposophischen Szene. Es ist wirklich einer meiner Alpträume, wenn ich sie neben meinem Bett staple und mich frage, ob nicht einer mit einem Adlerblick auf die Menge schauen könnte. – Das wurde bestimmt schon gemacht, aber ich bin jetzt mal frech: Die «Anthroposophie», «Die Drei», die «Mitteilungen», «Das Goetheanum», «Weltweit», ... letztlich sind es dieselben Themen immer wieder von einem anderen Redaktionsteam aufbereitet und Menschen werden beschäftigt und Gelder werden akquiriert und jede Zeitschriften kämpfen darum, dass sie irgendwie überlebt. Das ist für mich das Bild der anthroposophischen Szene.”
<br />
<br />
“Irgendwie überlebt” – heilfroh, dem Habitus und der erstarrten Pseudo-Esoterik entkommen zu sein: Wie soll man aus diesen Aussagen von Akteuren Zukunft dieser Gesellschaft schaffen? Eigenartig, dass gerade diese Ratlosigkeit geradezu befreiend wirkt, mehr noch, als die Brainstorming-Stichworte für die zukünftige Arbeit im Anhang des Skripts. “Irgendwie überlebt” bedeutet auch: Hier werden wirklich die Fragen gestellt, die weh tun. Dass sich die deutsche Gesellschaft das traut und zutraut, erscheint als wirklicher Hoffnungsschimmer, ja als Zeichen neuer Stärke. Die Einsicht, dass die Probleme in der verkrusteten Struktur der Gesellschaft selbst liegen, kann nur dem Raum geben, was tatsächlich trägt, kann nur die Voraussetzung zur Bildung neuer, initiativer struktureller Formen sein. Gerade das Bekenntnis zur Ratlosigkeit, die Ehrlichkeit, Offenheit im Umgang miteinander – ja das Bekenntnis eines Scheiterns dieser Gesellschaft scheint mir der tragende Boden dafür sein, sich als Anthroposophische Gesellschaft neu zu erfinden.</blockquote>
Op 9 april gevolgd door <a href="https://egoistenblog.blogspot.nl/2017/04/der-sue-anthroposophische-brei-oder.html" rel="nofollow" target="_blank">Der süße anthroposophische Brei oder: politischer Schamanismus</a>, waarin hem nog weer een andere trend bezighoudt:
<br />
<blockquote>
Natürlich kennt man unter anthroposophischen Märchen-Erzählern das Grimmsche Märchen vom süßen Brei, der derart gärt (“Doch ach, ihr fiel das Wort nicht ein. Das Wort, welches dem Topf Einhalt geben würde. Schon war der Topf dreiviertels voll und die Mutter grübelte und grübelte, lief im Raum umher und suchte das Wort”), dass er ein ganzes Dorf unter sich begräbt – eine kaum aufzuhaltende Selbstvermehrung “bis über den Kopf hoch”.
<br />
<br />
Ähnlich – und nicht selten mit identischen Auswirkungen bis über den Kopf hoch – wuchern seit jeher manche Aussagen Rudolf Steiner, seine Bildwelten und kosmischen Weltbilder – manchmal konstruktiv, manchmal breitgetreten und missbraucht bis zur Beliebigkeit heutiger Esoterik und politischer Positionierungen.
<br />
<br />
Die Zutaten zum Überquellen des süßen anthroposophischen Breis sind bei Rudolf Steiner selbst zu finden. Zum Pflichtprogramm jedes ernsthaften Studiums sollte gehören, solche kritischen Trigger zu kennen, um ihnen nicht selbst zu verfallen und in die dekadenten Strudel und Abseitigkeiten anthroposophischer Weltbilder hinein zu geraten.
<br />
<br />
Als Beispiel solcher Abseitigkeiten kann der hier im Blog von Bobby angesprochene Hamburger Anthroposophischen-Polit-Clown Hans Bonneval gelten, der mit entwaffnender Naivität und selbstverliebter Redseligkeit in einem Interview Querfront-lastige, New-World-Order Verschwörungstheorien im Namen von Rudolf Steiner zum Besten gibt – Futter für die esoterische Rechte. Bonneval hat nach Jahren östlicher Meditations-Praxis zur “Wahrheit” gefunden, die er nach Steiner irgendwo hinter den realen Phänomenen wittert und als heilend empfindet. Sie ist für ihn auf höchst schlichte Art verbunden mit all den Verschwörungstheorien, die seit 9/11 durchs Internet wabern, was er – trotz deutlicher Distanzierungen und Kündigungen vonseiten Hamburger anthroposophischer Institutionen – per YouTube, Blog, Seminaren und Büchern der Welt mitzuteilen gewillt ist.
<br />
<br />
“Bobby fasst die “Info zum Video” auf der YouTube-Seite von Quer-denken.tv (Hans Bonneval im Gespräch mit Michael Friedrich Vogt) so zusammen:
<br />
<br />
“Wahrheit ist viel mehr als man gewöhnlich annimmt. Sie ist ein hochwirksames Heilmittel für Seele und Leib. Und es ist keineswegs gleichgültig, ob wir im Einzelfall die Wahrheit wissen oder nicht. Sehr vieles, was falsch oder ungünstig läuft, ist die Folge der gewaltigen Menge an Unwahrheit und Lüge, in der wir heute zu leben gezwungen sind…
<br />
…Und in ähnlicher Weise korrigiert die Anthroposophie das gesamte Weltbild unserer materialistischen Kultur. Sie ersetzt Unwahrheit und Lügen durch Wahrheit.
<br />
Nun gab und gibt es aber Menschen, die schon seit über hundert Jahren versuchen, zu verhindern, daß die Europäer spiritualisiert werden. Anglo-Amerikanische Okkultisten trachten eine Weltherrschaft zu errichten (NWO) zur Unterwerfung der gesamten Menschheit. Zwar konnten sie den großen Eingeweihten des 20. Jahrhunderts nicht hindern, die Weltgeheimnisse mitzuteilen, aber sie konnten das mitteleuropäische Volk, welches dadurch spiritualisiert werden sollte, bei diesem Vorgang stören. Und das geschah durch den ersten Weltkrieg und durch alles, was ihm nachfolgte. Das war – nach Steiner – der eigentliche Grund für den sogenannten Krieg.”
<br />
<br />
Ein ganzes Netzwerk querfrontiger Politischen-Anthroposophen greift solche und ähnliche Stichwörter dankbar auf und verwurstet sie zu dem üblichen Brei, der umso toxischer wird, je mehr aktuelle politische Positionierungen damit verbunden werden.
<br />
<br />
Ein anderes Beispiel für das Wuchern des süßen Breis – beliebig heraus gegriffen aus der Masse – ist die australische Bestseller-Autorin Adriana Koulias, die sich explizit als anthroposophische Lehrerin und “goetheanistische” Forscherin sieht:
<br />
<br />
“But I follow Rudolf Steiner’s indications which are Goethean.” (Facebook)
<br />
<br />
Die Phänomene, die sie zu entdecken glaubt, sind z.B. ein Kreuz im CT-Querschnitts-Bildes eines Gehirns, woraus sie Schlüsse bzgl des Wirkens Christi zieht – im Sinne von modernem Kaffeesatz-Lesen. Oder sie leitet aus geschichtlichen Koinzidenzen (1917 bolschewistische Revolution – 2017 Trump Erscheinen als “Antichrist”) weitreichende Folgerungen ab, die sie beliebig weiter anreichert, z.B. mit dem Wirken des Templer-Ordens (3 x 666).
So entdeckt sie “goetheanistisch” unentwegt “Parallelen”, denen eine internationale anthroposophische Netz-Community gebannt folgt:
<br />
<br />
“Dear friends, I woke this morning with this thought:
<br />
The two world leaders who now face one another on two sides of the world can be found in this lecture. If we wish to understand the relationship between Putin and Trump I believe we must look to the Mongols and their relationship to Russia on the one side and America on the other.
<br />
We may find them incarnated also in France when the two came together to exterminate the Templar Order.
<br />
Note well the relationship of the Templars with protecting Europe from America and with their protection of Europe from the Mongols and Arabism.
<br />
Note that Rudolf Steiner spends a great deal of time in this series of lectures explaining these relationships and you may see the parallels.” (Facebook)
<br />
<br />
Das assoziative Verbinden von einzelnen Fakten oder Phänomenen als Hebel zu weltanschaulichen Positionierungen ist heute wohl das geeignete Mittel, um in den sozialen Netzwerken zu punkten. In diesem Metier ernten die dümmsten Goetheanisten die dicksten Kartoffeln, und der Rest der Szene biedert sich lieber an: Der süße Brei, der sich über die Netzwerke ergießt, setzt schließlich die Trends, garantiert Aufmerksamkeit und Aufregung. Erregungspotential, geistloser Furor, Kaffeesatz-Lesen und NWO-Scheuklappen-Denken als “goetheanistische Erkenntniswissenschaft” – wie konnte es so weit kommen?
<br />
<br />
Der simple Reflex, dem süßen Brei manichäischer Welterklärungssysteme zu verfallen, kann es alleine nicht sein. Gewiss ersetzt die oben dargestellte Pyramide der Verschwörungen – von Geheimgesellschaften über den Vatikan bis hin zu außerirdischen Mächten – jedes aktive politische Denken und entbindet von der Verantwortung einer eigenen, Vernunft-orientierten Positionierung. Die abergläubische Spekulation erscheint da wie ein Rückfall in archaische, atavistische Reaktionsmuster, ein politischer Schamanismus. Und gewiss findet man den auch bei Rudolf Steiner selbst, dessen Geheimgesellschaften, Jesuiten, Freimaurergesellschaften und amerikanisch-englischen Umtriebe sich ebenso durch sein Werk ziehen wie offen rassistische Zuordnungen.
<br />
<br />
Gewiss findet man bei Rudolf Steiner auch populistische Impulse, etwa wenn er “die Jugend im zwanzigsten Jahrhundert” anspricht mit “Die Menschen müssen wiederum dazu kommen, stark fühlen zu können: schön-hässlich, gut-böse, wahrhaftig-verlogen” (2) statt “herzlose Gedanken anzustreben”. Den süßen Brei heutiger Anthroposophen hat es sicherlich beflügelt, bei Steiner nachzulesen, dass das “Verlangen nach einem lebendigen Denken brodelt (..)” (3) im “Blute” und das “an das Gehirn” gebundene “heutige Denken” zu überwinden fordert. Wenn er dann behauptet, dass “der Intellekt .. das automatische Fortdenken (sei), nachdem man von der Welt abgeschnürt ist” (4), dann möchte man ihn korrigieren, dass die atavistisch-verschwörungstheoretischen Vorstellungen ebenso wie das bloße, unkritische Fortspinnen anthroposophischer Bilder und die simplen, rückkoppelnden Assoziationen ungleich gefährlicher sind als ein kritischer Realismus es je sein könnte. Auch die konstruktiven, humanistisch geprägten Aussagen Rudolf Steiners im gleichen Vortragszyklus (“Man wird nur dadurch dem Menschen gerecht, dass man in jedem einzelnen einen neuen Menschen sieht.” 5) entschuldigen nicht die Bodenlosigkeit seiner populistischen Entgleisungen zuvor. Man kann Steiner gar nicht anders begegnen als mit eben dem kritischen Realismus, den er selbst immer wieder verdammt hat.
<br />
<br />
Auf der anderen Seite kann man sich – gerade wenn man sich mit der anthroposophischen Vorstellungswelt beschäftigt – nicht hinter dem widersprüchlichen Meister verstecken; Verantwortung für die eigene Positionierung trägt jeder selbst. Bei Steiner findet man Argumente für jede denkbare Haltung. Die Neigung, im esoterischen Wust leicht konsumierbare, verantwortungslose, autoritäre, simplifizierende Welt-Erklärung-Modelle zurecht zu basteln und dem süßen Brei populistischer Verführer zu folgen, scheint heute größer, populärer und lukrativer denn je zu sein.
<br />
_______________
<br />
<br />
1 Adriana Koulias: https://www.facebook.com/adriana.koulias
<br />
2 Rudolf Steiner, Geistige Wirkenskräfte im Zusammenleben von alter und junger Generation, S. 24 f
<br />
3 dito, S. 48 f
<br />
4 dito, S. 37
<br />
5 dito, S. 62</blockquote>
</div>
Tot slot deze tekst van 13 april, die in het huidige politiek-maatschappelijke tijdsgewricht extra wrang aandoet, getiteld <a href="https://egoistenblog.blogspot.nl/2017/04/die-rechten-mogen-info3-nicht.html" rel="nofollow" target="_blank">Die rechten mögen Info3 nicht:</a>
<br />
<blockquote>
Wie man hört, waren die überregionalen Sitzungen anthroposophischer Redakteure und Verleger schon früher kein Hort der Einigkeit; so mancher Schreiber fuhr insbesondere in den Gedanken an Jens Heisterkamp und “die Info3-Clique” dorthin mit pelziger Zunge und dunkel bewölkten Gedanken. Diese Liberalen, Globalisten und spirituell Aufgeschlossenen unter den anthroposophischen Publizisten haben aber nicht nur in der Szene einen schweren Stand, nein selbst das (nach eigener Einschätzung) elitäre Leitmedium der neuen Rechten, die Vordenker der AfD unter Leitung des Hipster-Schlossherrn und Publizisten, ja “geistigen Führers” (FAZ) Götz Kubitschek aus Schnellroda widmet sich jetzt Info3. Kubitschek und seine Frau mögen, nach Informationen der FAZ, Ziegenkäse, Wehrsportgruppen und Leni Riefenstahl. Die Info3 mögen sie nicht.
<br />
<br />
Jedenfalls kommt die anthroposophische Zeitschrift in einem aktuellen Artikel Caroline Sommerfelds in Kubitscheks Blättchen Sezession – “Den Weltgeist verraten und verkauft” –, wie der Titel des Artikels schon verrät, nicht gerade gut weg. Sommerfeld möchte dabei untersuchen, wie der “Mainstream” in dieser Szene, die ja “ein bißchen anders als die anderen” ist, tickt – wobei schon diese Ursprungsfrage ganz offensichtlich voreingenommen ist, da der Begriff “Mainstream” für die Rechten negativ besetzt ist.
<br />
<br />
Dabei gibt es eine gewisse ideologische Nähe zu Rudolf Steiner, da dieser, wie Sommerfeld meint, ein strammer Anti-Amerikaner, “Antiglobalist” und gegen den Marxismus gewesen sei. Steiner sei auch gegen die “verdiesseitigte Massengesellschaft” gewesen, was ihn eigentlich dazu geeignet zu machen scheint, von der neuen Rechten vereinnahmt zu werden: “Klar ist nur: links ist er nicht! Klar ist auch: der “wirklich freie Geist” ist einer, der eben nicht in der durchökonomisierten, rhetorisch durchmoralisierten, verdiesseitigten Massengesellschaft zu finden ist. Das “Übersinnliche” muß ich an dieser Stelle nicht theosophisch-esoterisch ausdeuten, sondern nur als Chiffre nehmen für die zitierte “Freiheit, daß man sich nötigenfalls den äußeren Verhältnissen entgegenstemmen kann”.”
<br />
<br />
Da ist sie einigermaßen ernüchtert von den Positionierungen Jens Heisterkamps in diesem Info3-Heft, das sie offenbar gerade vorliegen hat: “Er sieht den “Versuch reaktionärer Kräfte, den Zusammenhalt der Nation wieder vom ‘Volk’ und vom Völkischen her zu denken”, als “geistiges Krankheitssymptom.”” Das tut ihr weh, so weh, ebenso wie die Bekenntnisse zu einer offenen Gesellschaft und gar zum Oberschurken der Antiglobalisten, George Soros: ““Info 3” bekennt sich auf den folgenden Seiten fröhlich zur “Offenen Gesellschaft”, denn die gepriesene Initiative “Die Offene Gesellschaft”, an der auch mehrere anthroposophische Institutionen teilhaben, ist ein Ableger der “Open Society Foundation” des Oberglobalisten und NGO-Finanziers George Soros.” So schreibt sich Sommerfeld die Finger wund und klagt gegen die “antirechte Propagandanummer”, internationale Konferenzen am Goetheanum und Waldorfschulen, die es wagen, Feste der Weltreligionen “munter” (auch noch gut gelaunt, offensichtlich!) durcheinanderzufeiern. Das alles riecht doch sehr nach Liberalismus und Weltoffenheit. Nicht einmal Alexander Dugin mögen diese heutigen Anthroposophen, die die schönsten Hoffnungen der Rechten auf einen in ihrem Sinne gestrickten Rudolf Steiner einfach nicht erfüllen wollen. Die heutigen Anthroposophen – die “haben Steiners Freiheitsbegriff mir nichts, dir nichts, an Clinton und Soros verraten und verkauft. Pfui Teufel, oder auch Ahriman!”
<br />
<br />
So wendet sich Frau Sommerfeld und mit ihr die “Sezession” mit Grauen ab. Glücklicherweise hat sie nicht so genau hingesehen. Bei den Basler “Europäern” wäre sie sicher ganz in ihrem Sinne fündig geworden. Aber glücklicherweise sind ihre Recherchen in der Szene so hohl wie oberflächlich, so voreingenommen wie ideologisiert.</blockquote>
</div>
Michel Gastkemperhttp://www.blogger.com/profile/11703149973290737335noreply@blogger.com4tag:blogger.com,1999:blog-8949960496173157471.post-19338482123650641242017-03-27T22:48:00.000+02:002017-03-28T13:58:58.131+02:00The Kansas City Star<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgtKNi_hh43R19c4Obb5X_S4dk2qoVnHx6srd2lItwhjhEMuE6uaHmwSlsoiN8I1qbGxQ_W-jg-i2V4EhttH_7YGwPVJBBBrI48UHxgO52qh9kYDRIhhpaLhd8tevRYoH16Z3wAtMbY3YyV/s1600/P9140154.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgtKNi_hh43R19c4Obb5X_S4dk2qoVnHx6srd2lItwhjhEMuE6uaHmwSlsoiN8I1qbGxQ_W-jg-i2V4EhttH_7YGwPVJBBBrI48UHxgO52qh9kYDRIhhpaLhd8tevRYoH16Z3wAtMbY3YyV/s400/P9140154.JPG" width="400" /></a></div>
<br /></div>
We moeten er hoognodig weer eens tegenaan. We hebben drie weken te overbruggen. Zoals steeds gaan we van start met Motief. Die berichtte vandaag <a href="https://www.motief.online/actueel/leven-met-de-bovennatuur-in-de-wereld-van-techniek/" rel="nofollow" target="_blank">‘Leven met de bovennatuur in de wereld van techniek’:</a><br />
<blockquote>
<i>Een dag van de Hogeschool voor Geesteswetenschap op 8 april
</i><br />
<br />
Hoe wordt (en blijft) de geest werkzaam in onze technische cultuur? Als u dit een interessante of belangrijke vraag vindt, dan nodigen we u graag uit voor de dag van de hogeschool op 8 april. We willen met dit thema oefenend aan het werk. U gaat met nieuwe ervaringen en inzichten naar huis.
<br />
<br />
Ons (werk-) leven is ondenkbaar zonder techniek. De arts en de boer bijvoorbeeld gebruiken een wereld van techniek om hun werk te doen. Maar ook de leraar of zorgverlener gebruikt techniek in de vorm van een digitaal administratiesysteem of leerlingvolgsysteem. Deze techniek helpt ons op een praktische manier, maar schept naast de natuur om ons heen ook een nieuwe werkelijkheid. Steiner spreekt van de ondernatuur.
<br />
<br />
Laten we ons in ons werkleven leiden door wat de techniek ons biedt? De geestelijk-morele dimensie van onszelf en van ons werk raakt dan uit beeld. De plant is niet alleen ‘biochemie’, de leerling niet alleen zijn scores op de toets. Hoe verbinden we ons met levenskrachten, hoe verdiepen we ons in wie de leerling eigenlijk is en wie hij kan worden? Hoe blijven we in contact met de gehele werkelijkheid, inclusief de geest?
<br />
<br />
De uitdagende vraag is: hoe verbinden we ons met de geestelijke dimensie, met de bovennatuur, zodat we de techniek als instrument kunnen inzetten voor de doelen die wij zelf stellen?
<br />
<br />
Plaats: Helicongebouw, Socrateslaan 22a, Zeist<br />
Kosten: €25, inclusief een eenvoudige lunch<br />
Hier aanmelden.</blockquote>
Nog een nieuwsbericht daar vandaag, namelijk <a href="https://www.motief.online/actueel/ommekeer-op-komst-in-de-gezondheidszorg/" rel="nofollow" target="_blank">‘Ommekeer op komst in de gezondheidszorg’:</a></div>
<blockquote>
“‘Ik denk dat er in 2025 een ander verdienmodel in de zorg is. Daar wordt al mee geëxperimenteerd. Zo zijn in het Bernhoven ziekenhuis alle medisch specialisten in loondienst. In dit ziekenhuis is de productieprikkel vervangen door een focus op kwaliteit, een ‘mensgerichte’ benadering en betere zorg door minder zorg daar waar mogelijk: de tijd die nodig is voor een patiënt is gewoon beschikbaar. Ik verwacht dat deze trend doorzet.”
<br />
<br />
Aan het woord is Machteld Huber van het Institute for Positive Health (Instituut voor Positieve Gezondheid). Zij verzorgde op 14 maart een sessie op het eerste Federatiecongres van de Federatie Medisch Specialisten in Den Bosch in congrescentrum 1931, dat door ruim 800 mensen werd bezocht. Het thema van dit congres was ‘Medisch Specialist 2025’, over hun visie op de toekomst: in 2025 behoort de Nederlandse medisch-specialistische zorg aantoonbaar tot de meest innovatieve, doelmatige en kwalitatief beste zorg ter wereld.
<br />
<br />
In het themanummer De Medisch Specialist 2025 staat een interview met Machteld Huber over haar nieuwe concept, dat een ommekeer voor de gezondheidszorg betekent. Daarin zegt zij: “We noemen het gezondheidszorg, maar we wachten eerst tot mensen ziek worden en komen dan pas in actie. In het voorkomen van ziekte investeren we echter nauwelijks, slechts 4 procent van het totale zorgbudget van 95 miljard euro. Terwijl we inmiddels weten dat 50 procent van de chronische ziektes te voorkomen is door verandering van leefstijl.
<br />
<br />
Gezond zijn kenmerkt zich, volgens de uitkomsten van mijn onderzoek, niet alleen door de afwezigheid van ziekte. Een patiënt kan best een ziekte hebben, maar zich wel gezond vóelen en dat op een heleboel terreinen ook zijn. Aandacht voor die facetten is vaak ook gunstig voor het ziektebeloop. Daarom zou er in de gezondheidszorg meer belangstelling moeten zijn voor het ontwikkelen van veerkracht: voor hoe mensen hun leven kunnen oppakken, ook al zijn ze ziek.”
<br />
<br />
Op 24 maart had dagblad Trouw een reportage over de praktijk van het concept Positieve Gezondheid, in ‘De dokter neemt meer tijd voor een patiënt’. Niet alleen het medische is belangrijk, maar ook het sociale en de eigen (veer)kracht van de patiënt. En er is meer tijd. Een huisarts: “We laten mensen niet langer voor de zekerheid langskomen.” Hij trekt meer tijd voor ze uit, zodat ze minder snel terugkomen en ziet hierdoor chronische patiënten één keer per week tegen vroeger drie keer per week.
<br />
<br />
Ook de medisch specialisten zijn ermee bezig. ‘“Wij staan altijd in de doe-stand. Nu stel ik andere beginvragen, als “hoe kan ik u helpen?” of “waar bent u naar op zoek?”‘ De moderne specialist zal vragen naar het welbevinden en bespreekt met mensen wat ze zelf kunnen doen om zich beter te voelen.</blockquote>
Op 20 maart sloeg de klok bij Motief voor <a href="https://www.motief.online/actueel/lichtbaken-1917-2017-het-trinitaire-denken-van-rudolf-steiner/" rel="nofollow" target="_blank">‘Lichtbaken 1917-2017. Het trinitaire denken van Rudolf Steiner’:</a></div>
<blockquote>
De Antroposofische Vereniging in België organiseerde op 24, 25 en 26 februari 2017 een internationale conferentie in Antwerpen over de ideeën die Rudolf Steiner honderd jaar geleden voor het Europa van toen naar buiten bracht en die nu nog steeds een lichtbaken voor de toekomst kunnen zijn, onder de titel ‘Lichtbaken 1917-2017. Het trinitaire denken van Rudolf Steiner’.
<br />
<br />
Rudolf Steiner voorzag reeds in 1917 het dramatische spanningsveld waarin het Europa van nu en morgen zich bevindt. Na decennialange terughouding kwam hij in 1917, op het hoogtepunt van de Eerste Wereldoorlog, met zijn ideeën daarover naar buiten.
<br />
<br />
Steiners inzicht was gebaseerd op de drieheid van de mens: hoofd-hart-handen en op de driegeleding van de maatschappij. Dit inzicht leeft sindsdien in en door steeds meer mensen, in iedere generatie opnieuw.
<br />
<br />
Oudleerkracht van de Hiberniaschool Wilbert Lambrechts was medeorganisator van deze conferentie. Hij schrijft op de website van de Hiberniaschool dat hij een dankbaar man is:
<br />
<br />
“De conferentie Lichtbaken 1917-2017 was een groot succes: inspirerende sprekers, interessante werkgroepen, vlekkeloze organisatie. Er waren 250 deelnemers uit negen landen die onze school bezochten, voor voordrachten en maar liefst 44 werkgroepsessies. Bij de eerste voordracht van Peter Selg waren zelfs 350 mensen aanwezig. Een unieke gebeurtenis die nog lang zal nazinderen en ongetwijfeld niet zonder gevolg/vervolg kan blijven!
<br />
<br />
De stemming was ronduit feestelijk: de conferentie ging over het geestelijk fundament van onze school en de steinerschoolbeweging. Was dit op zichzelf al een ‘Erkenntnisfeier’, een feest voor de geest en het hart, ook de vele ontmoetingen tijdens de koffiepauzes en de heerlijke maaltijden in de uiterst gezellig gemaakte foyer, deden een ware, volledige, diepmenselijke feeststemming ontstaan.
<br />
<br />
Bijna 80 mensen hebben als vrijwilligers meegeholpen om van deze conferentie dat spreekwoordelijke feest te maken. Hartelijk dank aan de vele ouders en leerlingen van onze school die hiertoe hebben bijgedragen. Overal was hulp en dienstbaarheid die de feestvierende gasten niet is ontgaan. Wat een school, wat een bijzondere plek, wat een ouders, wat een leerlingen! Dank ook aan het feit dat dit feest op onze school – die een moment ook hogeschool mocht zijn – kon, mocht en wilde plaatsvinden. De uitstraling is nu al groot en reikt ver, tot in vele landen. Enkele sfeerbeelden vindt u hier.”
<br />
<br />
Naar aanleiding van de conferentie verscheen een boek met de centrale teksten van Rudolf Steiner over het thema. <i>Het Lichtbaken van 1917. Schets van de drieledigheid van de mens/Ontwerp voor de driegeleding van de samenleving</i> bevat de eerste Nederlandse vertaling van een fragment uit <i>Von Seelenrätseln</i> (Rudolf Steiner) en de twee befaamde <i>Memoranda</i> van Rudolf Steiner. Deze innovatieve teksten over wat het betekent mens te zijn en over de grondstructuur van het menselijk samenleven zijn beide door Steiner in de zomer van 1917 geschreven en nog nóóit samen in één boek verschenen.
<br />
<br />
De <i>Memoranda,</i> die geformuleerd werden als een vredesvoorstel dat Rudolf Steiner in 1917 overmaakte aan de Duitse en Oostenrijkse regeringen, zijn ook voor het eerst becommentarieerd en uitgelegd om de vele verwijzingen naar historische omstandigheden te duiden. Hierdoor is het een pioniersboek dat spoedig ook in een Duitse versie zal verschijnen. Het is waarschijnlijk ook het eerste boek van Rudolf Steiner dat in België of in Vlaanderen verschijnt. De teksten zijn toegankelijk vertaald en uitvoerig ingeleid door Wilbert Lambrechts. Het boek is verkrijgbaar via lichtbaken1917-2017@antroposofie.be.</blockquote>
En op 16 maart was daar het nieuws <a href="https://www.motief.online/actueel/huize-valckenbosch-zestig-jaar/" rel="nofollow" target="_blank">‘Huize Valckenbosch zestig jaar’:</a></div>
<blockquote>
Op donderdag 16 maart viert Huize Valckenbosch in Zeist zijn zestigjarig bestaan. Onder de festiviteiten is ook de presentatie van het jubileumboek ‘De kunst van het ouder worden in Huize Valckenbosch’ aan bewoners, mantelzorgers, vrijwilligers en medewerkers. Volgens auteur Jacqueline van Paaschen is het een echt salontafelboek geworden. Het kost € 15 bij de receptie van Valckenbosch. Tien jaar geleden kwam er ook al een jubileumboek uit, dat ging meer over de geschiedenis.
<br />
<br />
Foto’s uit het boek van Wim van der Ende worden tot en met 14 april getoond in een fototentoonstelling op de begane grond. Vanaf juni vorig jaar is de fotograaf samen met de auteur voor het boek bezig geweest. Van Paaschen: “Nu maakten we meer gebruik van beelden die de tekst ondersteunen om het voor alle bewoners toegankelijk te maken.”
<br />
<br />
Vestigingsmanager Agatha Steenbergen over Valckenbosch: “Wij hebben bewoners veel te bieden op het gebied van antroposofische kunstzinnige therapieën. Muziek, euritmie, natuur, lezingen en dergelijke.” Plus: “Er is ook duidelijk sprake van een woongemeenschap. Een vorm van thuiskomen.”
<br />
<br />
Marieke Wieringa schrijft in De Nieuwsbode: “Huize Valckenbosch werd in 1956 opgericht als verzorgingshuis van De Christengemeenschap met een antroposofische zorgvisie. Huize Valckenbosch neemt een unieke plaats in onder de verzorgingshuizen in Nederland, zij is enig in haar soort. Daarom is het opnamebereik landelijk.”
<br />
<br />
“Huize Valckenbosch is een woon- en zorgcentrum voor antroposofisch geïnteresseerde bewoners met 80 plaatsen en 2 gastenkamers. Het is prachtige gelegen aan de Van Tetslaan, en heeft aan de achterkant de Dieptetuin. De afdeling Eva Mees, een somatische verpleegafdeling op antroposofische basis gevestigd in verpleeghotel Bovenwegen, is hier in 2016 aan toegevoegd. Sinds 1 januari 2016 is Huize Valckenbosch onderdeel van Warande. Warande is een zorgorganisatie in Houten en op de Utrechtse Heuvelrug, die senioren woon-, service-, welzijn- en zorgarrangementen biedt.”</blockquote>
Bij Antroposofie Magazine bleek dit de afgelopen tijd een van de opvallendste artikelen. Op 20 maart heette het namelijk ‘<a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/artikelen/pioniers-in-de-biodynamische-wijnbouw/" rel="nofollow" target="_blank">Pioniers in de biodynamische wijnbouw’:</a></div>
<blockquote>
De afgelopen vijftig jaar is het aanzien van biodynamie in de wijnwereld gegroeid. Kon je in de jaren zestig het aantal bd-wijnbedrijven op een hand tellen, tegenwoordig schakelen zelfs de grootschalige werkenden om. Wat bezielt hen?
<br />
<br />
<i>Tekst en foto’s: Tjitske Brouwer
</i><br />
<br />
Met Stefano Belloti van Cascina Delgi Ulivi in Piemonte praat ik over de acceptatie van biodynamie binnen de wijnbouw en vice versa. “In het begin werden we door beide partijen voor gek verklaard: wijnboeren vonden dat we met zwarte magie bezig waren en onder antroposofen was alcohol not done. Tot de jaren tachtig was het zelfs verboden wijn mee te nemen naar bijeenkomsten.” Waren er toen al bd-gecertificeerde wijnbedrijven? “Jazeker: Luigi Brezza uit Monferrato werkt al sinds 1964 biodynamisch, ik heb enorm veel van hem geleerd.”
<br />
<br />
De eerste generatie komt min of meer bij toeval in aanraking met de theorie. Brezza neemt in 1962 het bedrijf van zijn vader over. Hij realiseert zich de schade die chemie kan veroorzaken. In samenwerking met de universiteit van Turijn heeft hij biodynamie in de praktijk gebracht en de werking onderzocht. De resultaten stemden tevreden. Om voor Demetercertificering in aanmerking te komen, was het toen verplicht koeien te houden. Dat vereiste enige aanpassing. Brezza is sinds 1971 Demeter-gecertificeerd; de koeien zijn er nog steeds.
Christine Saahs van Nikolaihof in Oostenrijk wordt begin jaren zeventig geïnspireerd door een bevriende natuurarts die haar helpt met de theorie en haar leert de preparaten te maken.
<br />
<br />
Nikolaihof krijgt het Demetercertificaat pas in 1988 nadat in Oostenrijk de verplichting tot het houden van koeien is vervallen. Door gebrek aan tijd en talenkennis komt de opgedane praktijkervaring niet over de grens. Daar is een Frans initiatief voor nodig.
<br />
<br />
<i>Inspirerende lifters
</i><br />
<br />
Wanneer François Bouchet als student een paar lifters meeneemt, realiseert hij zich niet wat voor invloed deze op zijn toekomst zullen hebben. Hun verhalen komen zweverig en idealistisch over. Maar wanneer Bouchet in de jaren zestig het wijnbedrijf van zijn ouders overneemt, denkt hij terug aan hun verhaal. Hij bestudeert de landbouwcursus van Rudolf Steiner en brengt de biodynamische landbouw in praktijk, schrijft een praktisch boek, leidt adviseurs op en weet kwaliteitswijnbouwers te inspireren. Zo komt biodynamie in Frankrijk bij de elite van de wijnbouw. Een van hen is Nicolas Joly. Ook hij ziet in dat conventionele wijnbouw verarmt, biodiversiteit versimpelt en de smaak van de wijn uitholt. Intellectueel, erudiet en welbespraakt als hij is, weet hij wereldwijd collega’s te inspireren.
<br />
<br />
<i>Potentieel van de druif
</i><br />
<br />
De meesten kiezen in eerste instantie niet voor de antroposofische of esoterische gedachte van de methode. Wél voor de holistische. Overtuigend is de wijnstok die er gezonder en vitaler uitziet. Doordat de natuurlijke vruchtbaarheid van de bodem verbetert, kan de wijnstok meer en complexere voeding opnemen. Dit heeft een gunstige invloed op de smaak. Het talent van de wijnboer blijft doorslaggevend voor het uiteindelijke resultaat, maar biodynamie verhoogt het potentieel van de druif.
<br />
<br />
<i>Observatie en intuïtie</i>
<br />
<br />
Veel technieken uit de biodynamie, zoals het stimuleren van biodiversiteit, het gebruik van kruidenpreparaten en het bannen van zwaar materieel uit de wijngaard, zijn inmiddels overgenomen door de biologische en conventionele wijnbouw. Maar de werking van de preparaten en de invloed van kosmische krachten zijn voor buitenstaanders moeilijk te accepteren. Men wil wetenschappelijk bewijs. Voor biodynamische wijnbouwers zijn ervaring, observatie en het ontwikkelen van intuïtie belangrijker. Zoals Jean-Pierre Frick het verwoordt: “Er zijn veel dingen die ik niet kan verklaren, maar die ik constateer”.
<br />
<br />
<i>Verkoopadressen wijnen:</i>
<br />
Nicolas Joly o.a. chabrolwines.com
<br />
Nikolaihof bij imperialwijnkoperij.nl
<br />
Francesco Brezza bij vinoblesse.nl</blockquote>
Daar kwam commentaar op bij het Nieuws van <a href="https://www.antrovista.com/" rel="nofollow" target="_blank">AntroVista:</a>
</div>
<blockquote>
<i>Steeds meer BD-wijn
</i><br />
<br />
Er zijn nog steeds antroposofen die – net als Rudolf Steiner – blijven volhouden dat het drinken van wijn niet te combineren valt met een serieuze geestelijke scholingsweg.
<br />
<br />
Zij vinden dat het al dan niet drinken van alcohol een privé-aangelegenheid is, en beschouwen het niet als een taak van de antroposofie om de consumptie ervan te bevorderen.
<br />
<br />
De redactie van tijdschrift Antroposofie Magazine heeft een andere keuze gemaakt. Behalve een vaste rubriek voor wijnliefhebbers, plaatst AM met regelmaat informerende artikelen over het verbouwen en consumeren van wijn, gemaakt van biologisch-dynamisch verbouwde druiven.
<br />
<br />
2 reacties, lezen/reageren...
<br />
<br />
Loopt Antrovista een beetje achter? Antroposofie is allang geen scholingsweg meer, maar gewoon een trendy lifestyle. ;)
Joep – 22 maart 2017
<br />
<br />
Interessant. De kloof tussen de saai en stoffig verklaarde esoterici en de vrije levensgenieters wordt steeds groter? Terwijl dit toch één en dezelfde kan zijn. Maar dan wel in het licht van de ware wijnstok. Het zou inderdaad fijner zijn in een column over het ware spirituele leven te lezen.
<br />
<br />
Ivar Römer – 24 maart 2017</blockquote>
Ja, die wijn hè. Het is me wat. Je moet je ogen wel sluiten voor die werkelijkheid om deze niet te kunnen zien. Hoe vaak heb ik het er niet over gehad, in chronologische volgorde:</div>
In 2009 op 14 april, in <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2009/04/wijn.html" rel="nofollow" target="_blank">‘Wijn’,</a> en op 13 december in <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2009/12/champagne.html" rel="nofollow" target="_blank">‘Champagne’.</a>
<br />
In 2010 op 25 maart in <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2010/03/gerecht.html" rel="nofollow" target="_blank">‘Gerecht’,</a> op 16 augustus in <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2010/08/degusteren.html" rel="nofollow" target="_blank">‘Degusteren’,</a> en op 23 december in <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2010/12/slag.html" rel="nofollow" target="_blank">‘Slag’.</a>
<br />
In 2013 op 15 juni in <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2013/06/schaapje-schaapje.html" rel="nofollow" target="_blank">‘Schaapje schaapje’,</a> en op 8 november in <a href="https://www.blogger.com/%E2%80%98Tellingen%E2%80%99.https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2013/11/tellingen.html" rel="nofollow" target="_blank">‘Tellingen’.</a><br />
In 2014 op 7 december in <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2014/12/kameraadschappelijk.html" rel="nofollow" target="_blank">‘Kameraadschappelijk’.</a>
<br />
In 2016 op 29 februari in <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2016/02/lancering.html" rel="nofollow" target="_blank">‘Lancering’,</a> op 20 april in <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2016/04/ornitosofen.html" rel="nofollow" target="_blank">‘Ornitosofen’</a> en op 16 augustus in <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2016/08/miljonair.html" rel="nofollow" target="_blank">‘Miljonair’.</a>
<br />
<br />
Het is wel een thema hoor. Bezie ook dit maar eens: The Kansas City Star berichtte op 2 maart over <a href="http://www.kansascity.com/living/liv-columns-blogs/chow-town/article135964393.html" rel="nofollow" target="_blank">‘King Estate, an Oregon winery with deep connections to Kansas City, is now the largest biodynamic vineyard in the U.S.’</a> by Dave Eckert:
</div>
<blockquote>
From the beginning of King Estate, the King family has been active and aggressive proponents of environmental protection and responsibility. For King, the biodynamic certification continues his quest to make King Estate the best it can possibly be.</blockquote>
</div>
En dan dit op 5 maart in The Guardian, <a href="https://www.theguardian.com/sustainable-business/2017/mar/05/biodynamic-farming-agriculture-organic-food-production-environment" rel="nofollow" target="_blank">The rise of biodynamic farming: a return to ‘the way farmers farmed for millennia’:</a><br />
<blockquote>
Biodynamic foods are more nutritious than conventionally farmed crops – but critics are questioning biodynamic farming’s ability to feed the masses
<br />
<br />
Apricot Lane Farms is a 213-acre biodynamic and organic farm in Moorpark, California. The farm nurtures 100 different types of vegetables, 75 varieties of stone fruit, Scottish highland cattle, pigs, chickens, sheep, ducks, hens, horses and livestock dogs.
<br />
<br />
Sunday 5 March 2017
<br />
<br />
Apricot Lane is part of a growing movement in biodynamic farming. The number of biodynamic farms in the US is rapidly increasing, according to Elizabeth Candelario, co-director of Demeter USA, the nonprofit certifier of biodynamic farms and consumer products in the US. According to Demeter, the total acreage for biodynamic farming in the US increased by 16% last year, totaling 21,791 acres.</blockquote>
</div>
En op 9 maart <a href="http://bbrblog.com/2017/03/09/the-biodynamic-duo/" rel="nofollow" target="_blank">The biodynamic duo:</a>
<br />
<blockquote>
Fifth-generation winemakers Christine and Eric Saurel are the proprietors of the feted Domaine Montirius in Vacqueyras, as well as tireless crusaders of the biodynamic cause. Here, as we launch our Rhône 2015 offer, they reflect on the benefits of a healthy vineyard.</blockquote>
Het houdt gewoon niet meer op! Goed, genoeg over biodyn wijn. Op naar de bancaire sector. Daar had AntroVista op 22 maart ook wat over. De titel was een omineuze 0 % (nieuws van één zin met spelfout):
</div>
<blockquote>
Overal in het nieuws: de Triodos Bank verlaagd als eerste de rente op spaartegoeden naar 0%.<br />
<br />
http://nos.nl/artikel/2164357-triodos-verlaagt-spaarrente-naar-0-procent.html<br />
http://nos.nl/artikel/2164424-jammer-voor-de-spaarders-maar-fijn-voor-de-schuldenmakers.html<br />
https://www.triodos.nl</blockquote>
Over Triodos Bank hadden we het hier nog op 21 februari in <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2017/02/raw.html" rel="nofollow" target="_blank">‘Raw’</a>. Maar dat betrof de nieuwbouw op de Reehorst. Sindsdien zijn er nieuwe feiten bekend geworden. Op 7 maart berichtte de onvolprezen lokale nieuwsdienst Hillridge (Heuvelrug),
<a href="http://hillridge.nl/2017/03/07/rechter-schorst-nieuwbouw-triodosbank-op-reehorst-maar-bank-denkt-half-juli-gewoon-te-kunnen-bouwen/" rel="nofollow" target="_blank">Rechter schorst nieuwbouw Triodosbank op Reehorst, maar bank denkt half juli gewoon te kunnen bouwen:</a><br />
<blockquote>
De Raad van State heeft de nieuwbouwplannen van Triodosbank op landgoed Reehorst voorlopig geschorst. Volgens de rechter tonen bank en gemeente onvoldoende aan dat de natuur geen schade van de plannen ondervindt. Met name de toegangsweg naar het nieuwe parkeerterrein baart de rechter zorgen. Triodos denkt in juli – als de rechter uitspraak doet in de bodemprocedure – toch gewoon met bouwen te kunnen beginnen.</blockquote>
Dezelfde dag kwam het Algemeen Dagblad met <a href="http://www.ad.nl/utrecht/triodos-bank-teruggefloten-vanwege-bouwplannen-in-de-natuur~aab7be77" rel="nofollow" target="_blank">Triodos Bank teruggefloten vanwege bouwplannen in de natuur:</a></div>
<blockquote>
De Raad van State heeft een voorlopige streep gezet door de prestigieuze nieuwbouw van Triodos Bank in Driebergen.
<br />
<br />
Mathijs Steinberger 07-03-17, 12:12
<br />
<br />
Het is saillant dat juist de bank die duurzaamheid hoog in het vaandel heeft staan, wordt teruggefloten vanwege mogelijke aantasting van een landgoed. De uitspraak betekent een overwinning voor natuurbeschermer Milieuzorg Zeist, die strijdt tegen het bouwplan.
<br />
<br />
Naar verwachting behandelt de Raad van State binnen een halfjaar de zaak uitgebreid. Tot de uitspraak mag er niet gebouwd worden.</blockquote>
</div>
Onmiddellijk kwam de website <i>Triodos Bank op de Reehorst</i> met dit bericht, <a href="https://triodosopreehorst.nl/voorlopige-voorzieningen-toegewezen/" rel="nofollow" target="_blank">Voorlopige voorzieningen toegewezen:</a><br />
<blockquote>
7MRT
<br />
Nieuws
<br />
<br />
Naar aanleiding van de besluiten van de gemeente Utrechtse Heuvelrug m.b.t. de vaststelling van bestemmingsplan ‘Landgoed De Reehorst’ en de verlening van de omgevingsvergunning voor de bouw van het nieuwe Triodoskantoor, de parkeerplaats en het vellen van veertien houtopstanden, zijn twee bezwaren ingediend bij de Raad van State. Deze partijen, een omwonende van het landgoed en Stichting Milieuzorg Zeist, hebben tevens via een voorlopige voorziening verzocht om niet te beginnen met de bouwwerkzaamheden alvorens uitspraak is gedaan in de bodemprocedure. Na een zitting op 13 februari 2017, heeft de voorzieningenrechter op 23 februari uitspraak gedaan en besloten om deze verzoeken toe te wijzen.
<br />
<br />
Triodos Bank heeft rekening gehouden met dit scenario. De bank begrijpt dat de rechter meer tijd nodig heeft om alle aspecten van dit complexe project zorgvuldig te bekijken. Daarbij betreffen de voorgenomen werkzaamheden, waaronder het vellen van bomen voor het doen van archeologisch onderzoek, een onomkeerbaar proces. Het vertrouwen in de plannen is ongewijzigd groot; ze zijn in samenwerking met de Provincie Utrecht en de gemeente Utrechtse Heuvelrug na een zorgvuldig traject tot stand gekomen.
<br />
<br />
De Raad van State zal voor half juli 2017 uitspraak doen in de bodemprocedure. Dit valt samen met de voorgenomen start van de bouw.</blockquote>
Het vrijeschoolonderwijs is ook zo’n doorlopend thema. AntroVista berichtte op 21 maart <i>De Zonnewende in nieuw gebouw:</i>
</div>
<blockquote>
Direct na voorjaarsvakantie heeft De Zonnewende, vrijeschool in Zutphen, het nieuwe gebouw in gebruik genomen.
<br />
<br />
I_KB Architecten hebben in het afgelopen jaar het oude schoolgebouw van De Zwaan aan de Valckstraat gemetamorfoseerd tot een moderne school met 10 lokalen. Aan de laatste afwerking binnenshuis wordt nog gewerkt.
<br />
<br />
Basisschool van De Berkel, die sinds de brand vorig jaar gehuisvest is een noodbouw aan de Keucheniusstraat, kan nu gebruik gaan maken van het gebouw dat De Zonnewende achterlaat aan de Henri Dunantweg.
<br />
<br />
http://www.ikbarchitecten.nl/vrijeschool-de-zonnewende-in-gebruik-genomen/</blockquote>
Vandaag kwam de Vereniging van vrijescholen met <a href="http://www.vrijescholen.nl/4752/rotterdam-krijgt-brede-vmbo-voor-vrijeschoolonderwijs/#.WNlEHYVOIdV" rel="nofollow" target="_blank">Rotterdam krijgt brede VMBO voor vrijeschoolonderwijs:</a></div>
<blockquote>
Vanaf augustus 2017 komt er in Rotterdam een brede vmbo voor vrijeschoolonderwijs. De afgelopen maanden kwamen in Rotterdam tientallen ouders in actie voor kinderen die níet naar de vrijeschool kunnen, omdat deze geen vmbo basis, kader en gemengde leerweg aanbiedt. Zij wilden toen dat er alsnog zo’n schoolafdeling gestart zou worden. Het ouderinitiatief pleitte al langer voor een vrijeschool vmbo-breed.
<br />
<br />
<i>Samenwerking
</i><br />
<br />
In reactie daarop is nu een samenwerking tot stand gekomen tussen het Rudolf Steiner College in Rotterdam en de Young Business School, een kleine middelbare school voor VMBO in Rotterdam Katendrecht. Samen bieden zij de opleiding aan, die komt te vallen onder het schoolbestuur LMC.</blockquote>
Via Facebook heeft de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders een nieuw communicatiekanaal gevonden. Vandaar dat ik weet dat men gisteren schreef over <a href="http://www.nvaz.nl/index.php/facebook-berichten/23-geslaagd-therapeuticumdag-in-utrecht" rel="nofollow" target="_blank">geslaagd therapeuticumdag in Utrecht:</a></div>
<blockquote>
Gisteren vond de jaarlijkse therapeuticumdag plaats. Therapauticum Utrecht ontving ruim dertig deelnemers. Als gastheer schetste Casper Post Uiterweer de geschiedenis van het therapeuticum waarmee ook gelijk het onderwerp van deze dag, het verzorgen van de continuiteït van een therapeuticum, mooi geillustreerd werd.
<br />
<br />
Vervolgens vertelde José Korte over haar ‘kleinere’ therapeuticum Sterre der Zee in Scheveningen. Casper en Peter Staal introduceerden zich als de task force voor het opvolgingsprobleem onder de artsen. Zij zoeken hierin proactief contact met artsen die binnen de komende jaren gaan stoppen en zoeken naar wegen om een vervanger te vinden, wisselen hier ervaringen in uit en schuwen onorthoxe methodes niet. John Benjamin bracht de aanwezigen op de hoogte van de stand van zaken wat betreft het project Profilering Antroposofische Gezondheidszorg.
<br />
<br />
Binnenkort zal een stakeholdersbijeenkomst plaatsvinden onder leiding van Helene van der Vloed. Het streven is om bij de ALV op 13 juni een inhoudelijk en financieel gedragen project voorstel aan de leden voor te leggen. Madeleen Winkler vertelde over de diverse verschillende fondsen die in therapeutica zijn opgezet om de mogelijkheden voor patiënten om therapiën te volgen, te vergroten. Na een wat sluimerend bestaan worden deze fondsen weer actueel om daar waar patiënten zich onvoldoenden kunnen verzekeren, toch te ondersteunen.
<br />
<br />
Na de pauze volgden een drietal workshops. Een half uur bleek toch te kort om dieper op de onderwerpen nieuwe klachtrecht, de rol van het bestuur in het verzorgen van de continuïteit van een therapeuticum en de zorgprogramma’s in te gaan, een leerpunt voor de volgende keer. In de afsluiting bleek het voor de aanwezigen ee inspirerende middag te zijn geweest wat volgend jaar vervolgd zou worden. We sloten af met een voorstelronde.</blockquote>
En vandaag over <a href="http://www.nvaz.nl/index.php/facebook-berichten/24-stichting-matoekoe-uit-suriname-is-nieuw-lid-nvaz" rel="nofollow" target="_blank">Stichting Matoekoe uit Suriname is nieuw lid NVAZ:</a></div>
<blockquote>
Stichting Matoekoe uit Suriname is met terugwerkende kracht vanaf 1 januari dit jaar lid van de NVAZ. Matoekoe heeft sinds haar oprichting in 1988 warme en nauwe banden met Nederland. Zij was lid van het Heilpedagogisch Verbond, de voorloper van de NVAZ. Om met name de heilpedagogische visie handen en voeten te blijven geven is zij nu weer lid geworden.
<br />
<br />
Matoekoe is een centrum nabij Lelydorp, waar kinderen en jongeren met een ontwikkelingsstoornis en/of verstandelijke beperking begeleid worden naar een zo zelfstandig mogelijk functioneren in de maatschappij. Het gaat op dit moment om ongeveer zestig pupillen van wie er vijftien intern wonen. De anderen worden dagelijks van en naar huis gebracht, de meeste van hen komen en gaan met door Matoekoe georganiseerd busvervoer.
<br />
<br />
Matoekoe is multireligieus en multicultureel, er wordt geen onderscheid gemaakt in achtergrond of etniciteit, alle grote feesten worden gezamenlijk gevierd, waarbij ook aandacht wordt geschonken aan de betekenis ervan. Matoekoe ontvangt financiële ondersteuning van de Surinaamse overheid.
<br />
<br />
Het bestuur en de leden van Sector Instellingen NVAZ zijn verheugd om Stichting Matoekoe weer als lid te mogen verwelkomen. De komende tijd zullen we in gesprek gaan met Matoekoe om te zie op welke wijze we hun lidmaatschap of geografische afstand vorm kunnen gaan geven. voor meer informatie zie website Matoekoe http://www.matoekoe.com/ </blockquote>
Met de communicatie van de biologisch-dynamische landbouw, en dan bedoel ik vooral Demeter, is iets geks aan de hand. Er is de <a href="http://www.stichtingdemeter.nl/" rel="nofollow" target="_blank">Demeter-website.</a> Maar er is ook een Demeter-bd website. En die vertoont bij nader inzien een vreemd beeld. Eerst staat er:</div>
<blockquote>
<a href="https://www.demeter-bd.nl/" rel="nofollow" target="_blank">DEMETER BD</a><br />
<br />
<i>Biologisch Dynamische Voeding</i>
<br />
<br />
• Home<br />
• Biologisch-Dynamische Landbouw<br />
• Preparaten<br />
• Coaching<br />
• Blog<br />
• Contact
<br />
<br />
De website over Voeding, Sport en Gezondheid!
<br />
<br />
VOEDING
<br />
<br />
De juiste voeding is onmisbaar om tot de beste sportprestaties te komen. Maar belangrijker nog is de grote invloed die het heeft op je gezondheid. Demeter BD vertelt je alles over het optimale voedingspatroon voor een gezond en fit leven.
<br />
<br />
SPORT
<br />
<br />
Ben jij een echte sportfanaat? Dan wil je de blogartikelen van Demeter BD absoluut niet missen! Onze sportredactie geeft jou waardevolle tips over supplementen en andere producten die écht werken. Ook delen we de laatste inzichten van de topspecialisten in de sportwereld.</blockquote>
Dat laatste doet ophoren. Maar ga je naar <a href="https://www.demeter-bd.nl/blog/" rel="nofollow" target="_blank">de blog,</a> wordt het nog vreemder. En dit zijn nog niet eens de gekste berichten…
</div>
<blockquote>
18mrt 2017 by admin
<br />
<br />
<i>De beste tanden bleken prijzen vindt u bij 123wittetanden.nl
</i><br />
<br />
Mens en Gezondheid
<br />
<br />
Het is voor menigeen een doorn in het oog: Een gebit dat bestaat uit gele tanden. Om hier iets aan te doen zijn er verschillende mogelijkheden. Wat u het beste kunt doen is het bezoeken van de website 123wittetanden. Via deze website kunt u namelijk tanden bleken tegen lage prijzen. Voor een paar tientjes kunt u zelf aan de slag met professionele producten. Uw bestelling ontvangt u ook nog eens snel in huis. Voor 20:00 uur besteld, is namelijk morgen al in huis. Dat is nog niet alles, want plaatst u een bestelling van boven de 25 euro? Dan ontvangt u de levering gratis. Nog meer voordelen waar u van kunt profiteren: Originele bleekformule Al meer dan 1500 tevreden klanten Veilig en verantwoord Schrijf u in voor de nieuwsbrief om…
<br />
<br />
Read More
<br />
<br />
10mrt 2017 by admin
<br />
<br />
<i>3d printing veranderde ons bedrijf
</i><br />
<br />
Bedrijven en Bedrijfsleven
<br />
<br />
Je hebt inmiddels vast wel gehoord van 3d printing. Misschien heb je je er inmiddels ook al in verdiept en weet je ongeveer hoe het werkt en wat je ermee kan doen. De mogelijkheden zijn namelijk eindeloos en dit is een van de redenen waarom ons bedrijf er al in een vroeg stadium mee begon. Ik kan me zo voorstellen dat het voor een bedrijf soms makkelijker is om dit soort dingen aan te schaffen en te implementeren dan voor een consument. Wij gebruiken de 3d printer inmiddels al een ruimere tijd. We hebben er veel voordelen van ondervonden en zijn van mening dat iedereen deze manier van printen zou moeten oppakken. Ultimaker RepRap CandyFab MakerBot Dit zijn de populairste merken op dit moment als het aankomt op 3d printing.…
<br />
<br />
Read More</blockquote>
Wie zit hier achter? Demeter toch zeker niet, zou ik zeggen. Dan weer iets anders. Kunst. De eervorige keer, op 21 februari in <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2017/02/raw.html">‘Raw’,</a> had ik het boek ‘Mondriaan en Steiner’ van Jacqueline van Paaschen.
Op 23 maart ontving ik via een nieuwsbrief dit <i>Nieuws van <a href="http://www.nederlandseboekengids.com/" rel="nofollow" target="_blank">de Nederlandse Boekengids:</a></i>
<br />
<blockquote>
Uw redactie tipt boeken
<br />
<br />
Ziet u door de (gekapte) bomen het bos niet meer? De redactie wijst u, vooruitlopend op het aanstaande nummer, graag op de volgende nieuwe titels.
<br />
<br />
Wassily Kandinsky, <i>Het geestelijke in de kunst,</i> vertaling Hans Driessen, nawoord Marty Bax
<br />
<br />
Kandinsky’s abstract-expressionistische manifest <i>Über das Geistige in der Kunst</i> (1911), dat in de twintigste eeuw zowel op tijdgenoten als op latere generaties kunstenaars grote invloed had, verscheen twee keer eerder in het Nederlands: in 1962 als <i>Het abstracte in de kunst</i> en in 1988 als <i>Spiritualiteit en abstractie in de kunst.</i>
<br />
<br />
Waarom dan nu een nieuwe uitgave? Daar zijn drie antwoorden op te geven. Het eerste, meest complexe, antwoord dat Marty Bax in haar boeiende nawoord geeft, luidt: omdat het pas met recente ontwikkelingen in de kunstgeschiedenis en de studie naar de westerse esoterie, waarvan Kandinsky’s en Mondriaans theosofie deel uitmaakte, mogelijk is geworden om de oorsprong en inhoud van <i>Het geestelijke in de kunst</i> te begrijpen.
<br />
<br />
Het tweede, minder complexe, antwoord luidt, mijns inziens: omdat er met Kandinsky’s pleidooi voor een ‘spirituele toekomst’ een modernistische toestand ontstond die tot op de dag van vandaag in de kunst en het denken niet spontaan verlaten kan worden.
<br />
<br />
Het laatste, minst complexe maar meest invoelbare, antwoord luidt: omdat de nieuwe vertaling door Hans Driessen beter leesbaar is dan de oudere vertaling en omdat de uitgave van Vantilt er geweldig uitziet.
<br />
<br />
Lukas Verburgt
<br />
<br />
Vantilt | feb. 2017 | 152 pagina’s | paperback | geïllustreerd | ISBN 9789460042911 | prijs € 19,95</blockquote>
Heel droevig nieuws gisteren in de Leeuwarder Courant, <a href="http://www.lc.nl/friesland/Kunstenaar-Liesbeth-Takken-52-overleden-22095725.html" rel="nofollow" target="_blank">‘Kunstenaar Liesbeth Takken (52) overleden’:</a></div>
<blockquote>
In haar woonplaats Assen is donderdag beeldend kunstenaar Liesbeth Takken overleden. Ze was ongeneeslijk ziek.
<br />
<br />
Takken was opgeleid als beeldhouwer aan de Rietveld Academie in Amsterdam. Later verschoof haar focus naar de landschapskunst, in de eeuwenoude traditie van zandtekeningen (vaak cirkels en spiralen). Ze werkte in Nederland, maar ook in bijvoorbeeld China, Oman en Denemarken.
<br />
<br />
Eind vorig jaar was er een overzichtstentoonstelling van haar werk te zien in Galerie Oosthem getiteld <i>Het spoor terug.</i> Een bitterzoet terugkijken op 25 jaar kunstenaarschap. Takken wist dat ze ongeneeslijk ziek was, maar keek met “een soort blijdschap’’ terug op de mooie dingen die ze had mogen doen.
<br />
<br />
Takken is 52 jaar geworden.</blockquote>
Op 7 december 2015 schreef de website van tijdschrift Driegonaal over <a href="http://www.driegonaal.nl/caleidoscoop/1566-sporen-van-mensheid/" rel="nofollow" target="_blank">Sporen van mensheid:</a></div>
<blockquote>
Onze redacteur Liesbeth Takken, al sinds de ’80-er jaren in de redactie, is ook al lange tijd actief als kunstenaar. Opgeleid aan de Koninklijke Academie in Den Haag en aan de Rietveld Academie in Amsterdam, ontwikkelde ze een karakteristieke eigen stijl in haar schilder- en tekenwerk.
<br />
<br />
Sinds een tiental jaren is daar de landschapskunst bijgekomen: projecten in het landschap (in Nederland van het oer-landschap van Drenthe, het terrein van Westergasfabriek in Amsterdam, het strand van Katwijk tot in een woonwijk in Gorinchem; daarbuiten onder meer in Denemarken, Oman en China).
<br />
<br />
Deze land-art projecten brengen nog een andere dimensie met zich mee: vaak komen ze tot stand met medewerking van groepen mensen: kinderen, asielzoekers, ambtenaren, daklozen… Tijdens die projecten wordt door menigeen ervaren wat in woorden of gedachten nauwelijks overdraagbaar is; niet alleen in de zin van een sociaal proces (met het aspect van de verhouding individu-gemeenschap) maar ook in de zin van een scheppend proces: wie of wat schept – en waar ontspringt deze scheppende kracht?
<br />
<br />
Sinds enkele jaargangen worden veel artikelen in Driegonaal geïllustreerd met foto’s van werk van Liesbeth Takken.
<br />
<br />
Op dit moment werkt zij aan een groot project dat onder meer zal uitmonden in een bijzondere boekuitgave die een overzicht zal bieden van haar veelzijdige werk. Om dat project, met de naam Sporen van mensheid, te financieren loopt er een crowdfundingsactie om de benodigde middelen bijeen te brengen.</blockquote>
</div>
Info3 nam in februari een bekend antroposofenprobleem bij de kop: de sympathie voor Rusland en het Russische volk die leidt tot blindheid voor en zelfs het bagatelliseren van het probleem-Poetin. Welke bronnen kun je gebruiken om een adequaat beeld te krijgen? En welke niet?
<br />
<blockquote>
‘Bereits aus diesen Überlegungen heraus sollte man sich fragen, ob ausgerechnet vom russischen Staat kontrollierte Medien wie RT, Sputnik, RIA Novosti, NTV, Pervy Kanal, Rossija 1, Rossija 24 oder Formate wie die Prawda geeignete Alternativen darstellen.’</blockquote>
Zo <a href="https://www.info3-magazin.de/russland-verstehen/" rel="nofollow" target="_blank">begon het artikel:</a><br />
<blockquote>
<i>Medienrundschau
</i><br />
<i><br /></i>
<i>Russland verstehen
</i><br />
<br />
In Zeiten zunehmenden Misstrauens gegen die etablierten Medien werden gerade von alternativen, links und spirituell orientierten Menschen nicht selten staatliche russische Medienplattformen als Informationsquellen herangezogen. Dabei gibt es weit authentischere Möglichkeiten. Unser Autor stellt sie vor.
<br />
<br />
Info3 Redaktion hat diesen Beitrag am 2. Februar 2017 gepostet<br />
<br />
<i>Von Anders Rissmann
</i><br />
<br />
Russische Medien als alternative Informationsquelle? Ist nicht Meinungsvielfalt außerordentlich wichtig? Aus diesen oder ähnlichen Überlegungen heraus werden in letzter Zeit immer wieder Medien wie RT (Russia Today) und Sputnik genannt und empfohlen. Schließlich soll auch die Völkerfreundschaft nicht zu kurz kommen.
<br />
<br />
Der umstrittene Historiker Daniele Ganser schlägt gerne in seinen regelmäßig gut besuchten Vorträgen in Sachen Medienkompetenz vor, einmal die gewohnte Zeitung beiseite zu legen und z.B. RT zu rezipieren, um sich ein differenziertes Bild der Welt zu verschaffen.
<br />
<br />
Spätestens hier müssen wir fragen, welche Quellen dazu geeignet sind, wer hinter einer bestimmten Informationsquelle steht, aus welchem Land sie kommt und welche politischen Verhältnisse dort herrschen: Gibt es eine freie Presse? Unter welchen Bedingungen können Journalisten arbeiten?
(...)<br />
<i><br /></i>
<i>Anders Rissmann ist Übersetzer. Seit seiner Schulzeit fühlt er sich eng mit Russland und Osteuropa verbunden und hat dort bereits mehrfach gelebt.</i></blockquote>
</div>
Vorige keer, op 6 maart in <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2017/03/spelen-met-vuur.html" rel="nofollow" target="_blank">‘Spelen met vuur<span style="color: black;">’</span>,</a> kwam een Duitse Steiner-herdruk ter sprake.
Op 21 maart nam Ansgar Martins op zijn weblog deze herziene herdruk van de <i>Volkszielen</i> onder de loep. Het is volgens hem nog niet helemaal wat het wezen moet, maar toch al een grote stap vooruit. Dit in tegenstelling tot de houding van de vrijeschoolbeweging in Duitsland.
<br />
<blockquote>
‘Wer hätte gedacht, dass ausgerechnet der Steiner-Verlag im jüngeren Katalysationsprozess dieser munteren Religionsgemeinschaft eine progressivere Entwicklung nehmen würde als die Literatur der Waldorf-Schulbewegung.’</blockquote>
Het gaat dus om de heruitgave van de voordrachten uit 1910 over de missie van individuele volksgeesten. In Duitsland werden die tien jaar geleden op een index voor de jeugd van racistische publicaties gezet. Het hoefde niet uit de handel te worden genomen, omdat het Rudolf Steiner Verlag had beloofd in het vervolg een herdruk met commentaar uit te gaan geven. Maar die liet dus tien jaar op zich wachten. In de tussentijd verschenen er allerlei geschriften over deze kwestie, die voornamelijk in de verdediging schoten: Steiner werd niet goed begrepen, verkeerd geciteerd en dergelijke. Aanvankelijk ook van de uitgever zelf, het Rudolf Steiner Verlag. Maar nu het dan echt zo ver is, blijkt daar toch iets gebeurd te zijn. De voorzitter van de uitgeverijstichting, Cornelius Bohlen, heeft zelf de heruitgave verzorgd.
<br />
<br />
Een bijzonderheid van deze voordrachten is dat die een van de weinige zijn die Steiner zelf helemaal heeft nagekeken en gecorrigeerd. Dat was jaren later, in 1922. Maar al in 1918 had Steiner een exemplaar aan prins Max von Baden gegeven, voorzien van een persoonlijke inleiding, met het doel hem achtergrondinformatie te verschaffen over Steiners ideeën aangaande een driegeleding van de maatschappij, waar Steiner toen druk mee in de weer was, maatschappelijk en politiek. Wat overigens later niets bleek uit te halen.
Ansgar Martins vindt dit allemaal zeer interessant. Uitspraken van Steiner over rassen zijn volgens hem op deze manier door Steiner zelf expliciet gesanctioneerd en bewust in een politieke context geplaatst, wat je niet kunt afdoen als onbelangrijk en onschuldig. Martins bekijkt en beoordeelt vervolgens wat Bohlen met dit gegeven doet. Dat is volgens hem behoorlijk genuanceerd. In de vrijeschoolbeweging (en dan vooral de Duitse schoolvereniging en het blad <i>Erziehungskunst)</i> is men echter naar zijn idee vooral nog met een achterhoedegevecht bezig en komt men niet los van een houding van ‘niets aan de hand’. Wat volgens Martins een onhoudbaar standpunt is.
<br />
<br />
Zo’n commentaar van Bohlen is bijvoorbeeld dit, en dat komt grotendeels overeen met wat er in het Nederlandse rapport van 2000 staat:
<br />
<blockquote>
“Die Ausführungen enthalten […] Zuspitzungen, die als belastend und diskriminierend erfahren werden können. Die postulierte Zuordnung zu den Lebensaltern wird mit Ausrottungen der Indianer durch Europäer zusammengestellt. An anderen Stellen in seinem Werk stellt Steiner öfter die brutale Ausrottung und das Zurückdrängen der indianischen Bevölkerung dar, wobei er mehrfach zugleich auf die hohe, alte Geistigkeit der indianischen Kultur aufmerksam macht […]. Andere Belegstellen im Werk bestätigen zugleich, dass Steiner im Rahmen der Menschheitsentwicklung in den Indianern eine ‘Rasse’ mit einer Entwicklungstendenz zum Niedergang und Aussterben sieht […] die Äußerung [kann] in dem Sinne als besonders diskriminierend aufgefasst werden, dass hier das ‘Absterben’ betont wird und überspitzt als schon geschehene Tatsache der Vergangenheit dargestellt wird.” (S. 289)</blockquote>
Dit is dan het uitvoerige weblogartikel zelf van Martins, en dat is dan echt het laatste vandaag, <a href="https://waldorfblog.wordpress.com/2017/03/21/ga121/" rel="nofollow" target="_blank">‘Steiners ”Volksseelenzyklus” in kommentierter Neuauflage erschienen’:</a></div>
<blockquote>
<i>“…ohne einmal das Naturell der Amerikaner in Anschlag zu bringen, welches eine halb erloschene Lebenskraft verräth … Es gebricht den Eingebornen dieses Welttheils überhaupt an Vermögen und Dauerhaftigkeit.” – Kant: Von den verschiedenen Racen der Menschen (1775)
</i><br />
<br />
Das sicher komplexeste und womöglich einflussreichste Buch aus dem Kanon anthroposophischer Völkerpsychologie und Rassenlehre ist nach zehnjähriger Überarbeitung wieder aufgelegt worden: Steiners sogenannter “Volksseelenzykus”. 2007 hatte die Bundesprüfstelle für jugendgefährdende Medien (BPjM) das Buch unter Kommentarzwang gestellt, weil es “in Teilen als zum Rassenhass anreizend” verstanden werden könne – worauf ich noch zurückkomme: Denn im neu aufgelegten Buch wird dieser Anlass der Neuauflage verschwiegen, der diskrimierende Charakter zurückgewiesen. Die Herausgeberschaft und Kommentierung für den Rudolf Steiner-Verlag übernahm Cornelius Bohlen. Der edierte Text basiert auf einer undurchgesehenen Vortragsmitschrift von 1910, die ein Jahr später veröffentlicht wurde. 1922 erschien eine von Steiner überarbeitete Neuauflage. So verfuhr der Hellseher nur mit ganz wenigen Mitschriften seiner zahlreichen Auftritte. Sie wurden anfangs überhaupt nur publiziert, weil unter den übereifrigen Steinerjüngern der Gründerzeit viele unautorisierte Fassungen kursierten. Steiner initiierte autorisierte Ausgaben, aber ihm fehlte schlicht die Zeit, sie vorher alle eigens durchzugehen. Nur ganz selten kam es, wie hier, tatsächlich zur nachträglichen Bearbeitung eines Vortragszyklus von seiner Hand. Die Auflage von 2017 macht erstmals die Unterschiede zwischen beiden Fassungen von 1910/11 und 1922 sichtbar und ist damit ein Unikat in der Edition des Anthroposophie-Gründers.
<br />
<br />
<i>“Durchgehend unpolitisch”
</i><br />
<br />
Es geht um Steiners 1910 in Oslo gehaltene Vortragsreihe “Die Mission einzelner Volkseelen im Zusammenhang mit der germanisch-nordischen Mythologie” (im Folgenden: GA 121). Für die norwegischen Anthroposophen wurde dieser Vortragszyklus zu einer zentralen Quelle völkisch-mythologischer Inspiration. (vgl. Anthroposophie und Antisemitismus in Norwegen, Vidars Gefolgschaft) Im deutschsprachigen Raum übernahmen und expandierten zahlreiche anthroposophische Publizisten von Ernst Uehli zu Guenther Wachsmuth Steiners Ausführungen über kosmische Rassen-Geometrie. Diese Wirkungsgeschichte wird im Band weder bedacht noch dokumentiert. Das ist einerseits irritierend, weil die Herausgeberkommentare in der Neuauflage sich oft mit dem Thema auseinandersetzen, ob Steiner nun rassistisch zu verstehen sei. Die brisante Rezeptionsgeschichte hält dazu so eindrückliche wie eindeutige Lesarten parat, sie müssen in der heutigen Bewertung bedacht werden. Zweitens ist das Verschweigen der politischen Folgen auch deshalb irritierend, weil die Kenntlichmachung der zwei Auflagen den Blick auf diejenige von 1922 lenkt, die 1918 vorbereitet wurde: Der Anthroposophie-Gründer sprach dem Buch im Kontext seiner eigenen politischen Agitationen aus der Zeit des Ersten Weltkriegs Relevanz zu, die ohnehin völkerpsychologisch unterlegt waren. (vgl. Nationalist Cosmopolitanism) Dass die Vorträge tagespolitisch aktuell seien, betonte Steiner immer wieder. 1918 hatte ihm Prinz Max von Baden eine Audienz gewährt, Steiner sandte diesem danach den “Volksseelenzyklus” mit einer eigens verfassten Vorrede zu. Das erfährt man zwar in den Herausgeber-Kommentaren (GA 121, S. 219, 229f.), eine weitere Interpretation aber unterbleibt. Steiner positionierte den “Volkseelenzyklus” 1918 und in den 20er Jahren in einem explizit politisch-interventionistischen Kontext. Das ist vielen seiner jüngeren anthroposophischen Interpreten ebenso entgangen wie vielen kritischen Kommentatoren. In der vorliegenden Edition heißt es gar: “Gewiss, der Zyklus ist durchgehend unpolitisch.” (S. 234)
<br />
<br />
Der späte Steiner wollte den “Volksseelenzyklus” dagegen konkret politisch verstanden wissen. Gewiss, nicht seine Ausführungen über “Neger” und “Indianer” waren politisch gemeint, an denen die überwiegend Zitat-induktionistisch geführte heutige Debatte hängengeblieben ist. Vielmehr sind diese “Ureinwohner” für seine “mitteleuropäische” Zeitdiagnose völlig unerheblich: Er hielt sie für exotische, physisch unvorteilhafte – aber kosmisch durchaus sinnvoll herleitbare – Nebenereignisse der menschlichen Evolution. Sie kommen (wenn überhaupt einmal) nur am Rande seiner eigenen Argumentation vor und es wird gelegentlich hastig versichert, via Reinkarnation hätten sie sicherlich auch Anteil an den eigentlich interessanten menschheitsgeschichtlichen Ereignissen. Ihnen wollte er sicherlich kein Haar krümmen, aber “die Neger” sollten auch nicht nach Europa hineinkommen, wie etwa im Jazz. (vgl. “hat was von Beuys”) Die verschiedenen europäischen Einzel- und “Volksseelen” dagegen waren als Avantgarde der Rassenevolution Rudolf Steiners spirituell-politisches Zielpublikum.
<br />
<br />
Trotz des politischen blinden Flecks ist die neue “GA 121” ein Fortschritt: Die Nachweise zu den unterschiedlichen Auflagen und vor allem die Herausgeber-Kommentare sind im Einzelnen sehr erhellend. Dankbar liest man die Bemerkungen Bohlens zur Stellung des “Zyklus” in der Entwicklung der Steinerschen Hierarchien-Lehre. Und auch die wenigen, aber grundsätzlichen Bemerkungen zur Beschäftigung Steiners mit der Ethnologie seiner Zeit sind Pionier-Arbeit, die weitere Anknüpfung verdient. (vgl. S. 237f.)
<br />
<br />
In Bohlens Kommentaren wird Steiners menschheitsumspannende Mission beschrieben, sein Pathos des Allgemeinen Menschentums. Bei den problematischeren Details hält der Kommentar sich eher nebenbei oder mit ganz, ganz großen Perspektiven auf. Stattdessen wird beispielsweise versucht, Steiners Polemik gegen andere Theosophen, denen er ein “chaotisches”, archaisches Hellsehen zuschrieb, als Warnhinweis in Richtung des Ersten Weltkriegs zu deuten. (S. 239 mit Verweis auf S. 206) Dabei hatte Steiner seine Warnung vor solchen “materialistischen” esoterischen Irrlehren ausgerechnet mit dem Beispiel der sabbatianischen Kabbala illustriert. (S. 203) Hier liegt folglich eher eine antisemitische als eine antinationale Warnung vor, die sich gegen Konkurrenten auf dem okkulten Marktplatz, konkret wohl (Kontext: falscher Messias) gegen Besants Krishnamurti-Kult richtete. Behauptungen wie diese geben den Herausgeber-Kommentaren erneut einen schönfärberischen Charakter. Es ist bedauerlich, das festhalten zu müssen. Denn den Texten sind zugleich Anzeichen einer offenen Haltung eingestreut, die sich wie mühsam, aber unaufhaltsam aus dem üblichen anthroposophischen Duktus hervorringt: So positionieren sich Steiner-Verlag und -Nachlassverwaltung unmissverständlich zugunsten einer kritischen wissenschaftlichen Diskussion. Ein “Sonderhinweis zu Äußerungen über ‘Rassen’ in der Rudolf Steiner Gesamtausgabe” verweist dabei auf einen Text Ralf Sonnenbergs, die beste anthroposophische Stellungnahme zu Steiners Rassismus bislang. Zurecht heißt es in diesem “Sonderhinweis” darüber hinaus, dass der editorische Apparat nicht der Ort für letzte Worte ist: “Eigentliche Forschungsdiskussionen sind außerhalb der Gesamtausgabe zu führen.” (S. 282) Unbestreitbar. Das Problem ist vielmehr, dass die Kommentare im Band trotzdem eindeutige Wertungen vorgeben, die von den “eigentlichen Forschungsdiskussionen” nahezu unberührt sind.
Das “Aussterben” der “Indianer”: Zur verschleiernden Funktion des Rassebegriffs
Die entpolitisierende jüngere Interpretation ist – trotz der inneranthroposophischen Wirkungsgeschichte – mitnichten verwunderlich. Zum einen, weil rassistische Anthroposophen nach Steiner weit weniger bekannt sind und diskutiert werden als ihr allseits beliebter Stichwortgeber. Zum anderen und vor allem, weil die Blickrichtung des Vortragszyklus – trotz seiner unmittelbaren nationalistischen Folgen im norwegischen Kontext – tatsächlich weitenteils un- bzw. metapolitisch ist, wenn man an der Oberfläche der Aussagen bleibt. Steiner interessiert sich für die engelhafte Architektur “des” Menschen bzw. der Rassewerdung und legt eine theosophische Interpretation der nordischen Mythologie vor, was erst einmal ganz andere Probleme verursacht. Politische Ereignisse und kulturelle Errungenschaften werden vor dem Hintergrundpanorama kosmischer Intentionen unsichtbar gemacht und gnadenlos naturalisiert: “Nicht etwa deshalb, weil es den Europäern gefallen hat, ist die indianische Bevölkerung ausgestorben, sondern weil die indianische Bevölkerung die Kräfte erwerben musste, die sie zum Aussterben führten.” (GA 121, 87f.) Oder: “Dadurch, dass auf unserem Erdenplaneten” – aus dem Zusammenwirken differenter Menschheits- und Rasse-erzeugender Engelwesen – “einmal eine kaukasische Rasse geschaffen wurde, dadurch wurde der Grund geschaffen, dass ein Plato überhaupt werden konnte.” (ebd., 93f.) Einerseits steht das Geistige im Menschenwesen für Steiner weit über der banalen Physis, andererseits drücken sich in letzterer die geistigen Kräfte aus.
<br />
<br />
In der Neuauflage kann man nun etwa nachschlagen, dass die zweite zitierte Stelle vor Steiners Bearbeitung ein anderes Verb enthielt: “überhaupt hervorgehen konnte.” (S. 256) Fast alle Textänderungen Steiners betreffen einzelne Satzglieder und Formulierungsdetails, große inhaltliche Erweiterungen finden sich kaum, sondern eher sprachliche Präzisierungen. Wer sich gefragt haben mag, ob Steiners Überarbeitung die rassistischen Spitzen seiner Entwicklungslehre eher betont oder relativiert, findet kaum signifikante Indizien. Zu den “Indianern” etwa hieß es in der Übertragung des Stenographen: “Dahin musste die Menschheit, um zu sterben.” Daraus machte Steiner: “Nach Westen musste die Menschheit gehen, um als Rasse zu sterben.” (S. 254 bzw. 88) Eine weitere Neuerung der Auflage besteht darin, dass die Herausgeber-”Hinweise zum Text” partiell kritisch Position beziehen, etwa im genannten Fall:
<br />
<br />
“Die Ausführungen enthalten […] Zuspitzungen, die als belastend und diskriminierend erfahren werden können. Die postulierte Zuordnung zu den Lebensaltern wird mit Ausrottungen der Indianer durch Europäer zusammengestellt. An anderen Stellen in seinem Werk stellt Steiner öfter die brutale Ausrottung und das Zurückdrängen der indianischen Bevölkerung dar, wobei er mehrfach zugleich auf die hohe, alte Geistigkeit der indianischen Kultur aufmerksam macht […]. Andere Belegstellen im Werk bestätigen zugleich, dass Steiner im Rahmen der Menschheitsentwicklung in den Indianern eine ‘Rasse’ mit einer Entwicklungstendenz zum Niedergang und Aussterben sieht […] die Äußerung [kann] in dem Sinne als besonders diskriminierend aufgefasst werden, dass hier das ‘Absterben’ betont wird und überspitzt als schon geschehene Tatsache der Vergangenheit dargestellt wird.” (S. 289)
<br />
<br />
Wer bezweifeln wollte, dass diese Aussage inneranthroposophisch (und zumal in der Steiner-GA) einer kleinen Revolution gleichkommt, sollte sich die apologetischen Worte anschauen, mit denen Bohlen Steiners “Indianer”-Tiraden noch vor über zwanzig Jahren rechtfertigen wollte. In diesem Rahmen bezeichnete er die kritische Dokumentation rassistischer Steiner-Stellen durch die linksanthroposophischen “Flensburger Hefte” als “einen teilweise bedenklichen Unsinn”. Man müsse diese Stellen spirituell vertiefen, statt sie oberflächlich abzulehnen. (vgl. Cornelius Bohlen: Zum Rassismus-Vorwurf gegenüber der Anthroposophie, in: Joachim Müller (Hg.): Anthroposophie und Christentum, Freiburg (CH) 1995, S. 208) Die kritischer gewordene Positionierung ist zu würdigen, dennoch geht der zitierte Herausgeber-Kommentar zum “Absterben” nicht weit genug: Der “diskriminierende” Gehalt wird hier zwar festgestellt, aber sogleich auf eine hypothetische subjektive Erlebnisdimension reduziert (“kann” “als” “belastend” [!] “erfahren” oder “aufgefasst” werden). Das heißt: Objektiv sei da nichts diskriminierend.
<br />
<br />
Dabei liegt Steiners Zusammenhang mit der Tradition des europäischen Rassismus gerade bei der Vorstellung von vergreisten “Indianern” auf der Hand: Dieses Stereotyp lässt sich lückenlos auf rassentheoretische Vorstellungen seit Kant (siehe oben), Blumenbach oder Linné rückbeziehen. All diese humanistischen Geister waren weit davon entfernt, die Ausrottung von Menschen zu predigen, sie alle aber konstruierten, wie Steiner, nachträglich deren Plausibilität im Rahmen der eigenen Theorieästhetik. Nach der Dezimierung der indigenen Völker Nordamerikas durch Verfolgung und eingeschleppte Krankheiten wanderten diese historisch-politischen Ereignisse in die Begriffsbildung der “indianischen Rasse” ein. In diesem Begriff, dem, was er beschreiben sollte, ist die historische Tat geronnen. So bewusstlos wie funktional entlasteten die europäischen Rassetheoretiker den Genozid im Rückblick, indem sie jene “Rasse” als besonders sterblich und schwächlich imaginierten. In dieser Rationalisierungsleistung zeigt sich, was Rassismus als Ideologie bedeutet: Ideologische Diskurse sind solche Rechtfertigungsdiskurse, die das Angesprochene zugleich benennen und mit einem falschen Schein umgeben. Sie sind politisch wie geschichtlich so bewusstlos wie, bewegt man sich in ihrem Einflussfeld, ausweglos. Steiner reproduziert ohne große Umstände das selbstapologetische kulturelle Gedächtnis und verleiht dem nur eine theosophisch-anthroposophische Pointe. Die rassistische Teleologie der “Wissenschaft vom Menschen” um 1800 findet dabei eine Verschärfung im esoterischen Versuch um 1900, alles, was sowieso passiert, noch zur Manifestation des galaktischen Fortschritts zu verklären. Um den Zusammenhang von Gesellschafts- und Begriffsgeschichte zu verstehen, wäre es wichtig, das weite Feld zwischen politischer Verfolgung und ideologisch-idealisierender Begriffsbildung abzustecken und Steiner als Symptom zu lesen. Das ist von den Gesichtspunkten des Herausgeber-Kommentars weit entfernt. Trotzdem bleibt dieser kritische Kommentar innerhalb der Steiner-GA, wie gesagt, revolutionär. Dass es allerdings zur partiell kritischen Kommentierung kam, geht, wie jeder Fortschritt der inneranthroposophischen Rassismusdebatte, auf einen Anstoß von außen zurück.
<br />
<br />
<i>Warum die neue Auflage?
</i><br />
<br />
Vor zehn Jahren nahm die Bundesprüfstelle für jugendgefährdende Medien (BPjM) zwei Bände der Steiner-Gesamtausgabe in Augenschein: “GA” 107 und eben 121. Das Bundesfamilienministerium hatte 2006 den Antrag gestellt, beide Bücher zu indizieren. Der enthusiastische Anti-Waldorflehrer Andreas Lichte und die Critical Whiteness-Theoretikerin Jana Husmann hatten diesen Vorgang wiederum mit zwei Gutachten angeregt. In anthroposophischen Kreisen wurde die institutionelle Ebene entsprechend ausgeblendet und das ganze Verfahren strikt als Agitation zweier “Gegner” verharmlost. In der Tat ist es für das Verständnis von Steiners Zusammenhang mit dem europäischen Rassismus nahezu unerheblich, was irgendeine “Bundesprüfstelle” (oder das vielzitierte Gutachten der niederländischen Anthroposophen) zum jugendgefährdenden Charakter bestimmter Textpassagen verlauten lässt. Rudolf Steiner-Archiv und Rudolf Steiner-Verlag nahmen jedoch mit einem ziemlich dummdreisten 51-seitigen Schreiben im Duktus eines Gegen-Antrags Stellung. Das ganze Verfahren sei missverständlich und unbegründet:
<br />
<br />
“Es wird daher beantragt, das Verfahren ohne weitere Prüfung einzustellen, auf eine Anhörung zu verzichten und den Antrag zurückzuweisen. […] Angesichts dessen, dass es ‘rassendiskriminierende Aussagen Rudolf Steiners’ nicht gibt, kann keine Rede davon sein, dass – wie der Antragssteller behauptet – ‘Kinder und Jugendliche’ damit in Berührung kommen, zumal dafür jeder Nachweis fehlt und auch nicht beigebracht werden kann.” (Jonathan Stauffer und Walter Kugler für den Vorstand der Steiner-Nachlassverwaltung an die BPjM, 23. April 2007, Stellungnahme zu den Anträgen 782/06 u. 783/06, BMFSJ, 6.6.2006, S. 1, 3)
<br />
<br />
Dass Kinder und Jugendliche Steiner allen Ernstes lesen könnten, kam Stauffer und Kugler offensichtlich unwahrscheinlich vor. Dieses Urteil mag angesichts der seit Jahren rettungslos überalterten Anthroposophischen Gesellschaft überraschend realitätsgerecht sein. Dass eine Waldorfschullaufbahn dazu anregen kann, sich mit Steiner zu beschäftigen, ist dennoch evident. Obwohl im genannten Verfahren verschiedene weitere anthroposophische Institutionen ihren Einfluss geltend machten, Gutachter und Fürsprecher benannten, kam daher die BPjM zu folgendem Urteil:
<br />
<br />
“Der Inhalt des Buches ist nach Ansicht des 12er-Gremiums in Teilen als zum Rassenhass anreizend bzw. als Rassen diskriminierend anzusehen. […] Nach Auffassung des Gremiums finden sich im Vierten Vortrag vom 10.6.1910 (S. 68-85) sowie im Sechsten Vortrag vom 12.6.1910 (S. 104-119) Textpassagen, die aus heutiger Sicht als Rassen diskriminierend einzustufen sind, weil der Autor darin Menschen verschiedener ethnischer Herkunft aufgrund körperlicher Merkmale in unterschiedliche Wertungsstufen einteilt. […] Diejenigen Jugendlichen, die an Waldorfschulen unterrichtet werden, können aber sehr wohl ein Interesse an den Werken des Begründers und Namensgebers ihrer Schule entwickeln. Das Gremium sieht daher durchaus die Gefahr, dass gerade diese Jugendlichen die in den Texten enthaltenen negativen Bewertungen der nicht-europäischen Ethnien nicht kritisch hinterfragen […].” (Bundesprüfstelle für jugendgefährdende Medien, Entscheidung Nr. 5505 vom 6.9.2077, Pr. 782/06)
<br />
<br />
“Das Gremium” sah allerdings von einer Indizierung ab, da der Rudolf Steiner-Verlag zusicherte, die Bücher “nicht mehr in der vorliegenden Form zu veröffentlichen”, sondern mit kommentierten Neuauflagen zu versehen, so dass es sich um einen Fall “von geringer Bedeutung” handelte. (vgl. ebd.) 2011 lag die Neuauflage für Band 107 der Steiner-GA vor, in der ein Vortrag umbenannt und schwiemelige Ausflüchte über den vermeintlich humanistischen Charakter der Steinerschen Rassenlehre hinzugefügt worden waren. (vgl. Die Rache des Steiner-Verlags) Nicht nur gegenüber diesem Band ist die Neu-Auflage des “Volksseelenzyklus” begrüßenswert, sondern auch hinsichtlich der 2007 noch verteidigten Positionen. Im Hinblick auf unser Beispiel von den “aussterbenden Indianern” hatte die oben zitierte Stellungnahme der Rudolf Steiner-Nachlassverwaltung noch offenherzig verlauten lassen, dass man den Gesichtspunkten des “Geistesforschers” eigentlich nichts hinzuzufügen hatte:
<br />
<br />
“Aber das Anliegen Steiners ist hier nicht, die verbrecherischen Handlungen der Europäer an den Indianern zu verurteilen, sondern darauf hinzuweisen, dass die Handlungen der Europäer nur einen Aspekt des Verschwindens der indianischen Bevölkerung darstellen. Der andere Aspekt ist der, dass in der indianischen Bevölkerung selbst eine Disposition lag, die sie gegenüber den europäischen Eindringlingen auch in physischer Beziehung wehrlos machte, nicht nur in technologischer Hinsicht. Im Hintergrund von Steiners Bemerkung kann auch ein solcher Gedanke wie der an die mangelnden Resistenzen gestanden haben.” (Stauffer/Kugler a.a.O., 32f.)
<br />
<br />
Demnach waren Steiners Ausführungen zum Alter und “Aussterben” der “indianischen Bevölkerung” auf ihr Immunsystem bezogen. Glücklicherweise liegt die Verantwortlichkeit für Steiners Schriften inzwischen in anderen Händen.
<br />
<br />
<i>“Erziehungskunst” und Rassentheorie: “Weiterführende Literatur” der Waldorf-Bewegung von 2016
</i><br />
<br />
Für aktuelle mögliche Kontaktflächen von anthroposopischem Rassismus und Waldorfschülern sind nicht die Steiner-Herausgeber in Dornach, sondern die Akteure der anthroposophischen Schulbewegung verantwortlich: Weit tendenziösere Literatur zu Steiners Rassebegriff wurde zuletzt im November 2016 in der Waldorf-Verbandszeitschrift “Erziehungskunst” empfohlen. Dazu ist an Bohlens zitierte Feststellung zu erinnern, dass eine der problematischen Dimensionen von Steiners Rassebild darin liegt, “dass hier das ‘Absterben’ […] als schon geschehene Tatsache der Vergangeheit dargestellt wird.” (a.a.O.) Dagegen führte in der “Erziehungskunst” Hans-Jürgen Bader ironischerweise die letztere Tatsache als apologetisches Argument an: “…dass Steiner nicht von der Gegenwart sprach, sondern von einer urfernen Vergangenheit…”, um über diese Zeiten anzudeuten:
<br />
<br />
“…als eine vorsintflutliche ‘weiße Rasse’ den Übergang in die Zeit nach der Sintflut einleitete, indem sie sich mit anderen vermischte und aufhörte, zu existieren. Und ‘arisch’ bedeutete bei Steiner nicht ‘weiß, blond, blauäugig, europäisch’, sondern den gesamten nachatlantischen Zeitraum einschließlich der kommenden 6. und 7. Kulturepoche.” (Bader: Rasse kann vieles bedeuten)
<br />
<br />
Der von Bader betonte Arier-Begriff entstammt der Indogermanen-Diskussion des 19. Jahrhunderts. “Arier” sind für Steiner “die Weißen” plus Iran, Indien und Naher Osten. Sie entwickeln über die bloße “Rasse” hinaus “Kulturepochen” und gelangen dadurch während der “nachatlantischen” Zeit zu differenzierten Seelenqualitäten und Ich-Bewusstsein. Im Anschluss wird die Menschheit ohnehin wieder in leibfreie Daseinsformen übergehen. Steiner ging durchaus davon aus, dass die transparenten Weißen als erste aus dem physischen Dasein ausscheiden könnten, aber davon, dass diese in der Vergangenheit “aufhörte[n], zu existieren”, kann bei ihm keine Rede sein. Auch bei Bader wird Textdeuterei bloß zur Entpolitisierung und Entkonkretisierung von Steiners Konzept der “kaukasischen” oder “weißen Rasse” benutzt.
<br />
<br />
Die merkwürdige “geistige” Einbettung der rassebiologischen Vorstellungen nimmt ihrem rassistischen Charakter nur in den Augen anthroposophischer Hofgeschichtsschreiber die Schärfe. Baders Text ist die Rezension zu einem Buch des US-Anthroposophen Robert Rose, der 2016 eine weitere hymnische Apologie der Steinerschen Mixtur von Individualismus und Ethnopluralismus vorgelegt hat. Als Übersetzer aus dem Englischen fungierte Lorenzo Ravagli, der mit Bader 2002 zwei Bücher mit dem gleichen Ziel und Inhalt publizierte. Roses Buch ist, wie inzwischen einige anthroposophische Versuche, wissenschaftliche Diskussionen zu beeinflussen, in einem “Berliner Wissenschaftsverlag” erschienen. Es richtet sich gegen den Historiker Peter Staudenmaier, der 2010 eine Dissertation zur Rezeption der rassen- und völkerpsychologischen anthroposophischen Theorien 1933-1945 in Deutschland und Italien vorgelegt hatte. Davon liest man bei Rose allerdings kein einziges Wort, der bloß Steiners Rassebegriff vor Staudenmaier retten will – also die historische Problematik einmal wieder auf die Person des geliebten Gurus verkürzt. Gegen solche Versuche, diesen Rassebegriff in der Waldorf-Community lebendig und seinen Ruf unbeflekt zu halten, muss einem der knappe editorische Stil des neuaufgelegten “Volksseelenzyklus” regelrecht sympathisch werden. Im reflexiven Problembewusstsein lässt Bohlens Kommentar die prominenter platzierten Äußerungen von Bader und Rose weit hinter sich. Bedauerlicherweise werden Kinder und Jugendliche wohl eher die letzteren beiden Texte zu Gesicht bekommen. Das Buch von Bader und Ravagli wird auf der Seite des Waldorf-Bundes nach wie vor offiziell empfohlen. In den (ausschließlich anthroposophischen) Literaturempfehlungen des Waldorflehrplans findet man 2017 kein einziges Lehrbuch zum Nationalsozialismus, dafür aber in der Liste “Weiterführende Literatur – Geschichte” (Abruf am 21.3.2017) Karl Heyers “Studienmaterialien zur Geschichte des Abendlandes”, deren erster Band (“Von der Atlantis bis Rom”) selbstverständlich mit der arischen Rasse beginnt. Viel haarsträubender ist die Liste “Weiterführende Literatur – Geographie” (Abruf am 21.3.2017), wo unter anderen Herbert Hahns vier Bände “Vom Genius Europas. Wesensbilder von zwölf europäischen Völkern. Skizze einer anthroposophischen Völkerpsychologie” empfohlen werden. Oder Christoph Göpferts “Das lebendige Wesen der Erde”. (vgl. dazu Jana Husmann: Schwarz-Weiß-Symbolik. Dualistische Denktraditionen und die Imagination von “Rasse”, Bielefeld 2011, S. 345-353) Schon diese beiden Publikationen zeigen die Bedeutung von Steiners “Volksseelenzyklus” für den offiziellen waldorfpädagogischen Kanon der Gegenwart. Dass das nicht öfter in die Praxis einsickert, ist ein glücklicher historischer Zufall, auf den man sich aber nicht verlassen kann, so lange diese Bücher von den Intellektuellen der “Bewegung” beworben werden. Wer hätte gedacht, dass ausgerechnet der Steiner-Verlag im jüngeren Katalysationsprozess dieser munteren Religionsgemeinschaft eine progressivere Entwicklung nehmen würde als die Literatur der Waldorf-Schulbewegung. Aber an beiden Stellen ist man offenbar ungeneigt, Steiners Rassentheorie den letzten Stoß zu versetzen.</blockquote>
</div>
Michel Gastkemperhttp://www.blogger.com/profile/11703149973290737335noreply@blogger.com20tag:blogger.com,1999:blog-8949960496173157471.post-77240613742884859872017-03-06T23:20:00.000+01:002017-03-06T23:35:05.938+01:00Spelen met vuur<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjGXPCCIUAa_9bYS0I5N9QF-ZvNwlQc3nFAHaZvNNp7BeneTUgoDJou8cXavU5OO-r3tByt0d1O2oR_VHlrO2UmbSJfH-zS2nY6yWJfBjNGyjWwwrXKYBwzGcf-s1w3j6oxjaN0vrVsNiE1/s1600/P9140153.JPG" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjGXPCCIUAa_9bYS0I5N9QF-ZvNwlQc3nFAHaZvNNp7BeneTUgoDJou8cXavU5OO-r3tByt0d1O2oR_VHlrO2UmbSJfH-zS2nY6yWJfBjNGyjWwwrXKYBwzGcf-s1w3j6oxjaN0vrVsNiE1/s400/P9140153.JPG" width="400" /></a>
In twee weken tijd is er weer veel nieuws opgedoken. Laten we maar meteen met het meest schokkende beginnen. Vandaag meldde Motief <a href="https://www.motief.online/actueel/antroposofisch-arts-certificaat-ontnomen-en-geroyeerd-als-lid/" rel="nofollow" target="_blank">‘Antroposofisch arts certificaat ontnomen en geroyeerd als lid’:</a>
<br />
<blockquote>
“Met ontzetting heeft het bestuur van de NVAA kennis genomen van de, in de door SBS op zondag 5 maart getoonde, handelswijze van een van haar leden.” Zo begint een verklaring op 6 maart van Madeleen Winkler, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Artsen (NVAA).
<br />
<br />
Het ging om een uitzending van het programma Undercover in Nederland van SBS6 op zondagavond. In een aankondiging liet de zender van tevoren weten dat men met de verborgen camera onder meer op bezoek was geweest “bij een BIG-geregistreerde arts, Roger C. Volgens hem bestaat kanker helemaal niet en artsen in het ziekenhuis interpreteren alles verkeerd. Roger C. gaat zo ver in zijn uitspraken dat hij zelfs vertelt dat Minister Schippers van Volksgezondheid moet worden opgehangen.”
<br />
<br />
Dit gaat volledig in tegen wat de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Artsen voorstaat: “De NVAA heeft een uitgebreid kwaliteitsbeleid, waarin begrepen de gedragsregel ‘niet-reguliere behandelwijzen’ van de KNMG en doet er alles aan om de kwaliteit van haar leden te borgen. Zo is er naast de reguliere BIG-herregistratie een verplichte antroposofisch-medische nascholing en worden de leden elke 5 jaar gevisiteerd.”
<br />
<br />
In het persbericht van de NVAA wordt gesproken van pendelen, namelijk dat deze praktijk onverenigbaar is met de geneeskunde die zij vertegenwoordigt: “De antroposofische geneeskunde is een verruiming van de reguliere geneeskunde, doordat zij naast de gebruikelijke behandelprotocollen ook de geestelijke ontwikkeling van de mens serieus neemt en betrekt in het opstellen van een behandelplan. Pendelen heeft als irrationele methode daarin geen plaats.”
<br />
<br />
Dit persbericht staat ook op de website van de Nationale Zorggids (NZG). Daar treedt echter verwarring op door vermenging met een ander item uit deze uitzending, waarbij een eerder veroordeelde ex-arts van Sylvia Millecam ten onrechte toch nog praktijk blijkt te houden. Deze is echter geen lid van de NVAA, zoals de NZG abusievelijk meent in zijn berichtgeving. De overgenomen tekst uit het persbericht is op zichzelf juist:
<br />
<br />
“Antroposofische geneeskunde heeft niets te maken met het afwijzen van levensreddende behandelingen, zoals bijvoorbeeld tegen kanker, maar zal zich juist richten op het (onder-)steunen van mensen die een reguliere behandeling (tegen kanker) ondergaan.
<br />
<br />
De NVAA distantieert zich nadrukkelijk van de uitlatingen waarmee door deze collega in woord en gedrag collega-artsen en de minister geschoffeerd werden in de betreffende uitzending. De NVAA wil op geen enkele manier geassocieerd worden met artsen die op deze wijze handelen en deze handelwijze en uitlatingen zijn dan ook voor het NVAA-bestuur aanleiding geweest om de arts met onmiddellijke ingang zijn certificaat antroposofisch arts te ontnemen en hem te royeren als lid.”</blockquote>
Eerder nieuws was minder schuldig. Drie berichten op 2 maart, als eerste <a href="https://www.motief.online/actueel/estafette-wordt-odin-de-supermarkt-met-idealen/" rel="nofollow" target="_blank">‘Estafette wordt Odin, de supermarkt met idealen’:</a><br />
<blockquote>
“Coöperatieve groothandel Odin gaat alle Estafette-winkels omvormen. De winkels zullen allemaal de naam Odin gaan dragen. Daarnaast kiest Odin ervoor haar winkels voortaan coöperatieve supermarkt te noemen.” Zo stond al in januari te lezen op de website AGF van de branche-organisatie voor aardappelen, groente en fruit. Men zou zich ook niet langer meer afzetten tegen de benaming supermarkt. Klanten beschouwen Odin steeds meer als supermarkt, omdat ze ook daar terecht kunnen voor al hun boodschappen.
<br />
<br />
Het resulteerde op 22 februari in een flinke reportage in de Volkskrant. ‘Biologische winkelketen Odin introduceert lidmaatschap’. “De ledenprijs is het meest zichtbare bewijs van de transformatie die de biologische Estafette-winkels ondergaan. Vijftien van de negentien winkels zijn inmiddels juridisch vertimmerd tot een coöperatie, waarvan je als klant lid kunt worden.”
<br />
<br />
Woensdag 1 maart publiceerde Biojournaal ‘Coöperatieve opzet Odin Estafette stuwt omzet bio-AGF’. Het stelt dat gereduceerde winkelprijzen in de winkels van Estafette tot een grotere omzet van biologische groenten en fruit leiden.
<br />
<br />
“Deze nieuwe opzet moet de winkels van Estafette een betere concurrentiepositie geven. Bijvoorbeeld ten opzichte van biologische concurrenten als Ekoplaza en Natuurwinkel, maar vooral tegenover het groeiende, vaak goedkopere biologische aanbod in reguliere supermarkten.”
<br />
<br />
De website van Odin legt uit hoe het werkt. “Voor 100 euro (die je ook in termijnen kunt betalen) kun je een participatie in de coöperatie nemen en draag je bij aan een duurzame voedselketen. Meer participaties kan ook, echter met een maximum van tien. Zeg je op, dan ontvang je de inleg van de participatie(s) weer retour.”
<br />
<br />
Odin is de supermarkt met idealen. “Idealen. Niet elke supermarkt heeft ze. Maar bij Odin hebben we ze wel. Aan onze idealen kun je zien wat we écht belangrijk vinden. Waar we elke dag voor gaan. Wij geloven dat je met elke euro die je uitgeeft aan boodschappen een keuze maakt. En mede bepaalt hoe de wereld eruitziet. Kies voor een eerlijke, gezonde en duurzame wereld. Met Odin. Natuurlijk kan het!”</blockquote>
Het tweede ging over <a href="https://www.motief.online/actueel/orgaandonatie-en-auto-immuunziekten-in-het-magazine-stroom-online-van-antroposana/" rel="nofollow" target="_blank">‘Orgaandonatie en auto-immuunziekten in het magazine Stroom online van Antroposana’:</a></div>
<blockquote>
“Orgaandonatie is een beladen onderwerp. Omdat je er niet goed over na kunt denken zónder je voor te stellen hoe het is als je dood bent. En toch kun je daar niet onderuit, want alleen door alle kanten van dit dilemma te belichten kun je tot een weloverwogen ‘ja’ of ‘nee’ komen. Moet je nu wel of geen orgaandonor worden? Een verkenning van de aardse, hemelse (en wellicht helse?) aspecten.”
<br />
<br />
Artikelen uit Stroom, zoals het bovenstaande over orgaandonatie verschijnen nu direct op de website van Antroposana, onder de noemer Stroom online. Stroom is het magazine van Antroposana, de gezondheidsvereniging voor mensen die kiezen voor antroposofische gezondheidszorg. Uit het meest recente nummer, het eerste van 2017, zijn op de website bijvoorbeeld ook boeiende artikelen te vinden over auto-immuunziekten. Zoals over het verband tussen auto-immuunziekten, allergieën en de ik-organisatie van de mens.
<br />
<br />
Vier keer per jaar verschijnt dit ledenblad met interessante artikelen over deze vorm van gezondheidszorg. Het magazine ligt bij alle antroposofische gezondheidscentra in Nederland in de wachtkamer. Wie lid wordt van Antroposana krijgt het magazine gratis thuis. Een los nummer is aan te vragen bij secretariaat@antroposana.nl. Dit ontvangt u geheel gratis.
<br />
<br />
Antroposofische gezondheidszorg is een zinvolle aanvulling op de reguliere gezondheidszorg, met wie talrijke verbindingen worden onderhouden. De achtergrond van de artsen en therapeuten hoeven niet gedeeld te worden om er baat bij te hebben; antroposofische geneeskunde werkt even goed bij mensen die daar niets van weten. Antroposofische zorgverleners zijn verenigd in de brancheorganisatie NVAZ.
<br />
<br />
De veelgestelde vragen over antroposofische gezondheidszorg vindt u hier.</blockquote>
En het derde betrof <a href="https://www.motief.online/actueel/levenskrachten-en-preparaten/" rel="nofollow" target="_blank">‘Levenskrachten en preparaten’:</a></div>
<blockquote>
Een onderzoeksproject over het gebruik van BD-preparaten wereldwijd werd door Petra Derkzen gepresenteerd tijdens de Winterconferentie 2017 van de Vereniging voor Biologisch-Dynamische Landbouw en Voeding (BD-Vereniging). Deze conferentie werd gehouden op 24 februari op het bd-opleidingscentrum Warmonderhof (onderdeel van MBO Groenhorst) in Dronten onder de titel ‘Levenskrachten en preparaten’.
<br />
<br />
Op de website van de BD-vereniging is een verslag van deze dag opgenomen. In deze vereniging werken ruim 1550 basisleden en 340 beroepsleden samen aan vitale voeding en een fraai landschap. De kern van de vereniging wordt gevormd door de uitwisseling tussen de leden en wederzijdse hulp die zij elkaar bieden.
<br />
<br />
Het verslag vermeldt over het onderzoeksproject dat de persoonlijke biografie als uitgangspunt is genomen om het werk van degenen die geïnterviewd werden te plaatsen. Daardoor worden varianten in het werk met BD-preparaten begrijpelijk. De powerpint-presentatie is te bekijken en het hele rapport te lezen: BD preparaten en persoonlijke ontwikkeling.
<br />
<br />
De bijdrage van Benno Otter ging over levenskracht, huidvorming en ik-aanleg. Een exposé over de zeven levensprocessen vormde de basis om de levensprocessen op een boerderij te onderzoeken. De zeven levensprocessen – ademhaling, verwarming, voeding, in- en uitscheiding, instandhouding, groei en voortplanting – werden in verband gebracht met menselijke activiteiten. Het overzicht is hier te bekijken: De zeven levensprocessen.
<br />
<br />
Elders op de website worden de biologisch-dynamische preparaten nader beschouwd:
<br />
<br />
“Het preparatengebruik in de BD-landbouw ondersteunt alle levensprocessen in de wijde omgeving en werkt weldadig op alle natuurrijken: elementaarwezens, planten, dieren en de mensen. De BD-preparaten zijn samenstelling van plantaardige en dierlijke delen. Wat de natuur niet als vanzelfsprekend samenvoegt, wordt nu door de mens als iets totaal nieuws aan de aarde gegeven, door koemest, bergkristal en geneesplanten een dierlijke omhulling te geven.
<br />
<br />
Rudolf Steiner wijst in de Landbouwcursus (1924) op de bijzondere werking van de preparaten. Door deze bijzondere zorg in de landbouw worden de grond en de planten gevoeliger voor kosmische invloeden. Er ontstaat een intensief contact met de kosmische levenskrachtenwereld, wat maakt dat de plant zich vanzelfsprekender naar zijn eigen oerbeeld kan verwezenlijken. De aarde komt als het ware dichter bij de hemel.”
<br />
<br />
“Ritme is een sleutelbegrip om de werking van de biologisch-dynamische preparaten te begrijpen.” Dat vertelt Jan Graafland, tuinder bij Weleda in Zoetermeer in de nieuwe thema-uitgave. Mest in koeienhoorns, duizendblad in een hertenblaas, kamille in een stuk darm, de bd-preparaten lijken soms wat weg te hebben van oude alchemistische praktijken. Waarom ze juist heel modern zijn, de afbraakprocessen bij compostering versnellen en het eindresultaat daarvan verbeteren, dat is te lezen in deze publicatie “Levenskrachten en preparaten”.
<br />
<br />
In 48 pagina’s worden de toepassingen en achtergronden van de preparaten, die in de biologisch-dynamische landbouw een essentiële plek innemen, geschilderd.</blockquote>
Ook Antroposofie Magazine weerde zich de afgelopen periode duchtig. Met in ‘Uitgelicht’ vandaag deze <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/uitgelicht/flowform-stroming/" rel="nofollow" target="_blank">‘Flowform-stroming’:</a></div>
<blockquote>
Vier gepensioneerde waterliefhebbers ontwikkelden een combinatie van een flowform (een waterschaal die het water in een liggende lemniscaatvorm laat stromen) en een vistrap, waarmee vissen langs een stuw naar hun paaiplaatsen kunnen zwemmen. Een fishflowform, een wereldprimeur in Nederland.
<br />
<br />
Een vistrap is in Nederland op vele plaatsen te vinden, maar een combinatie een vistrap en een flowform is nieuw En het was nog niet zo eenvoudig om te maken. Voormalig Rijkswaterstaatsmedewerker Bart Wesseling en kunstenaar Paul van Dijk vertellen in AM over hun zoektocht naar de ideale 'fishflowform'. “Een vistrap is bedoeld om een hoogteverschil te overbruggen; vissen kunnen namelijk niet tegen een stuw op zwemmen, omdat die afstand te hoog is. Een vistrap naast de stuw maakt het voor vissen mogelijk in kleine trapjes omhoog te komen. Een verticale beweging. Maar het water in een flowform stroomt in een horizontale beweging. Hoe krijg je dat samen?
<br />
<br />
<i>Positieve effecten voor ecosysteem
</i><br />
<br />
Wat de hypnotiserende lemniscaatvormige stroming in het water in de flowform precies met water doet, is buiten deze meetbare parameters nog een groot raadsel. Ook hoe deze beweging in het water in een flowform ontstaat, is nog niet in formules gevangen. “Met de bestaande wetenschappelijke onderzoeksmethoden kun je deels verklaren wat er in een flowform gebeurt,” aldus Hans. “Je kunt bijvoorbeeld stroomsnelheid meten en hoe snel het zuurstofgehalte in het water toeneemt.”
<br />
<br />
In de jaren ’80 werd al uitgebreid onderzoek gedaan naar de gevolgen voor het ecosysteem van het water, dat door een flowform is gestroomd, vervolgt hij. “In een beekgedeelte waar flowforms waren aangebracht, waren de planten geneigd krachtiger te bloeien en de zaadvorming was er sterker. De planten in de beek zonder flowforms lieten sterkere groei van stengel en blad zien.
<br />
<br />
<i>Crowdfunding
</i><br />
<br />
Naast het ontwerpen van de fishflowform moesten ze op zoek naar de nodige financiën. Met hulp van schenkingen van Triodos Foundation, ASN-Foundation, Fred Foundation en een crowdfunding actie is een bedrag van 22.000 euro, die de stichting zelf moest zien te vinden, bij elkaar verzameld. “Met dit geld draaien we op een minimum, dus wie ons nog wil steunen, kan bij de crowdfunding actie terecht,” zegt Wesseling. Zelf ontvangen de heren overigens niets voor hun werk. “Het is alles liefdewerk-oud papier.”
<br />
<br />
Met het onderzoeksplan op papier en de financiën op zak kwam er als een geschenk uit de hemel de mogelijkheid om de fishflowform in openbare Nederlandse wateren te realiseren. Waterschap De Dommel wilde de fishflowform in een innovatieve vistrap bij het Brabantse Soerendonk integreren. “Een fantastisch moment, dit waterschap heeft echt zijn nek durven uitsteken,” zegt Wesseling.
<br />
<br />
<i>Het hele artikel is te lezen in AM05 dat 3 maart 2017 is verschenen</i></blockquote>
Bij de ‘Actualiteiten’ vinden we vandaag <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/actualiteiten/am-nummer-5-is-verschenen/" rel="nofollow" target="_blank">‘AM nummer 5 is verschenen!’</a> met deze inhoud:
</div>
<blockquote>
Op vrijdag 3 maart verscheen het vijfde nummer van Antroposofie Magazine. Deze keer staat het thema Zorg centraal. In de afgelopen jaren is het zorglandschap steeds meer ingericht op de zelfstandigheid van de patiënt. Het prettige daaraan is, dat je zelf de regie in handen kunt houden als je ziek wordt. Dat geeft je de mogelijkheid om bijvoorbeeld te kiezen voor een antroposofische behandeling. Maar heb je inderdaad zo veel zeggenschap als de overheid beweert? We spraken erover met hoogleraar gezondheidsrecht en advocaat Jaap Sijmons. “We moeten de patiënt niet alleen mondiger, maar ook vaardiger maken,” stelt hij in ons themakatern.
<br />
<br />
<i>Bij jezelf komen met euritmietherapie
</i><br />
<br />
We nemen een kijkje in de praktijk van twee euritmietherapeuten. Dansliefhebbers kennen euritmie als podiumkunst, maar dat dit therapeutisch ingezet kan worden, is minder bekend. Voor ouderen bijvoorbeeld, kan het psychische vitaliteit en levendigheid op gang brengen. Bij kinderen in de basisschoolleeftijd kan euritmie een tegenwicht bieden voor het toegenomen beeldschermgebruik.
<br />
<br />
Zo komen de kinderen beter in hun lijf te zitten. "Computers zijn handig, maar de omgang ermee doet slechts beperkt aanspraak op het menselijke gevoel,” legt euritmietherapeute Manja Wodowoz uit. “Euritmie geeft ruimte aan het hart.”
<br />
<br />
<i>Pasen: feest van dood en opstanding
</i><br />
<br />
In onze rubriek ‘Feest’ besteden we deze keer aandacht aan Pasen, het lentefeest waarbij alles draait om de vernieuwing van het leven. Wat in de winter dood was, ontkiemt en groeit in de lente. Ook tijdens Pasen staan we stil bij dood en opstanding, over sterven en opnieuw verrijzen. Het leven dat dan de dood overwint, is een onvergankelijke kracht in de mens.
<br />
<br />
<i>Balans tussen rauw, rijp en rot
</i><br />
<br />
“Hoe rauwer, hoe gezonder,” zeggen de zogenaamde raw-foodies. Zij voelen zich energieker en ervaren een ‘lichtere staat van zijn’ dankzij het eten van uitsluitend rauw voedsel. Voedingsdeskundige Petra Essink zet de voor- en nadelen van dit voedselpatroon op een rijtje en stelt dat iedereen zijn persoonlijke balans tussen rauw, rijp en rot moet vinden.
<br />
<br />
<i>En verder onder andere:</i><br />
- Het levensverhaal van Chrystal Lab-onderzoeker Paul Doesburg, mede-auteur van ‘Barstensvol leven’.<br />
- Met straatfotografie op zoek naar het bijzondere van het alledaagse.<br />
- Het geheim van de fishflowform: lemniscaatvormen doen iets goeds voor het water.
<br />
<br />
Geen abonnement? Het nieuwe nummer is verkrijgbaar in diverse boekhandels in Nederland. Vraag er anders even naar bij je boekhandel. Deze kan de uitgave bestellen via VMBpress.</blockquote>
Op 2 maart was het <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/actualiteiten/spelen-met-vuur-tijdens-pinksterdagen/" rel="nofollow" target="_blank">‘Spelen met vuur tijdens pinksterdagen’:</a>
</div>
<blockquote>
Geestverwanten uit de hele wereld ontmoeten – is daar een mooier moment voor dan tijdens de Pinksterdagen? Van 2 tot en met 6 juni organiseert de Christengemeenschap een grote internationale Pinksterconferentie in Den Bosch. De conferentie is niet alleen voor leden van de Christengemeenschap bedoeld, iedereen die interesse heeft is welkom!
<br />
<br />
Pinksteren is het feest van de Geest. In het Nieuwe Testament kun je lezen dat de leerlingen van Jezus op de dag van het Pinksterfeest bijeen waren en hoe er tongen als van vuur aan hen verschenen, die zich over hen verdeelden en op elk van hen afdaalden. Zij werden allen door heilige Geest vervuld... Deze conferentie is bedoeld om dat vuur te ontsteken bij de aanwezigen, en kreeg als thema dan ook ‘Spelen met vuur’ mee.
<br />
<br />
Je kunt er niet alleen voordrachten, presentaties en werkgroepen bijwonen, er is ook gelegenheid om kennis te maken met initiatieven die zijn ontstaan vanuit de Christengemeenschap en de antroposofie. Deze initiatieven worden ‘vuurplaatsen’ genoemd., voorbeelden ervan zijn: ‘anders omgaan met geld’ en ‘bewuster en spiritueler omgaan met sterven.’ Verder zal Otto Scharmer spreken over het ontwaken van de intelligentie van het hart voor de hele sociale omgeving, vertelt Ignaz Anderson over Jeroen Bosch en Constanza Kaliks spreekt over een cultuur van vrede, die haar fundament heeft in het menselijke ‘ik’.
<br />
<br />
Op dezelfde locatie wordt tegelijkertijd ook een Youth Festival gehouden voor 14-25 jarigen, met speciale workshops en voordrachten, maar ook kun je sporten, dansen of leren boogschieten. Natuurlijk mag een kampvuur niet ontbreken! Voor kinderen van 10-14 jaar is er op het kampterrein Berka in Drenthe een internationaal kinderkamp, exclusief voor kinderen van deelnemers aan de Pinksterconferentie. Het belooft een superleuk programma te worden met gezellige activiteiten in de Ruinense bossen.
<br />
<br />
Het volledige programma en aanmeldformulier vind je op pinksterconferentie2017.org. Hier vind je ook allerlei informatie over overnachtingsmogelijkheden tijdens de conferentie.</blockquote>
Dezelfde dag plaatste mijn collega Cisly Burcksen een weblog over <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/blog/ontluiken/" rel="nofollow" target="_blank">‘Ontluiken’:</a></div>
<blockquote>
Hoewel het officieel nog winter is, krijg ik al echt een voorjaarsgevoel als ik op straat loop en onderweg sneeuwklokjes zie. Vandaag zag ik zelfs al voor het eerst krokussen: nog hele dunne, groene sprietjes, maar toch met een onmiskenbaar paarse krokusgloed. Al heb ik nog zo’n sombere bui, van dat ontluikende leven op straat word ik blij. Je ziet wat aldoor al sluimerde onder de grond, wat daar bezig was te groeien, te rijpen… en dan ineens komt het tot bloei. Ineens wordt zichtbaar wat in het verborgene leefde.
<br />
<br />
Zo gaat het eigenlijk ook met het maken van een tijdschrift. Elk idee voor een interview, reportage of thema-artikel is een zaadje. Dat ontspruit terwijl onze auteurs de teksten schrijven. Met de letters op het beeldscherm of op een eerste printje in de eindredactieperiode zie je het al een beetje tot bloei komen. Als alle teksten binnen zijn, gaan de vormgevers ermee aan de slag. Soms stellen ze een vraag om helder te krijgen wat het beeld bij de tekst moet uitdrukken. Soms verzinnen ze het ook helemaal zelf. Stukje bij beetje zien we door de opgemaakte artikelen hoe het daadwerkelijke blad eruit zal gaan zien. We werken er met elkaar aan als radertjes in een uurwerk, en uiteindelijk valt alles op z’n plek.
<br />
<br />
Elk artikel begint met een vaag idee. Om het in de redactievergadering te kunnen bespreken, moet je het al concreter maken. Je moet de anderen er immers van kunnen overtuigen waarom het een goed idee is om hier een artikel over te maken. Dan moet je mensen opdracht geven: daarvoor moet het idee nog verder ingevuld worden. Wat wil je weten? Wat is de kernvraag die in het artikel beantwoord wordt? Wanneer je zelf een tekst schrijft, zie je het ontluiken van het idee wat stapsgewijzer tot stand komen. Je verzamelt informatie en vaak springen er meteen dingen uit: dàt wil ik vertellen. Je maakt een opzet met steekwoorden en zinnen, die je steeds verder invult. In de eindfase van het schrijven verschuif je nog eens een alinea of schaaf je de formulering nog wat bij.
<br />
<br />
Ik vind het gaaf om te zien als een auteur met die contouren een verhaal schetst waarvan je denkt: ‘ja, zo had ik het bedoeld!’ Dat idee had ik bijvoorbeeld bij het artikel over flowforms dat in het nieuwste nummer van AM staat. Op de redactie kregen we een mailtje van de initiatiefnemers van het fishflowformproject. Konden wij hier wat aandacht aan besteden? Kort daarna hoorde ik één van hen spreken op een congres. Hij won me voor zich met zijn deskundigheid en enthousiasme: als we dàt eens in het blad zouden kunnen belichten... Onze vaste medewerker voor de rubriek ‘Idealen realiseren’ heeft naar dat naar mijn idee uitstekend gedaan in haar artikel. Het is een toegankelijk verhaal geworden, hoewel het toch over een best wel ingewikkeld bèta-onderwerp gaat. Precies wat ik voor ogen had!
<br />
<br />
<i>Cisly Burcksen is neerlandicus en werkt als redacteur bij Antroposofie Magazine.</i></blockquote>
Website <a href="https://www.antrovista.com/" rel="nofollow" target="_blank">AntroVista</a> bevatte op 25 februari deze aankondiging, ‘Inspraakavond AViN Bibliotheek’:
</div>
<blockquote>
Wij ontvingen het volgende bericht:
<br />
<br />
<i>Uitnodiging inspraakavond toekomstbeleid bibliotheek 16 maart
</i><br />
<br />
Veel bibliotheken zijn aan het onderzoeken hoe ze zich het beste kunnen verhouden tot de vele maatschappelijke veranderingen en hoe ze het beste oud en nieuw publiek kunnen bereiken en bedienen.
<br />
<br />
Dat geldt ook voor onze landelijke bibliotheek. Bestuur en bibliotheekmedewerkers zijn hiermee bezig en willen graag met betrokken leden in gesprek over de toekomstvisie die zich nog aan het vormen is. Daartoe nodigen bestuur en medewerkers u graag uit voor een open gespreksavond in de Riouwstraat in Den Haag, op donderdag 16 maart, van 19.30 uur tot 21.15 uur.
<br />
<br />
Graag van te voren hiervoor aanmelden bij secretariaat@antroposofie.nl. Ook kunt u desgewenst uw eigen visie of ideeën van te voren naar ons toesturen via info@bibliotheekavin.nl of per post naar Riouwstraat 1, 2585 GP Den Haag, t.a.v. Annemieke Blöte, Bibliotheek AViN
<br />
<br />
<i>Pim Blomaard en Annemieke Blöte
</i><br />
<br />
www.antroposofischevereniging.nl/bibliotheek/
<br />
<br />
Meer informatie over dit onderwerp vindt u ook op de site van De vrienden van de landelijke antroposofische bibliotheek:
https://vriendenkringlandelijkeantroposofischebibliotheek.wordpress.com</blockquote>
Dan is er ook dit:
<br />
<blockquote>
De laatste stand van zaken op het gebied van wetenschappelijk homeopathie-onderzoek: Nederlandse vertaling van het rapport ‘WissHom’ van mei 2016.</blockquote>
Te vinden op de website <a href="http://homeopathie.nl./" rel="nofollow" target="_blank">https://homeopathie.nl/:</a>
<br />
<blockquote>
<i>De actuele stand van onderzoek in de homeopathie</i>
<br />
<br />
In dit verslag over de stand van het homeopathie-onderzoek worden de onderzoeksgebieden health services research, gerandomiseerde gecontroleerde klinische studies, meta-analyses en fundamenteel onderzoek samengevat.
<br />
<br />
Dit moet een bijdrage leveren aan de discussie binnen de homeopathie over de noodzaak van onderzoek, over de betekenis van individuele onderzoeksgebieden en -methoden en hun rol voor de toekomstige onderzoeksstrategie.
<br />
<br />
Maar ook voor de discussie binnen de totale geneeskunde en voor het publiek stellen wij deze actuele stand van het wetenschappelijk onderzoek ter beschikking.
<br />
<br />
Terwijl de conventionele ontwikkeling van medicamenten op onderzoek berust, dat zich dan in de geneeskundige praktijk moet bewijzen, is de homeopathie in eerste instantie een succesvolle geneeskundige praktijk, die zich in het wetenschappelijk onderzoek moet bewijzen.
<i>Health services research</i> studies in de homeopathie in de dagelijkse praktijk vertonen klinisch relevante verbeteringen van symptomen en levenskwaliteit, vaak vergelijkbaar met die van conventionele therapieën; maar er worden minder bijwerkingen gemeld. In de helft van alle gezondheids-economische evaluaties gaat de homeopathie met minder kosten gepaard. Een causaal verband tussen geneesmiddeltherapie en therapieresultaat kan om methodologische redenen echter uit deze studies niet worden afgeleid.
<br />
<br />
De hier onderzochte <i>gerandomiseerde gecontroleerde klinische studies</i> (uitsluitend methodologisch hoogwaardige studies in geïndividualiseerde homeopathie met hoge potenties) geven, in overeenstemming met vroegere onderzoeken, aanwijzingen voor een superioriteit van klassieke homeopathie in vergelijking met placebo, dus voor een specifiek effect van hoge potenties. Een definitief wetenschappelijk oordeel is wegens de heterogene verzameling van studies en het geringe aantal kwalitatief hoogstaande studies echter momenteel niet mogelijk.
<br />
<br />
Een beoordeling van de <i>meta-analyses</i> in de homeopathie laat overwegend statistisch significante resultaten ten opzichte van placebo zien, die op een specifieke werkzaamheid van gepotentieerde geneesmiddelen wijzen. Afhankelijk van de gebruikte selectiecriteria worden hierbij verschillende studies in de evaluatie opgenomen. Het merendeel van de studies, ook van de methodologisch hoogwaardige, wijst in alle onderzochte reviews (incl. Shang et al.) op de superioriteit van de homeopathische therapie ten opzichte van placebo. Deze bevindingen worden door de auteurs van de desbetreffende meta-analyses ten dele sterk gerelativeerd. De aangevoerde voorbehouden, b.v. ten aanzien van de studiekwaliteit, beantwoorden hierbij niet altijd aan de gebruikelijke wetenschappelijke standaarden en daarnaast wijzen ze met nadruk op een verondersteld gebrek aan plausibiliteit van de werkzaamheid van hoog-gepotentieerde geneesmiddelen.
<br />
<br />
In het <i>fundamentele onderzoek</i> bevinden zich veel kwalitatief hoogwaardige studies, die specifieke effecten ook voor hoge potenties lieten zien, daaronder inmiddels ook onafhankelijk gerepliceerde experimentele modellen. Voor het fysisch-chemisch-farmaceutische evenals voor het biologische werkingsprincipe zijn er eerste empirische aanwijzingen, maar nog geen volledig doordachte theorie.
<br />
<br />
Een <i>samenvattende beoordeling</i> van klinische onderzoeksgegevens bewijst in voldoende mate dat een homeopathische behandeling een therapeutisch nut (effectiveness) heeft.
<br />
<br />
De resultaten van talrijke placebogecontroleerde studies evenals experimenten uit het fundamentele onderzoek spreken daarnaast voor een specifieke werking (efficacy) van gepotentieerde geneesmiddelen.
<br />
<br />
<i>Met het oog op de toekomst</i> zijn er veel belangrijke open onderzoeksgebieden – met name: <br />
• Fundamenteel onderzoek ter optimalisering van de laboratoriummodellen en ter begrip van het werkingsprincipe <br />
• Onafhankelijke replicaties van studies in klinisch en fundamenteel onderzoek <br />
• Onderzoek van de homeopathische zorg in de dagelijkse praktijk, ook in combinatie met conventionele geneeskunde <br />
• Gezondheids-economische analyses, die kosten en baten evalueren (kosteneffectiviteit)
<br />
<br />
<i>Presidium van de Wissenschaftliche Gesellschaft für Homöopathie (WissHom)
Köthen (Anhalt), mei 2016 </i></blockquote>
De geneeskunde komt straks nog terug. <a href="http://www.steinerverlag.com/rudolf-steiner-verlag-aktuell/neuerscheinungen-neuauflagen/detailansicht/procat/steiner-ve-neuerscheinung/prod/die-mission-einzelner-volksseelen-im-zusammenhange-mit-der-germanisch-nordischen-mythologie.html" rel="nofollow" target="_blank">Maar eerst dit.</a>
</div>
<blockquote>
Steiner, Rudolf: <i>Die Mission einzelner Volksseelen im Zusammenhange mit der germanisch-nordischen Mythologie
</i><br />
<br />
Im Juni 1910 war Rudolf Steiner einer Einladung der Skandinavischen Sektion der Theosophischen Gesellschaft gefolgt, um einen Vortragszyklus über «Die Mission einzelner Volksseelen im Zusammenhang mit der germanisch-nordischen Mythologie» zu halten. Vortragsort war das Nobel-Institut in Oslo (damals: Kristiania). Die Vorträge umfassen eine systematische und maßgebliche Darstellung Rudolf Steiners über «Volksgeister» und «Zeitgeister» als in der geschichtlichen Evolution wirksame Wesenheiten der geistigen Hierarchien.
<br />
<br />
Der Text der Vorträge erschien zuerst 1911 «nach einer vom Vortragenden nicht durchgesehenen Nachschrift» als Manuskriptdruck XIII in der Reihe der Vortragszyklen. Später hat Rudolf Steiner die 1. Auflage eingehend durchgesehen, zahlreiche Korrekturen vorgenommen und 1918 um eine Vorrede ergänzt. Der Wortlaut der von Steiner durchgesehenen Ausgabe, als 2. Auflage 1922 erschienen, liegt dem Text in der Gesamtausgabe zugrunde. Die überarbeitete 6. Auflage enthält neu eine Darstellung der Textgrundlagen, ein Verzeichnis sämtlicher Korrekturen Steiners und einen vollständig neu bearbeiteten Kommentar.
<br />
<br />
Elf Vorträge, Oslo (damals: Kristiania)<br />
7. bis 17. Juni 1910 (Zyklus 13) <br />
Herausgeber: Cornelius Bohlen<br />
Rudolf Steiner Gesamtausgabe<br />
GA 121, Seiten: 304, Gebunden mit Buchschleife<br />
6. Auflage 2017<br />
978-3-7274-1211-0<br />
Rudolf Steiner Verlag<br />
Lieferbar in 2 bis 5 Arbeitstagen<br />
<br />
Preis: CHF 62.00 / EUR 54.00</blockquote>
De uitgeverij laat weten over deze ‘Neuedition GA 121’:
</div>
<blockquote>
‘Rudolf Steiners Vortragszyklus «Die Mission einzelner Volksseelen», der sogenannte Volksseelenzyklus, ist in einer Neuausgabe erschienen, der ein besonderer Stellenwert zukommt. Sie folgt der 2., von Steiner überarbeiteten Auflage und weist zum ersten Mal in einem Stellenverzeichnis alle eigenhändigen Korrekturen nach, die Rudolf Steiner am Manuskriptexemplar angebracht hat, sowie alle weiteren Korrekturen späterer Herausgeber. Damit wird es möglich, den seltenen Fall einer von Rudolf Steiner persönlich vorgenommenen Redaktion einer Vortragsnachschrift mitzuverfolgen. Dies ist nicht nur von editorischem Interesse, sondern berührt einen zentralen Punkt im Umgang mit Rudolf Steiners Werk, das zum großen Teil aus von ihm nicht redigierten Vortragsnachschriften besteht. Dabei geht es nebst der Präzision der stenografischen Mitschriften auch um die Situationsgebundenheit der Vorträge, die von Ort, Zeit, latenten Fragen des Publikums und der aktuellen geistigen Konstellation bestimmt wird, was der gedruckte Wortlaut nicht immer wiedergeben kann. Wo eigenhändige Durchsichten Rudolf Steiners fehlen, ist eine Lektüre gefordert, die gedanklich nachzuschaffen hat, was in mehr erzählend-schildernder Gestalt erscheint – mit dem Ergebnis, dass das Zitieren aus Steiners Vorträgen durch das Einbringen selbst erarbeiteter Evidenzen ersetzt werden könnte.’</blockquote>
We gaan verder:
<br />
<blockquote>
<a href="http://www.anthroposophische-gesellschaft.org/contents-statische-inhalte/news-einzelansicht/?tx_ttnews%5Btt_news%5D=224&cHash=a0a0430b31693a20fc872090871f3ab5" rel="nofollow" target="_blank">Mitteilungen | März 2017</a><br />
<i>Sonderausgabe zum Zukunftsprozess der Anthroposophischen Gesellschaft
</i><br />
<br />
«In der Zukunft wird es so sein, daß alle Aufgaben, die der Einzelne hat, Aufgaben der Gemeinschaft sein werden, und daß jeder die Aufgaben der Gemeinschaft zu seinen eigenen machen muß. Aber so etwas kann man nicht organisieren, sondern nur assoziieren.»
Rudolf Steiner, in einer Fragenbeantwortung während der Freien Antbroposophischen Hochschulkurse in Stuttgart am 20. März 1921, GA 217a
<br />
<br />
<i>Inhalt</i><br />
Zwischenbericht <br />
aus dem Zukunftsprozess der Anthroposophischen Gesellschaft in Deutschland
<br />
<br />
<i>Stimmen </i><br />
zur Zukunft der Anthroposophischen Gesellschaft
<br />
<br />
<i>Gespräche</i><br />
mit Friedrich Glasl, Monika Elbert, Gottfried Stockmar, Mechtild Oltmann-Wendenburg, Thomas Kracht, Dirk Kruse, Petra Kühne, Johannes Kiersch, Rudolf Gädeke, Franziska Bücklers, Johannes Greiner, Wolfgang Gutberlet, Sebastian Boegner, Lydia Fechner, Claudia Grah-Wittich, Hanjo Achatzi
<br />
<br />
<i>Perspektiven </i><br />
zur Zukunft der Anthroposophischen Gesellschaft in Deutschland<br />
(Zusammenfassung aus den Protokollen der Zukunftskonferenz vom 6. November 2016 in Kassel)<br /><br />
<i>Dateien:</i> 1703_agid_mitteilungen_ysq.pdf</blockquote>
Ook verschenen:
</div>
<blockquote>
<a href="https://www.peterlang.com/view/product/25111" rel="nofollow" target="_blank">Anthroposophy and Science </a><br />
An Introduction<br />
Peter Heusser
<br />
<br />
This book is the first thorough introduction into the scientific basis of anthroposophy and anthroposophical medicine in the context of academic science. On a sound epistemological basis and in the context of current debates it analyses basic concepts of physics, chemistry, genetics, morphogenesis, biology, neurobiology, psychology, and philosophy of mind, with an emphasis on the problems of life, mind-body interactions, and free will. The result is a non-reductionistic anthropology acknowledging the emergent properties of body, life, soul, and spirit as equally real entities. This concurs with the basic concepts of anthroposophy and anthroposophical medicine, the justification of which is discussed in relation to the history and methodology of science as well as evidence based medicine.</blockquote>
Over <a href="https://www.peterlang.com/view/product/25111?tab=aboutauthor" rel="nofollow" target="_blank">de auteur:</a>
<br />
<blockquote>
Peter Heusser is a medical doctor with a comprehensive experience in practicing, teaching and research in anthroposophical medicine, first at the University of Bern and in Swiss national research projects. He is now Professor for the Theory of Medicine, Integrative and Anthroposophical Medicine, and Head of the Institute for Integrative Medicine at Witten/Herdecke University, Germany.</blockquote>
En over <a href="https://www.peterlang.com/view/product/25111?v=toc" rel="nofollow" target="_blank">het boek zelf:</a><br />
<blockquote>
Book (EPUB)<br />
<br />
ISBN:<br />
9783653950472<br />
<br />
DOI:<br />
http://dx.doi.org/10.3726/978-3-653-06753-8<br />
<br />
Availability:<br />
Available<br />
<br />
Subjects:<br />
1. Theology and Philosophy<br />
<br />
Formats:<br />
1. EPUB<br />
2. PDF<br />
3. Hardback<br />
<br />
Redeem Token<br />
<br />
Prices <br />
Recommended Retail Price<br />
CHF** SFr.71.65EURD** €66.64EURA** €67.20EUR* €56.00GBP* £45.00USD* $72.95<br />
Buy eBook <br />
<br />
Frankfurt am Main, Berlin, Bern, Bruxelles, New York, Oxford, Wien, 2016. 368 pp.</blockquote>
Ik vermoed dat het <a href="http://www.schattauer.de/de/book/detail/product/599-anthroposophische-medizin-und-wissenschaft.html" rel="nofollow" target="_blank">dit boek is:</a>
</div>
<blockquote>
<i>Anthroposophische Medizin und Wissenschaft</i><br />
Beiträge zu einer integrativen medizinischen Anthropologie<br />
Mit einem Geleitwort von Eckhart G. Hahn<br /><br />
1. Ndr. der 1. Aufl. 2011. 272 Seiten, 2 Tab., kart.<br />
<br />
<i>Peter Heusser</i><br />
<br />
Zum Inhalt<br />
Anthroposophische und naturwissenschaftliche Konzepte in der Medizin – gegen- oder miteinander?
<br />
<br />
Zahlreiche Studien belegen: Der Wunsch nach komplementären medizinischen Methoden wächst. Oft suchen die Patienten hier, was sie in der Schulmedizin vermissen. Werden dort die Phänomene von Leben, Seele und Geist ursächlich auf die Wechselwirkung von Molekülen zurückgeführt, machen komplementärmedizinische Richtungen auch immaterielle Wirkprinzipien geltend. Daran entzünden sich viele Kontroversen – und eine Zusammenführung beider Sichtweisen fehlt bisher weitgehend.
<br />
<br />
Peter Heusser zeigt am Beispiel der anthroposophischen Medizin, dass eine zeitgemäße, wissenschaftlich belegbare Gesamtsicht des Menschen möglich ist, die materielle und immaterielle Faktoren gleichermaßen anerkennt. Anhand von Rudolf Steiners erkenntniswissenschaftlichen Schriften und Goethes naturwissenschaftlicher Erkenntnismethode beleuchtet er Grundkonzepte der modernen Medizin und weist auf: Eine geisteswissenschaftliche Erweiterung der Naturwissenschaft ist unumgänglich. Seit Jahren mit großem Einsatz in der anthroposophischen Medizin und universitären Lehre und Forschung tätig, zeigt der Autor, wie eine in sich differenzierte, aber einheitliche medizinische Anthropologie und eine integrativmedizinische Therapieforschung im Sinne einer evidenzbasierten Medizin ausgebaut werden können, um dem berechtigten Bedürfnis der Patienten nach umfassender Betreuung gerecht zu werden.
<br />
<br />
Das Buch richtet sich an alle Ärzte und Wissenschaftler, insbesondere mit Schwerpunkt Anthroposophische Medizin, Komplementärmedizin und Integrative Medizin sowie Wissenschaftstheorie und Medizingeschichte.
<br />
<br />
Keywords: Anthroposophie, Komplementärmedizin, Integrative Medizin, integrative medizinische Anthropologie, Rudolf Steiner, Johann Wolfgang von Goethe
<br />
<br />
Neuerscheinung vom<br />
15. Dezember 2010<br />
D: € 49,99<br />
A: € 51,40<br />
ISBN: <br />
978-3-7945-2807-3 (Print) <br />
978-3-7945-6638-9 (eBook PDF) <br />
€ 49,99<br />
incl. MwST<br />
excl. Versand</blockquote>
En <a href="http://www.vamg.ch/Detailansicht.5992.0.html?tt_products%5Bproduct%5D=639" rel="nofollow" target="_blank">niet dit: </a></div>
<blockquote>
Heusser, Peter
<br />
<i>Anthroposophie und Wissenschaft
</i><br />
Eine Einführung |
<br />
Erkenntniswissenschaft, Physik, Chemie, Genetik, Biologie, Neurobiologie, Psychologie, Philosophie des Geistes, Anthropologie, Anthroposophie, Medizin
<br />
<br />
Dieses Buch ist die erste gründliche Einführung in die Wissenschaftsgrundlagen der Anthroposophie und der anthroposophischen Medizin im Kontext der akademischen Wissenschaft. Dabei ermöglicht die Erkenntniswissenschaft Rudolf Steiners eine bisher kaum beachtete solide Grundierung der modernen Wissenschaften. Physik, Chemie, Genetik, Morphogenese, Biologie, Neurobiologie, Psychologie, Anthropologie und Philosophie des Geistes werden durch sie ihrer reduktionistischen Form entkleidet und bilden so die empirische Grundlage eines neuen, geistgemäßen wissenschaftlichen Verständnisses von Mensch und Natur. Das wird an aktuellen Grundfragen nach dem Wesen der Substanz, des Lebens, der Wechselwirkung von Leib und Seele und der Freiheit des menschlichen Geistes aufgezeigt. Das Resultat ist eine nicht-reduktionistische Anthropologie, die die emergenten Eigenschaften von Körper, Leben, Seele und Geist als verschiedene, aber gleichermaßen reale Wesensschichten des Menschen anerkennt. Das ist kongruent mit den grundlegenden Konzepten der Anthroposophie und anthroposophischen Medizin, aber auch mit der klassischen Anthropologie des Abendlandes. Es wird gezeigt, wie sich diese Anthropologie historisch und erkenntnismethodisch in die moderne Anthroposophie weiterentwickelt hat, und wie sich deren Erkenntnisresultate zur modernen naturwissenschaftlichen Forschung verhalten, besonders in der Medizin. Das Buch ist auch als Wissenschaftsgrundlage der Pädagogik sowie anderer Fachgebiete geeignet, die es mit dem Menschen als Ganzem zu tun haben.
<br />
<br />
Titelnummer: 1568<br />
ISBN: 978-3-7235-1568-6<br />
Lieferbarkeit: lieferbar<br />
<br />
<i>Produktdetails</i><br />
<br />
Seiten: <br />
400<br />
Einband: <br />
Geb.<br />
Abmessungen: <br />
15,8 x 23 cm<br />
Gewicht (in Kg): <br />
0.88<br />
Abbildungen: <br />
Auflage: <br />
Lizenzausgabe<br />
Erscheinungsjahr: <br />
2016<br />
Sprache: <br />
deutsch</blockquote>
Of zou het toch hetzelfde zijn? Ik weet het niet. Maar ik denk het niet. In ieder geval is het totaal verschillend van hoe we vandaag begonnen.<br />
<div style="text-align: right;">
. </div>
</div>
Michel Gastkemperhttp://www.blogger.com/profile/11703149973290737335noreply@blogger.com11tag:blogger.com,1999:blog-8949960496173157471.post-49295150383480508282017-02-21T20:11:00.000+01:002017-02-21T22:23:59.368+01:00Raw<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjGh2IjPQG29yWkrlesnR55JKntzUF_LuYa1z_FUT79cvdFTHivQbMvTTK5-HhipCNcT8hnZb50IzCyaMQBYYbzjew7WoYkpufC1606woUaJZVpc7G09jSRSE_ZLUA-PNdsSsl9R5HDfpNX/s1600/P9140152.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjGh2IjPQG29yWkrlesnR55JKntzUF_LuYa1z_FUT79cvdFTHivQbMvTTK5-HhipCNcT8hnZb50IzCyaMQBYYbzjew7WoYkpufC1606woUaJZVpc7G09jSRSE_ZLUA-PNdsSsl9R5HDfpNX/s400/P9140152.JPG" width="400" /></a></div>
<br />
Een eenvoudig bericht vandaag. Nou ja, of het echt eenvoudig is, moet maar blijken. In de twee weken sinds de vorige keer in <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2017/02/exclusief.html" rel="nofollow" target="_blank">‘Exclusief’</a> op 6 februari, zijn bij Motief twee berichten verschenen. Op 13 februari <a href="https://www.motief.online/actueel/leren-van-de-antroposofische-kijk-op-zorg/" rel="nofollow" target="_blank">‘Leren van de antroposofische kijk op zorg’:</a>
<br />
<blockquote>
Augustus vorig jaar was het alleen nog zoeken naar de beste kandidaat. Inmiddels is die gevonden: Pim Blomaard (foto). We hebben het over het Bernard Lievegoed Onderzoekscentrum. Voorheen de Bernard Lievegoed leerstoel aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Op 8 februari liet de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders (NVAZ) weten dat de Vrije Universiteit Amsterdam (VU) per februari 2017 een onderzoekscentrum op het gebied van antroposofische zorgverlening start.
<br />
<br />
De “onderzoeksvragen bevinden zich op zowel gedragskundig als ethisch gebied en de resultaten dragen bij aan het ontwikkelen en verbeteren van de kwaliteit van de zorg voor de cliënten en ondersteunen de zorgorganisaties en hun medewerkers in hun werk. Het onderzoek richt zich vooral op de concretisering van de antroposofische visie in de praktijk van de zorgverlening en op het evalueren daarvan. Onderwerpen zijn bijvoorbeeld de wederkerigheid in de zorgrelatie, de werking van rituelen, de werking van zelfsturende teams op de eigen regie en zelfstandigheid van cliënten, effectiviteit van individuele diagnostiek, zingeving bij dementie, stervensbegeleiding en spiritual care.”
<br />
<br />
“De NVAZ en de VU hebben Pim Blomaard aangesteld als hoofdonderzoeker. Blomaard is in 2010 gepromoveerd bij Hans Reinders en is zestien jaar als bestuurder werkzaam geweest bij de antroposofische zorginstelling Raphaëlstichting. VU-hoogleraar Ruard Ganzevoort en decaan van de faculteit der Godgeleerdheid was nauw betrokken bij de opzet van het onderzoekscentrum en de selectie van de hoofdonderzoeker: ‘Met de keuze voor Pim zijn we zeker van een goede voortzetting van het onderzoek van Hans en de Bernard Lievegoed Leerstoel.’”
<br />
<br />
Hetzelfde liet Ruard Ganzevoort op 10 februari ook weten in het universiteitstijdschrift Ad Valvas: “We kunnen leren van de antroposofische kijk op zorg”. Hij zegt in dat interview onder meer: “De vraag die het centrum stelt is: hoe vertaalt de antroposofische levensbeschouwing zich in de praktijk? Het bijzondere van antroposofische zorg is dat die op een andere manier naar mensen kijkt. Meer naar de persoon, vanuit zingeving en ethiek. Het gaat niet alleen over het technisch verhelpen van problemen.”
<br />
<br />
Op de vraag van interviewster Marieke Kolman “Antroposofen geloven in een ziel. Daar is toch niets wetenschappelijks aan?” antwoordt Ganzevoort: “Niemand heeft ook ooit een psyche gezien en er zijn wel psychologen die haar bestuderen. We kunnen niet onderzoeken of de ziel bestaat, maar we kunnen wel kijken hoe die visie op de mens doorwerkt in de zorg. Dit onderzoek is een kritische reflectie op wat er gebeurt in de zorgpraktijk. Als je niet naar mensen kijkt vanuit een gebrek, maar als mens, hoe vertaalt zich dat in concrete behandelmethoden?”</blockquote>
Gisteren kwam daar <a href="https://www.motief.online/actueel/triodos-bank-gaat-eindelijk-bouwen-op-de-reehorst/" rel="nofollow" target="_blank">‘Triodos Bank gaat eindelijk bouwen op de Reehorst’</a> bij:
</div>
<blockquote>
Bijna twee jaar geleden meldden we hier dat Triodos Bank plande eind 2016 te beginnen met nieuwbouw op Landgoed de Reehorst in Driebergen. Dat werd echter niet gehaald. Wel ten aanzien van het naastgelegen station Driebergen-Zeist. Want op 10 januari meldde de website Triodos Bank op de Reehorst:
“Eind december 2016 is ProRail gestart met de uitvoering van de herstructurering van het stationsgebied. De komende jaren wordt het station vernieuwd, het aantal sporen uitgebreid naar vier en zal de Hoofdstraat straks onder het spoor doorgaan met een tunnel.
<br />
<br />
De eerste werkzaamheden bestonden uit het rooien van de bomen aan de noordzijde van landgoed De Reehorst. De strook grond waar deze bomen op stonden, gelegen rond Antropia, is eigendom van ProRail. Die zal bij de herinrichting van het landgoed ter compensatie nieuwe bomen terugplanten op het landgoed.”
<br />
<br />
Verder wordt door Triodos Bank gemeld: “Vanaf 2017 staat de daadwerkelijke bouw op de planning, beginnende bij de voorbereidende werkzaamheden.” In juli begint de bouw dan echt. “We streven er naar om het zeer duurzame nieuwe kantoor eind 2018 op te leveren.”
<br />
<br />
Het gebouw komt op de plaats van de twee bungalows, die intussen zijn afgebroken. Ten zuidwesten komt een nieuwe parkeerplaats, die via de andere kant kan worden bereikt, dus helemaal om het landgoed heen. Dit om het stationsgebied te ontlasten: “Deze parkeerplaats krijgt een capaciteit van 400 auto’s; 250 voor het nieuwe kantoor van Triodos Bank en 150 voor congrescentrum Antropia. De ontsluiting vindt vanaf de Hoofdstraat plaats.”
<br />
<br />
ProRail liet op 15 februari weten in maart te starten met de vernieuwing van het stationsgebied, met een eigen parkeergelegenheid: “We bouwen een nieuw station, met een nieuw busstation én een nieuwe parkeergarage met ongeveer 600 parkeerplaatsen.” Over het lot van de bomen werd een dag eerder een apart bericht gemaakt: “In totaal zullen ongeveer 300 bomen worden gerooid om ruimte te maken voor het nieuwe stationsgebied.” Maar ook: “Als het stationsgebied klaar is zijn er meer bomen (zoals beuken en eiken) teruggeplaatst dan dat er gekapt zijn.”
<br />
<br />
De gemeente Utrechtse Heuvelrug, waaronder Driebergen valt, is al in eerder stadium akkoord gegaan met de plannen van Triodos Bank. Op de website van de gemeente zijn alle desbetreffende documenten in te zien, waaronder het definitief ontwerp.
<br />
<br />
<i>Update 21 februari:
</i><br />
<br />
Uit een nieuwsbericht van 6 januari op Hillridge.nl blijkt dat Triodos Bank de eigen voorwaarde om nieuwbouw te plegen, namelijk uiteindelijk eigenaar te worden van landgoed de Reehorst, heeft verlaten. Het eigendom van het landgoed blijft in handen van Stichting de Reehorst, die de grond onder het gebouw in eeuwige erfpacht geeft aan de bank. Als reden voor deze koerswijziging geeft een woordvoerder aan: “Triodos is in de eerste plaats een bank en het beheer en onderhoud van een landgoed is een heel andere tak van sport.”</blockquote>
Ook Antroposofie Magazine had nieuwe berichten. Op 15 februari berichtte het over deze <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/actualiteiten/conferentie-over-meditatie/" rel="nofollow" target="_blank">‘Conferentie over meditatie’:</a></div>
<blockquote>
In het Goetheanum in het Zwitserse Dornach is deze zomer voor het eerst een openbare conferentie die helemaal is gewijd aan antroposofische meditatie. Living Connections is een introductie op de antroposofische scholingsweg, voor iedereen die meer wil weten over de methoden en fundamenten. Dus wil je deze zomer diep in de meditatie duiken, meld je dan aan!
<br />
<br />
Van 7 tot en met 9 juli zullen mensen uit de hele wereld samenkomen in het Goetheanum om hun ervaringen te delen vanuit de praktijk van wetenschap en kunst, uit hun professionele en dagelijkse leven. De titel Living Connections wijst enerzijds op de verbinding met onszelf, op een innerlijke dialoog die ons met het hogere kan verbinden, anderzijds op je verbinding met andere mensen, met de natuur en de wezens in de wereld. Het doel van deze dagen is door ontmoeting en gesprek intieme en intense ruimten te openen, waarin levende verbindingen ontstaan en ontdekt kunnen worden, als dienende impuls voor een open toekomst. Iedereen is welkom, ongeacht achtergrond, voorkennis en ervaring.
<br />
<br />
De bijeenkomst is onderdeel van het Goetheanum Meditation Worldwide Initiative. Dit netwerk begon tien jaar geleden in een kleine groep. Intussen omvat het wereldwijd enkele honderden mensen. Met elkaar willen zij de antroposofische meditatie onderzoeken, ontwikkelen en in de huidige wereld zichtbaar maken. De organisatie is in handen van de Algemene Antroposofische Vereniging. Ook vanuit de Antroposofische Vereniging in Nederland werken er een aantal mensen mee aan de conferentie, onder meer Auke van der Meij, Clarine Campagne, Ron Dunselman en Rik ten Cate. Er zijn onder meer workshops over mediteren met muziek en euritmie, meditatie en sociale kunst en antroposofische meditatie in relatie tot boeddhistische meditatie. Meer informatie over het programma en de aanmelding vind je hier.</blockquote>
Gisteren werd <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/uitgelicht/raw-of-niet-raw/" rel="nofollow" target="_blank">‘Raw of niet-raw?’</a> geplaatst:
</div>
<blockquote>
“Hoe rauwer hoe gezonder” klinkt het uit eetgelegenheden met namen als ‘smoothiebar’ en ‘raw restaurant’. Hun groeiende groep bezoekers zegt zich heel goed te voelen bij het ongekookte menu. Het zou je energieker maken. Sommigen ervaren een ‘lichtere staat van zijn’ of hebben minder last van emotionele schommelingen. Maar er zijn ook minder positieve bijeffecten: bij langdurig alleen maar raw eten kun je last krijgen van onder andere ondergewicht, tandbederf, groeiachterstanden, een verstoorde menstruele cyclus en vitamine B12-tekort.
<br />
<br />
Onze voedingsdeskundige Petra Essink plaatst in AM van maart 2017 het thema ‘raw food’ in een groter perspectief: in de cyclus van ontstaan-groeien-rijpen-bederven en vergaan. Oftewel: tussen leven en dood. “Realiseer je dat mensen van nature een voorliefde hebben voor dood voedsel”, schrijft ze. “En dit betreft niet alleen het verlangen naar geraffineerde kristalsuiker en zout (doder kan haast niet). Ook koffie moet helemaal doodgeroosterd worden voordat het zijn eigenlijke genotswaarde krijgt. En knapperige korstjes (slechts één stadium verwijderd van het ‘verbranden’) maken cakes en burgers pas echt lekker... Blijkbaar geldt: hoe minder leven, hoe meer beleven.”
<br />
<br />
Welke stem klinkt het sterkst bij jou? De ene vraagt: wat is goed voor mij? De andere, die sterk wordt opgeroepen in reclamespotjes en andere media, heeft de neiging het eerste stemmetje te overstemmen en roept: waar verlang ik naar? Oftewel: kies ik voor het versterken van mijn levensprocessen (grofweg de linkerkant van de curve) of ga ik voor het bevredigen van mijn verlangens (in grote lijnen rechts van de curve)?
Beide stemmen willen op z’n minst gehoord worden.
<br />
<br />
<i>
Het artikel is gepubliceerd in Antroposofie Magazine nummer 5 van 3 maart 2017.</i></blockquote>
Gaan we naar ‘Artikelen – Helemaal te lezen’ vinden we daar onder de datum van 16 februari zelfs deze <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/artikelen/schijf-van-zes/" rel="nofollow" target="_blank">‘Schijf van zes’:</a></div>
<blockquote>
De ‘schijf van vijf’, wie is er niet groot mee geworden? Door elke dag voldoende uit elk vak van de schijf te eten zorg je volgens het Voedingscentrum voor variatie en krijgt je lijf wat het nodig heeft. Als het om vitaliteit gaat kun je er anders naar kijken. Dan zou je je voeding meer moeten afstemmen op de levensprocessen die zich in je lichaam voltrekken. Advies: eet zowel wortel-, stengel-, blad-, bloem-, vrucht- als zaadgewassen.
<br />
<br />
<i>Tekst: Petra Essink
</i><br />
<br />
Dit jaar presenteerde het Voedingscentrum een nieuwe versie van de ‘schijf van vijf’. De samenstellers keken niet langer alleen naar losse vitamines en mineralen, maar onderzochten wat de invloed is van bijvoorbeeld brood, noten, zuivel, thee en groente en fruit op onze gezondheid. En dat is revolutionair te noemen! De bontgekleurde voedingscirkel, ingedeeld in vijf vakken productgroepen waaruit je iedere dag iets zou moeten eten, wordt al sinds 1953 gebruikt in de voorlichting over gezonde voeding. In de nieuwe versie wordt meer nadruk gelegd op hele voedingsmiddelen in plaats van op alleen voedingsstoffen. Voor mij een erkenning van het feit dat het geheel van een voedingsmiddel meer is dan de som der delen van de samenstellende voedingstoffen. Wat dat meer precies is, daarover doet het Voedingscentrum geen uitspraken. En dat is begrijpelijk, want dat surplus, noem het vitaliteit, levenskracht of voedingsenergie, is niet zo gemakkelijk te vangen in wetenschappelijke onderzoeksmethoden.
<br />
<br />
Als je je gaat verdiepen in vitaliteit of levenskracht, verlaat je het veilige terrein van de meetbare, telbare en weegbare voedingsstoffen. Dan kom je terecht in de wereld van de levensprocessen, zoals verterings-, reproductie-, ademhalings-, opname-, uitscheidings-, instandhoudings-, groei- en warmteprocessen. Best ingewikkeld, want dit is een bijzonder ingenieus en nauwkeurig uitgebalanceerd krachtencomplex dat niet zomaar in een schijf van vijf, zes of meer is te vangen.
<br />
<br />
<i>[tekst loopt door onder afbeelding]</i>
<br />
<br />
<i>Wortel, blad en bloem</i>
<br />
<br />
Er bestaat een manier om die proceskant van voeding praktisch te maken. Als het om plantaardige voeding gaat, kun je botanisch vaststellen dat in de verschillende plantendelen (wortel, stengel, blad, bloem, vrucht en zaad) verschillende levensprocessen overheersen. Als je bijvoorbeeld kijkt naar wortelgewassen, dan ligt het voor de hand om te constateren dat hier de processen van opname (water en voedingsstoffen) de overhand hebben. Ademhalingsprocessen vinden met name plaats in het blad (de koolzuurassimilatie). Een stengelgewas, bleekselderij bijvoorbeeld, is ‘groots’ in transport- en verbindingsprocessen: een stengel transporteert liters vocht en voedingsstoffen en verbindt de wortel met de bloem en de vrucht. Ook bloemen, vruchten en zaden zijn uniek wat betreft hun levensprocessen. In een bloem komen de zuivere vegetatieve groeiprocessen grotendeels tot stilstand. Bloemen en vruchten doen aan rijpen: er ontwikkelt zich daar bovenop zo’n stengel iets heel anders en verfijnds, met bijzondere eigen vormen, kleuren en geuren. En ze houden zich volop bezig met voortplantingsprocessen. Insecten zijn dol op bloemen. Samen met de wind brengen ze een hoop leven in de brouwerij daar in die hogere regionen van een plant.<br />
<br />
<i>Hoofd, hart en handen</i>
<br />
<br />
Niet alleen planten zijn doortrokken van levensprocessen, ook mensen zitten er vol mee. En het bijzondere – en dan komen we op een stukje typisch antroposofische voedingsleer – is dat je als mens ook iets ‘worteligs’ in je draagt en wel in je hoofd. Wortels in je hoofd? Ja, daar waar onze mond en ook de meeste zintuigen gelokaliseerd zijn, doen we, meer dan in de rest van ons lichaam, aan het opnemen van fysieke voeding én van geestelijke voeding in de vorm van waarnemingen. En onze longen, die in het midden van ons lichaam zitten, doen eigenlijk hetzelfde als blaadjes, namelijk ademhalen. Daal je verder af naar beneden in het menselijk lichaam, naar je spijsvertering, je voortplantingsorganen en vandaar naar je ledematen, dan kun je diverse activiteiten herkennen die planten in hun bloemgebied ook uitvoeren. Voortplanten bijvoorbeeld en het transformeren van voedingsstoffen naar persoonlijke lichaamssubstantie.
<br />
<br />
<i>Schijf van zes
</i><br />
<br />
In het menu van onze tijd doen de vruchtgewassen het goed, zoals tomaten, komkommers en granen (met name tarwe). En ook blaadjes (in de vorm van salades) zijn populair. De wortelgewassen staan echter onder druk. De oranje peen is wel fier overeind gebleven, maar wie eet er tegenwoordig nog regelmatig schorseneren, koolraap of meiknollen? Vanuit vitaliteit bezien kunnen we de tip ‘eet gevarieerd’ van het Voedingscentrum, een heel andere invulling geven. Dus niet: eet voldoende van de producten uit de verschillende schijven om de aanbevolen dagelijkse hoeveelheden (ADH) voedingstoffen binnen te krijgen. Maar: eet voeding die een uitdrukking is van een breed scala aan levensprocessen: eet wortel-, stengel-, blad-, bloem-, vrucht- én zaadgewassen. Daar zou je best een leuke schijf van kunnen maken.</blockquote>
Van de landbouw en voeding nu naar het onderwijs. Op 15 februari meldde de Vereniging van vrijescholen <a href="http://www.vrijescholen.nl/4577/steun-van-eerste-kamer-voor-wetsvoorstel-lerarenregister/#.WKTF4IWcEdU" rel="nofollow" target="_blank">‘Steun van Eerste Kamer voor wetsvoorstel lerarenregister’:</a></div>
<blockquote>
Een ruime meerderheid van de Eerste Kamer stemt in met het wetsvoorstel voor een verplicht lerarenregister. Op verzoek van de PvdA wordt de invoering met één jaar uitgesteld. Na een lange aanloop was het zover: de Eerste Kamer behandelde plenair het wetsvoorstel voor een verplicht lerarenregister.
<br />
<br />
De dag begon met het aanbieden van de petitie ‘Stop dit lerarenregister’ door de lerarenvakbond Leraren in Actie. De petitie tegen het register is uiteindelijk door bijna 29.000 leraren ondertekend. Naast dit massale verzet hadden ook de sectorraden (de PO Raad, de VO Raad en de MBO Raad) nog van zich laten horen vlak voor het debat. In een brief verzetten ook zij zich tegen de invoering van het register.
<br />
<br />
<i>Uitstel
</i><br />
<br />
De senatoren bleken echter niet onder de indruk van alle bezwaren. De overwegende stemming was dat het register juist de positie van leraren versterkt. De overgebleven bezwaren verdwenen snel toen staatssecretaris Sander Dekker bereid bleek aan diverse wensen van fracties te voldoen. Zo stemde Dekker gemakkelijk in met het door de PvdA verlangde uitstel van het invoeringstraject met één jaar. Dit betekent dat pas in augustus 2018 alle leraren in het register moeten staan. Ook zegde de staatssecretaris toe om de voortgang van de invoering zorgvuldig te monitoren en de Eerste Kamer hierbij te betrekken.
<br />
<br />
<i>Ruime meerderheid
</i><br />
<br />
Volgende week stemt de Eerste Kamer over het wetsvoorstel. Zoals het er nu naar uitziet, zal een ruime meerderheid van VVD, CDA, PvdA, GroenLinks en PVV het wetsvoorstel steunen. Tot de tegenstanders behoren naast de kleine christelijke partijen (SGP en CU) ook D66 en de SP. Hiermee zal de stemverhouding in de Eerste Kamer precies gelijk zijn aan die in de Tweede Kamer afgelopen oktober.</blockquote>
Eerder, op 19 december, had de vereniging <a href="http://www.vrijescholen.nl/4364/leerlingen-met-vmbo-advies-willen-ook-naar-de-vrijeschool/#.WKxWdYWcEdU" rel="nofollow" target="_blank">‘Leerlingen met vmbo-advies willen óók naar de vrijeschool’</a> geplaatst:
</div>
<blockquote>
Leerlingen met een vmbo-schooladvies moeten kunnen kiezen voor een vrijeschool. Dat vinden veel ouders en leerlingen die nu in het voortgezet onderwijs niet op een vrijeschool terecht kunnen, vanwege het ontbreken van de juiste vmbo-opleidingen. Vrijescholen willen graag verschillende vmbo-niveaus aanbieden, maar lopen tegen regelgeving en lokale belemmeringen aan. De Vereniging van vrijescholen vindt dat er zowel lokaal als landelijk gezocht moet worden naar oplossingen, zodat ook vmbo-leerlingen iets te kiezen hebben in het onderwijs.
<br />
<br />
<i>VMBO licentie krijg je niet zomaar
</i><br />
<br />
De meeste vrijescholen in het voortgezet onderwijs bieden wel een vmbo-t opleiding (theoretische leerweg), maar voor andere vmbo-niveaus zijn er geen licenties. Het verkrijgen van deze licenties is vergelijkbaar met het oprichten van een nieuwe school. Daarbij zijn enkele honderden leerlingen nodig om te mogen starten. Dat is voor veel scholen nagenoeg onhaalbaar. Het gevolg is dat een behoorlijk aantal kinderen jaarlijks wordt afgewezen omdat er geen passend schooladvies is. “Met pijn in ons hart, maar we kunnen niet anders”, zegt Sebastiaan Cooiman, de Rotterdamse rector van het Rudolf Steiner College in het Algemeen Dagblad (AD).
<br />
<br />
<i>Rotterdam in actie voor leerlingen
</i><br />
<br />
Afgelopen maand kwamen in Rotterdam tientallen ouders in actie voor kinderen die níet naar de vrijeschool kunnen, omdat deze geen vmbo basis, kader en gemengde leerweg aanbiedt. Zij willen dat er alsnog zo’n schoolafdeling wordt gestart. Het ouderinitiatief pleit al langer voor een vrijeschool vmbo-breed.
<br />
<br />
<i>Oplossing</i>
<br />
<br />
Stella Fletterman, moeder van drie kinderen die op de vrijeschool zitten en lid van de initiatiefgroep, legt in het AD uit welke oplossing de groep voor ogen heeft. De oudergroep ziet een uitweg in de licentie van het Wellantcollege. Deze aanbieder van groenonderwijs op vmbo-niveau in Rotterdam sluit de deuren, tot grote teleurstelling van leerlingen en hun ouders. “Samenwerken zou een goede oplossing zijn”, oppert Fletterman. “Het groenonderwijs sluit in wezen mooi aan bij de vrijeschool.” Uit een gesprek tussen de besturen blijkt inmiddels dat een samenwerking met het Wellantcollege op korte termijn geen oplossing is. Maar daar laat de initiatiefgroep het niet bij zitten.
<br />
<br />
<i>Wethouder bekrachtigd unieke vmbo ontwikkeling</i>
<br />
<br />
Naar aanleiding van de commotie kreeg het ouderinitiatief de ruimte om tijdens een raadsvergadering hun zaak toe te lichten. Fletterman deelde onder meer haar toekomstbeeld: “Op de school van de toekomst zoals wij die zien, staat het praktisch werken met de handen in de natuur, de ambachten en de kunsten centraal. Zorg voor elkaar, duurzaamheid, inspiratie en zelfkritisch vermogen willen we onze kinderen meegeven. Zij maken de toekomst. Laat Rotterdam de eerste stad in Nederland zijn met een praktische brede-vmbo vrijeschool!”
<br />
<br />
In reactie op een vraag van een raadslid liet wethouder Hugo de Jonge vervolgens weten dat hij geen reden ziet dat het niet zou kunnen lukken. “We gaan het goed volgen en als we kunnen helpen dan zullen we dat niet nalaten. Bijvoorbeeld op het gebied van huisvesting. Dat deze wens waargemaakt moet worden staat voor mij als een paal boven water”, aldus de Rotterdamse wethouder voor onderwijs afgelopen week tijdens de raadsvergadering. Inmiddels zijn gesprekken met anders besturen gestart om te onderzoeken of en hoe de toezegging van de wethouder in de praktijk gerealiseerd kan worden.
<br />
<br />
<i>Landelijk
</i><br />
<br />
Niet alleen in Rotterdam is het ontbreken van vmbo-opleidingen op de vrijeschool een groot gemis. Uit verschillende plaatsen in Nederland krijgt de Vereniging van vrijescholen vergelijkbare berichten van ouders die zich buiten spel gezet voelen. De Vereniging van vrijescholen volgt het dossier op de voet: het thema staat in 2017 stevig op de agenda. Ook is de Vereniging van vrijescholen graag bereid met lokale partijen mee te denken over mogelijke oplossingen.</blockquote>
Dat het niet alles goud is dat er blinkt, bleek ook bij <a href="https://www.antrovista.com/" rel="nofollow" target="_blank">AntroVista</a> op 15 februari. Die kwam met het nieuws over ‘Agora-vrijeschool?’
</div>
<blockquote>
In Roermond kampt het voortgezet vrijeschoolonderwijs aanhoudend met problemen. De bovenbouw is begonnen als afdeling van BC Broekhin, een katholieke school. Het is Broekhin evenwel niet gelukt rooster te maken dat vrijeschoolonderwijs mogelijk maakt; de leerlingen volgen daarom nu het reguliere onderwijs.
<br />
<br />
Er wordt onderzocht of het z.g. Agora-onderwijs te combineren is met het vrijeschoolleerplan, waardoor er wellicht in augustus een soort mixvorm van deze twee zou kunnen starten.
<br />
<br />
<a href="http://www.limburger.nl/cnt/dmf20170214_00036290/broekhin-wil-naar-agora-onderwijs-in-bovenbouw" rel="nofollow" target="_blank">www.limburger.nl/cnt/dmf20170214_00036290/broekhin-wil-naar-agora-onderwijs-in-bovenbouw</a><br />
<br />
<a href="http://www.agoraroermond.nl/">www.agoraroermond.nl</a>
<br />
<br />
<a href="http://www.broekhin.nl/Onderwijs/Vrijeschool.aspx">www.broekhin.nl/Onderwijs/Vrijeschool.aspx</a></blockquote>
Toch nog een landbouw- een voedingsbericht, maar dan uit Duitsland-Zwitserland en in het Duits:
</div>
<blockquote>
<a href="http://demeter.ch/landwirtschaftliche-tagung-2017/" rel="nofollow" target="_blank">Fruchtbarer Boden leistet Beitrag zum Klimaschutz</a><br />
<br />
Résumé der Landwirtschaftlichen Tagung 2017 1.-4. Februar 2017 am Goethanum, Dornach
<br />
<br />
Ein humusreicher Boden trägt nicht nur zu einer höheren Fruchtbarkeit bei, er bindet zudem auf natürliche Weise mehr Kohlendioxid als humusärmere Böden. Die internationale Konferenz ‹Bodenfruchtbarkeit› der Sektion für Landwirtschaft am Goetheanum zeigte Zusammenhänge zwischen Bodenqualität, Klima und Ernährungssicherheit auf und machte konkrete Vorschläge.
<br />
<br />
Bodenfruchtbarkeit beruht auf einem komplexen System anorganischer und organischer Prozesse. Ein Beispiel: Durch Fotosynthese bilden Pflanzen energiereiche Substanzen. Diese wandern durch Wurzeln und deren Ausscheidungen in den Boden, was Milliarden von Mikrolebewesen nährt. Ihre Aktivität verwandelt das Pflanzenmaterial in Humus. Durch den höheren Humusanteil speichert der Boden mehr Wasser und Kohlendioxid. Auf natürliche Weise leistet ein fruchtbarer Boden so einen Beitrag zum Klimaschutz und zur Ernährungssicherheit.
<br />
<br />
«Bei guter Bewirtschaftung des Bodens verbessert sich seine Fruchtbarkeit von Jahr zu Jahr», spricht Ueli Hurter, Co-Leiter der Sektion für Landwirtschaft am Goetheanum, aus Erfahrung. Zu den Maßnahmen zur Verbesserung der Bodenqualität gehören die Art der Bodenbearbeitung, der Einsatz von Gründüngung, das Einhalten von Fruchtfolgen sowie der Einsatz von Mist und Kompost. Parameter eines guten Bodens sind Durchwurzelung, Feuchteverteilung und Krümelgefüge, Humusgehalt, pH-Wert und das Bodenleben.
<br />
<br />
Ein weiterer Ansatz zur Verbesserung der Bodenqualität sind die biodynamischen Präparate. Sie können auf jedem Hof selbst hergestellt werden – ihr Einsatz setzt Fachkenntnisse und eine Auseinandersetzung mit den konkreten Bedingungen vor Ort voraus. Für Thomas Lüthi, ebenfalls Leiter der Sektion für Landwirtschaft, ist Sekem (Ägypten) ein gutes Beispiel – hier wurde Wüste in fruchtbaren Boden verwandelt. Im biodynamischen Ansatz ist Boden Teil eines geschlossenen Kreislaufes: Im Tierdünger und im Pflanzenkompost bekommt der Boden zurück, was ihm entnommen wurde. Die Präparate sind Anreger für den Stoffwechsel des Bodens.
<br />
<br />
Grusswort von Prinz Charles zur internationalen Konferenz ‹Bodenfruchtbarkeit› der Sektion für Landwirtschaft am Goetheanum, 1. bis 4. Februar 2017: Grusswort von Prinz Charles (auf Englisch; abrufbar bis 3. Mai)
<br />
<br />
Veranstalter: Sektion für Landwirtschaft am Goetheanum</blockquote>
Dit laatste, de toespraak van prins Charles die zes en halve minuut duurt, is direct te bekijken op de website van de <a href="http://www.sektion-landwirtschaft.org/home/aktuell/" rel="nofollow" target="_blank">Sectie Landbouw</a> aan het Goetheanum:
</div>
<blockquote>
Grußwort von Prinz Charles zur internationalen Konferenz ‹Bodenfruchtbarkeit› der Sektion für Landwirtschaft am Goetheanum, 1. bis 4. Februar 2017.</blockquote>
Dan heb ik nog een paar boeken. Zoals dit, eergisteren geplaatst bij Nearchus.
</div>
<blockquote>
<a href="http://www.nearchus.nl/geen-categorie/1672-is-er-nog-iets-in-aantocht/" rel="nofollow" target="_blank">Is er nog iets … in aantocht?</a>
<br />
<br />
Komt er nog iets nieuws uit in de komende tijd – werd laatst gevraagd. Nou en of, er is een boel onderweg. En het is heel gemeen maar we laten hier niet het achterste van onze tong zien.
<br />
<br />
Dít kunnen wij u nu zeggen: bij ons imprint Kolisko verschijnt in maart een kloeke uitgave over één van de therapeutische gebieden in de door de antroposofie geïnspireerde zorg. Kolisko is, zoals u misschien weet, het imprint voor onze uitgaven die professionals in antroposofisch georiënteerde werkgebieden inzicht en inspiratie willen bieden. Deze nieuwe uitgave wordt de dikste die wij tot dusverre lieten verschijnen en is, zo kunnen wij wel verklappen, ook een van de kleurrijkste!
<br />
<br />
Nog iets anders? Ja! In de tweede helft van maart komt ook de Boekenweek er aan en wij hebben een hele leuke minibrochure in voorbereiding die dan zal verschijnen. En omdat wij er zelf zo enthousiast over zijn, schemert een soort vervolg alweer aan de horizon.
<br />
<br />
En vooruit, laten we dan in elk geval over één volgende uitgave transparant zijn: zeer binnenkort verschijnt een verbeterde en aangevulde druk van <i>Mani & Rudolf Steiner. Manicheïsme, antroposofie en hun ontmoeting in de toekomst</i> van Christine Gruwez.</blockquote>
Dan is er ook <a href="http://www.denieuweboekerij.nl/rondom-het-sterven" rel="nofollow" target="_blank">‘Rondom het sterven’</a> van Myriam Driesens:
</div>
<blockquote>
Het voltrekken van sacramenten en andere cultische handelingen staat centraal in de Christengemeenschap – Beweging tot religieuze vernieuwing. In een reeks van drie informatieve boekjes worden de achtergronden en dagelijkse praktijk van de sacramenten en cultische handelingen belicht.
<br />
<br />
In het eerste deel worden die sacramenten en diensten beschreven die een rol spelen in het leven van kinderen vanaf hun geboorte tot aan het veertiende jaar. Het tweede deel gaat over het leven van een volwassene: de mensenwijdingsdienst, de priesterwijding, het sacrament van het gesprek (ook wel biechtsacrament genoemd) en het huwelijk.
<br />
<br />
Dit derde deel gaat over het levenseinde. Niet alleen worden de desbetreffende sacramenten en diensten beschreven, maar de auteur gaat ook in op veel van wat daarbij komt kijken, zoals stervensbegeleiding, de drempelovergang, opbaren, waken en het leven met de gestorvenen. De aangereikte gezichtspunten zijn ontstaan vanuit het consequent ernstig nemen van het bestaan van een geestelijke wereld, van een leven na de dood, van karma en reïncarnatie.
<br />
<br />
De serie is bedoeld voor ieder die heeft kennisgemaakt met de Christengemeenschap en die geïnteresseerd is in het hoe en waarom van wat er in de diensten gebeurt. Maar ook wie al langer vertrouwd is met de diensten zal in dit derde deel veel voor zichzelf en voor zijn toekomstige nabestaanden kunnen vinden.</blockquote>
Dit is het zeer fraai uitgevoerde <a href="http://www.uitgeverijkomma.nl/voorjaarsbrochure2017/portfolio/mondriaan-en-steiner/" rel="nofollow" target="_blank">‘Mondriaan en Steiner – wegen naar nieuwe beelding’</a> van Jacqueline van Paaschen:
</div>
<blockquote>
Wat mijn werk betreft ik ben overtuigd dat ’t zòò voor mij moet – voor jou natuurlijk wêer een weinig anders – dat is het mooie van de Nieuwe Beelding, dat er ruimte is voor verscheidenheid. (Citaat van Piet Mondriaan aan Theo van Doesburg 10 september 1917)
<br />
<br />
In <i>Mondriaan en Steiner – wegen naar Nieuwe Beelding</i> wordt het werk van Piet Mondriaan bekeken vanuit het gedachtegoed van Rudolf Steiner. Deze esoterische bron is tot op heden vrijwel veronachtzaamd in kunsthistorische publicaties over Mondriaan.
<br />
<br />
Voor deze publicatie is gebruik gemaakt van Mondriaans bundel transcripties van de voordrachten die Steiner in 1908 in Nederland hield en deel uitmaakte van de nalatenschap van Mondriaan. Van belang is dat Mondriaan Steiners voordrachten niet alleen koesterde maar ook van potloodmarkeringen voorzag.
<br />
<br />
In het onderzoek zijn deze voordrachten verbonden aan Mondriaans creatieve zoektocht naar abstractie. Dit levert verrassend nieuwe inzichten op. Gaandeweg wordt zichtbaar gemaakt hoe hij aan dat universele proces individueel uitdrukking gaf.
<br />
<br />
Hardcover, Nederlands, 20 x 27 cm, 192 pagina’s, ISBN 978-94-91525-64-3, NUR 654, € 34,- </blockquote>
Zie <a href="http://www.dejongehond.nl/nl/shop/mondriaan-en-steiner/124608" rel="nofollow" target="_blank">ook hier</a> voor een inkijkje. Tevens recent verschenen:
</div>
<blockquote>
<a href="https://www.rozekruispers.com/nl/product/9789067324519/jeroen-bosch-wijsheid-schrijver-met-bee.html" rel="nofollow" target="_blank">Jeroen Bosch, wijsheid-schrijver met beelden</a>
<br />
<br />
Deze symposionbundel is een handreiking om zelf op onderzoek uit te gaan in het immense symbolische landschap en wereldbeeld van de vijftiende eeuw, zoals dat door Jeroen Bosch is vastgelegd.
<br />
<br />
In het symposion ‘Jeroen Bosch, wijsheid-schrijver met beelden’ presenteert Stichting Rozenkruis een nieuwe kijk op de interpretatie van het werk van een van Nederlands beroemdste kunstenaars. Jeroen Bosch is een meesterschilder, die de mens wijst op de gecompliceerdheid van zijn leven en zijn bewustzijn, en de redding die er ligt in een bewuste levenshouding.
<br />
<br />
Zoals Roelof Jan Veltkamp citeert: ‘Géén kunstenaar uit het verleden maakt met meer recht aanspraak op de titel magiër of ingewijde dan Hiëronymus Bosch.’ Maar de schilder moest deze inzichten verhullen, en verhullend naar buiten brengen, in symbolen, die alleen begrepen konden worden door gelijk denkenden. Elk detail in Bosch’ vaak zo bizarre schilderijen blijkt te doelen op een aspect van het streven naar de geest of de verduistering van de weg naar het licht.
<br />
<br />
‘De schilderkunst van Jeroen Bosch brengt een alchemisch proces in beeld. Een alchemische bruiloft, de vereniging van de ziel met de geest. Hoe de menselijke ziel wordt tot lichtziel en kan opwieken tot nieuw geestelijk bewustzijn. En hoe de mens, in de omzetting van aardekrachten tot lichtkrachten zijn kan: Als een Johannes op Patmos; als een brug tussen hemel en aarde. Het proces van vergeestelijking geeft Bosch weer zoals hij in zijn Bijbel las: ‘De eerste mens Adam werd een levende ziel, de laatste Adam een levendmakende geest; het geestelijke komt niet eerst, maar het natuurlijke en daarna het geestelijke.’
<br />
<br />
Dat zien wij weergegeven in zijn panelen, zoals in het drieluik <i>De tuin der lusten.</i> De aarde is geopend, en we zien paradijselijk, ziele- en helle-leven. Tegen de gangbare gedachte van zijn tijd in schildert Bosch geen hemel en hel na de dood maar plaatst deze in het aardeleven, vóór de dood. Hier en nu, in de mens van alle tijden. Van Bosch wordt gezegd dat hij een ‘duivelskunstenaar’ is. We zouden hem beter een ‘hemelbestormer’ kunnen noemen.’</blockquote>
Hierbij kan gewezen worden op <a href="http://willehalminstituut.blogspot.nl/2016/04/jeroen-bosch-en-de-weg-van-christiaan.html" rel="nofollow" target="_blank">een van de weblogs van Robert Jan Kelder.</a> Dit is van 26 april vorig jaar:
</div>
<blockquote>
<i>Jeroen Bosch en de weg van Christiaan Rozenkruis – Lezing van Robert Jan Kelder van de Inleiding en het Overzicht van de trilogie ‘De Tuin der hemelse vreugden van Hieronymus Bosch in het licht van de leer van Christiaan Rozenkruis’ van Catharina Barker op het Symposium ‘Jeroen Bosch – Wijsheidsschrijver met beelden’.</i><br />
<br />
Hier volgt de met links en beelden aangevulde tekst van de lezing op het Jeroen Bosch symposium, die bijna in zijn geheel en hier en daar met opmerkingen en verduidelijkingen werd voorgelezen voor een volle zaal van zo’n 300 toehoorders, waaronder ook een aantal met de materie al enigszins vertrouwde antroposofen. (Met name nieuwkomers op dit geesteswetenschappelijk terrein worden vriendelijk verzocht naar de links met aanvullende literatuur te gaan en deze te bestuderen, alvorens ze een mogelijk afwijzend oordeel over de hier aangeboden inhouden en beelden vellen.)
<br />
<br />
De titel van de lezing ‘De weg van Christiaan Rozenkruis’ stamt niet van de spreker zelf, maar van de organisatie Stichting Rozenkruis op basis van de vooraf ingediende synopsis, die hieronder ook te lezen is. Verwezen wordt nog naar de eindvoetnoten die ook met links, beelden en verwijzingen van de vertaler zijn aangevuld.
<br />
<br />
Deze lezing en de andere drie: ‘Je weet niet wat je ziet’ van Dick van Niekerk, ‘De Zeven Hoofdzonden’ (Compositie) van Ad de Jong en ‘Kijken naar Bosch is kijken naar je zelf’ van Ankie Hettema werden opgenomen en zullen binnenkort in boekvorm door de Stichting Rozenkruis worden uitgegeven. Deel I van de in de titel genoemde baanbrekende Bosch-trilogie van Catharina Barker, waarvan dus hier reeds de Inleiding en het Overzicht te lezen zijn, zal naar verluidt in juni verschijnen.
<br />
<br />
Het zij nog vermeld dat de volgende dia-lezing van de spreker op Pinksterzondagavond 15 mei as. in het spirituele cultuurcentrum De Uelenspieghel te Ufferte in Drenthe zal plaatsvinden en wel onder de titel “Jeroen Bosch – Ziener van het ware christendom”, waarvoor deze nu reeds schriftelijk beschikbare lezing een goede voorbereiding is. </blockquote>
Behalve de voordracht van Robert Jan Kelder is ook de voordracht van Roelof Jan Veltkamp met als titel ‘Vrijeschools en antroposofisch licht op Jeroen Bosch’ opgenomen. – We gaan weer over op het Duits en op het onderwijs met deze boekbespreking uit <i>Erziehungskunst:
</i></div>
<blockquote>
<a href="http://www.erziehungskunst.de/artikel/raus-aus-der-esoterischen-schmuddelecke/" rel="nofollow" target="_blank">Raus aus der esoterischen Schmuddelecke</a><br />
<br />
Von Leonhard Weiss, Februar 2017
<br />
<br />
Mit inzwischen über tausend Schulen gehört die Waldorfpädagogik zu den erfolgreichsten Bewegungen im Kontext der sogenannten Reformpädagogik. Trotzdem blieb sie innerhalb der akademischen Erziehungswissenschaft jahrzehntelang weitgehend unbeachtet.
<br />
<br />
Auffällig dabei: Während Elemente der waldorfpädagogischen Praxis (Epochen, Fremdsprachenunterricht ab der ersten Klasse, künstlerisch-praktische Ausrichtung, Notenverzicht …) durchaus gewürdigt werden, stoßen ihre theoretischen, anthropologischen Grundlagen meist auf Ablehnung oder werden als befremdlich unwissenschaftlich kritisiert. Einen wichtigen Beitrag zur Befreiung der Waldorfpädagogik aus der »esoterischen Schmuddelecke«, in der sie sich aus Sicht der Erziehungswissenschaft lange befand, leistet das neue »Handbuch Waldorfpädagogik und Erziehungswissenschaft«. Auf über tausend Seiten werden darin Grundlagen, Elemente, Möglichkeiten und auch Hindernisse einer erziehungswissenschaftlichen Rezeption der Waldorfpädagogik dargestellt und diskutiert. Ziel des Buches ist es nicht, wie Herausgeber Jost Schieren betont, eine wissenschaftliche Basis der Waldorfpädagogik zu liefern, oder zu diskutieren, ob die Waldorfpädagogik wissenschaftlich ist, sondern sie »durchgängig wissenschaftlich zu behandeln« und ihre Theorie »einer wissenschaftlichen Bearbeitung zugänglich zu machen«. Dafür werden ihre Grundlagen im Kontext erziehungswissenschaftlicher Disziplinen wie Anthropologie, Entwicklungspsychologie, Didaktik, Erkenntnis-, Lern- und Professionstheorie rekonstruiert. Insgesamt 22 Autoren haben an der Publikation mitgearbeitet.
<br />
<br />
<i>Dialog statt Glauben
</i><br />
<br />
Die angestrebte »Zugänglichkeit« verlangt seitens der Waldorfpädagogik wie auch der Erziehungswissenschaft Offenheit, (selbst)kritische Reflexivität und Diskussionsbereitschaft. In der Vergangenheit gelang dies nicht immer. Etwa dort, wo, wie der Erziehungswissenschaftler Wolfgang Nieke schreibt, »einige wenige, aber einflussreiche Autoren« die Waldorfpädagogik grundlegend »wegen ihrer Bindung an das, was sie für Anthroposophie halten« kritisierten. Wobei es sich Niekes Ansicht nach selten um eine fundierte Auseinandersetzung mit diesem Denksystem handelte, sondern vieles »unsystematisch zusammengelesen und ohne die gebotene hermeneutische Sorgfalt verwendet« worden sei. Doch auch auf Seiten der Waldorfpädagogik gab und gibt es Hindernisse einer wissenschaftlichen Auseinandersetzung. Einige davon benennt Johannes Kiersch prägnant: »Für gläubige Anthroposophen ist die Offenbarung höherer Wahrheiten durch Steiner, den Eingeweihten, für längere Zeit hinreichend abgeschlossen […] Das verschafft der gläubigen Gemeinde Daseinssicherheit, ein anheimelndes Gefühl der Zusammengehörigkeit und praktische Effizienz.« Mit in diesem Sinne Gläubigen ist aus erziehungswissenschaftlicher Sicht kein Diskurs zu führen – auch mangels Interesse auf beiden Seiten. Dass auch ein anderer Zugang zu Steiners philosophischen, anthropologischen, anthroposophischen und pädagogischen Werken möglich ist, macht das Handbuch auf beeindruckende Weise deutlich. Dabei ist es selbstverständlich nur ein – aber sehr wesentlicher – Teil einer sich seit rund zwanzig Jahren vollziehenden Veränderung innerhalb der Waldorfbewegung, hin zu einer neuen »Forschungs- und Wissenschaftskultur«.
<br />
<i><br /></i>
<i>Anthropologie als Heuristik
</i><br />
<br />
Angesichts der Vorbehalte gegenüber den Grundlagen der Waldorfpädagogik kommt den Abschnitten über Anthropologie und Entwicklungspsychologie besondere Relevanz und Brisanz zu. Erscheinen doch viele waldorfpädagogische Begriffe im Kontext gegenwärtiger Erziehungswissenschaft und Pädagogischer Anthropologie kaum diskutierbar. Nicht nur wegen ihres esoterischen Hintergrunds, sondern auch, weil im Rahmen einer sich weitgehend als historisch verstehenden Pädagogischen Anthropologie allgemeinen Aussagen über das menschliche Wesen oder die kindliche Entwicklung generell mit Skepsis begegnet wird. Allerdings eröffnet, wie der Erziehungswissenschaftler Christian Rittelmeyer schreibt, gerade die damit verbundene Offenheit der Pädagogischen Anthropologie »eine Chance, über die waldorftypischen anthropologischen Anschauungen ins Gespräch zu kommen, wenn nur ein wissenschaftlich akzeptabler Zugang vorgestellt würde«.
<br />
<br />
Ein solcher Zugang könnte nach Rittelmeyer darin bestehen, anthroposophische Konzepte, »nicht mit Absolutheits-Anspruch vorzustellen, sondern als eine mögliche, heuristisch interessante Betrachtung des Menschen«. Anthroposophische Termini dafür zu nutzen, »den lebendigen Wandel ›des Menschen‹, seine unerschöpflich vielfältige Phänomenologie wahrzunehmen lernen«, dafür plädiert Rittelmeyer und schlägt damit einen Umgang mit anthropologischen Konzepten vor, der im Handbuch an vielen Stellen explizit oder implizit anzutreffen ist.
<br />
<br />
So empfiehlt etwa Schieren ein Verständnis der Steinerschen Anthropologie als »phänomenologisch-funktionale Anthropologie«, deren Aussagen immer »beobachtungsbegründet und damit phänomenologisch einlösbar« seien und die – wie ergänzt werden kann – dadurch pädagogisch fruchtbar werden können. Ein Beispiel dafür findet sich in einem Beitrag von Peter Loebell, der Steiners Aussagen über die »Geburten« der »Wesensglieder« als pädagogische Aufforderungen liest, »›Mutterhüllen‹ für die verletzlichen, noch nicht emanzipierten Kräfte der ungeborenen Wesensglieder« zu schaffen. Das damit anklingende Motiv einer Übersetzung von Anthropologie in pädagogische Handlungen wird von Albert Schmelzer ausgeführt, der zeigt, wie die »Menschenkunde« für Waldorflehrer nicht einengendes Dogma, sondern Quelle von Orientierung und Inspiration sein kann.
<br />
<br />
<i>»Work in progress« – von Anfang an</i>
<br />
<br />
Entscheidendes Verdienst des neuen Handbuchs kann es sein, dem Vorwurf entgegenzutreten, die Waldorfpädagogik beruhe auf einem dogmatischen Umgang mit Steiners Gedanken und sei daher eine monolithische und veränderungsresistente Bewegung.
<br />
<br />
Dagegen machen die methodisch wie konzeptionell unterschiedlichen Beiträge des Bandes die Pluralität und Qualität der bereits etablierten wissenschaftlichen Auseinandersetzung mit und innerhalb der Waldorfpädagogik deutlich und zeigen vor allem, dass Waldorfpädagogik letztlich nur als »work in progress« (Schieren) oder als »beständige Suchbewegung« (Loebell) zu verstehen ist – und zwar nicht nur heute, sondern schon seit ihrer Gründung; schließlich werde, so Kiersch, oft übersehen, »wie wenig ideologisch festgelegt die erste Waldorfschule während ihrer Aufbauphase« arbeitete.
<br />
<br />
Diese Offenheit weiterzutragen und weiterzuentwickeln, dazu kann das neue Handbuch beitragen. Es ist zu hoffen, dass es intensiv gelesen wird – innerhalb der Waldorfbewegung und in der Erziehungswissenschaft, sodass auch die wissenschaftliche Bearbeitung dieser Pädagogik im besten Sinne ein »work in progress« bleibt. Eine wichtige Basis dafür liegt nun jedenfalls vor. <br />
<br />
<i>Jost Schieren (Hrsg.): Handbuch Waldorfpädagogik und Erziehungswissenschaft, geb., 1.016 S., EUR 49,95, Beltz Juventa, Weinheim, Basel 2016</i></blockquote>
Een beetje in dezelfde lijn ligt wat de website <i>Themen der Zeit</i> van Michael Mentzel vandaag publiceerde.
</div>
<blockquote>
<a href="http://www.themen-der-zeit.de/content/Der_Ekstatiker_Rudolf_Steiner.2101.0.html" rel="nofollow" target="_blank">Der Ekstatiker Rudolf Steiner</a><br />
<br />
Erlebnisse eines jungen Ukrainers in der Berliner Singakademie
<br />
<br />
<i>von Wolfgang G. Vögele </i>
<br />
<br />
Der aus der Ukraine stammende Michael Charol (1894-1970) veröffentlichte unter dem Pseudonym Michael Prawdin historische “Tatsachenromane”, z.B. über Dschingis Khan, Johanna die Wahnsinnige, Rasputin und den Revolutionär S.G. Netschajew. Über sein Leben ist nur wenig bekannt. 1914 soll er in Berlin an der Technischen Hochschule studiert haben. Als Privatgelehrter schrieb er für die konservative “Berliner Börsenzeitung” Aufsätze zu wissenschaftlichen Themen. 1936 emigrierte er nach London, wo er 1970 starb.(i) Als vom 5. bis 11. März 1922 in der Berliner Singakademie ein anthroposophischer Hochschulkurs stattfand(ii), schrieb Charol für die “Berliner Börsenzeitung” unter der Überschrift “Das Problem: Anthroposophie” drei Berichte, die nachstehend ungekürzt und mit meinen Anmerkungen versehen wiedergegeben sind.(iii)
<br />
<br />
In einem Rückblick auf diese stark besuchte Tagung ging Rudolf Steiner auch auf die Pressestimmen ein. “Ich brauche wohl kaum zu sagen, daß, wenn Ihnen irgendwelche Zeitungsblätter in die Hand kommen sollten, Sie das Gegenteil von dem lesen werden, was da gewesen ist. Aber ein Herr, der zum Beispiel einen Artikel in einem Berliner Blatte geschrieben hat, den manche für einen Artikel pro Anthroposophie ansehen – ich will mich darüber nicht äußern! – der hat dann bei einem anderen großen Blatte angefragt, ob er nun auch einen Artikel über diesen Hochschulkurs schreiben darf. Man fragte: Pro oder Kontra? Da sagte er, weil er meinte, daß sein Artikel Pro ist: Pro. Da sagte man: Nein, wir nehmen nur Kontra.”(iv) Der Waldorflehrer Ernst Uehli erwähnte Charols kritische Einwände, ohne dessen Namen zu nennen und tat sie als “Totengräber-Urteile” ab.v Charols Berichte enthalten allerdings Fragestellungen, die im heutigen Diskurs um die Wissenschaftlichkeit der Anthroposophie und die historische Bedeutung Steiners von einiger Relevanz sein könnten.
<br />
<br />
<i>I. Das Rätsel Rudolf Steiner</i>
<br />
<br />
Michael Charol (1894-1970)
<br />
<br />
Gegenwärtig wird in Berlin von den verschiedenen anthroposophischen Gesellschaften und Vereinigungen ein anthroposophischer Hochschulkursus abgehalten, der an einzelnen Tagen das Verhältnis der Anthroposophie zu den einzelnen Wissenschaften klarlegen soll, während die Abende allgemeine anthroposophische Betrachtungen zu geben oder Einzelfragen zu erörtern haben. Als ich nun am Eröffnungstag die Singakademie betrat, um Grundsätzliches über die Stellung der Anthroposophie zu den anorganischen Naturwissenschaften zu vernehmen, erhielt ich ein geistiges Bild, das – man verzeihe mir den Ausdruck – kläglich war. Die Herren Vortragenden zitierten Mach in einer Weise, die bewies, daß sie ihn falsch verstanden haben, und sie kritisierten die Relativitätstheorie in einer Art, die zeigte, daß sie sie überhaupt nicht begriffen haben.(vi) Wenn sie dann im Lauf der Diskussion abgefertigt wurden, gebärdeten sie sich etwas hysterisch und erzählten – auch schon in der Eröffnungsansprache(vii) – großtönende Phrasen von neuer Geistanschauung, von der Ergründung des Geistes durch die Anthroposophie, vom Zerbrechen der materialistischen Ketten “von Englands Gnaden”, und was weiter noch so schöne Dinge sind. Alles mit pathetischen Worten und salbungsvollen Gebärden, die unter normalen Menschen genügen, um einen Quacksalber zu kennzeichnen. Da diesen Worten nun wirklich keine Taten folgten, da man aus allen Reden des Tages keinen Hauch von neuem Geist, überhaupt vom klaren, zielbewußten Geist verspürte (der dritte Vortrag über die Farbenlehreviii brachte auch nur ein Zusammenwerfen unzusammengehörender Begriffe und dadurch eine Begriffsverwirrung hervor, aus der man nach Wunsch alles und nach wissenschaftlichen Methoden gar nichts folgern dürfte), blieb dem gewissenhaften Zuhörer nur noch übrig, den kausalen Zusammenhang zu erforschen, der alle diese Menschen einigt, der sie unter der Fahne “Anthroposophie” segeln läßt, die etwas bedeuten sollte, das sowohl in dem Verkennen Machs, wie in verständnislosen Angriffen gegen die Relativität, wie in der Zahnkrankheit, die man Alveolarpyorrhhöe nennt(ix), wie in dem Geldproblem der Welt(x), wie in allen theologischen, pädagogischen, politischen, sprachwissenschaftlichen undsoweiter, undsoweiter Fragen enthalten ist. Jeder sprach von diesem rätselhaften Zusammenhang, jeder gebrauchte, wenn er das Höchste bezeichnen wollte, das Substantivum “Anthroposophie” oder verwendete das Adjektiv “anthroposophisch”, wodurch er die Unfehlbarkeit und die Überlegenheit des mit diesem Attribut bezeichneten Denksystems hervorhob, ohne auch nur anzugeben, worin denn dieses anthroposophische Welt- und Wissenschaftssystem bestehe. Die Lösung dieses Rätsels brachte mir erst der Abend. Das Rätsel heißt: Rudolf Steiner.
<br />
<br />
Es war das erste Mal, daß ich Rudolf Steiner persönlich sprechen hörte(xi), aber schon die ersten Minuten genügten, um zu begreifen, welche Kraft alle die Tausende verschiedener Menschen zusammenhält und in ihren Bann zwingt. Es ist die Persönlichkeit dieses Mannes. Wenn man ihn vor sich stehen sieht, in innerer Ekstase Gedanken zu Bildern formend, da beginnt man das zu verstehen, was einem bisher als ein Märchen vorkam: die Berichte von der zwingenden Gewalt eines Huß, eines Savonarola, eines Loyola auf die Massen. Ich will Steiner nicht mit ihnen vergleichen. Sein Kampf ist nicht ihr Kampf, sein Weg nicht ihr Weg. Nicht Scheiterhaufen oder Welteroberung im Diesseits oder Jenseits das Ziel. Aber er gehört seinem ganzen Wesen nach zu jenem seltenen und wertvollen Menschentypus der Ekstatiker, deren Lebensflamme in der Idee lodert. Sie durchkosten in dem Durchleben der Idee alle Wonnen und Schmerzen, alle Tugenden und Laster, leisten für deren Erfolg übermenschliches und bleiben außerhalb ihrer wie Kinder.
<br />
<br />
Schon der Kopf Steiners verrät dem Physiologen sein Wesen. Ich habe ihn mir in den folgenden Tagen absichtlich genau angeschaut. Die kluge viereckige und doch gewölbte Stirn, ein bischen an den Seiten eingedrückt, mit vorspringenden Stirnknochen, der sensitive Mund mit den inneres Fühlen und Durchkosten verratenden Mundwinkeln, [hier fehlt im Original eine Zeile] eisernen Willen, wie von starker Phantasie, ebenso sehr vom Fanatismus wie von praktischer Klugheit. Die beobachtenden, aber auch innerlich schauenden, wohl etwas kurzsichtigen Augen, die sich bis zu einem ganz schmalen Spalt schließen, um sich dann plötzlich ganz weit zu öffnen, die bei der Anrede eines jeden Menschen einen neuen Ausdruck gewinnen, als sei das ganze Wesen Steiners bloß auf ihn eingestellt, die beim Zuhören von den schweren Lidern ganz zugedeckt werden, als wolle ihr Besitzer schlafen, während alles an ihm die innere Gedankenarbeit zeigt, erzählen uns aber auch von einem Menschen, der eine vollkommene Herrschaft über sich selbst besitzt und in jedem Augenblick in jeder Handlung sein ganzes Wesen einsetzen kann.
<br />
<br />
Er tut es im Vortrag: daher die faszinierende, fast hypnotische Wirkung auf die Zuhörer. Fügt man hinzu eine große angeborene Redegabe, wirkungsvolle Gebärden – die von seinen Jüngern willkürlich oder unwillkürlich nachgeahmt zu den oben angedeuteten falschen, salbungsvollen Karikaturen werden, da sie nicht von seinem Feuer durchglutet sind – künstlerische Phantasie, die Worte zu Bildern zu formen versteht, und ein ungeheures Wissen, so versteht man den plötzlichen Aufschwung der von ihm erschaffenen Anthroposophie und ihre immer weiter um sich greifende Ausbreitung, die noch lange nicht abgeschlossen ist. Sie wir in nächster Zeit zu einem geistigen und – bei den praktischen Talenten ihres Schöpfers und seiner Helfer – sicherlich auch zu einem materiellen Machtfaktor. Es ist deshalb eine dringende Notwendigkeit für jeden Denkenden, sich mit ihr auseinanderzusetzen. Tut er es jetzt nicht freiwillig, beachtet er sie jetzt nicht, so kann es leicht geschehen, daß er bald dazu gezwungen sein wird, weil er sich plötzlich einer wohlorganisierten, fanatisch begeisterten Truppe gegenübergestellt sehen wird.
<br />
<br />
Will man nun an das Werk Rudolf Steiners kritisch herangehen, so hat man zwei Möglichkeiten. Erstens: man nimmt die Theorie, wie sie in etwa einem halben Dutzend größerer Werke zusammengefaßt vorliegt, und betrachtet sie als ein Geisteswerk, losgelöst von dem Persönlichen ihres Schöpfers wie von den Anwendungen dieser Theorie auf die Praxis. Diesen Weg sind die Wissenschaftler gegangen, die Steiner einerseits der Lächerlichkeit preiszugeben versuchten, andererseits ihm Unwissenschaftlichkeit, Unredlichkeit und ähnliches vorwarfen. Sie taten ihm Unrecht. Wenn es jemand mit seiner Idee ernst ist, so ist es Steiner. Wer an seiner Gesinnung zweifelt, der hat seine Natur nicht verstanden, oder nicht verstehen wollen, und wer ihm die Reklamemacherei vorwirft, der vergißt, daß es sich hier wahrlich um die Propaganda der Idee handelt, und in dieser Beziehung allen Bahnbrechern der Zweck die Mittel heiligt.
<br />
<br />
Der zweite Weg zu Steiners Werk geht über das Verständnis seiner Persönlichkeit. Erst wenn man den Menschen erfaßt hat, kann man aus der Eigenart seiner Denkweise sein Streben beurteilen. Dann muß man aber kritisch seinem Weg nachgehen und aus eigenem Verstand jeden Schritt und dessen Berechtigung und Begründung prüfen, ohne sich irgendwie durch die Persönlichkeit blenden zu lassen. Um das Werk gerecht zu beurteilen, muß man es von seinem Schöpfer loslösen, man darf es jedoch erst tun, wenn man sicher ist aus der Erkenntnis der Natur seines Erzeugers den Geist des Erzeugnisses begriffen zu haben.
<br />
<br />
Ich habe versucht, hier in wenigen Zügen ein Bild von Steiners Wesen zu geben, ich werde im Folgenden in ganz allgemeinen Umrissen das von ihm Geschaffene skizzieren, wie es sich mir im gegenwärtigen Augenblick darstellte.
<br />
<br />
<i>II. Anthroposophische Wissenschaftlichkeit und Wissenschaften
</i><br />
<br />
Michael Charol (1894-1970)
<br />
<br />
Ich sagte in dem ersten Aufsatz, daß, um die Anthroposophie gerecht zu beurteilen, man das Urteil aus dem Verständnis für die Persönlichkeit Steiners fällen müsse. Damit ist schon das typischste Merkmal der Anthroposophie angedeutet worden: sie ist streng subjektiv.
<br />
<br />
Steiners Ausgangspunkt ist Goethe, und zwar der gelehrte Goethe. Aus dem liebvollen Sich-versenken in dessen naturwissenschaftliche Erkenntnisse und Anschauungsmethoden, in dessen Ästhetik und Weltanschauung gewann Steiners intuitiv-ekstatische Natur die Ansicht, daß Goethes künstlerischer Weg zur Erkenntnis der einzig wahre sei. Die Grenzen, die der wissenschaftlichen Forschung durch die Begrenztheit des menschlichen Verstandes gezogen werden, ließ in ihm den Gedanken aufkeimen, daß dem wissenschaftlichen Wege nur die halbe Wirklichkeit zugänglich sei. Nur die sinnlich-verstandesmäßige Wirklichkeit. Er begann nach dem Erfassen des Seelischen zu suchen, und das Studium der alten mystischen Bücher brachte ihn auf einen Weg, auf dem er das Gesuchte erreicht zu haben glaubt. Durch eine besondere Art von Geheimschulung (er beschreibt sie genau in dem Buche “Wie erlangt man Erkenntnisse der höheren Welten?”, erschienen im Philosophisch-anthroposophischen Verlag, Berlin W.) entwickelte er bei sich, und entwickelt bei den ihm Folgenden besondere seelische Fähigkeiten, die ihnen eine Art Sehergabe verleihen. Er erkennt, “daß innerhalb des Sinnesmenschen ein Geistesmensch lebt, ein innerer Mensch, gewissermaßen ein zweiter Mensch” (ich zitiere aus der Schrift “Die Aufgabe der Geisteswissenschaft”). Die Fähigkeiten dieses zweiten Menschen werden nun durch Übungen in Konzentration, Meditation, Devotion entwickelt, und die Erfahrungen, die er dabei macht, das Wissen, das er erlangt, ist der Inhalt der “Anthroposophie”.
<br />
<br />
“Anthroposophie ist also das Wissen des Geistesmenschen; und es erstreckt sich dieses Wissen nicht bloß über den Menschen, sondern es ist ein Wissen von allem, was in der geistigen Welt der Geistesmensch so wahrnehmen kann, wie der Sinnesmensch in der Welt das Sinnliche wahrnimmt.” Man sieht, hier soll uns nicht irgend eine neue Erkenntnis geboten werden, sondern eine zweite Welt. Eine Welt, die neben und mit der uns wahrnehmbaren Welt existieren soll, der wir selbst angehören, ja in die der eigentliche Kern von uns hineinragt. Auf welche Weise sollen wir uns nun all dieses neue Wissen zugänglich machen? Uns eine Welt erschließen, deren Vorhandensein wir gar nicht kennen? – Steiner antwortet: durch die Seelen-Übungen, die er uns lehrt. “Der Geistesforscher bringt es dahin, daß er sein Leibesleben willkürlich so gestalten kann, wie es unwillkürlich beim Einschlafen sich gestaltet. Er gebietet den Sinnen, dem gewöhnlichen Verstande Stillstand. Er erreicht dies durch Entwicklung des Willens. Und dann tritt das ein, daß man gewissermaßen willkürlich denselben Zustand hervorruft, den man sonst unwillkürlich als Schlafzustand hat. Doch ist andererseits das, was man jetzt hervorgerufen hat, auch völlig entgegengesetzt dem Schlafzustand.”
<br />
<br />
Nun kennt man aber den hier beschriebenen Zustand sehr gut. Es ist Wort für Wort die Beschreibung des Zustandes, in dem sich ein Mensch befindet, der sich durch Autosuggestion in Hypnose versetzt. Nun geschieht aber die gewöhnliche Selbsthypnose ohne die Willenseinstellung auf Erlangung bestimmter Gesichter. Steiner präpariert dagegen schon vorher das Gemüt, den Wunsch, die Sehnsucht, den Verstand. Es ist selbstverständlich, daß in diesem Zustand der ganzen seelischen Verfassung einem alle möglichen Gesichter und Offenbarungen zuteil werden, die sich in der vorher angebahnten Willensrichtung bewegen werden. Dem Erlebenden selbst werden diese Gesichter, diese Erkenntnisse als lauterste Wahrheit, als die wirklichste Wirklichkeit erscheinen. Er “weiß” es, er baut mit vollster Überzeugung ein Weltsystem darauf auf, er entwickelt es zu einer Wissenschaft ... Aber welche Beweise kann er für die Richtigkeit seiner Erkenntnisse bringen? – “Man sollte nicht erwarten daß man das, was geistig ist, vor die Augen, vor die Sinne bringen kann. Es muß geistig, innerlich erlebt werden. ... Für denjenigen, der die geistigen Tatsachen kennen lernt, sind sie Wirklichkeiten in einem viel höheren Sinne, als die physischen Tatsachen Wirklichkeiten sind.” Und so ladet Steiner die Gelehrten ein, ihm seinen Weg nachzugehen, um sich von der Wirklichkeit seiner Erkenntnisse zu überzeugen. Eine logisch-mathematische Beweisführung seiner Erkenntnis ist ja durch die “von den Eindrücken der Sinneswelt unabhängig”, auf rein “seelischen Erfahrungen” beruhende Art ihres Zustandekommens ausgeschlossen.
<br />
<br />
Nun vergißt Steiner bei dieser Einladung, daß, wenn jemand seinen Weg ihm nachgehen wird, er sich genau derselben Dressur des Willens, des Verstandes, der Gefühle unterwirft, sich in den Zustand hineinpräpariert, in dem er dieselben oder ähnliche Halluzinationen bekommt und ihnen ebenso preisgegeben wird, wie einer seiner Anhänger. Allerdings streitet Steiner ab, daß man hier mit Halluzinationen oder Ähnlichem zu tun hat. Bei krankhaften Zuständen, sagt er, verwandelt sich das gewöhnliche Bewußtsein in eine abnormes Bewußtsein. “Man wird beim abnormen und krankhaften Seelenzustand niemals sagen können: Neben diesem Seelenzustand ist der gesunde gleichzeitig da, – denn dann würde der Mensch ja nicht krank oder abnorm sein. – bei der wirklichen Geistesforschung ist es so, daß der Mensch zu einem veränderten Bewußtsein kommt, daß er aber als normaler Mensch fortwährend neben sich steht.” Das ist nur bedingt richtig. Steiner vergißt, daß wir zum Beispiel bei Hysterischen oft eine solchen labilen Zustand haben, daß sie im Verlaufe weniger Minuten Dutzende Male vom normalen in den abnormen Zustand pendeln. Und wieviel kann auf das Zeugnis eines in der Ekstase sein “Schauen” Genießenden gegeben werden? Die vorhergehende Willenskonzentration hat ja schon die Bewußtseinseinschränkung mit sich gebracht, und ich glaube es niemand, daß er gleichzeitig seine Konzentration und ihre Kritik haben kann. Auch Steiner nicht. Denn schon bei seinem Vortrag merkt man ja deutlich, wie ihn der Rausch zwingt, sein ganzes Wesen auf die Denk- und Sprachzentren zu konzentrieren – darin beruht ja seine Macht über die Zuhörer – er kann sich nicht noch dabei beobachten.
<br />
<br />
Wie steht es dann aber mit der Wissenschaftlichkeit der Anthroposophie? Wenn man darauf antworten will, muß man sich überlegen, welche Folgen die Anerkennung der Anthroposophie als Wissenschaft haben würde. Steiner bringt für seine Erkenntnisse keine objektiven Beweise, wie wir sie gewohnt sind, von den wissenschaftlichen Theorien zu verlangen. Sein “Wissen” ist weder sinnlich wahrnehmbar, noch kann es einer logisch-mathematischen Nachprüfung unterzogen werden. Er stellt Behauptungen auf, wie das Vorhandensein einer persönlichen Seele, die mit seelischen, den leiblichen adäquaten Organen ausgestattet sind, welche man entwickeln könne. Er erzählt uns von einer Seelengeistwahrnehmung aus einer den Sinnen wie dem Verstand unzugänglichen Welt. Er arbeitet mit den Erkenntnissen aus dieser Wahrnehmung, über die wir keine Kontrolle haben. Sollen nun diese Erkenntnisse als wissenschaftlich anerkannt werden, also als objektiv geltend, dann haben wir überhaupt kein Recht mehr, von einem Gelehrten einen Beweis zu verlangen. Dann genügt es, daß er sagt: “Ich weiß es!” um seine Worte als eine wissenschaftliche Tatsache hinzunehmen. Jeder Gelehrte, der unter diesen Bedingungen, solange die Anthroposophen nicht die Mittel gefunden haben, die Brücke von der logisch-mathematischen Beweisführung oder wenigstens von der empirischen Wahrnehmung zu ihren seelischen Erkenntnissen zu schlagen, und sie also der wissenschaftlichen Kontrolle zu unterziehen, – jeder Gelehrte, der unter diesen Bedingungen die Anthroposophie als Wissenschaft anerkennt, verläßt selber den Boden der Wissenschaft. Sie ist ein Glaube, ist eine Moralphilosophie, eine Lebensanschauung und hat als solche ihre Lebensberechtigung und ihre guten und schlechten Seiten. Darüber soll der dritte Aufsatz berichten.
<br />
<br />
<i>III. Die Anthroposophie im Leben</i>
<br />
<br />
Michael Charol (1894-1970)
<br />
<br />
Faßt man die Anthroposophie, wie dies im letzten Aufsatz geschehen ist, als eine Lebensanschauung auf, so entsteht die wichtige Frage: wie verhält sie sich zu unserem praktischen Leben? Die Annahme einer Seelenwelt und einer mit Organen begabten Seele, die in Verbindung mit ihr steht und aus ihr inspirative Erkenntnisse zieht, wie die Anthroposophie sie macht, muß die Anschauung von unserem Leben, seinem Zweck und seinen Zielen vollständig verändern. Folgerichtig müßte sie zur Abkehr von allem Sinnlichen und Körperlichen führen. Aber Steiner ist viel zu sehr Westler, viel zu sehr ein praktischer Mensch, als daß er sich in Europa Erfolge für seine Lehre versprechen könnte, wenn er die Askese verlangt hätte. Darum schloß er ein Kompromiß. Er verlangt das praktische Leben äußerlich ganz wie bisher und daneben die Ausbildung der Seele. Die Erkenntnisse aber, die er durch die Ausbildung der Seele erlangt, will er zur Veredelung des praktischen Menschen und zur Anregung auf allen Gebieten des Lebens und der Wissenschaften benutzt haben. Und hier kommt ihm seine praktische Begabung ungeheuer zustatten. Er hat alle Erfahrungen, die er beim Studium Goethes naturwissenschaftlicher Lehren gesammelt hatte, auf die modernen Wissenschaften übertragen und bei voller Anerkennung ihrer Erfolge und Verdienste doch an allen ihren schwachen Punkten mit einer wertvollen Kritik eingesetzt. Mit einer erstaunlichen Geschicklichkeit hat er allerdings auch die Fehler, die die Vertreter der Wissenschaft begehen, als Fehler der Wissenschaften hingestellt und ihre Ausmerzung zu Kardinalaufgaben der Anthroposophie emporgehoben. Zum Beispiel: Jeder verständige Laie weiß, daß eine Krankheit vom Standpunkt des ganzen Organismus aus betrachtet werden sollte. Daß man neben der Beseitigung der akuten Symptome den ganzen Organismus stärken und gegen diese Krankheitserreger immun machen müsse. Wenn nun ein Arzt anders verfährt, wenn er nur die lokale Heilung anstrebt, so begeht er es aus persönlicher Unfähigkeit. Steiner stellt als die Forderung der Anthroposophie auf, den Menschen als ganzen Menschen zu betrachten mit Einschluß des Geistes (was ja auch von der Psycho-Therapie getan wird). Oder: Die experimentelle Psychologie sucht mit allen Mitteln nach Wegen, um alle die Seelenregungen des Menschen zu analysieren, ihre Gesetze zu ergründen. Es ist ihr bis jetzt nur gelungen, Experimente für die allerprimitivsten Empfindungen und Reaktionen zu erfinden. Die Anthroposophie will die ganze Seele in ihren intimsten Regungen belauschen. Das alles ist sehr schön. Im ersten Fall wird dasselbe angestrebt, was die heutige Wissenschaft schon anstrebt, es wird sogar mit denselben Hilfsmitteln gearbeitet, nur daß die Weltanschauung von der ausgegangen wird, eine andere ist. Im zweiten Fall wird ebenfalls das längst Erkannte und Gewünschte angestrebt, jedoch auf anderem Wege. Und was über diesen Weg gesagt werden muß: es ist wohl möglich, daß Menschen von besonderen geistigen Qualitäten, zu denen Steiner zweifellos gehört, intuitiv Einiges erfassen und voraussagen können, zu dem die Wissenschaft logisch und experimentell nach vielen Mühen und Anstrengungen kommen wird. Aber diese Mühen sind notwendig, sind unerläßlich, damit das Erkannte Allgemeingültigkeit bekomme. Wenn jeder den intuitiven Weg oder gar die Inspiration zum “Erkennen” benutzen wird, werden wir auf Tausend Aberglauben und Irrtümer kaum eine Wahrheit finden. Der Weg der allgemeinen Wissenschaft muß glatt und offen sein. Kein Geheimnis, keine höhere Gabe darf ihn offenbaren. Daß aber die Bahnbrecher und Anreger ihr kolossales posititves Wissen stets mit einer Intuitionsgabe vereinigt haben, ist ja längst bekannt.
<br />
<br />
Als ein solcher Anreger ist auch Steiner zu begrüßen, nur darf er den Fehler nicht machen, seinesgleichen heranzüchten zu wollen. Seine pädagogischen Grundsätze sind sehr gut. Er bildet in der Waldorf-Schule in den Kindern das künstlerische Element aus, er weckt in ihnen den Sinn für die Natur und macht sie zu höheren, feiner empfindenden Menschen. Die Gefahr beginnt erst dort, wo er die Jünger in die Geheimwissenschaften einzuweihen anfängt. Der Weg birgt zwei Klippen: Erstens ist die autosuggestive Dressur mit der Sehnsucht nach Gesichtern und Visionen imstande, Menschen mit weniger festem Nervensystem und großer Phantasie zu Hysterikern zu machen. Sie werden zumindest übersensibel, überreizt, den verschiedensten Manien äußerst leicht zugänglich. Zweitens, in dem Augenblick, in dem die einende Kraft von Steiners Persönlichkeit fortfällt, werden wir es auf allen Gebieten des Wissens und Lebens mit Schwärmern und fanatisch gesinnten Gruppen zu tun kriegen, die überall hin Aberglauben und Verwirrung zu tragen imstande sind.
<br />
<br />
Was dagegen als ein unbestrittenes Plus der Anthroposophie angerechnet werden muß, ist ihr ethischer Gehalt. Sie verlangt noch vor der Erringung der Erkenntnisse eine Umstellung des ganzen Wesens des Schülers zur Güte, Liebe und Selbstaufopferung. “Jede Idee” muß ihm “zum Ideal” werden. Und da dieses Verlangen am Beginn des Weges steht, da es als eine Vorbedingung zum Erlangen der Erkenntnisse hingestellt wird, hat es eine ganz andere Kraft als der Befehl der Ausübung der Tugenden um jenseitigen Lohnes willen. Und da Steiner die Forderung aufstellt, daß diese Liebe und diese Güte sich nicht nur in äußeren Taten, sondern auch in Gedanken, im ganzen Fühlen und Erleben sich offenbare, da es ja gilt, die Seele hier auf Erden schon zu läutern und auszubauen, so muß man die Anthroposophie in ihrer ethischen Richtung voll und ganz anerkennen.
<br />
<br />
Es ist selbstverständlich sehr schön, wenn die Anthroposophie aus dem für sie bestehenden Drei-System des menschlichen Organismus: Kopforganismus (Nerven- und Sinnesleben), das rhythmische System (Atmung und Blutzirkulation) und das Stoffwechselsystem, ein Analogon für das soziale Leben ableiten will und dieses demgemäß auch dreigegliedert in das Geistesleben, das Rechtsleben und das Wirtschaftsleben (Warenproduktion, -zirkulation und -konsum). Es ist sehr schön, wenn sie bestimmt, daß diese drei Glieder des sozialen Organismus voneinander vollständig getrennt sein sollen, und die drei alten Ideale Brüderlichkeit (Assoziation) im Wirtschaftsleben, Gleichheit (Demokratie) im Rechtsleben und Freiheit im Geistesleben herrschen sollen. Der Gedanke muß wie alle Weltverbesserungsgedanken sofort zur Utopie werden, sobald er auf das Wirtschaftsgebiet, auf das Gebiet des unbedingten “Muß” angewendet wird.
<br />
<br />
Überblickt man nun alles hier über die Anthroposophie und ihren Gründer Gesagte, so ergibt sich als das Gesamtbild ein Aufkeimen einer neuen Moralreligion, begründet auf einer Lebensanschauung, die an Erkenntnisse der Seele und durch die Seele glaubt, und insofern modern ist, als sie den Errungenschaften der Wissenschaft vollkommen Rechnung trägt. Infolge der überragenden Persönlichkeit ihres Schöpfers vermag sie sogar den Wissenschaften vielerlei Anregungen zu bieten, sie zu befruchten. Sie zu ersetzen, wird sie niemals vermögen, solange als ihre Grundlage der Glaube bestehen bleiben wird. Aber es liegt auch kein Bedürfnis zum Ersatz für unsere logisch-mathematische Wissenschaftsforschung vor, außer vielleicht einer kleinen Eitelkeit seitens der Anthroposophie. Andererseits birgt diese Bewegung in sich nicht zu unterschätzende Gefahren durch Überreizung des Nervensystems und Überspannung des Selbstbewußtseins ihrer Anhänger.
<br />
<br />
Ihr nächster Erfolg wird auf pädagogischem Gebiete zu erwarten sein. Er wird in der Schaffung eines weitaus künstlerischeren, kulturelleren (im Gegensatz zu dem jetzigen zivilisierten) Menschen bestehen, obgleich sie selbst bis jetzt auf künstlerischem Gebiete (Steiners Dichtungen und seine Eurhythmie einbegriffen) nichts Bedeutendes hervorgebracht hat. Aber schon für Menschen, die Kunst zu verstehen und zu fühlen imstande sind, wird man ihr dankbar sein können.
<br />
<br />
Zum Schluß etwas Persönliches zur Charakterisierung des Objektiven: “Warum ich denn bei Anerkennung aller Vorzüge der Anthroposophie nicht selbst Anthroposoph werde?” – “Weil ich erstens kritisch empfinde, und mir alle diese Gesichter auf natürlicherem, gesünderem Wege, einfach vermittels meiner Phantasie, sehr wohl denken kann. Zweitens weil ein in sich fest begründeter Mensch seine Ethik und seine Moral hat, ohne den Glauben zu brauchen, den die Anthroposophie trotz allen Abstreitens voraussetzt.”
<br />
<br />
<br />
(i) Zur Biographie Charols: wikipedia; Munzinger-Archiv; Zum Tatsachenroman. Die Prawdin/Vietta-Debatte 1934. Berlin und Hildesheim 2007.www.sachbuchforschung.de. Für den dort abgedruckten Aufsatz Prawdins (1934) konnte laut Herausgeber kein Rechteinhaber ermittelt werden.
<br />
<br />
(ii) Steiner-Gesamtausgabe GA 81. Neben Rudolf Steiner wirkten 21 fachwissenschaftliche Redner mit.
<br />
<br />
(iii) Das Problem: Anthroposophie. 1. Teil: Das Rätsel Rudolf Steiner. BBZ, 09.03.1922, S. 4, gekürzt schon in W.G. Vögele (Hg.): Der andere Rudolf Steiner, Dornach 2005, S. 262 f.; 2. Teil: Anthroposophische Wissenschaftlichkeit und Wissenschaften, BBZ, 15.03.1922, S. 4; 3. Teil: Die Anthroposophie im Leben, BBZ, 18.03.1922, S. 4.
<br />
<br />
(iv) GA 81, S.179.
<br />
<br />
(v) in der Zeitschrift “Dreigliederung des sozialen Organismus”, zit. in GA 81, S. 190.
<br />
<br />
(vi) Vortrag von Dr. Hermann von Baravalle “Entwicklungstendenzen der Physik im Anschluß an Ernst Mach”.
<br />
<br />
(vii) Die Eröffnungsansprache hielt Lic. Dr. Friedrich Rittelmeyer, der auch die Gesamtleitung des Hochschulkurses innehatte.
<br />
<br />
(viii) Vortrag von Prof. Dr. Hans Wohlbold “Beiträge zur Farbenlehre”.
<br />
<br />
(ix) Vortrag von Prof. Dr. Oskar Römer “Über die Aveolarpyorrhöe und ihren Zusammenhang mit Störungen des Gesamtstoffwechsels”.
<br />
<br />
(x) Vortrag von Emil Leinhas über “Das Geldproblem der Welt”.
<br />
<br />
(xi) Steiner sprach an vier Abenden (5.,7.,9. und 12. März) in der Philharmonie über die Themen “Die Harmonisierung von Wissenschaft, Kunst und Religion durch Anthroposophie”; “Anthroposophie in ihrem Wissenschaftscharakter”; “Anthroposophie als Lebensinhalt”; “Die Zeitbedürfnisse und die Anthroposophie”. Diese Vorträge sind in der Gesamtausgabe noch nicht erschienen.</blockquote>
Wat ik zeker moet melden is de recente bijdrage van David Marc Hoffmann aan de illustere krant de <i>Neue Zürcher Zeitung.</i> Op 15 februari verscheen daar in het ‘Feuilleton’ van zijn hand <a href="https://www.nzz.ch/feuilleton/rudolf-steiner-als-die-anthroposophie-noch-theosophie-hiess-ld.145542" rel="nofollow" target="_blank">‘Als die Anthroposophie noch «Theosophie» hiess’:</a></div>
<blockquote>
Ein neuer Band der kritischen Rudolf-Steiner-Ausgabe zeigt Gedanken und Sprache eines Weisheitslehrers in ihrem Werden. (…)
Der Absatz der Schriften Rudolf Steiners war bisweilen so rasant, dass viele Neuauflagen nötig wurden – für die 1904 publizierte «Theosophie» ganze fünf, die der Autor überarbeitete und erweiterte: 1908, 1910, 1914, 1918, 1922. Steiner hat in seiner Autobiografie von diesen Überarbeitungen gesprochen: Er sei bemüht gewesen, der anerkannten – lies: der akademisch positivistischen – Wissenschaftsmethode gerecht zu werden.</blockquote>
Eerder schreef Hoffmann voor de NZZ in 2015 ook over <a href="https://www.nzz.ch/feuilleton/buecher/die-freiheit-des-erkenntniswegs-1.18499258" rel="nofollow" target="_blank">‘Schulungsschriften Rudolf Steiners in einer kritischen Ausgabe. Die Freiheit des Erkenntniswegs’:</a><br />
<blockquote>
Ein neuer Band der kritischen Ausgabe von Schriften Rudolf Steiners dokumentiert, wie Steiner sich allmählich aus der «östlichen», theosophischen Gedankenwelt löste. </blockquote>
En in 2016 <a href="https://www.nzz.ch/feuilleton/buecher/rudolf-steiners-philosophie-der-freiheit-neu-ediert-auf-dem-geheimnisvollen-weg-nach-innen-ld.7597" rel="nofollow" target="_blank">‘Rudolf Steiners «Philosophie der Freiheit» neu ediert. Auf dem geheimnisvollen Weg nach innen’:</a>
<br />
<blockquote>
Der Begründer der Anthroposophie begann als Philosoph seinen Denkweg. Rudolf Steiners frühe «Philosophie der Freiheit», erstmals 1894 erschienen, liegt nun endlich in einer textkritischen Edition vor.</blockquote>
Het is allemaal ter plekke na te lezen. Tot slot. Op 5 februari verscheen de nieuwsbrief van februari van het Duitstalige ‘Instituut voor antroposofische meditatie’.
</div>
<blockquote>
<a href="http://www.infameditation.de/2017/02/newsletter-februar-2017/" rel="nofollow" target="_blank">Newsletter Februar 2017</a>
<br />
<br />
<i>100 Jahre “Von Seelenrätseln”. Forschungsprojekt Denkbeobachtung – Andreas Meyer 1963-2016 – Hartmut Rosa über Achtsamkeit – “Cognitive Yoga” von Jesaiah Ben Aharon – Hinweise – Schluss von Michael Bauer. Von Anna-Katharina Dehmelt und Terje Sparby.</i>
<br />
<br />
Vor 100 Jahren erschien Rudolf Steiners Buch “Von Seelenrätseln”. Es enthält eine philosophisch-anthroposophische Untersuchung über das Bewusstsein: unserem gewöhnlichen Gegenstandsbewusstsein liegt eine andere Bewusstseinsform zugrunde, die nicht von der Welt getrennt ist, sondern sich eins mit der Welt erkennt, erlebt und ergreift. Die Begründung eines solchen schauenden Bewusstseins ist das Thema des Buches. Dabei geht Steiner in diesem Buch nicht von der theosophischen Überlieferung aus, sondern von seiner Gegenwart und deren in der philosophischen Tradition stehenden Nachdenken über das Bewusstsein. Leider ist es viel zu wenig bekannt – vielleicht kann sein hundertster Geburtstag daran etwas ändern. Das Goetheanum widmet dem Geburtstag eine Tagung.
<br />
<br />
Das schauende Bewusstsein kann durch Übung allmählich entwickelt werden – ein solches Üben ist (anthroposophische) Meditation. Aber auch das gewöhnliche Bewusstsein kann sich davon überzeugen, dass es zum schauenden Bewusstsein veranlagt ist. Diesbezüglich verweist Steiner ganz am Ende des Buches auf die Anregung von Franz Brentano, psychologische Laboratorien einzurichten, in denen das Bewusstsein sich introspektiv untersucht.
<br />
<br />
Diese Anregung haben nun zwei junge anthroposophische Forscher aufgegriffen: der Philosoph und Schreiner Merijn Fagard und der Heilerziehungspfleger Wilhelm Humerez. Für ihr Projekt www.Denkbeobachtung.eu haben sie im Herbst des vergangenen Jahres eine Crowdfunding-Kampagne gestartet, für die sie ihr Forschungsvorhaben in einer Broschüre vorgestellt haben und mit der sie sich mittlerweile ermöglicht haben, sich ein Jahr mit dem Thema beschäftigen zu können. Dabei ist Merijn Fagard die inhaltlich treibende Kraft, der Beitrag von Wilhelm Humerez liegt stark auch im Organisatorischen. Wie den Links auf ihrer Website zu entnehmen ist, richten sie sich in ihrer geistigen Orientierung an Michael Muschalle und Renatus Ziegler aus.
<br />
<br />
Mittlerweile liegt ein längerer Aufsatz von Merijn Fagard vor mit dem Titel “Wie demonstriert man die Veranlagung zum Schauen? Steiners Wunsch nach einem psychologischen Labor im Kontext der zeitgenössischen introspektiven Psychologie”, in dem zum einen der historische Kontext der Idee von psychologischen Laboratorien dargestellt wird. Zum anderen wird Steiners Forschungsfrage aus seinen Grundschriften entwickelt. Der Aufsatz ist außerordentlich interessant und in seinen Fragestellungen, Beobachtungen und Entdeckungen so sorgfältig gearbeitet, dass man sich auf die weitere Entwicklung des Forschungsprojektes freuen darf!
Nun suchen die beiden für ihre weitere Arbeit Versuchspersonen. Die Mitarbeit ist nicht ganz unaufwendig, aber sicherlich sehr interessant! Ein Newsletter hält die Interessierten auf dem Laufenden.
<br />
<br />
Wir wünschen dem Vorhaben alles Gute!
<br />
<br />
—-
<br />
<br />
Die anthroposophische Meditation hat verschiedene Aspekte. Einer davon betrifft die durchaus auch charakterliche Selbsterziehung, ein zweiter verbindet das Geistig-Seelische im Menschen mit dem Geistig-Seelischen der Welt und gibt damit der Seele Kraft und Sinn. Die oben beschriebene Bewusstseinserforschung dürfte als dritter Aspekt hinsichtlich der Verortung der anthroposophischen Meditation in den Praktiken verschiedener spiritueller Strömungen der originellste sein. Andreas Meyer hat diesen Ansatz Erkenntnisorientierte Meditation genannt.
<br />
<br />
Andreas Meyer ist am 18. Oktober 2016 nach mehrmonatiger schwerer Erkrankung 53jährig gestorben. Der philosophisch, psychologisch und anthroposophisch (vor allem bei Georg Kühlewind) ausgebildete Andreas Meyer war in Berlin als Therapeut, Dozent und Buchautor tätig – in seinen Büchern treten seine weit gefächerten Interessen von den Templern bis zur Schmetterlingsmassage hervor. Andreas Meyer wuchs in der ehemaligen DDR auf und hat, wie Ronald Richter in einem Nachruf schrieb, die Lebensweise Westdeutschlands nie wirklich begriffen – eine erhellende Einsicht, die manche Eigenart seiner Persönlichkeit verständlich macht.
<br />
<br />
Vor allem in den letzten beiden Jahren seines Lebens hat Andreas Meyer sich überregional stark für die anthroposophische Meditation eingesetzt. In dieser Zeit hat er an einem Buch mit dem Titel “Erkenntnisorientierte Meditation” gearbeitet. Es sollte “unter anderem auch einen Überblick über die Geschichte der Meditation enthalten und die einzelnen Tiefenstufen der Meditation phänomenologisch, in Form von konkret nachvollziehbaren Schritten der Bewusstseinsbeobachtung, schildern”. Dieses Buch ist leider nicht mehr fertig geworden.
<br />
<br />
Manches daraus ist aber sicherlich auch in den Kongress und den daraus entstandenen Kongressband “Psychologie, Bewusstseinsforschung und Heilung im Kontext westlicher Spiritualität” eingegangen. Der Kongress konnte im März 2016 noch unberührt von Meyers Erkrankung stattfinden und zeigt insbesondere in den Beiträgen von Andreas Meyer, Terje Sparby, Johannes Wagemann und Ulrich Weger die Grundlagen einer erkenntnisorientierten Meditation auf. Man darf dankbar sein, dass das noch möglich war und eine Basis für die weitere Entwicklung einer erkenntnisorientierten Meditation geschaffen ist.
<br />
<br />
Vor wenigen Tagen nun ist in der Reihe “Die kleinen Begleiter” des Rudolf Steiner Verlags die von ihm herausgegebene Zusammenstellung “Kundalini. Geistige Wahrnehmungskraft und höheres Lebenselement” erschienen. Sie stellt die zentralen Schilderungen zur Kundalinikraft von Rudolf Steiner zusammen, ergänzt durch eine Einleitung von Andreas Meyer. Eine Besprechung folgt.
<br />
<br />
Auch auf unserer Website gibt es unter den Facetten einen kleinen Text von Andreas Meyer.<br />
<br />
—-
<br />
<br />
Der Soziologe Hartmut Rosa, Professor in Jena ist, soweit man weiß, kein spirituell praktizierender Mensch und auch zur Anthroposophie gibt es keine Verbindungen. Bekannt geworden ist er durch seine Bücher über Beschleunigung, und in den Radar spirituell interessierter Menschen ist er durch sein Buch “Resonanz. Eine Soziologie der Weltbeziehung” getreten. In diesem Buch entwickelt Rosa Resonanz als Gegenbegriff zur Entfremdung, die nicht nur durch die Beschleunigung, sondern durch zahlreiche kulturelle Faktoren und schon lange in vieler Hinsicht wirklichkeitsstiftend wirkt. Er möchte Resonanz als neues Paradigma eines gelingenden Lebens etablieren. Rosa tut das so anschaulich, dass die Lektüre seines Buches zwar nicht immer einfach, aber ausgesprochen anregend ist. Resonanz wird als Grundlage für eine stärkende Weltbeziehung formuliert, die sich der Welt nicht bemächtigt, sondern wie zu einem Gegenüber in Beziehung zu ihr tritt. Als solche ist Resonanz auch nicht verfügbar, sondern sie entsteht entlang individueller Resonanzachsen zur sozialen Umwelt, zu den Dingen und auch zu dem, was über dem Menschen steht.
<br />
<br />
Mit seinem Weltbezug und dem dahinter aufscheinenden Willen zur Weltverwandlung trifft Rosa zentrale Anliegen anthroposophischer Spiritualität. Eine schöne Besprechung seines Buches von Ralf Gleide findet sich in der Monatszeitschrift “Die Drei” vom November 2016.
<br />
<br />
Nun hat Hartmut Rosa am 27.10.2016 an der Universität Hamburg einen Vortrag mit dem Titel “Achtsamkeit und Selbstbezogenheit – eine Kritik aus gesellschaftspolitischer Sicht” gehalten, den man auch nachhören und -sehen kann. Vortrag und die anschließende Diskussion sind im Dreieck von populärer Achtsamkeitsbewegung, anthroposophischer Meditation und philosophischem Gegenwartsdenken außerordentlich interessant. Rosa formuliert in diesem Vortrag, der auch eine gute Einführung in seine Resonanztheorie bietet, verschiedene Kritikpunkte an der Achtsamkeitsbewegung – mit der er sich allerdings nicht wirklich gut auskennt. Bei seinen Recherchen hat er festgestellt, dass Achtsamkeit oft zur systemstabilisierenden Leistungssteigerung eingesetzt wird – nach einem Achtsamkeitstraining fällt dem Manager die Entlassung von Personal leichter als vorher – ein Kritikpunkt, in dem ihm weite Kreise spirituell orientierter Achtsamkeitslehrer zustimmen. Als weitere Kritikpunkte nennt er individualistische Verengung (alles liegt am Subjekt, die andere Seite, die Welt, fehlt völlig), universalistische Überdehnung (die Aufmerksamkeit soll sich überall hin gleichschwebend richten, ohne Auswahl zu treffen und Schwerpunkte zu setzten) und präsentistische Verengung (das Präsenz-Gebot schließt die Geschichte und damit den ganzen Hof von Sinn und Bedeutung aus). Rosa plädiert für Hingabe und Leidenschaft statt für wertfreie Aufmerksamkeit und Loslösung von allen Anhaftungen – und er repräsentiert seinen Ansatz auch selbst, wie man in der anschaulichen, mit Beispielen gespickten und engagiert vorgetragenen Rede gut beobachten kann.
<br />
<br />
Anschließend stellte Hartmut Rosa sich im Interview mit Birgit Stratmann, Redakteurin beim Netzwerk und Mitveranstalter Ethik Heute. Das Netzwerk will “eine Ethik des Herzens kultivieren, die sich aus Quellen wie Mitgefühl, Nächstenliebe, Achtsamkeit und Weisheit speist und vom Dalai Lama unterstützt wird”.
<br />
<br />
Stratmann geht weniger in eine Diskussion mit Rosa, als dass sie einzelne Aspekte zu vertiefen sucht. So erfährt man in dem Interview einiges darüber, wie Rosa durch Beobachtung seiner eigenen Resonanzpraktiken in der Musik und im Schauen in die Sterne zu seiner Resonanztheorie gekommen ist. Und er gibt zu, dass er als akademisch Verankerter nicht wagt, ein Bekenntnis zur Achtsamkeitsbewegung oder anderen ihm esoterisch erscheinenden Richtungen abzugeben. Im Laufe des Gesprächs gibt Rosa zu, dass ein Achtsamkeitstraining der Resonanzfähigkeit auf der Subjektseite förderlich sein kann. Zur Weltverwandlung trage sie allerdings nichts bei – da bleibt Rosa standhaft.
<br />
<br />
Interessant sind auch die Kommentare unter dem Interview sowie eine Replik des Freiburger Meditationsforschers Stefan Schmidt. Selbst akademischer Meditationsforscher kritisiert er die in Angst vor Diskreditierung begründete Zurückhaltung Rosas gegenüber der Achtsamkeit und seine offensichtlich nur oberflächliche Kenntnis der Achtsamkeitspraxis scharf, versucht dann aber, das Gemeinsame von Achtsamkeit und Resonanz zu benennen: Gegenwartsbezug, Entfunktionalisierung und Sinnstiftung. Die Resonanz sei “dem nahe, was in der Achtsamkeitspraxis als Erfahrungsbezug bezeichnet wird.” Gerade dieser Bezug zu den eigenen Emotionen und Gedanken verändere den Selbst- und den Weltbezug und erhöhe so die Wahrscheinlichkeit von Resonanzerfahrungen. Stefan Schmidt bringt in seinem Text kein einziges Beispiel für seine Thesen und macht damit zugleich auch den Unterschied zwischen Achtsamkeit und Resonanz deutlich.
<br />
<br />
—-
<br />
<br />
Im Herbst 2016 ist ein neues Buch von Yeshayahu (Jesaiah) Ben-Aharon, Gründer des Kibbutz Harduf in Israel mit dem Titel “Cognitive Yoga. Making Yourself a New Etheric Body and Individuality” im Verlag Temple Lodge Publishing auf englisch erschienen. Der norwegische Waldorflehrer Torbjorn Eftestol, Musiker, Pianist und Waldorflehrer stellt uns das Buch vor, Terje Sparby hat den Text übersetzt. Ben Aharon hat bereits mehrere Bücher publiziert sowohl über die Methode des geistigen Forschens als auch über seine eigenen Forschungsergebnisse, vor allem in “Die neue Erfahrung des Übersinnlichen” und “Das spirituelle Ereignis des 20. Jahrhunderts” (beide erschienen im Verlag am Goetheanum auf deutsch). Das Kernthema dieser Werke ist die Wiederkunft Christi als natürliche Entwicklung neuer geistigen Erkenntnisfähigkeiten in unserer Zeit und die mögliche Weiterentwicklung dieser Fähigkeiten durch die Anthroposophie.
<br />
<br />
“Cognitive Yoga” behandelt nun den michaelischen Lichtyoga, wie Rudolf Steiner ihn in den Vortrags-Zyklen “Die Sendung Michaels” (GA 194) und Grenzen der Naturerkenntnis (GA 322) beschreibt. Ben Aharon stellt seine Methode aus der eigenen Erfahrung und Praxis der letzten 40 Jahre dar. Diese Methode wurde schon in “Die neue Erfahrung des Übersinnlichen” angewandt und mit umfassenden Referenzen zu den Werken von Steiner dargelegt. Im neuen Buch wird nun die Methode allgemein und voraussetzungslos erklärt – es werden keine Kenntnisse der Anthroposophie vorausgesetzt. Das Buch erklärt schrittweise, wie die Wahrnehmung und das Denken gereinigt und getrennt werden. Der Autor zeigt, wie diese Reinigung zu einer übersinnlichen Erfahrung von den Kräften hinter dem normalen Denken und der normalen Wahrnehmung führt. Durch diesen Prozess der Ätherisierung, der die Bildekräfte des Denkens und der Wahrnehmung freilegt, geschieht eine graduelle Durchdringung und Befreiung der Bildekräfte, die im Körper aktiv sind. Wie eine Antwort auf diese Vergeistigung von Denken und Wahrnehmen befruchten freie kosmische Kräfte die individuellen Kräfte. Dieser Prozess soll einen neuen ätherischen Leib erzeugen.
<br />
<br />
Die Erschaffung eines neuen ätherischen Leibes führt zur geistigen Geburt einer neuen Individualität, die die Fähigkeit hat, in der Ätherwelt bewusst zu leben. Dies ist das Thema der letzten vier Kapitel des Buchs. Dieser Prozess mündet in einen Wesensaustausch mit der kosmischen Quelle des Werdens, oder, mit einem traditionellen anthroposophischen Ausdruck, in einer Christusbegegnung.
<br />
<br />
Das Buch ist nicht nur eine Erklärung dieses Prozesses, sondern auch ein meditativer Text an sich. Er beinhaltet Beschreibungen beispielsweise der Aktivierung des dritten Auges und des Verhältnisses dieser Aktivierung zur Ätherisierung des ganzen Leibes. Oder anders gesagt: wie lernt man, in der geistigen Welt zu denken, zu sprechen und zu gehen?
<br />
<br />
Eine weitere Rezension von Ben Aharons neuem Buch hat Richard Bunzl in der britischen Vierteljahresschrift New View Nr. 82 veröffentlicht.
<br />
<br />
—-
<br />
<br />
Hinweisen möchten wir Sie gerne noch auf folgende Ereignisse und Veröffentlichungen:
<br />
<br />
Vom 7. bis 9. Juli 2017 findet am Goetheanum in Dornach eine große Meditationstagung unter dem Titel “Living Connections – Worldwide Perspectives on Anthroposophical Meditation” statt. Die Tagung ist hervorgegangen aus den Treffen der Goetheanum Meditation Initiative (wir berichteten mehrfach) und versammelt ein breites und internationales Spektrum der anthroposophischen Meditation. Es handelt sich um die “erste öffentliche Veranstaltung am Goetheanum, die sich ganz dem Thema Meditation widmet” und sie ist als Einführung gedacht. Die Plena finden auf englisch statt, Simultanübersetzung ins Deutsche, Spanische und Französische sind möglich. Die Arbeitsgruppen finden in verschiedenen Sprachen statt. Interessant ist auch, dass mit dieser Tagung der intern immer wieder umstrittene Begriff “Anthroposophische Meditation” endlich weltweit etabliert wird.
<br />
<br />
Die Website für die Tagung ist noch im Aufbau, aber Anmeldungen sind schon möglich. Ein Online-Reader enthält interessant Interviews mit Friedrich Glasl, Tho Ha Vinh, Joan Sleigh, Terje Sparby und Arthur Zajonc sowie einen Text von Robin Schmidt.
<br />
<br />
Vom 17. bis 19. März 2017 findet in Stuttgart der dritte Kongress mit dem Oberthema Meditation in Ost und West statt: “Meditation und Selbsterkenntnis. Perspektiven einer spirituellen Psychologie in Ost und West”. Mitwirkende sind wie in den Vorjahren Rudi Ballreich, Corinna Gleide, Christoph Hueck, Andreas Neider, Thich Duc Tin und Volker Zotz, neu hinzukommen dieses Jahr Ludger Beckmann und Alexandra Falk-Gierlinger.
<br />
<br />
Der von Rudi Ballreich produzierte Film “From Business to Being” von Hanna Henigin und Julian Wildgruber über Meditation im Wirtschaftsleben ist nun seit 2. Februar in ausgewählten deutschen Kinos zu sehen. Dort wird er angekündigt als “Dokumentarfilm über die Fallstricke der Arbeitswelt und welche Chancen es für Veränderungen gibt”.
<br />
<br />
Im Hinblick auf die lebensförderliche Wirkung von Meditation möchten wir gerne auf die schöne Website “Achtsam Werden” von Harald Haas und Theodor Hundhammer hinweisen. Dort findet sich ausführliches Material zu drei klassischen anthroposophischen Übungsprogrammen: den Nebenübungen, dem achtgliedrigen Pfad und den Übungen “Nervosität und Ichheit”.
<br />
<br />
Die Monatszeitschrift Die Drei hat ihre Reihe zu Steiners Schulungsbuch “Wie erlangt man Erkenntnisse der höheren Welten” bis in’s erste Heft des Jahres 2017 fortgesetzt. Das ganze Jahr 2016 hindurch gab es fast jeden Monat einen Artikel, nur im Oktober nicht: stattdessen schrieb dort Andreas Neider über die Stufenleiter der Mönche, die viele Aspekte von Steiners Gliederung der Bewusstseinsstufen in Imagination, Inspiration und Intuition vorwegnimmt. Die Artikel können alle im Archiv von Die Drei gegen einen kleinen Kostenbeitrag heruntergeladen werden. Ab Ostern soll die Reihe mit dem Thema Meditation fortgesetzt werden.
<br />
<br />
—-
<br />
<br />
Wir schließen diesen Newsletter ab mit einem Wort von Michael Bauer, das Margareta Morgenstern in ihrer Biographie “Michael Bauer – ein Bürger beider Welten” zitiert (S. 158). Michael Bauer war einer der ersten und treuesten Schüler Rudolf Steiners und blieb darin doch ganz eigenständig:
Die Fähigkeit zu meditieren ist das Mittel, “eine Schicht des eigenen Wesens zu erreichen, wo wir unsere moralisch-geistigen Kräfte erfrischen. Eine Verjüngung, ähnlich der Kräftigung, die ein Aufstieg in freie Bergeshöhe ist, eine Anstrengung, die eine Kräftigung im Gefolge hat. Treten gar Innenerlebnisse bedeutsamer Art hinzu, dann erfüllt sich die Seele mit Gefühlen und Impulsen unvergesslicher Art, deren Kraft langsam das Leben ergreift und unser ganzes Verhältnis zur Welt verändert.”</blockquote>
Eenvoudig toch, niet?<br />
<div style="text-align: right;">
. </div>
</div>
Michel Gastkemperhttp://www.blogger.com/profile/11703149973290737335noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-8949960496173157471.post-55530642305806872812017-02-06T22:27:00.000+01:002017-02-11T17:10:39.513+01:00Exclusief<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgfWv9XcQhomQzOg-vzOPZlc2geQU7L9LkHrpuiKFUOCtNkHIVJDEYFEPoahYQ6sa6ZVb290zpy1YcucvnhTjrUIfFLd83NdBdPi0KLXHIO-Vvhwo_fFag_0Mb7xcu9FP7c7HQ2gEx8IJg4/s1600/P9130149.JPG" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgfWv9XcQhomQzOg-vzOPZlc2geQU7L9LkHrpuiKFUOCtNkHIVJDEYFEPoahYQ6sa6ZVb290zpy1YcucvnhTjrUIfFLd83NdBdPi0KLXHIO-Vvhwo_fFag_0Mb7xcu9FP7c7HQ2gEx8IJg4/s400/P9130149.JPG" width="400" /></a></div>
De website van Motief plaatste op vrijdag 3 februari een <a href="https://www.motief.online/actueel/exclusief-interview-met-judith-von-halle-in-motief/" rel="nofollow" target="_blank">‘Exclusief interview met Judith von Halle in Motief’:</a><br />
<blockquote>
In het februarinummer van Motief, nummer 209, is een exclusief interview met Judith von Halle opgenomen. Het is het eerste interview dat zij heeft gegeven sinds zij vanaf 2004 sterk in de belangstelling van antroposofische kringen kwam te staan. De meest tegenstrijdige reacties vallen haar ten deel; zij is het onderwerp van een grote controverse.<br />
<br />
De titel van het interview duidt het probleem aan: ‘De geestelijke wereld onderzoeken is mijn eigenlijke werk’. Omstreden is bijvoorbeeld de vraag welke plek haar onderzoek inneemt in het totale gebied van de antroposofie en op welke wijze zij tot haar resultaten komt.<br />
<br />
Hoewel zij intussen vele boeken over antroposofische thema’s op haar naam heeft staan en op tal van plekken voordrachten houdt, is zij nog niet eerder geïnterviewd. Zij heeft dat altijd afgehouden, omdat zij vond dat de belangstelling voor haar persoon de thema’s in de weg staat die haar bezighouden en die zij veel belangrijker vindt.<br />
<br />
Het interview werd al in oktober 2014 afgenomen, maar is niet eerder gepubliceerd. Het was te omvangrijk voor publicatie in een tijdschrift en alleen een samenvatting opnemen bevredigde niet. Het doel van het interview was een eerste kennismaking met Judith von Halle, zonder subjectieve meningen van derden pro en contra. Zodat de lezer zich een eigen oordeel over haar zou kunnen vormen en niet afhankelijk is van berichten uit de tweede hand.<br />
<br />
Het interview vond plaats in de lerarenkamer van de Zeister vrijeschool na afloop van een voordracht van Judith von Halle, die handelde over het thema ‘geloven en weten’, in de zaal op die locatie. In de voordracht had zij enkele notities uit haar kinderaantekeningen voorgelezen.<br />
<br />
Onlangs verscheen het eerste deel van haar spirituele autobiografie Zwanenvleugels, waarin Judith von Halle ook enkele notities uit haar kindertijd heeft opgenomen. Dat was aanleiding om dit unieke en ongepubliceerde interview met haar, dankzij de website van Motief die inmiddels online is en plaatsing van het volledige interview mogelijk maakt, nu alsnog te publiceren.<br />
<br />
In het februarinummer van Motief is een relevante selectie uit het interview in vertaling opgenomen. Ten behoeve van de Nederlandse lezer werd de volledige tekst uit het Duits vertaald en hier geplaatst: compleet interview Judith von Halle. Vanwege het unieke karakter van het interview en de te verwachten internationale belangstelling, is op de website eveneens de oorspronkelijke versie in het Duits te vinden.</blockquote>
Voor de links moet u, zoals tegenwoordig steeds op deze weblog, naar het originele bericht. De datum van 2 februari bracht op de website van Motief het bericht <a href="https://www.motief.online/actueel/nieuw-antroposofisch-centrum-in-haarlem/" rel="nofollow" target="_blank">‘Nieuw antroposofisch centrum in Haarlem’:</a><br />
<blockquote>
Naar buiten treden is het motto van het nieuwe antroposofische centrum in Haarlem. En dat aan het Prinsen Bolwerk, laatste resten van een eeuwenoude omwalling, een vesting zelfs. Die functie is allang verlaten, mooie stadsparken zijn ervoor in de plaats gekomen, waarvoor Haarlem beroemd is.<br />
<br />
Na een lange voorbereidingstijd, die in 2012 begon met inschrijving op een kavel in dit historische stadsdeel, kan de bouw nu gaan beginnen. Dan zullen drie partijen straks in het nieuwe gebouw gaan samenwerken: de Antroposofische Vereniging die een informatiecentrum en een bibliotheek beheert en daarnaast lezingen en workshops organiseert, voorheen gevestigd op het Floraplein, het antroposofisch consultatiebureau zoals dat nu nog op het Lorentzplein zit en de twee locaties van het therapeuticum, de ene verderop aan het Prinsen Bolwerk, de andere aan de Koninginneweg. Architect Yaike Dunselman van bureau ‘negen graden architectuur’ heeft het fraaie gebouw ontworpen, Triodos Bank nam de financiering op zich.<br />
<br />
Een deel op de begane grond is bestemd voor de Haarlemse Antroposofische Vereniging. Zo komt er een informatiecentrum en een bibliotheek voor de grote collectie antroposofisch boeken. In de zaal zullen lezingen, werkgroepen en voorstellingen van diverse kunstvormen bij te wonen zijn. In het andere deel zal het consultatiebureau zijn intrek nemen en zijn er ruimtes voor euritmie en kunstzinnige therapie.<br />
<br />
Op de eerste verdieping vestigen zich de vier huisartspraktijken, de assistenten en de praktijkondersteuners. Op de tweede verdieping zullen de inwrijvingen door de verpleegkundigen worden gedaan en hebben de fysiotherapeuten de beschikking over goed geoutilleerde behandelkamers en oefenruimtes. Op de derde verdieping krijgen de psychologen hun spreekkamers en zijn er ruimtes voor groepstherapie.<br />
<br />
De hoop is dat veel Haarlemmers van dit mooie initiatief zullen gaan profiteren. Voor het volgen van de voortgang van het project kunt u www.antroposofischcentrumhaarlem.info bezoeken of u daar abonneren op de ‘bouwbrief’. En kijk ook eens op www.steentje-bijdragen.nl om mee te helpen aan realisatie.</blockquote>
Een week eerder, op 26 januari, was het <a href="https://www.motief.online/actueel/makkelijker-kiezen-voor-de-vrijeschool/" rel="nofollow" target="_blank">‘Makkelijker kiezen voor de vrijeschool’:</a><br />
<blockquote>
Bestaande en nieuwe informatie over vrijescholen, het onderwijs en de pedagogische visie staan gebundeld op de nieuwe website www.kiezenvoordevrijeschool.nl. Bezoekers krijgen informatie over de bouwstenen van de vrijeschool, met films waarin oud-leerlingen en leerkrachten ervaringen delen. Ook geeft de website informatie over de locaties en de open dagen van de 75 basisscholen en 22 middelbare scholen die vrijeschoolonderwijs aanbieden.<br />
<br />
De website ‘Kiezen voor de vrijeschool’ is bedoeld als een eerste kennismaking met de vrijeschool voor leerlingen, ouders, studenten, leerkrachten en belangstellenden.
<br />
<br />
Met deze website wil de Vereniging van vrijescholen tegemoet komen aan toenemende vragen over het vrijeschoolonderwijs. Veel ouders en leerlingen die een keuze gaan maken voor een school komen tijdens hun zoektocht terecht bij de vrijeschool en willen meer weten over de visie en de praktijk op school. De website is daarbij handig voor een eerste oriëntatie. Tijdens de open dagen van vrijescholen kunnen ouders en leerlingen de praktijk van de vrijeschool zelf ervaren en gesprekken voeren met leerkrachten en de schoolleider.</blockquote>
Op 30 januari maakte de website vrijeschoolbeweging.nl het <a href="https://www.vrijeschoolbeweging.nl/overlijden-roelof-jan-veltkamp/" rel="nofollow" target="_blank">‘Overlijden Roelof Jan Veltkamp’</a> bekend:
<br />
<blockquote>
Tot ons groot verdriet is op 62-jarige leeftijd, ons dierbare mede-bestuurslid Roelof Jan Veltkamp overleden. Roelof Jan was de grondlegger van vrijeschoolbeweging.nl en als geen ander betrokken bij dit initiatief: hij zorgde voor alle berichten op de site, de (lokale) nieuwsbrieven en de doorontwikkeling van dit platform. Dit deed hij naast al zijn andere werkzaamheden, op de Vrije School Den Haag en voor de Lerarenbrieven. Roelof Jan zal bij velen enorm gemist worden!<br />
<br />
Met zijn overlijden is de toekomst van vrijeschoolbeweging.nl even onzeker geworden. Het bestuur van de stichting voor Rudolf Steiner Pedagogie zal zich beraden op de weg die voor ons ligt.<br />
<br />
Wij zijn Roelof Jan enorm dankbaar voor de tomeloze inzet en liefde voor de vrijeschool in het bijzonder. We wensen zijn familie sterkte toe in het verwerken van dit verlies.<br />
<br />
Meer informatie over zijn overlijden en de plechtigheden, op de website van de Vrije School Den Haag.<br />
<br />
Namens het bestuur van de RSP</blockquote>
Hij was echter geen 62, maar 61 jaar, zoals de <a href="http://vo.devrijeschooldenhaag.nl/nieuws/123/overlijden-roelof-jan-veltkamp-decaan-en-leraar-nederlands" rel="nofollow" target="_blank">vrijeschool Den Haag vermeldde.</a> Vandaag schreef Nicolette van der Werff in het Algemeen Dagblad een prachtige necrologie van hem, in <a href="http://www.ad.nl/den-haag/dichter-van-de-vrije-school~a0d6227c/" rel="nofollow" target="_blank">‘Dichter van De Vrije School’:</a><br />
<blockquote>
Van wieg tot graf – Wanneer Roelof Jan Veltkamp de middeleeuwse literatuur behandelde, stond hij in monnikspij voor de klas. Hij was een enthousiast docent, een gedegen decaan en de favoriete schooldichter.</blockquote>
Als vanouds biedt <a href="https://www.antrovista.com/" rel="nofollow" target="_blank">AntroVista</a> steeds veel vrijeschoolnieuws. Te veel om hier een voor een op te noemen. Maar daar is het als alternatief te vinden. Het overzicht behouden valt echter niet mee.
Nog meer persoonlijk nieuws was te lezen op de website van de gemeente Zutphen op 20 januari in <a href="https://www.zutphen.nl/Inwoners/Nieuws/Nieuwsberichten/Januari_2017/Hugo_Versteeg_krijgt_Koninklijke_Onderscheiding" rel="nofollow" target="_blank">‘Hugo Versteeg krijgt Koninklijke Onderscheiding’:</a><br />
<blockquote>
Op 20 januari kreeg Hugo Versteeg de onderscheiding Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Versteeg heeft zich meer dan 40 jaar ingezet voor de Zutphense samenleving en daarbuiten. Zijn inspiratie vond hij in de antroposofie en zijn inspanningen hebben bijzonder veel betekend voor de ontwikkeling van het Vrije School-onderwijs in de stad.
<br />
<br />
<i>Urtica-Onderdak</i>
<br />
<br />
Naast het Vrije Onderwijs heeft de heer Versteeg zich als secretaris ingezet voor Beheersstichting Urtica-Onderdak en de Vijfsprong in Vorden. Deze organisaties bieden zorg en wonen aan mensen met een verstandelijke beperking. Het buitenleven staat centraal met antroposofie als inspiratiebron.
<br />
<br />
<i>Ubuntu</i>
<br />
<br />
De heer Versteeg was ook mede-initiatiefnemer en bestuurslid van het project dat begon als De Derde Fase en later bekend werd als het Ubuntuplein. De heer Versteeg heeft zich hier op een inspirerende, bindende maar ook vasthoudende manier voor ingezet. Steeds weer met veel positivisme en optimisme, lobbyend en netwerkend, overtuigend en oplossingsgericht. Voor Zutphen betekent Ubuntu het voortzetten van een traditie in het creëren via collectief opdrachtgeverschap van bijzondere woongemeenschappen.
<br />
<br />
<i>Waterwerk IJsselkade</i>
<br />
<br />
Tot slot heeft de heer Versteeg bijgedragen aan een project waar al zoveel jaren zovelen van genieten: het waterwerk aan de IJsselkade. Zijn werk als secretaris van Stichting WEL heeft ertoe bijgedragen dat het waterwerk als geschenk voor de stad werd gerealiseerd. Het waterwerk behoudt zijn plek in de opnieuw in te richten IJsselkade.
<br />
<br />
Voor al deze inspanningen ontving de heer Versteeg de onderscheiding Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Het lintje werd hem opgespeld door loco-burgemeester Oege Bosch.</blockquote>
De website van Stichting De Vrije School Noord en Oost Nederland (VS-NON) bracht op 25 januari nieuws over <a href="http://www.vsnon.nl/nieuws/38/verhuizing-de-zonnewende-na-de-krokusvakantie.html" rel="nofollow" target="_blank">‘Verhuizing De Zonnewende na de krokusvakantie’:</a>
<br />
<blockquote>
De Stentor besteedde op 23 januari 2017 aandacht aan de verhuizing van De Zonnewende naar de Valckstraat. Na de krokusvakantie betrekken leerkrachten en leerlingen van De Zonnewende het vernieuwde pand. De officiële opening volgt op 8 mei, meldt bestuurder Lizzy Plaschek.</blockquote>
Het in dit nieuws genoemde bericht in <a href="http://www.destentor.nl/regio/zutphen/school-zonnewende-zutphen-in-maart-naar-nieuwe-plek-1.6848945" rel="nofollow" target="_blank">De Stentor</a> meldt:
<br />
<blockquote>
Basisschool De Zonnewende trekt in het gebouw waar vroeger basisschool De Zwaan zat.</blockquote>
De situatie in Zutphen is nogal ingewikkeld. De Stentor heeft ze gelukkig allemaal op een rijtje:
<br />
<blockquote>
Vrije school De Berkel wordt de nieuwe bewoner van het pand aan de Henri Dunantweg, waar De Zonnewende nu nog zit. Dat gebouw wordt eerst opgeknapt. De Berkel betrekt het pand na de zomervakantie. De school is nu nog gehuisvest in noodgebouwen aan de Keucheniusstraat. Het schoolgebouw van De Berkel aan de Weerdslag ging vorig jaar verloren bij een brand.</blockquote>
De <a href="http://www.vsnon.nl/13/stichting/over-de-stichting.html" rel="nofollow" target="_blank">website van VS-NON zelf meldt</a> verduidelijkend:
<br />
<blockquote>
De onder de stichting ressorterende scholen zijn:<br />
– Vrijeschool De Berkel primair onderwijs in Zutphen<br />
– Vrijeschool De Zonnewende primair onderwijs in Zutphen<br />
– Vrijeschool Zutphen Voortgezet onderwijs in Zutphen<br />
– Vrijeschool Parcival College voortgezet onderwijs in Groningen<br />
<br />
Bij de scholen staan 2.075 leerlingen ingeschreven. Er werken ruim 275 medewerkers bij de stichting.</blockquote>
Op de website van de Academie voor Ervarend Leren staat <a href="http://www.academievoorervarendleren.nl/nieuwsbrief.html" rel="nofollow" target="_blank">Nieuwsbrief 8</a> (januari 2017), met daarin de uitnodiging voor een werkconferentie voor mensen in het onderwijs en andere geïnteresseerden: <a href="http://www.academievoorervarendleren.nl/documents/Nieuwsbrief8_000.pdf" rel="nofollow" target="_blank">‘Ongewenst gedrag, wat kan ik er mee?’</a>
<br />
<blockquote>
Werkconferentie ‘Ongewenst gedrag, wat kan ik er mee?’
<br />
woensdag 22 maart 2017, 14.00-17.00 uur op Helicon, Socrateslaan 22a, 3707 GL Zeist
<br />
<br />
Over de aanleiding, achtergronden en argumenten van passend onderwijs is al door velen geschreven en gesproken. Feit is, dat iedere leerkracht het graag passend wil maken voor ieder kind. Tegelijkertijd bevindt hij zich in de spagaat tussen het individu en de rest van de klas. Maar dat is een schijntegenstelling. Er is nog een andere weg: zowel voor het individu als voor de groep!
<br />
<br />
Vanuit de Academie voor Ervarend Leren propageren we om positief te kijken naar wat een kind wil. Terugkijkend op positieve of gelukte onverwachte handelingen zijn we al diverse interessante casussen op het terrein van passend onderwijs tegenkomen. Hierover staat in de publicatie ‘Naar zelf denkende en zelfstandig handelende leerlingen én leerkrachten’ uit 2014 een mooi voorbeeld (zie website).
<br />
<br />
We hebben enkele leerkrachten bereid gevonden om over hun positieve ervaringen te vertellen. Van daaruit kijken we hoe er een nieuwe visie op passend onderwijs kan ontstaan. Graag gaan we met u op onderzoek hoe vanuit een positieve benadering het passend onderwijs zo aan te pakken is, dat het bijdraagt aan de ontwikkeling van alle leerlingen en de school.
<br />
<br />
Graag nodigen we jullie uit, Academie voor Ervarend Leren, Anne Machiel, Judith Lengkeek, Daan Schieman, Thijs Schiphorst & Albert de Vries.
Opgave graag voor 10 maart via de mail: info@academievoorervarendleren.nl. Bijdrage in de kosten: € 25,-, graag vooraf voldoen op NL07 RABO 0140 5134 50</blockquote>
Het volgende is ook vrijeschoolnieuws, maar dient alleen als bruggetje naar iets heel anders. ‘Dichtbijmeeschrijver’ Taetske Grendelman schreef op 24 januari <a href="http://www.dichtbij.nl/noord-kennemerland/regionaal-nieuws/artikel/4279257/vrije-school-komt-in-pand-augustinus.aspx" rel="nofollow" target="_blank">‘Vrije School komt in pand Augustinus’:</a><br />
<blockquote>
In augustus 2017 gaat in de gemeente Castricum een Vrijeschool van start in de vroegere Augustinusschool. De school heeft een huurcontract van twee jaar, met een optie op verlenging met nog eens twee jaar.<br />
<br />
De school is in 2015 ontstaan uit een ouderinitiatief en heeft inmiddels bijna 300 potentiële leerlingen in haar bestand staan. Naar verwachting kan sowieso gestart worden met twee kleuterklassen en een eerste klas. Op maandag 6 februari is er van 20.00 tot 22.00 uur een bijeenkomst voor geïnteresseerden. Dan wordt ook het gekozen bestuur bekend gemaakt. Locatie: ‘De Oude Keuken’ op het Duin en Bosch-terrein (inloop vanaf 19.30 uur).</blockquote>
Een dag later kwam Mieke Mosmuller namelijk met een nieuwe tekst over <a href="https://www.miekemosmuller.com/nl/blog/augustinus-en-het-manicheisme-iii" rel="nofollow" target="_blank">‘Augustinus en het Manicheïsme III’:</a><br />
<blockquote>
In een lezing in 1914 (GA 156, <i>Okkultes Lesen und okkultes Hören</i>) spreekt Rudolf Steiner over het Manicheïsme. Hij zegt dat de kracht van de oude helderziendheid geleidelijk afnam in de periode na het Mysterie van Golgotha, en door deze vermindering werd het steeds moeilijker om de volle betekenis van dit Mysterie te doorschouwen, evenals het gehele wezen van Christus zelf. Wanneer je Hem zou kennen in zijn volle heerlijkheid, dan zou dat betekenen dat je Hem kent als een kosmische goddelijk hemels wezen.
<br />
<br />
Dan zegt Rudolf Steiner over Mani dat het duidelijk was dat hij ook niet meer de volle heerlijkheid van Christus kon bereiken, hoewel zijn leringen groots waren, magnifiek. Mani had nog oude helderziendheid en daarom was zijn leer zo spiritueel, in tegenstelling tot die van de kerkvaders. Maar hij kon niet inzien dat Christus in zijn heerlijkheid tot in het vlees geïncarneerd was, hij zag hoe hij in een soort etherische vorm op aarde had geleefd. De strijd om deze volledige incarnatie tot in het fysieke lichaam te begrijpen moest in die tijd nog beginnen. Mani had veel meer de diepe vraag: Hoe kan het kwaad worden begrepen in zijn relatie tot het goede dat goddelijk is? Mani had diepe inzichten in de antwoorden op die vraag, maar – zegt Rudolf Steiner – het ware inzicht in het kwaad kan ook slechts worden bereikt door het kwaad te zien in de verhouding tot het Mysterie van Golgotha, zoals Mani dat trachtte. Maar zulke diepzinnige mensen als Mani moesten vechten met de oude helderziendheid die niet in verband kon worden gebracht met het Mysterie van Golgotha, met Christus die tot in het fysieke lichaam op aarde had geleefd.
<br />
<br />
'We hoeven alleen maar aan deze grote leraar van het Westen te denken, aan de Heilige Augustinus. Voordat hij gekomen was tot het paulinische christendom was hij toegewijd aan het Manicheïsme. Hij was meer onder de indruk door het gezichtspunt dat de goddelijke Helper uit de hemel naar de aarde was afgedaald, van aeon tot aeon. In de eerste tijd van zijn zoeken overstraalde voor Augustinus dit spirituele schouwen nog de kennis van hoe Christus in een lichaam van vlees en bloed op aarde had gewoond, en hoe met Hem het raadsel van het Boze wordt opgelost. Aangrijpend is het om te zien hoe Augustinus met Faustus, de beroemde bisschop van de Manicheeërs, tweegesprekken voert en alleen doordat deze bisschop niet in staat is de nodige indruk op hem te maken, zich van het Manicheïsme afwendt en zich tot het paulinische Christendom wendt.'
<br />
<br />
In het boek <i>Contra Faustum</i> schrijft hij het volgende, en we kunnen duidelijk beleven wat Rudolf Steiner hier bedoeld heeft: ‘Faustus keert zich tegen de incarnatie van God op grond van de verschillende weergave van de evangelisten, en dat incarnatie ongeschikt is voor de godheid. Augustinus tracht de kritische en theologische moeilijkheden te overwinnen.
<br />
<br />
1. Faustus zei: Geloof ik in de incarnatie? Wat mij betreft is dit hetgeen waarvan ik mij lange tijd trachtte te overtuigen, namelijk dat God was geboren; maar de discrepantie in de genealogie van Lucas en Mattheus verwonderde me en ik wist niet welke te volgen. Want ik dacht dat het zou kunnen gebeuren dat, immers niet alwetend, ik de ware voor de verkeerde en de verkeerde voor de ware zou houden. Dus, wanhopig dit dispuut op te lossen, nam ik Marcus en Johannes, ook twee autoriteiten en eveneens evangelisten. Ik vond het begin van Marcus en Johannes goed, want zij zeggen niets over David, of Maria of Jozef. Johannes zegt: In het begin was het Woord, en het Woord was bij God, en het Woord was God, en hij bedoelt Christus. Marcus zegt: Het evangelie van Jezus Christus, de Zoon van God, alsof hij Mattheus wil corrigeren die hem de Zoon van David noemt. Misschien is echter de Jezus van Mattheus een ander dan de Jezus van Marcus. Daarom geloof ik niet in de geboorte van Christus.
<br />
<br />
Verwijder deze moeilijkheden als u kunt door de verslagen te harmoniseren en ik ben bereid toe te geven. Hoe dan ook is het nauwelijks mogelijk om te geloven dat God, de God van de Christenen, in de baarmoeder ontvangen werd.
<br />
<br />
2. Augustinus antwoordde: Als u het Evangelie met zorg had gelezen en vragen had gesteld over de plaatsen waar u tegenspraak vond, in plaats van overhaast deze te veroordelen, dan zou u hebben gezien dat de erkenning van de autoriteit van de evangelisten door zo vele geleerde mensen over de gehele wereld, ondanks deze discrepantie, bewijst dat er meer in ligt dan op het eerste gezicht schijnt. Iedereen kan net als u zien dat de voorouders van Christus in Mattheus en Lucas verschillend zijn; omdat Jozef in beide verschijnt, aan het eind van Mattheus en aan het begin van Lucas. Jozef, dat is duidelijk kan de vader van Christus worden genoemd, vanwege het feit dat hij in zekere zin de man van de moeder van Christus is; en zo verschijnt zijn naam als de mannelijke representant aan begin of eind van de genealogie. Iedereen kan net als u zien dat Jozef de ene vader heeft in Mattheus, en een andere in Lucas, en zo ook met de grootvader en met alle anderen tot aan David. Hebben alle vaardige en geleerde mannen, zeker Latijnse schrijvers, maar ontelbare Griekse die de Heilige Schrift aandachtig hebben bestudeerd, over dit duidelijke verschil heengekeken? Natuurlijk hebben ze het gezien. Niemand kan er iets aan doen dat hij het ziet. Maar met het oog op de hoge autoriteit van de Schrift geloofden zij dat hier iets was dat gegeven zou worden aan hen die vragen, en geweigerd aan hen die zich ergeren; zou worden gevonden door hen die zoeken, en weggenomen worden van hen die kritiek leveren; zou worden geopend voor hen die kloppen, en gesloten voor hen die tegenspreken. Ze vroegen, zochten en klopten; ze ontvingen, vonden en gingen binnen.’<br />
...
<br />
<br />
Hier kunnen we zien hoe Faustus, de bisschop van de Manicheeërs, niet meer in staat is om de diepe inzichten van Mani te vertegenwoordigen, en hoe Augustinus, met een vervagende helderziendheid, begint te worstelen met de vraag naar de incarnatie van Christus. Hij geeft een les in de wijze waarop men moet omgaan met tegenspraken, wanneer we die niet kunnen begrijpen. In de anthroposofie vinden we de oplossing van het raadsel van de incarnatie van Christus tot in het lichaam - en moeten dan beiden hier een zeker gelijk geven!</blockquote>
Weer een dag later, op 26 januari, plaatste Antroposofie Magazine deze weblog van Jesse Mulder over <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/blog/heilige-huisjes/" rel="nofollow" target="_blank">‘Heilige huisjes’:</a>
<br />
<blockquote>
Tussen Kerst en Oud & Nieuw werd er door jonge mensen vanuit de AViN een Midwinterviering georganiseerd. Zo’n 80 jonge mensen verbleven 3 dagen in de Riouwstraat in Den Haag en vulden het huis met leven. Het thema was: De levensloop van de mens als instrument in een stormachtige tijd – een thema waar ik zelf best enthousiast over werd, zodat ik ergens in oktober aanbood om een lezing te komen geven over het verband tussen de levensloop van de mens en de ‘levensloop’ van de mensheid. Maar de voorbereidingsgroep bleek van aanpakken te weten: het programma was al rond.<br />
<br />
Toen was het 30 december. Ik stond ’s ochtends met mijn twee dochtertjes peren af te wegen in de biowinkel, toen ik ineens gebeld werd: de spreker voor die middag bleek ziek, of ik niet toch wilde komen…? Daar moest ik wel even over nadenken: ik had weliswaar een idee gehad, maar dat verder niet voorbereid. “Doe het nou maar”, zei mijn vrouw, “dat wilde je toch eigenlijk al?” En zo was het natuurlijk ook. Dus ordende ik tijdens het uurtje middagrust thuis mijn gedachten een beetje en zoefde vervolgens over de A12 richting Den Haag.
<br />
<br />
<i>Zevenjaarsfasen</i>
<br />
<br />
Zo begon ik voor een zaal vol nieuwsgierig kijkende jonge mensen te vertellen. Waarom vinden we biografieën, levensverhalen van andere mensen, eigenlijk interessant? Iedereen leeft toch zijn geheel eigen, individuele leven? Dat is waar, maar tegelijk zijn die individuele levensverhalen allemaal uitwerkingen van de levensloop van de mens: iets universeels, dat een ongekende diversiteit aan invullingen en uitwerkingen openlaat. Het leven van andere mensen laat ons aspecten daarvan zien die we zelf in ons leven niet (of minder) articuleren. – Ik vervolgde met een schets van hoe die universele levensloop er dan uit ziet, in de bekende zevenjaarsritmes: eerst leren leven, dan op de lagere school leren leren, en dan op de middelbare school leren oordelen. Dan komt rond 21 jaar het punt waarop we helemaal individu worden: nu moeten we zelf gaan kiezen. Kiezen wat je wilt opnemen (studie, omgeving, welke mensen om je heen?), waar je wilt zijn (baan, partner, huis, gezin), en dan kiezen wat je wilt schenken. Het is alleen niet zo vanzelfsprekend dat je ook echt verder komt in dit tweede deel van de levensloop: als je niet uitkijkt blijf je steken bij het opnemen of bij het ‘settelen’...
<br />
<br />
<i>Wereldgeschiedenis</i>
<br />
<br />
Nu blijkt dat het verloop van de geschiedenis op diverse schalen parallellen vertoont met de menselijke levensloop. Eén voorbeeld is de ontwikkeling sinds de komst van Christus op aarde: we leven nu in de 21e eeuw, en die komt grofweg overeen met het 21e levensjaar. Eén eeuw per jaar dus. Rond de 7e eeuw ontstaat de scholastiek, met zijn dogmatiek: daar leert het Christendom ‘leren’, wat met een zekere autoriteitsverhouding samengaat. En rond de 14e, 15e eeuw komen daar Luther en Calvijn, die zich een eigen oordeel beginnen te vormen t.a.v. het ‘schoolse’ Christendom. Maar vooral ontstaat dan het wetenschappelijke denken, dat zich los van alle tradities en autoriteiten (Aristoteles, de Kerk) een beeld van de wereld begint te vormen. Dat mondt uit in atheïsme en materialisme: het losmaken en zelfstandig worden is geslaagd. De vraag aan ons mensen van de 21e eeuw is nu precies de vraag die elk mens rond zijn 21e jaar tegenkomt: wat nu? – Het mooie is nu dat je dat ook precies met de komst van Christus kunt verbinden, nu niet begrepen als één of andere kerkelijke stroming, maar als stap in de ontwikkeling van de mensheid: het punt waarop de mensheid overgaat van geleid worden, van afhankelijk zijn, naar leiden, naar eigen vrijheid en verantwoordelijkheid. – Ik sloot af met de observatie dat we op dit punt niet geholpen zijn met de natuurwetenschappelijk denkwijze, die ons hielp ons te emanciperen van alle tradities en autoriteiten. Dat is in zekere zin een negatieve opgave, en die is nu afgerond. Voor de positieve, constructieve opgave hebben we een nieuw denken nodig.
<br />
<br />
<i>Het Westen?</i>
<br />
<br />
Terwijl ik zo sprak merkte ik een grote diversiteit aan reacties op in de zaal. Veel geïnteresseerde luisteraars, maar zeker ook kritische luisteraars. Dat bleek ook bij de vragen: geldt wat jij daar zegt niet alleen voor het Westen? Zeg je daarmee niet impliciet dat ‘wij’ hier beter zijn dan de ‘anderen’? En hoe zit dat nou eigenlijk met die Christus? Ik probeerde die vragen zo te plaatsen dat ze niet meer in oppositie tot mijn verhaal hoefden te staan: zeggen dat de individualisering hier in het Westen verder gevorderd is dan elders wil niet zeggen dat we hier ‘beter’ zijn. Om niet verstrikt te raken in dat soort waardeoordelen moeten we steeds weer bereid zijn van perspectief te wisselen – bijvoorbeeld door te kijken naar de grote diversiteit aan invullingen van de menselijke levensloop die mogelijk is door de diversiteit onder mensengroepen op aarde.<br />
<br />
Op de terugweg in de auto dacht ik verder over deze vragen na. Toch interessant: enkele decennia geleden was het beeld van het Westen als de meest gevorderde en dus beste samenleving nog een soort heilig huisje, dat men in onderzoeksrichtingen als ‘post-colonial studies’ te vuur en te zwaard bestreed. Nu lijkt het wel omgedraaid: het heilige huisje is nu het beeld dat er geen echte verschillen zijn tussen mensengroepen (of tussen individuele mensen). Je zou toch verwachten dat juist de jonge mensen daar doorheen prikken!
<br />
<br />
<i>Jesse Mulder is universitair docent bij de vakgroep Filosofie en Religiewetenschap. Hij promoveerde in 2014 cum laude op het thema Conceptual Realism, over de structuur van metafysisch denken. Sindsdien werkt hij als postdoc bij Informatica op project Responsible Intelligent Systems. Jesse is vader van twee dochters.</i></blockquote>
Op 2 februari meldde Antroposofie Magazine <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/actualiteiten/bloemrijke-natuur-beschermen/" rel="nofollow" target="_blank">‘Bloemrijke natuur beschermen’:</a><br />
<blockquote>
Voor het derde jaar kiest Weleda voor Natuurmonumenten om samen de bloemrijke natuur in Nederland te beschermen en ontwikkelen. Ook dit jaar doneert Weleda per verkocht product een bedrag waardoor Natuurmonumenten in staat is om 1 m² bloemrijke natuur te beschermen en verder te ontwikkelen. Deze campagne, met als titel ‘Kies Weleda’ loopt van 20 maart tot en met 9 april 2017. Wie kiest voor Weleda zorgt dus niet alleen goed voor zichzelf, maar ook voor de natuur.<br />
<br />
In het voorjaar van 2015 zamelde Weleda voor het eerst een bedrag in met een grootschalige campagne, dat Natuurmonumenten in staat stelde om een oppervlak van 103.433 m² te verzorgen. Een jaar later kwam daar nog eens 113.000 m² bloemrijke natuur ter bescherming bij. Mede dankzij dit bedrag kon Natuurmonumenten vijf prachtige natuurgebieden in Nederland verder ontwikkelen: Kardinge in Groningen, de Kortenhoefse Plassen, Vlietlanden bij Delft, Vlijmensven bij Den Bosch en Sint Pietersberg in Zuid-Limburg.
<br />
<br />
(tekst loopt door onder filmpje)
<br />
<br />
Weleda verwerkt als producent van natuurcosmetica uitsluitend duurzaam geteelde planten. Daarom hecht zij het grootste belang aan het behoud van de verscheidenheid aan planten en dieren in de wereld, waarvoor Natuurmonumenten zich al 110 jaar inzet. Planten als arnica, ogentroost en het driekleurig viooltje zijn behoorlijk zeldzaam geworden. Door bebouwing, versnippering van natuurgebieden en intensieve landbouw zijn de bloemrijke gebieden in Nederland bijna verdwenen. Dit gaat ten koste van de verscheidenheid aan planten en dieren die er leven.<br />
<br />
Een van de meest alarmerende gevolgen van het verdwijnen van de bloemrijke natuur is het feit dat in Nederland meer dan de helft van de bijensoorten met uitsterven is bedreigd. Dit is ook voor de mens enorm nadelig; bijen vormen een onmisbare schakel. Voor de wereldvoedselvoorziening zou het volledig uitsterven van de bijen een ramp zijn. Ze zijn immers verantwoordelijk voor de bestuiving van bijna 90 procent van de bloeiende plantensoorten in het wild en voor meer dan 75 procent van onze belangrijkste gewassen.<br />
<br />
Nederland heeft nog heel wat groene vlakten, maar deze zijn arm aan wilde bloemen en planten. Als de grootste particuliere natuurbeschermer van Nederland ijvert Natuurmonumenten al jaren voor het behoud van bloemrijke graslanden en de biodiversiteit in het algemeen. Dit doet zij door waar mogelijk natuurgebieden te vergroten of te verbinden en door bestaande gebieden opnieuw in te richten of verder te ontwikkelen. Het schept ruimte voor nieuwe bloemrijke natuur én de bijhorende bewoners, waaronder de talrijke bijensoorten.</blockquote>
<a href="https://www.desteronline.nl/normaal-bestaat-niet/" rel="nofollow" target="_blank">‘Normaal bestaat niet’</a> schreef Hugo Verbrugh op 30 januari op zijn weblog bij De Ster online:
<br />
<blockquote>
In de geneeskunde, in de wetenschappen, in de psychologie, verandert tegenwoordig veel. Eén verandering is dat nu meer, en vaak beter, wordt nagedacht dan vroeger. Ook grondslagen en methoden komen vaker en beter ter sprake. Daardoor ontstaat ook meer ruimte voor inzichten en ideeën uit onverwachte hoek – ook voor denkbeelden en theorieën die vroeger op z’n zachtst gezegd niet salonfähig waren. De trouwe lezer van De Ster weet, dat ik zelf hierbij altijd in de eerste plaats denk aan het werk van Rudolf Steiner (1861-1925) en de daaruit voortgekomen eigentijdse versie van ‘de geheime leer’ oftewel antroposofie. De rest van mijn stukje van deze week heeft niets te maken met antroposofie, maar in een geheim (!) eigen bedenksel zie ik zelf wel een link, en daarom moest ik vooraf dit hier even kwijt.<br />
<br />
Afgelopen zaterdag had het katern Wetenschap in NRC Handelsblad een interessant verhaal over autisme. Redacteur Spiering schrijft hierover:<br />
<br />
‘In deze bijlage brengt Julie Wevers, voorzichtig, een verrassend, echt nieuw inzicht: de mogelijkheid dat ouder wordende autisten wel eens een voordeel van hun autisme zouden kunnen hebben. Omdat bij hen het cognitieve verval trager lijkt te zijn dan bij even oude niet-autisten. Misschien wordt hun stress-ervaring minder, misschien hebben oudere autisten eindelijk voordeel van hun grote hoeveelheid hersenverbindingen, die het hun in hun jeugd nog zo moeilijk maakte. Veel moet nog worden uitgezocht. En autisme blijft een flinke handicap. Niet voor niets schrijft Julie Wevers dat “opvallend veel volwassenen met autisme kampen met werkloosheid, depressies en angsten”. Maar gelukkig zijn er dus positieve berichten, die ook nieuw inzicht kunnen opleveren in het ouder worden van alle mensen, autist of niet.’<br />
<br />
Deze inleiding en twee volle pagina’s tekst met voortreffelijke wetenschappelijke en wetenschapsfilosofische onderzoeksjournalistiek brachten een herinnering boven aan hoe ik afgelopen zomer intensief gewerkt heb met een student die behept is met dyslexie, een relatief minder ernstige variant van autisme.<br />
<br />
Mijn stukje begint met artificial intelligence. In 1973 maakte de vooruitgang daarin het noodzakelijk een nieuw begrip te creëren waarin uitdrukkelijk de verwevenheid, de samenhang, de eenheid van alle aspecten van intelligentie en daaromtrent werd samengevat: kennis, waarneming, verwerking van informatie, redeneerkunst, argumentatie, etc. Dat begrip werd: cognition oftewel cognitie.<br />
<br />
Dat nieuwe begrip heeft vruchtbaar gewerkt. De cognitieve psychologie werd eind vorige eeuw verrijkt met neuroscience, en daar worden sindsdien steeds meer sensationele nieuwe ontdekkingen gedaan. Onder andere is daarin de tweeheid software-hardware, die het leidmotief is in het ICT-werk, verruimd met het begrip wetware. Anders dan in de levenloze wereld, speelt in de levende natuur het echte werk zich af in een medium waarin onafgebroken van alles gaande is zonder dat een levend mens van buiten af eraan werkt en zodoende de software invoert. Alles gaat van binnen uit, ‘hard’ en ‘soft’ gaan vloeiend in elkaar over. Alles speelt zich af tussen enerzijds het harde van de apparatuur en de bedrading oftewel het levende weefsel, en anderzijds het softe van de informatie oftewel de op zich zelf niet fysiek bestaande programmatuur en de dynamische configuraties van elektrische stroompjes die zonder onderbreking ritmisch heen en weer vliegen over die draadjes. In intieme wisselwerking met die alsmaar wisselende configuratie ontstaan die minieme fysieke draadjes en een oogwenk later zijn ze dan weer vergaan.
De aggregatietoestand van het vloeibare biedt daartoe adequatere beeldspraak, en om het bijzondere karakter van wetware als kenmerk van het zenuwstelsel, de zichzelf telkens re-programmerende activiteit te laten uitkomen, zal ik het nader kwalificeren als emergent wetware. Mijn terminologie is voor discussie vatbaar maar dat kan niet anders, gegeven het onvoorstelbaar nieuwe waar we het nu over hebben en de noodzaak om absoluut nieuwe denkvormen te ontwikkelen. En in die nieuwe denkvormen speelt het begrip emergent wetware een belangrijke rol. Dat blijkt vooral in verband met autisme.<br />
<br />
Autisme is een wisselvallig verhaal. Aan het eind van de 20e eeuw waren de verwarring en de onzekerheid daarover zó groot dat de invoering van het begrip ‘autismespectrum’ noodzakelijk werd. Aan dit concept hangen tegenwoordig allerlei losse draadjes die tot allerlei nieuwe gedachten kunnen leiden. Een draad die effectief kan leiden naar nieuw denken over geneeskunde is het fenomeen ‘neurodiversiteit’.<br />
<br />
Autisme en dyslexie hebben hun plaats in een vaag omlijnd grensgebied tussen neurowetenschappen, psychologie, paedagogie en politiek. Uit de losse pols gedefinieerd is dyslexie een moeilijkheid die overigens relatief normaal intelligente en gezonde mensen kunnen hebben met lezen, spellen en andere aspecten van het taalgebruik.<br />
<br />
De mix van gezond en ziek, geniaal en dom en andere tegenstrijdige kenmerken in verschijnselen als autisme en dyslexie hebben de invoering van het nieuwe begrip neurodiversiteit noodzakelijk gemaakt. Dat is eind vorige eeuw is bedacht om een naam te geven aan een nieuw fenomeen dat zich steeds uitdrukkelijker begon voor te doen in het autismespectrum: het verschijnsel dat de autistische stoornis of daaraan verwante aandoeningen een continuüm vormt waarbij de symptomen als glijdende schaal kunnen worden beschreven waarbij onmogelijk vast te stellen is in hoeverre sprake is van meer of minder ernstige ziekte, van meer of minder afwijking van het normale. [terzijde noteer ik, met verwijzing naar een heel andere, helemaal Nederlandse, politieke actualiteit en een historisch moment in de Nederlandse parlementaire geschiedenis. Op 22 september 2011 voer tijdens de Algemene Beschouwingen in de Tweede Kamer ‘gedoogpartner’ Geert Wilders keihard uit naar premier Mark Rutte (VVD). “Doe eens normaal, man”, riep Wilders. “Doe eens normaal? Doe zelf normaal”, beet Rutte terug, en de confrontatie eindigde in een verlies-verlies-situatie waar alleen de media garen bij spinnen]<br />
<br />
Alweer op het gevaar af dat men mij, opnieuw niet zonder grond, van speculatie zal betichten, waag ik een veronderstelling. Zulke situaties, waarin expliciet of impliciet ter discussie komt te staan of iets dat zich voordoet wel of niet normaal is, komen sinds een jaar of wat steeds vaker voor, en dat komt door dezelfde oorzaken die de zogenaamde psychosomatiek tot een onmogelijk begrip hebben gemaakt. Enerzijds boeken de cognitieve psychologie en de neurowetenschappen onmiskenbaar vooruitgang. Anderzijds gaat die vooruitgang steeds sterker anders dan alle vooruitgang in de medische wetenschappen tot nu toe. De medisch-wetenschappelijke vooruitgang van de afgelopen eeuwen is voortgekomen uit de innige relaties tussen anatomen, fysiologen en pathologen. Bouw en functie van organen, weefsels, cellen en subcellulaire structuren werden steeds nauwkeuriger beschreven; de twee typen beschrijvingen werden steeds en worden nog steeds effectiever met elkaar in verband gebracht, en de voorspellingen inzake het verloop van levensprocessen in gezondheid en ziekte komen, geholpen door vooruitgang in de wiskunde, steeds beter uit.<br />
<br />
Hoegenaamd niets van dit alles speelt in de wisselwerking tussen wat natuurwetenschappelijk werkende hersenonderzoekers en sociaalwetenschappelijk werkende gedragswetenschappers aan het licht brengen. Weliswaar is en wordt nog steeds grote vooruitgang geboekt in de neuropsychologische symptomatologie, maar op het ultra-micro- en nano-niveau waar het echte werk gedaan wordt, is het een en al duisternis en mysterie. Er is geen echt wetenschappelijk inzicht in wat hier onafgebroken plaatsvindt. De processen in het bewustzijn van de mens gaan op de een of andere manier over in de software van de programmatuur en vandaar via de emergent wetware in de hardware van het brein oftewel de natrium en kalium-ionen die over de bedrading flitsen vice versa. Het enige wat men erover kan zeggen is dat het ieder moment bij ieder mens anders gaat en dat we er verder niets van weten. Het is als met de taal van de bewoners op de eilanden in de Stille Zuidzee. Die werden eind 18e eeuw ontdekt door James Cook. Die was onder andere getroffen door de mooie vogels die daar rondvliegen, en hij vroeg de bewoners hoe die heetten in hun taal. Hun antwoord was verrassend: ‘Ze hebben wel namen, maar die kennen we niet’. Neurodiversiteit is de naam die wij hier en nu geven aan het voor de rest onbenoembare gebeuren in het brein.<br />
<br />
‘Neurodiversiteit’ is meer dan alleen een begrip in de neuroscience. In Amerika floreert een heuse ‘neurodiversity movement’. Wat de activisten in deze politiek-maatschappelijke beweging willen, wordt aardig geïllustreerd door een vergelijking van Thomas Armstrong, directeur van het American Institute for Learning and Human Development en een van de activisten in deze neurodiversity movement: ‘In het Bureau International des Poids et Mesures (BIPM) in Sèvres, in de buurt van Parijs, ligt sinds 1889 in een hermetisch klimaat-gecontroleerde ruimte de universele standaard voor het kilogram. Alle kilo-maten overal ter wereld moeten gecalibreerd worden ten opzichte van dit ene stuk metaal. Voor de menselijke hersenen bestaat niet zo een algemeen geldig voorbeeld. Hoe kunnen we dus vaststellen of het brein van deze of gene individuele mens normaal is of niet? Het antwoord is simpel: dat kunnen we niet’<br />
<br />
Plat samengevat: er bestaat niet zoiets als het normale brein. Iets omhulder, maar daardoor onbruikbaar cryptisch gezegd: voor zover er misschien zoiets bestaat als het normale brein, kennen wij het niet en kunnen wij het niet kennen. Zowel voor de praktijk, voor de dagelijkse omgang met het brein als in theorie komt dat ongeveer op hetzelfde neer.<br />
<br />
Bij een conclusie van een dergelijke/deze strekking gaat mijn blik even op oneindig. En ergens halverwege de terugweg naar het hier en nu komen we dus het nieuwe begrip neurodiversiteit tegen. Verschijnselen als autisme en dyslexie hebben aan het licht gebracht dat we thans geen standaard hebben om inzake denken, redeneren, bouw en functie van de hersenen om normaal te onderscheiden van niet normaal. Dat is in de geneeskunde ongehoord. Om met dat gegeven verder te denken in de richting van de toekomst van de geneeskunde zal behalve veel wetenschap ook nog heel veel filosofie en onderzoeksjournalistiek nodig zijn.
<br />
<br />
<i>Hugo Verbrugh</i></blockquote>
Ik spring een beetje van de hak op de tak. Want weer iets heel anders is het bericht op 2 februari <a href="http://9graden.net/NL/Actueel/134/Goetheanum-in-ArchitectuurNL" rel="nofollow" target="_blank">‘Goetheanum in ArchitectuurNL’:</a>
<br />
<blockquote>
In de nieuwe editie van ArchitectuurNL staat een prachtig artikel over de verbouwwerkzaamheden welke zijn uitgevoerd in het Goetheanum!
<br />
<br />
Uit het artikel: ‘Het Goetheanum in de Zwitserse Jura is het gebouw van de antroposofische beweging. Sinds de voltooiing in 1928 is er veel bijgebouwd en intern verbouwd, met als gevolg dat de entree en de openbare ruimten op de begane grond wat dichtgeslibd waren en de routing niet helder meer was. Yaike Dunselman van bureau negen graden architectuur viel de eer te beurt om de indeling en vormgeving van deze ruimten te verbeteren. Met enkele slimme ingrepen maakte hij het gebouw uitnodigender en overzichtelijker voor bezoekers.’
<br />
<br />
Zie ook <a href="https://www.architectuur.nl/magazine/preview-architectuurnl-01-2017/" rel="nofollow" target="_blank">https://www.architectuur.nl/magazine/preview-architectuurnl-01-2017/</a></blockquote>
Hoewel, heel anders… hier in het begin, bij een van de eerste berichten, kwam dezelfde architect en zijn bureau al ter sprake, en op 10 januari had ik het er in <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2017/01/leesvoornemens.html" rel="nofollow" target="_blank">‘Leesvoornemens’</a> ook al over. Dus zo vreemd is het hier nu ook weer niet. Wat rest nog?
In ieder geval <a href="http://www.nna-news.org/de/nachrichten/artikel/rittelmeyers-gespraeche-mit-rudolf-steiner-erschienen-2623/" rel="nofollow" target="_blank">‘Rittelmeyers Gespräche mit Rudolf Steiner erschienen’</a> door Wolfgang G. Vögele, correspondent van News Network Anthroposophy Limited (NNA), aldaar op 2 februari:
<br />
<blockquote>
Die Gespräche zwischen dem Mitbegründer der Christengemeinschaft Friedrich Rittelmeyer und Rudolf Steiner sind nun erschienen. Ein weiterer Schatz im Archiv der Christengemeinschaft ist damit gehoben worden.
<br />
<br />
STUTTGART (NNA) – Noch manche Schätze schlummern in den Nachlässen, die im Berliner Zentralarchiv der Christengemeinschaft lagern. Sie werden allmählich gehoben und veröffentlicht, wie es zuletzt in Wolfgang Gädekes Band Rudolf Steiner als Seelsorger geschah. <br />
<br />
Jetzt verdanken wir dem gleichen Herausgeber die Publikation von Friedrich Rittelmeyers Gesprächen mit Rudolf Steiner. Das Geleitwort schrieb der Erzoberlenker der Christengemeinschaft Vicke von Behr. <br />
<br />
Rittelmeyer hatte seine Aufzeichnungen 1937 – ein Jahr vor seinem Tod – seinen Priesterkollegen anvertraut, eine Art Vermächtnis. Auszüge daraus erschienen schon 2008 in der Basler Zeitschrift <i>Der Europäer</i> (Nr. 12, Oktober 2008, S. 5 f.). Nachdem 2013 die Originalstenogramme aufgefunden wurden, war es möglich, diese als Ergänzung zu den bisherigen Texten zu veröffentlichen. <br />
<br />
Gädeke bringt anfangs einen Briefwechsel zwischen Steiner und Rittelmeyer zur Affäre Marcello Haugen. Der norwegische Hellseher und Heilpraktiker war 1914 aus der Anthroposophischen Gesellschaft ausgeschlossen worden, da er durch unsittliches Verhalten den Ruf dieser Gesellschaft zu schädigen drohte (Näheres dazu in den “Beiträgen zur Rudolf Steiner Gesamtausgabe”, Heft 105, 1990). Rittelmeyer wollte Haugen seelsorgerlich beistehen. In einem ausführlichen Brief an Rittelmeyer rechtfertigt Steiner den Ausschluss. <br />
<br />
<i>Gespräche</i> <br />
<br />
Es folgen 41 kurze Kapitel mit den genannten Gesprächen. Rittelmeyers Unterredungen mit Steiner berührten “esoterische Geheimnisse”, die Steiner nur mit persönlichen Schülern besprach. Die für Rittelmeyer damals relevanten Themen betrafen unter anderem: Eigenes geistiges Forschen – Manu – Die sieben Meister – Meister Jesus – Mani – Der Bodhisattva – Anregung zu eigener karmischer Forschung – Johannes der Evangelist – Hierarchien und Trinität – Luther und Rittelmeyers Aufgabe – Predigthilfe – Deutung innerer Erlebnisse – Volk Israel in Ägypten – Die Entstehung der Menschenweihehandlung. <br />
<br />
Steiners Mitteilungen über die sogenannten Meister, die als Mahatmas in der theosophischen Bewegung eine große Rolle spielten, werden teilweise durch Aufzeichnungen von W.J. Stein ergänzt; Träume und Meditationserlebnisse und die Irrtümer bei deren Interpretation werden erörtert. <br />
<br />
Steiner erscheint in diesen Gesprächen als eine nicht weiter hinterfragbare höchste Instanz. Er allein hat Zugang zu den tiefsten Erkenntnissen, seine Worte – und seien sie noch so rätselhaft – erhalten in der Sicht Rittelmeyers den Rang religiöser Offenbarungen. <br />
<br />
Dazu gehört etwa Steiners Mitteilung, der Verräter Judas habe sich in dem Kirchenvater Augustin wiederverkörpert, oder auch die mysteriös klingende “Enthüllung”, Friedrich Schiller sei von “jesuitischen Illuminaten” vergiftet worden. (Nach Rudolf Steiner sollen “okkulte Mächte” den Tod Schillers beschleunigt haben: Vortrag Arnheim, 18. Juli 1924 (GA 310, S. 34 f.). Schiller hatte schon in seinem Geisterseher politische Intrigen der Jesuiten enthüllt. Schillers Gegner sollen befürchtet haben, er werde in seinen (unvollendeten) Dramen Malteser und Demetrius weitere Geheimnisse verraten. Vgl. Emil Bock: Boten des Geistes, 4. Aufl. Stuttgart 1987, S. 93 ff.)
Christengemeinschaft
Wer sich für die Geschichte der Christengemeinschaft interessiert, wird auch manchen wichtigen Hinweis finden, der im Lauf der Jahrzehnte nahezu vergessen war. So wird etwa das für Rittelmeyer entscheidende übersinnliche Erlebnis beim Zelebrieren der ersten Menschenweihehandlung am 16. September 1922 mitgeteilt. <br />
<br />
Daneben berichtet Rittelmeyer auch von lockeren Tischgesprächen und kleineren Episoden, in denen Steiners Freude an einfachen Witzen bezeugt wird. Als Zeugnis meditativer Forschung Rittelmeyers ist abschließend der Aufsatz. “Der Himmel“ beigefügt, den er schon in sein Buch Das heilige Jahr (1929) aufgenommen hatte.
Gädekes Dokumentation stellt nicht nur für Historiker einen willkommenen Beitrag zur Geschichte der anthroposophischen Bewegung und zur Biographie Rudolf Steiners dar.
<br />
<br />
<i>Literaturhinweis: </i><br />
<br />
Friedrich Rittelmeyer: Meine Gespräche mit Rudolf Steiner. Herausgegeben vom Archiv der Christengemeinschaft durch Wolfgang Gädeke. Stuttgart (Verlag Freies Geistesleben & Urachhaus) 2016, 119 Seiten, 15,90 EURO.</blockquote>
Dit is waarschijnlijk wel weer even genoeg. Voorlopig is het op...
<br />
<div style="text-align: right;">
.</div>
</div>
Michel Gastkemperhttp://www.blogger.com/profile/11703149973290737335noreply@blogger.com6tag:blogger.com,1999:blog-8949960496173157471.post-42972146492849638172017-01-22T18:29:00.001+01:002017-01-22T18:29:11.776+01:00Profileren<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgHmbNdZtXdQ9mDfCzhFeBNYTxksMIAcv_oQkl0iDOoWqIdqX4BrcaAeSO8CukAvgoY20vOajLBFnQJAMhntSp5Kb1R2_ApIaFsuer4mKcxXYw2_CfGM-ZO_vIziIy4RBtDPOt4A5TNYPNr/s1600/P9130147.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgHmbNdZtXdQ9mDfCzhFeBNYTxksMIAcv_oQkl0iDOoWqIdqX4BrcaAeSO8CukAvgoY20vOajLBFnQJAMhntSp5Kb1R2_ApIaFsuer4mKcxXYw2_CfGM-ZO_vIziIy4RBtDPOt4A5TNYPNr/s400/P9130147.JPG" width="400" /></a></div>
<br /></div>
Tijd voor een update. Op 12 januari kwam Motief met een <a href="https://www.motief.online/actueel/demeterplein-op-biobeurs-barstensvol-leven/" rel="nofollow" target="_blank">‘Demeterplein op Biobeurs “barstensvol leven”’:</a><br />
<blockquote>
Het Demeterplein op de Biobeurs zal weer ‘barstensvol leven’ zijn. De Biobeurs vindt plaats op 18 en 19 januari in Zwolle. Het plein is een initiatief van Stichting Demeter in samenwerking met diverse partners, waaronder Warmonderhof, Kraaybeekerhof en de BD-Vereniging.<br />
<br />
‘Barstensvol Leven’ verwijst naar het recente boek van Paul Doesburg en Petra Essink. Dit boek gaat over de relatie tussen voeding en gezondheid en die relatie staat centraal op het Demeterplein op de Biobeurs. De vitaliteit van het landbouwsysteem en de producten die hieruit voortkomen is verbonden met de menselijke fysieke en mentale gezondheid. Op het plein laten wordt getoond hoe biologisch-dynamische boeren en tuinders samenwerken met de natuur door zich hierin te spiegelen en zo te werken aan vitale voeding.<br />
<br />
Op dit leer-, ontmoetings- en ervaringsplein is het boek Barstensvol leven met korting verkrijgbaar en ligt een gratis Demeter magazine klaar boordevol inspirerende verhalen van de mensen die de BD-landbouw dagelijks in cultuur brengen.<br />
<br />
De BD-Vereniging voor Biologisch-Dynamische Landbouw en Voeding is op woensdag 18 en donderdag 19 januari te vinden op het Demeterplein op de Biobeurs. Kom ook en ga met mensen van de vereniging in gesprek. Profiteer van de bijzondere workshops waar mensen van de BD-Vereniging zich voor inzetten.<br />
<br />
Op de website van de Biobeurs staat ook het verhaal van Jeroen Hak. Hij drijft, samen met nog zes ondernemers en een aantal medewerkers, de biodynamische zorgboerderij De Noorderhoeve. Ze bieden een (woon) werkplek aan mensen met een langdurige zorgvraag en leer-werkplekken aan mensen die willen doorstromen naar een opleiding of een baan.<br />
<br />
“Bij ons staat de vitaliteit van mensen, dieren en aarde voorop. Door het contact met dieren, planten en de natuur kunnen mensen bouwen aan zelfvertrouwen en zelfrespect. We coachen hen naar nieuwe kansen in de maatschappij. Bovendien vinden wij het belangrijk dat iedereen die een bijdrage levert aan de boerderij, zelf kan groeien van het werk dat hij of zij doet.”
<br />
<br />
De Biobeurs is de vakbeurs voor professionals en overige geïnteresseerden in de biologische en biologisch-dynamische landbouw. Het Demeterplein wordt georganiseerd door Stichting Demeter, de BD-vereniging, Warmonderhof, Kraaybeekerhof in samenwerking met de Vereniging van Natuurvoedingskundigen, BD Grondbeheer en Landgilde. Al deze organisaties werken samen op het plein om vragen te beantwoorden en mensen te verbinden.</blockquote>
</div>
Op 19 januari eerst gevolgd door <a href="https://www.motief.online/actueel/hermes-huis-gaat-samenwerken-met-s-heerenloo/" rel="nofollow" target="_blank">‘Hermes Huis gaat samenwerken met ’s Heerenloo’:</a>
<br />
<blockquote>
Zomer 2016 werd nog gemeld dat het Hermes Huis, een kleinschalige zorginstelling voor mensen met een verstandelijke beperking in Bosch en Duin, in ernstige financiële problemen verkeerde en uitstel van betaling had aangevraagd. Het Hermes Huis startte eind 2012 vanuit een initiatief van betrokken ouders. Omdat de stichting niet zelfstandig contractafspraken met het zorgkantoor kon maken, werd DeSeizoenen bereid gevonden om als hoofdaannemer op te treden.<br />
<br />
Hoewel de ouders/vertegenwoordigers van de cliënten over het algemeen zeer tevreden waren over de geboden zorg, stond het Hermes Huis al enige tijd onder verscherpt toezicht van de Inspectie voor de Gezondheidszorg. Kort daarop volgde het bericht dat het Hermes Huis failliet was. En dat terwijl er hard gewerkt werd aan een doorstart voor tien cliënten. Het Hermes Huis zocht aansluiting bij een regionale zorgaanbieder. Voor de overige cliënten werd elders een passende plek gezocht.<br />
<br />
De wintereditie nr. 7 van Community AG (Antroposofische Zorg), de digitale nieuwsbrief van de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders (NVAZ), meldde in december 2016 het volgende:
<br />
<br />
“Het Hermes Huis te Bosch en Duin beleeft, na een periode van stagnatie in zorgverlening en organisatie, met ingang van 2017 een doorstart. Een nieuwe zorgaanbieder, Stichting Nieuw Hermes Huis, neemt vanaf 1 januari de verantwoordelijkheid voor de bewoners en hun mooie woning over. In het huis verblijven jongvolwassen bewoners met een ernstig verstandelijke beperking, vaak met moeilijk verstaanbaar gedrag. Zij leven samen in twee groepen van 6 bewoners.
Ingezet gaat worden op goede en professionele zorgverlening gebaseerd op antroposofische waarden en gesteund door een sterke organisatie. Om dit laatste voor deze kleine voorziening mogelijk te maken, zal er vergaand samengewerkt gaan worden met het landelijk werkende ’s Heerenloo. Het Hermes Huis heeft open plaatsen, waardoor instroom mogelijk is. Daarbij vormt het versterken van de samenhang binnen de gemeenschap een belangrijk criterium.”</blockquote>
</div>
Maar diezelfde dag was er ook dit bericht, <a href="https://www.motief.online/actueel/hester-buijs-nieuwe-bestuurder-bij-de-raphaelstichting/" rel="nofollow" target="_blank">‘Hester Buijs nieuwe bestuurder bij de Raphaëlstichting’:</a>
<br />
<blockquote>
Vanwege de verandering van functie van Pim Blomaard, die na zestien jaar bestuurdersschap bij de Raphaëlstichting de nieuwe functie van Bestuursadviseur Inhoudelijke Ontwikkeling heeft aanvaard, is er in de Raad van Bestuur aldaar een vacature ontstaan. Deze wordt per 1 februari vervuld door Hester Buijs, waarmee zij de nieuwe directe collega van Remco Bakker wordt.<br />
<br />
De Raphaëlstichting biedt zorg aan mensen met een verstandelijke beperking. Zij is daarnaast actief in de psychiatrie en verpleeghuiszorg. Er werken 1500 medewerkers op diverse locaties in Noord- en Zuid-Holland voor 1200 cliënten van alle leeftijden. Zij laten zich inspireren door de antroposofische visie die de individuele ontwikkeling van cliënt en medewerker in gelijkwaardigheid en wederkerigheid vooropstelt. Binnen een intensief gemeenschapsleven is er veel aandacht voor kunst en cultuur. Het centraal bureau is gevestigd in Schoorl.<br />
<br />
Hester Buijs (53) heeft veel ervaring in de antroposofische gezondheidszorg. Ze werkte onder meer als clustermanager bij Bronlaak-Heimdal en als locatiemanager bij Zonnehuizen. In de afgelopen vijf jaar was zij als locatiemanager en lid van het managementteam op Bronlaak/DeSeizoenen nauw betrokken bij de inrichting van een nieuwe, naar buiten gerichte organisatie.
<br />
<br />
Haar focus ligt op de kwaliteit van leven van de cliënt, waarbij regie over het eigen leven van zowel cliënt als medewerker leidraad is. Zij voelt zich sterk verwant aan de beweging die de Raphaëlstichting heeft ingezet met het meerjarenbeleidsplan ‘Open de ruimte’. Haar affiniteit met deze visie, haar ruime ervaring en haar vermogen mensen te motiveren en enthousiasmeren zal zij in dienst kunnen stellen van zowel de continuïteit als de vernieuwing van de Raphaëlstichting.</blockquote>
</div>
En als derde nieuwsbericht die dag dit over <a href="https://www.motief.online/actueel/gezondheidszorg-profileren-met-antroposofisch-label/" rel="nofollow" target="_blank">‘Gezondheidszorg profileren met antroposofisch label’:</a><br />
<blockquote>
Professionals in de antroposofische zorg maken verschillende keuzes om zich al dan niet te profileren met het label ‘antroposofische gezondheidszorg’. Dat dit geen uitgemaakt zaak is, wordt duidelijk in de wintereditie 2016 van Community AG (Antroposofische Zorg). Deze digitale nieuwsbrief van de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders (NVAZ) wordt periodiek verstuurd. In december verscheen nummer 7, met als thema ‘Profileren onder antroposofisch label?’ Met een vraagteken.
<br />
<br />
“Met betrekking tot het profileren is er discussie. We weten natuurlijk ook dat her en der de antroposofie een negatieve lading heeft,” zegt Christof Zwart, bestuurslid van de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Artsen (NVAA) en als huisarts werkzaam in Therapeuticum Haarlem. “De ideeën worden omarmd, cliënten zijn over het algemeen zeer tevreden met de zorg die zij krijgen, maar oh, oh, oh, wat wordt er van buiten niet allemaal over de antroposofie gezegd.”<br />
<br />
In Haarlem, zo vertelt hij, is er juist voor gekozen om de antroposofische gezondheidszorg te bundelen en zichtbaar te maken. “Ik spreek nog steeds mensen die zeggen: ‘Hé, zijn er antroposofische artsen in Haarlem?’ En dat terwijl er vier praktijken zijn! Sinds we met nieuwbouw bezig zijn en ons neerzetten als antroposofisch centrum Haarlem krijg ik veel meer vragen voor ondersteuning bij bijvoorbeeld de behandeling van kanker met mistelpreparaten.”<br />
<br />
Voor andere beroepsbeoefenaren ligt dit anders, die zijn terughoudender. Om de te leveren goede zorg centraal te stellen, en geen onvruchtbare discussie op te roepen over de naam en een mogelijk vooroordeel over antroposofie. Bijvoorbeeld Cocky van der Linden, zij is lid van de Nederlandse Vereniging van Kunstzinnige Therapieën op antroposofische grondslag (NVKT) en heeft een zelfstandige praktijk voor kunstzinnige therapie, de Lindeboom. “Voor cliënten hoef je in eerste instantie het label van antroposofie niet te noemen. Als hulpverlener binnen de antroposofische gezondheidszorg probeer je iedereen te helpen.”<br />
<br />
Christof Zwart daarentegen zou veel meer verbindingen willen leggen, bijvoorbeeld met scholen en kinderopvang en instellingen. En vervolgens de samenhang zichtbaar willen maken in het werkveld. “Weet je wat we dan gaan doen?”, zegt hij enthousiast, “dan laten we alle goede dingen zien. En dan zou ik vol trots willen zeggen: Dit doen we allemaal! Dit heet antroposofie! We zullen onze successen veel meer in de publiciteit moeten brengen. Open dagen organiseren. Samen met anderen die vanuit de antroposofie werken een brug naar de wereld slaan. Dan krijgt het begrip antroposofie ook weer een positieve connotatie.”</blockquote>
</div>
Ook op 19 januari, maar dan bij Antroposofie Magazine, werd het artikel <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/artikelen/warme-thuiszorg-2/" rel="nofollow" target="_blank">‘Warme thuiszorg’</a> geplaatst:
<br />
<blockquote>
Van dementie kan (nog) niemand genezen. Maar met de juiste zorg kun je wel de kwaliteit van leven verhogen en ouderen zo lang mogelijk thuis laten wonen. Verpleegkundige Linda Lieverse en haar collega’s van zorgcoöperatie Cuprum in Leiden bieden warme thuiszorg op antroposofische basis. Samen zorgen ze voor een warme en veilige leefomgeving waarin ruimte ontstaat voor acceptatie, liefde en soms zelfs voor groei.<br />
<br />
<i>Tekst: Ellen Röling<br />
Beeld: Sander Foederer</i>
<br />
<br />
“Heeft u al zin om te douchen?”, vraagt Linda Lieverse als ze ’s morgens de huiskamer van de 87-jarige Henri binnenloopt. Ze geeft hem een hand en kijkt hem aan. De man glimlacht en zet muziek op, een Weense wals en maakt een paar wiegende dansbewegingen met een onzichtbare partner. “Hier danste ik altijd op.” Samen luisteren ze een paar minuten naar het orkest en de violen. Linda komt sinds enkele maanden bij Henri over de vloer als verpleegkundige in de thuiszorg. Na een aantal tia’s kreeg hij drie jaar geleden de eerste verschijnselen van dementie. Het veranderde hem in een achterdochtige man. Hij vertrouwde zijn arts niet meer en was ervan overtuigd dat zijn buren hem ’s nachts bespioneerden. Toen hij ook vervuilde, schakelde het wijkteam Cuprum in voor thuiszorg. “Wij zijn er voor iedereen met een zorgvraag, maar in de praktijk krijgen we vaak de moeilijkere gevallen.”<br />
<br />
Met een team van zes verzorgenden, verpleegkundigen en therapeuten geeft Cuprum hem nu 24 uur per week zorg. Linda: “Stap een is zijn vertrouwen winnen. Dat doen we door oprechte aandacht. Henri kon ’s nachts niet slapen, zei hij. Hij beweerde dat de buren foto’s van hem maakten en had last van het flitslicht. Het wijkteam dacht dat hij hallucineerde, maar ik ben ’s avonds op onderzoek uit gegaan en ontdekte bij een buurman een bouwlamp met bewegingsmelder. Het licht scheen precies in de slaapkamer van Henri. Een rolgordijn loste het probleem op.”<br />
<br />
<i>Blijmakers</i><br />
<br />
Wat thuiszorg vanuit antroposofische basis anders maakt dan gewone thuiszorg, is de benadering van de mens. Linda: “De mens staat centraal. We kijken naar de volledige mens. Wie is hij en hoe kunnen we hem dienen? Kennis van zijn biografie is daarin heel belangrijk. We willen weten wie we voor ons hebben. Wat is zijn verleden? Wat deed hij graag? We vragen dat aan de oudere zelf, soms via tekenen of muziek, en ook aan de mensen om hem heen. Zo kunnen we zijn reacties beter interpreteren en weten we wat de blijmakers zijn. “Henri was bijvoorbeeld semiprofessioneel danser voordat hij zijn tia’s kreeg. Een van onze therapeuten heeft hier in de buurt een dansclub gevonden waar ouderen op redelijk niveau dansen. Als Henri wil, kan hij meedoen.” Strikt genomen valt het zoeken van dansclubs en een onderzoek naar flitsen niet onder de indicatie voor de thuiszorg die Cuprum biedt. “We kijken naar wat de mens echt nodig heeft. Het is belangrijk dat we onze keuzes goed kunnen motiveren richting verzekeringen of zorgbureaus.” Een tweede focuspunt is zelfregulering. “Wij vinden het belangrijk dat mensen zoveel mogelijk de regie over hun leven houden. De wereld van de dementerende wordt steeds kleiner. Ze kunnen steeds minder, maar er zullen altijd dingen zijn die hij of zij nog wel kan. Een plantje water geven, een boterham smeren. Onze focus ligt op hun mogelijkheden en niet op de beperkingen, voor zover dat verantwoord is. Henri doucht in bad. Dat ging lang goed, maar laatst gleed hij uit en stelde ik voor een badmat te kopen. Hij heef de mat zelf gekocht. Toen ik de volgende keer kwam, lag de mat al op zijn plek.”<br />
<br />
<i>Zorgkring</i><br />
<br />
Tegen twaalven komt de oudste dochter van Henri binnen. Ze gaat vanmiddag met hem naar het ziekenhuis voor controle van een wondje. “Sinds zij hem begeleid naar doktoren en ziekenhuizen, is zijn achterdocht richting artsen flink afgenomen. Binnen de antroposofische zorg hechten we er grote waarde aan de betrokkenheid van de familie. Ze spelen een grote rol in het contact van de dementerende met het hier en nu. Samen met hen vormen we de zorgkring, de warme mantel om de dementerende die zorgt dat hij zich veilig voelt. Toen we Henri ontmoette had hij zijn vier dochters al jaren niet meer gezien. Ik vroeg hem of we ze mochten bellen en heb ze alle vier gesproken. Twee van de vier waren bereid hun vader op te zoeken en het verleden te laten. Ze hebben wat zorgtaken op zich genomen en voelen zich daar goed bij. Warme zorg is soms een beetje bemoeizorg. We nemen de mantelzorgers heel nadrukkelijk op in ons zorgplan. Kinderen die de zorg over hun dementerende ouder op zich hebben genomen, hebben vaak niet meer de ruimte om kind te zijn. Ze raken overbelast. Maar als de zorg goed georganiseerd is samen met professionele mantelzorgers, dan komt er ruimte voor liefde. Tussen familieleden ontstaat meer hartscontact en ook de dementerende zelf kan in de rust en veiligheid van de zorgkring verzachten.”
<br />
<br />
<i>Creatieve therapie</i><br />
<br />
In Nederland begint de antroposofische thuiszorg langzaam van de grond te komen. Op dit moment zijn er twee thuiszorgorganisaties die warme zorg aan huis aanbieden. In de regio Maastricht en Eindhoven is Pallium al zes jaar actief met een team van meer dan 80 medewerkers. Linda Lieverse startte Cuprum in 2014 in de regio Leiden. Zij kon gebruik maken van de ervaringen van Pallium-oprichtster Mariel Carré, want warme zorg vraagt ook intern een andere organisatie. Pallium en Cuprum bieden elke cliënt een vast team van verzorgenden, verpleegkundigen en therapeuten. Iedereen werkt vanuit dezelfde antroposofische visie en op basis van hetzelfde zorgplan. En iedereen geeft basiszorg. Vooral dat laatste is onderscheidend. Linda: Als een kunstzinnig therapeut langskomt voor creatieve therapie en de cliënt heeft een ongelukje dan helpt de therapeut met verschonen. Dat is in de reguliere zorg nog niet gebruikelijk, en dat levert veel onbegrip op. Want hoe verkoop je aan je cliënt dat je ze niet de hulp biedt die op dat moment nodig is. In de praktijk betekent dit dat we binnen de zorgkring allemaal deels dezelfde zorg bieden en waar mogelijk onze eigen expertises en talenten inbrengen. Dit was in het begin wennen, vooral voor de therapeuten.” Cuprum is een zorgcoöperatie. “Wij investeren in onze eigen ontwikkeling en opereren zonder winstoogmerk. Dat is aantrekkelijk voor verzekeraars en gemeentes. Ook Pallium heeft nu belangstelling voor dit model. We willen maximale zorg geven binnen de financiële ruimte die er is.”<br />
<br />
<i>Warm houden</i><br />
<br />
Dementeren is langzaam loslaten. Linda:“Een mens moet alles loslaten voordat hij kan gaan. In de warme zorg willen we de dementerende daarmee helpen. Vaak is geen goed gesprek meer mogelijk, maar zijn er wel aanvallen van woede of frustratie. Door deze gevoelens in mededogen waar te nemen, kunnen we hen helpen loslaten. Ik hoop dat ze onbewust inzicht krijgen in wat er aan de hand was en het een plaatsje kunnen geven. In een rustige omgeving gaat een overgang makkelijker. Daarom creëren we in de laatste fase van het leven een rustige en harmonische omgeving, met mooie afbeeldingen. We houden ze warm, zodat ze zich comfortabel voelen en zich kunnen overgeven. Wij werken vanuit de overtuiging dat een mens hier kwam om iets te leren en aan het einde van zijn leven, bij zijn overgang, zijn ervaringen meeneemt. Wat dementie hen leerde? Misschien zijn de dementerenden van nu wel de helpers van de toekomst.”<br />
<br />
<i>Dit artikel is gepubliceerd in Antroposofie Magazine nummer 1 van maart 2016.</i></blockquote>
</div>
Diezelfde dag bij Antroposofie Magazine onder ‘Boeken’ ook aandacht voor <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/boeken/antroposofische-geneeskunde-wegwijs-in-1-uur/" rel="nofollow" target="_blank">‘Antroposofische geneeskunde – wegwijs in 1 uur’:</a><br />
<blockquote>
Wil je eens wat meer weten over antroposofische geneeskunde? Corwin Aakster en Fleur Kortekaas schreven er een handzaam en toegankelijk boekje over, in samenwerking met antroposofisch arts Guus van der Bie. Het boekje verscheen in de serie 'Wegwijs in 1 uur' van Ankh Hermes. Hierin leggen zij uit dat antroposofische geneeskunde een vorm van ‘integrale geneeskunde’ is, die niet de reguliere geneeskunde wil vervangen, maar er een uitbreiding op wil zijn. Het antroposofisch mensbeeld komt aan de orde, net als de visie op de functie van ziekte en de grote rol van de waarneming binnen de antroposofische geneeskunde. Verder krijg je antwoord op de vraag welke antroposofische geneesmiddelen en therapieën er zijn, en geeft het boekje grofweg een indruk van welk middel bij welke klachten ingezet zou kunnen worden. Weer in harmonie met jezelf komen, oftewel je basale evenwicht hervinden, is daarin een sleutelbegrip. Meerdere malen komt in het boekje terug welke grote rol er voor preventie is weggelegd in deze manier van omgaan met ziekte en gezondheid. Met heldere formuleringen en sprekende praktijkvoorbeelden ben je in no time aardig wegwijs in een veld dat misschien nu nog ondoordringbaar lijkt.<br />
<br />
<i>Corwin Aakster en Fleur Kortekaas. Antroposofische geneeskunde. Ankh Hermes. € 9,99.</i></blockquote>
</div>
Wat ik hier nog niet geplaatst heb, is het artikel <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/artikelen/samen-delen-met-sint-maarten/" rel="nofollow" target="_blank">‘Samen delen met Sint-Maarten’</a> van Tineke Croese. Dat werd op 10 oktober 2016 op de website van Antroposofie Magazine gepubliceerd en is het, ook in januari, nog steeds waard om te lezen:
<br />
<blockquote>
In de vroege herfstavond wordt plotseling een rij toverachtig dansende, brandende lantarentjes zichtbaar in het donker en een koor van helder zingende kinderstemmen klinkt in de stilte: <i>‘Lampionnerij… lampionnerij… geef me een centje, dan ga ik voorbij…’</i> Een stoet kinderen gaat met hun lantarentjes langs de deuren om te ‘bedelen’ om snoep. Het is 11 november: Sint-Maarten. Dit feest wordt in Nederland nog steeds gevierd, en niet alleen op vrijescholen.<br />
<br />
De heilige Martinus van Tours opent met zijn feestdag de rij van lichtfeesten die zes weken later eindigt met het grote lichtfeest Kerstmis. Al dagen voor het feest zijn kinderen met hun lantarentje in de weer. Dat kunnen lampionnen van papier zijn, maar op vrijescholen worden de lantarentjes gemaakt van een onder de grond groeiende knol: een koolraap, voederbiet of selderijknol – en voor kleuters ook wel een vrolijke pompoen, al groeit die niet ondergronds. De knol wordt uitgehold totdat een klein lichtje er gedempt doorheen kan schijnen. De dunne, transparante wanden worden versierd met de grote hemellichten: zon en maan en sterren.
<br />
<br />
Wie is Sint-Maarten? Waar komt het gebruik vandaan om op zijn feestdag ‘met lichtjes te lopen’ zoals het liedje zegt, en waarom wordt daarbij gebedeld?
<br />
<br />
<i>‘Sint Martinus Bisschop, roem van alle landen…’</i><br />
<br />
Martinus leefde in de vierde eeuw na Christus, in de nadagen van het Romeinse keizerrijk. De legende vertelt dat Martinus als jong Romeins officier aan het hoofd van zijn manschappen op weg was naar Amiens. Het was koud en het begon al te schemeren toen de ommuurde stad in de verte opdoemde. Uit alle openstaande poorten viel licht naar buiten: de stad beloofde veiligheid en warmte. In het halfdonkere poortgewelf werd Martinus aangeklampt door een bedelaar die hem een aalmoes vroeg ‘omwille van de liefde van Christus’. Nu was Martinus nog geen christen, maar hij was wel van plan het te worden. Daarom wilde hij niets weigeren wat in naam van Christus gevraagd werd. Maar geld had hij niet en Romeinse officieren mochten geen stuk van hun uitrusting weggeven. Dus deelde Martinus zijn mantel met zijn zwaard in tweeën. De ene helft schonk hij aan de bedelaar, de andere hield hij zelf. Zo gaf hij gehoor aan het gebod van Christus om je naaste lief te hebben als jezelf zonder het gebod van de keizer te overtreden. Die nacht droomde Martinus dat Christus de halve mantel aan zijn engelen liet zien en sprak: ‘Martinus, die nog niet eens gedoopt is, heeft mij met zijn mantel omhuld.’
<br />
<br />
<i>Illustratie: ‘Visioen van Sint Maarten’ uit het boek: Transparanten doorlicht. Ontwerp: Juul van der Stok, uitvoering: Mabel Slangen</i>
<br />
<br />
De gebeurtenis speelt zich af in het poortgewelf, op de overgang van donker naar licht. Martinus leefde in een tijd waarin het donker van het heidendom langzaam overging in het licht van het christendom. Later stichtte hij als bisschop van Tours kleine geloofsgemeenschappen waarin mensen alle bezit deelden en gelijkwaardig waren. Na zijn dood waren het deze geloofsgemeenschappen die het kleine licht van het jonge christendom brandende hielden toen de duisternis en de storm van de volksverhuizingen Europa overvielen.
<br />
<br />
<i>‘…dat wij hier met lichtjes lopen, is voor ons geen schande…’</i><br />
<br />
Sinds de negentiende eeuw is Sint-Maarten een lichtjesfeest voor kinderen. De lichtjes branden in het donker, in een knol die onder de aarde groeit – en om mijn zoontje te citeren die uitprobeerde of zon en maan en sterren in zijn knol al genoeg licht lieten doorschijnen: ‘Die knol, die ben ik zeker zelf, hè?’ Dat was goed gezien. Ook ergens diep in ons schijnt het vermogen om liefde te geven als een verborgen lichtje. Het moet beschermd worden tegen wind en regen zodat het voor anderen kan stralen. Op vrijescholen is het gebruik dat kinderen tijdens de lampionoptocht ook een noot en een appel krijgen. Appel en noot groeien niet in het donker zoals de knol, maar juist vol in het licht. Ze staan voor het groeiende licht in onszelf.<br />
<br />
Het Sint-Maartensfeest is de laatste jaren niet meer het enige feest dat gevierd wordt met een lampionoptocht. Tien dagen ervoor, op 31 oktober, is het Halloween en ook dan gaan kinderen bedelend met hun lichtje langs de huizen. Beide feesten hebben dezelfde Keltische bron. Voor de Kelten eindigde het jaar op 31 oktober en begon het nieuwe jaar op 11 november. De tien dagen ertussen vormden een gat in de tijd, een tunnel waardoor de zielen van de gestorven voorouders vanuit de eeuwigheid naar de aarde konden komen. Ze worden zichtbaar in de kleine lichtjes op Halloween. Die branden in pompoenen, omdat Ierse immigranten dit feest populair maakten in Amerika, waar de pompoen inheems is. Via Amerika kwam Halloween terug naar Europa. Eerder al, in de middeleeuwen, werd het voorchristelijke Halloween op twee manieren verchristelijkt: op 1 en 2 november – Allerheiligen en Allerzielen – worden de gestorvenen herdacht, en op 11 november heeft Sint-Maarten aandacht voor de allerarmsten in de samenleving.
<br />
<br />
<i>‘…hier woont een rijk man, die ons wel wat geven kan…’</i><br />
<br />
Volgens de Kelten kwamen de gestorven voorouders niet zomaar naar de aarde. Zij kwamen kijken of hun nakomelingen zich wel goed gedroegen. Dat hield onder meer in dat ze niemand mochten uitsluiten van de oogst die de aarde voortbracht. De voorouderzielen gingen daarom bedelend langs de huizen. Zo konden ze zelf zien of hun nakomelingen bereid waren om de allerarmsten ook hun deel te geven. Wie met gulle hand gaf, kon in het nieuwe jaar rekenen op een goede oogst.<br />
<br />
In de middeleeuwen was het Sint-Maartensfeest nog geen lichtfeest voor kinderen, maar op die dag mochten de armen bij de rijken gaan bedelen – die dan gul moesten geven. Zo konden ze een voorraad voedsel en hout verzamelen voor de winter. Ook werden er meterslange broden gebakken die onder alle gezinnen werden verdeeld. In Duitsland gebeurt dit nog op kerstmarkten: de sneden brood worden dan rondgedeeld. En tot de oorlog hadden boeren in sommige delen van Brabant de gewoonte om vanaf 11 november ‘de lantaarn uit te hangen’. Dakloze zwervers wisten dat ze bij boerderijen waar een lantaarn aan de dakrand hing een bord warm eten konden krijgen. Zo bleef Sint-Maarten tot in de twintigste eeuw de beschermheilige van de zwakkeren in de samenleving.
<br />
<br />
<i>‘Veel zal hij geven, lang zal hij leven…’</i><br />
<br />
Ook in de moderne samenleving zijn er mensen die zorg nodig hebben. En daarbij gaat het niet alleen om fysieke zorg. Degenen die belangeloos hun tijd geven om zorg te verlenen, noemen we heel treffend ‘mantelzorgers’. Net als Sint-Maarten omhullen ze anderen met een mantel van warme aandacht en zorgende liefde. De legende van de gedeelde mantel is misschien wel meer dan 1000 jaar oud, maar hij laat al zien wat moderne psychologen mantelzorgers vaak op het hart drukken: je moet nóóit je hele mantel weggeven. Als je al je levenskracht verbruikt, houd je zelf niets over – en als je zelf in de kou staat, kun je een ander niet meer verwarmen. Want het is zoals een ander Sint-Maartensliedje over de halve mantel zegt:
<br />
<br />
<i>Geen van tweeën wordt er armer van<br />
Alle twee wordt je er warmer van</i><br />
<br />
Dat Sint-Maarten niet zijn hele, maar alleen zijn halve mantel wegschonk, was dus geen slimmigheidje om het keizerlijk gebod te omzeilen. Sint-Maarten handelde naar het bijbelwoord ‘heb je naaste lief zoals jezelf’ en juist de toevoeging ‘zoals jezelf’ getuigt van diepe wijsheid.<br />
<br />
<i>Dit artikel is gepubliceerd in Antroposofie Magazine nummer 3, september 2016</i></blockquote>
</div>
Antroposofie Magazine heeft op de website een nieuwe rubriek, ‘Werken’. Op 19 januari werden daar drie goede werken opgenomen, namelijk ten eerste deze <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/werken/vacature-lid-raad-van-toezicht-stichting-voor-voortgezet-vrijeschool-onderwijs-noord-holland/" rel="nofollow" target="_blank">‘Vacature lid Raad van Toezicht Stichting voor Voortgezet Vrijeschool Onderwijs Noord-Holland’:</a>
<br />
<blockquote>
De Stichting Voortgezet Vrijeschool Onderwijs Noord-Holland (SVVONH), hierna te noemen “stichting” bestaat uit drie vestigingen voor voortgezet onderwijs in Noord - Holland: het Geert Groote College in Amsterdam, de Adriaan Roland Holst School in Bergen en het Rudolf Steiner College in Haarlem. De drie vestigingen bieden vwo, havo en vmbo-t en verzorgen in totaal het onderwijs voor ruim 2.500 leerlingen. (...)
<br />
<br />
De Raad van Toezicht zoekt vanwege natuurlijk verloop van haar leden per 1 maart 2017:
Lid voor de Raad van Toezicht met antroposofisch profiel en kennis van bouwzaken</blockquote>
Ten tweede deze <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/werken/vacature-medewerker-bediening-restaurant-kraaybeekerhof/" rel="nofollow" target="_blank">‘Vacature Medewerker bediening restaurant Kraaybeekerhof’:</a>
<br />
<blockquote>
Als medewerker bediening bij Restaurant Kraaybeekerhof ben jij het gezicht naar de gasten toe. In deze functie houdt je je onder andere bezig met het opnemen van bestellingen, het serveren van drankjes en gerechten, het afhandelen van betalingen en het schoon houden van de tafels en het restaurant. Je hebt intensief contact met gasten. Kortom een afwisselende functie.</blockquote>
En ten derde nog een <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/werken/vacature-projectmanager-kennisplatform-hier-opgewekt/" rel="nofollow" target="_blank">‘Vacature Projectmanager Kennisplatform HIER opgewekt’:</a>
<br />
<blockquote>
een enthousiaste collega die een bijdrage wilt leveren aan een succesvol kennisplatform in een samenleving die verandert; de energievoorziening kan duurzamer en lokale initiatieven spelen daarbij een steeds belangrijkere rol. Je hebt affiniteit met lokale energie-initiatieven en/of decentrale energieopwekking.
Je werkt ten minste vijf jaar bij een bedrijf of organisatie in de richting van energie en duurzaamheid. Je bent een doener en vindt het leuk om te werken met diverse stakeholders.</blockquote>
</div>
Dus wie goede werken zoekt... Dan gaan we nu even kijken bij het vrijeschoolonderwijs. Op 19 januari plaatste de Stichtse Vrije School te Zeist een nieuwsbericht met de titel <a href="http://www.svszeist.nl/Actueel/Nieuws/tabid/643/ArticleID/2110/SVS-superschool-volgens-Elsevier.aspx" rel="nofollow" target="_blank">‘Superschool’:</a>
<br />
<blockquote>
In het Elsevier-onderzoek Beste Scholen van januari 2017 krijgt het vwo-onderwijs van de Stichtse Vrije School de beoordeling ‘Superschool’ (zie <a href="http://www.elsevier.nl/onderzoek/achtergrond/2017/01/beste-scholen-2017-welke-school-past-bij-welke-leerling-2952979W/" rel="nofollow" target="_blank">Superscholen).</a>
Voor het 16e jaar onderzocht het weekblad Elsevier alle scholen voor voortgezet onderwijs in Nederland om te komen tot een onafhankelijk rapport waarin ouders en leerlingen oordelen vinden over de kwaliteit van het onderwijs. Het rapport is gebaseerd op de gegevens die bij DUO en de onderwijsinspectie te vinden zijn. De inspectie heeft nieuwe overzichten en berekeningen ontwikkeld en ook Elsevier heeft het overzicht aangepast. Hierbij is de term “superschool” geïntroduceerd voor de scholen met de beste examenresultaten en de minste “zittenblijvers”. De Stichtse is een van de twee vwo-scholen die deze kwalificatie heeft gekregen.<br />
<br />
Het is niet voor het eerste dat de Stichtse Vrije School hoog in de ranglijsten staat. Tien jaar geleden was de Stichtse al eens ‘de beste school Nederland’ voor vwo en mavo, volgens dagblad Trouw, dat toen de lijsten van Jaap Dronkers publiceerde. In de tussenliggende jaren werd de school ook met hoge beoordelingen vereerd voor de verschillende examenrichtingen.<br />
<br />
Daar zijn we natuurlijk blij mee. Genormeerde resultaten doen er toe in onze samenleving; leerlingen kunnen laten zien wat ze op cognitief gebied kunnen en hebben de resultaten nodig om verder te komen in het vervolgonderwijs.<br />
<br />
Voor ons als vrijeschool blijven de examens een bijproduct van ons onderwijs. Niet onbelangrijk, maar het hoofddoel is een brede ontwikkeling van de leerling op sociaal/emotioneel, praktisch/kunstzinnig en beschouwend/analytisch gebied. Of, vanuit het perspectief van onderwijsfilosoof Gert Biesta gezien: het gaat om de socialisatie, de persoonsvorming en de kwalificatie. Daar blijven we met elkaar aan werken en ontwikkelen en dat geldt zowel voor leerlingen als voor leraren.
Het aardige van de goede kwalificatie-resultaten is het gegeven, dat onze vwo-ers een groot deel van hun school- en lestijd samen zijn opgetrokken met leerlingen die uiteindelijk met een mavo- of havodiploma de schooltijd hebben afgerond. Dat is dus geen belemmering om super-vwo-er te worden. Tegelijkertijd zijn er relatief veel leerlingen die op een hoger niveau uitkomen dan het advies van de basisschool; dat wijkt in gunstige zin sterk af van de landelijke gemiddelden. Het met elkaar leren en pas in een later stadium een examenrichting kiezen werpt dus op alle fronten zijn vruchten af.</blockquote>
</div>
Met de datum van 19 januari moet iets speciaals zijn, want de Rudolf Steinerschool Alkmaar plaatste die dag op <a href="https://www.facebook.com/rudolfsteinerschoolalkmaar/photos/a.348123731922854.78227.107896302612266/1210620485673170/?type=3" rel="nofollow" target="_blank">Facebook</a> het volgende:
<br />
<blockquote>
De Vereniging van vrijescholen heeft de afgelopen periode gewerkt aan een nieuwe website: <a href="http://www.kiezenvoordevrijeschool.nl/" rel="nofollow" target="_blank">www.kiezenvoordevrijeschool.nl</a>.
<br />
<br />
De website is bedoeld als vertrekpunt/kennismaking voor ouders en belangstellenden die meer willen weten over de vrijeschool. Het is een bundeling van bestaande en nieuwe informatie. Bezoekers vinden op de site onder meer films met ervaringen van oud-leerlingen en leerkrachten... Dat betreft ook een nieuwe film, waarin leerkrachten in beeld komen en meer laten zien van de vrijeschool in de praktijk. Verder staat een aantal basis uitgangspunten van de vrijeschool uitgelicht én wordt er aandacht gevraagd voor het ‘werken op de vrijeschool’.
<br />
<br />
Op de nieuwe website staat de kaart van Nederland met alle scholen, waarbij ook de open dagen/informatiebijeenkomsten vermeld kunnen worden.</blockquote>
</div>
Op de website vrijeschoolbeweging vond ik ten slotte op 20 januari dit artikel van Roelof Jan Veltkamp over de nieuwe uitgave van Valentine Wember, ‘Wilsopvoeding’, onder de titel <a href="https://www.vrijeschoolbeweging.nl/achtergrond/tips-leraren-rudolf-steiner-opvoeding-wil/" rel="nofollow" target="_blank">‘Tips voor leraren (en ouders) van Rudolf Steiner voor opvoeding van de wil’:</a><br />
<blockquote>
De centrale sleutel van de wilsopvoeding ligt in de zelfopvoeding van de leraar (of van de ouder)<br />
<br />
<i>Motivatie tot handelen</i> is belangrijker dan overdragen van vaststaande waarden. Er gingen dan ook veel bijdragen en werkgroepen over ‘de wil’, op de wereld-vrijeschoollerarenconferentie 2016 in Dornach. Daarom was ik extra blij toen ik in de mooie boekhandel van het Goetheanum een boek over de tips die Rudolf Steiner gaf voor de opvoeding van de wil vond. Ik las het in het Duits, maar het is inmiddels vertaald.<br />
<br />
De schrijver heeft al twee boeken over de wil geschreven en hij doet zich dan ook tekort met de ondertitel: <i>herausgegeben und eingeleitet von Valentin Wember.</i> Wember vertelt uit zijn ruime pedagogische ervaring en verbindt de inhoud van Steiner met de moderne pedagogische theorieën en terminologie. Zo las ik bij hem een wetenschappelijke term voor de ‘wil’ die ik niet kende: ‘volitie’, zoveel als met zelfsturing, zelfverplichting, zelfregulatie de kloof overbruggen tussen weten dat je iets moet doen, en het dan ook daadwerkelijk doen. We kennen het allemaal: niet handelen zoals je eigenlijk wil handelen. Hoe versterken we die ‘volitie’ bij onze leerlingen (of als ouder: onze kinderen)?<br />
<br />
<i>Samenvatting</i><br />
<br />
Ik vat enkele elementen samen, met het gevaar dat het veel ‘stellender’ overkomt dan Wember het geschreven heeft en Steiner het bedoeld heeft.
Het gaat bij een ‘zwakke volitie’ om de kloof tussen weten wat nodig is en dit ook omzetten in handelen. De reguliere wetenschap heeft om ‘volitie’ te verbeteren vijf deelvaardigheden onderscheiden:<br />
<br />
1. focussen<br />
2. eigen stemming sturen (van negatief naar positief)<br />
3. zelfvertrouwen en doorzettingsvermogen<br />
4. vooruit plannen en probleemoplossend vermogen<br />
5. zelfdiscipline<br />
<br />
De centrale sleutel van de wilsopvoeding ligt in de zelfopvoeding van de leraar (of van de ouder). Dat kunnen we ons niet genoeg ter harte nemen. Of het nu gaat om de zinvolle gebaren van de peuter- en kleuter-opvoeders, de kunstzinnigheid en verhalen van de schoolkind-opvoeders of de authenticiteit, humor en zelfrelativering van de puber-opvoeders, ze werken allemaal via de nabootsing vormend op het kind.<br />
<br />
Het wezen van de wil, sympathie, meegevoel, wordt mooi getroffen in het sprookje van Vrouw Holle. De ‘goede’ dochter haalt uit medelijden de broodjes uit de oven, etc.<br />
<br />
‘Wilszwakke’ kinderen moeten we met extra sympathie tegemoet treden. Ze hebben tijdelijk hun wil verbonden met hun begeerten. In aanleg is ieders wil verbonden met de wereld en niet met eigen begeertes, dus die oorspronkelijke kracht moeten we in vertrouwen en vanuit een sterk Ik weer wakker roepen.<br />
<br />
Het eerder genoemde focussen vraagt om inspirerende ideeën, gedachten, idealen. Die kunnen wij als opvoeders ‘aanleveren’ en voorleven.<br />
<br />
‘Beweging voedt het hoofd op’. Dat kennen we: bewegingsklassen, de dag beginnen met bewegingselementen, ook lopen of fietsen naar school brengt een goede ondergrond aan. Een praktische tip van Wember voor de auto-ouders is een verzamelpunt op enige afstand van de school afspreken waar de kinderen worden overgelaten aan in te stellen ‘wandelpeten’ voor het laatste stuk naar school.<br />
<br />
Herhaling, bewuste herhaling is één van de meest belangrijke aanwijzingen van Rudolf Steiner voor de wilsopvoeding. Dat geldt voor jezelf, denk bijv. aan mediteren en terugblikken. Dat geldt ook voor de kinderen bij een ritmische dag-, week- en jaarindeling, bij taakjes en oefenmomenten, en ook de herhalingen in de leerstof vallen daaronder. Maar alles zonder dat het stompzinnig of alleen maar routine wordt, het moet levenskunst blijven. Dan voedt herhaling de wil, als tegenwicht tegen sensatiezucht en passief vermaakt willen worden.<br />
<br />
Zo bekend als het is dat na de tandenwisseling het ‘denken’ vrij komt en het echte leren kan beginnen, zo weinig bekend is het dat de ‘wil’ pas na het volwassen worden vrij komt. Voor die tijd is de wil in ‘kiemvorm’ aanwezig. Je voedt deze kiem met muziek (vooral ritme en maat) en door de leerstof vertellend te behandelen. Geen filmpjes, maar vertelde beelden. Zoals de kleinsten de gebaren nabootsen zonder dat we daar moeite voor hoeven te doen, zo herscheppen de schoolkinderen de verhalen in hun ziel.<br />
<br />
Het laatste hoofdstuk van de inleiding gaat over discipline. In het ideale geval kiest een kind vrijwillig wat goed is voor hem/haar, en is er geheel geen opgelegde discipline nodig, zegt Steiner, maar de praktijk is weerbarstig. Vaak is iemand tijdelijk ‘opgeslokt’ door de een of andere begeerte, en kan maar weinig vrijheid aan. Met humor en herkenbare voorbeelden past Wember de aanwijzingen van Steiner toe op onze tijd.<br />
<br />
Daarna komen de 60 aanwijzingen uit de titel, ook weer thematisch geordend. Voor wie de pedagogische voordrachten kent een feest der herkenning, maar nu verdiept door context. De achterflap doet een laatste wils-oproep aan ons:<br />
<br />
Steiner wilde principieel geen pedagogische recepten. Hij wilde zelfstandige leraren, die uit een diep inzicht in de menselijke natuur en het individuele kind alle lesvormen en –inhouden zelf ontwikkelen. Zijn eigen aanwijzingen beschouwde Steiner als basis voor zelfstandigheid en een eigen pedagogisch kunstenaarschap en bron voor een levenslang leren.<br />
<br />
PS Op 19 november is de Nederlandse vertaling verschenen op het zesde symposium Gezondmakend onderwijs op het Geert Groote College in Amsterdam onder titel ‘Wilsopvoeding’. In de volgende Lerarenbrief komt er een verslag.
<br />
<br />
Geschreven door Roelof Jan Veltkamp<br />
Roelof Jan Veltkamp werkt op de Vrije School Den Haag en coördineert de Lerarenbrieven<br />
<i>Gepubliceerd in de Lerarenbrieven Advent-Epifanie 2017</i><br />
Neem als (oud-) vrijeschoolleraar een abonnement op de <i>Lerarenbrieven</i> voor € 25,- via de redactie</blockquote>
En hiermee kunnen we het dan maar weer even doen voor deze keer, dunkt mij.<br />
<div style="text-align: right;">
. </div>
</div>
Michel Gastkemperhttp://www.blogger.com/profile/11703149973290737335noreply@blogger.com3tag:blogger.com,1999:blog-8949960496173157471.post-19803163233004270182017-01-10T18:32:00.002+01:002017-01-10T18:33:46.847+01:00Leesvoornemens<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj2QTwYN4cjxaEA52Cksb-KYbzx_jXOCQRgf0prGF78KiCGM9PuGDRpLpwqUEGWCf1jYltIa17Qi7uJ9QWjgbXNoDbJcsDYbT0d5rEwocyANHwS4n_JvdxfNISQPU_hE6dBNxDE8EXmF2gb/s1600/P9130146.JPG" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj2QTwYN4cjxaEA52Cksb-KYbzx_jXOCQRgf0prGF78KiCGM9PuGDRpLpwqUEGWCf1jYltIa17Qi7uJ9QWjgbXNoDbJcsDYbT0d5rEwocyANHwS4n_JvdxfNISQPU_hE6dBNxDE8EXmF2gb/s400/P9130146.JPG" width="400" /></a></div>
Deed ik op de laatste dag van het afgelopen jaar nog een <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2016/12/inhaalactie.html" rel="nofollow" target="_blank">‘Inhaalactie’,</a> nu wil ik na anderhalve week nieuw jaar een goed voornemen meteen in praktijk brengen: regelmatiger bericht doen van ontwikkelingen. Liefst een- of tweewekelijks… eens kijken of dat wil lukken en zich ook werkelijk laat realiseren. Motief had twee nieuwe berichten op 5 januari.</div>
<blockquote>
<a href="https://www.motief.online/actueel/terugtreden-van-bestuurslid-seija-zimmermann/" rel="nofollow" target="_blank">Terugtreden van bestuurslid Seija Zimmermann </a>
<br />
<br />
Op de jaarvergadering 2018 zal Seija Zimmermann terugtreden als bestuurslid van de Algemene Antroposofische Vereniging in Dornach, Zwitserland. Begin december 2016 heeft zij haar collega’s in het bestuur en in de Goetheanumleiding haar beslissing kenbaar gemaakt. De reden is de ontwikkeling van de antroposofische geneeskunde in Finland, het land waar zij vandaan komt. Zimmermann is van huis uit antroposofisch arts. De politieke en juridische status van complementaire en integratieve geneeskunde in Finland, en in het bijzonder de antroposofische geneeskunde, staat momenteel zwaar onder druk, zodat zij zich niet langer afzijdig kan houden en zij al haar krachten wil kunnen inzetten om deze ongunstige ontwikkeling te keren.<br />
<br />
In een persoonlijke boodschap laat zij weten dat een conferentie voor integratieve geneeskunde in de herfst van 2014 voor haar beslissend is geweest om deze keuze te maken. Meer dan vierhonderd deelnemers bogen zich destijds voor het eerst in de geschiedenis aan een Finse universiteit over onderzoeksvragen van de integratieve geneeskunde. Dit heeft een beweging in gang gezet waarbij de aanwezigheid van Zimmermann onontbeerlijk is. Bovendien bereikt zij eind dit jaar de pensioengerechtigde leeftijd. Zij hoopt dat zij haar krachten nog kan inzetten voor deze nieuwe ontwikkeling in Finland.
<br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/goetheanum-in-dornach-gerenoveerd/" rel="nofollow" target="_blank">Goetheanum in Dornach gerenoveerd </a><br />
<br />
De afgelopen vier jaar werd het Goetheanum in Dornach (Zwitserland) stapsgewijs gerenoveerd. In aansluiting daarop werd ook het entreegebied op de begane grond nieuw ingedeeld en vormgegeven. Doel van deze verbouwing was om het gebouw toegankelijker te maken voor bezoekers en het een meer eigentijdse uitstraling te geven. Voor de vormgeving van de ruimten en het interieur tekende Yaike Dunselman van het Nederlands-Duitse architectenbureau ‘negen graden architectuur’.<br />
<br />
Hoogleraar organische architectuur Pieter van der Ree beschrijft de opdracht die Dunselman meekreeg: “Na de dood van Rudolf Steiner in 1925 werd het interieur van het Goetheanum in fasen voltooid naar ontwerp van verschillende architecten. Hierdoor ontstond een grote diversiteit in vormgeving maar geen helder en samenhangend concept. Met name voor de vele duizenden, veelal buitenlandse gasten die het gebouw jaarlijks bezoeken, was dit soms lastig. Bij binnenkomst was onduidelijk waar men moest zijn of toegangskaarten kon verkrijgen. Een herindeling van de begane grond moest daarin verandering brengen, het interieur een heldere structuur geven en het geheel een uitnodigend en eigentijds karakter verlenen. Met name dat laatste vormde een bijzondere uitdaging: hoe kon een vormgeving ontwikkeld worden die recht deed aan de eigenheid van dit bijzondere gebouw en die tegelijkertijd een open en eigentijds karakter had?”<br />
<br />
Van der Ree noemt de verschillende ingrepen die de architect pleegde en het effect daarvan op het geheel.<br />
<br />
“Een eerste belangrijke ingreep was om de hoofdentree, die zich tot dan toe aan de zuidzijde bevonden had, te verplaatsen naar de westzijde waar hij oorspronkelijk bedoeld was. (…) Een volgende stap was om de, voor de bezoekers belangrijke ruimten, direct aan deze nieuwe hoofdentree aan te sluiten. (…) Vanuit de boekwinkel is een nieuwe verbinding gemaakt met een daarnaast gelegen expositieruimte zodat aan beide zijden van de middenas een ‘stromende’ opeenvolging van ruimten is ontstaan.
<br />
<br />
Aan dit gevoel van een ‘stromende ruimte’ dragen ook de twee doorbraken bij die gemaakt zijn tussen de receptie, de garderobe en het centrale trappenhuis. Hierdoor kan men nu, na het afhalen van de toegangskaarten, direct omhoog naar de grote zaal en na afloop van een voorstelling direct naar de garderobe.”<br />
<br />
Zijn conclusie: “Toch werken al deze ingrepen niet als een aantasting van de ruimtelijke structuur van het Goetheanum, maar maken ze eerder de oorspronkelijke, veel opener opzet ervan beleefbaar. Tevens ontstaat er daardoor een interessante ruimtelijke polariteit tussen het open en stromende karakter van de ruimten in het entreegebied en het besloten, geconcentreerde karakter van de grote zaal op de tweede verdieping.”</blockquote>
</div>
Bij Antroposofie Magazine waren sinds de vorige keer nog verschillende berichten overgebleven die ook hier best een plaatsje mogen krijgen. In omgekeerd chronologische volgorde, te beginnen met twee berichten op 5 januari.
<br />
<blockquote>
<a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/actualiteiten/app-spoort-verborgen-e-nummers-op/" rel="nofollow" target="_blank">App spoort verborgen e-nummers op</a>
<br />
<br />
Hoewel fabrikanten verplicht zijn om op hun producten te zetten wat erin zit, zijn etiketten in de supermarkt voor veel consumenten een ondoorzichtige jungle. Sommige etiketten bevatten zelfs misleidende informatie.<br />
<br />
Om het maken van bewuste en gezonde keuzes tijdens het boodschappen doen eenvoudiger te maken, lanceert Ekoplaza een handige app. Hiermee kun je uiteraard boodschappen bestellen, maar het grote nieuws is dat de app de unieke mogelijkheid biedt om producten te scannen op verborgen E-nummers, plastics en chemicaliën. Met deze app kun je de ingrediënten van levensmiddelen en cosmetica in alle supermarkten scannen op verborgen E-nummers, plastics en chemicaliën. Via stoplichtkleuren kun je in een oogopslag zien of het door jou gescande product inderdaad wel zo verantwoord is als je denkt. Zo wordt het een stuk eenvoudiger om producten van verschillende merken te beoordelen en een weloverwogen, bewuste keuze te maken. De gratis app is momenteel alleen beschikbaar voor iOS.
<br />
<br />
<br />
<a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/actualiteiten/jongerenconferentie-digitale-media/" rel="nofollow" target="_blank">Jongerenconferentie digitale media</a>
<br />
<br />
Digitale media zijn niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. Veel mensen vinden het belangrijk om hier bewust mee om te gaan en kritisch te reflecteren op de invloed en gevolgen hiervan voor ons dagelijks leven. Jongeren vormen daarop geen uitzondering. Tijdens de February Days in Dornach (Zwitserland) ontmoeten jongeren uit de hele wereld elkaar om hiermee aan de slag te gaan. Hoe kun je meester worden over de technologie? Welke uitdagingen en mogelijkheden biedt deze ontwikkeling ons? Tijdens voordrachten, werkgroepen, artistieke activiteiten, vrije ruimte voor eigen initiatieven en gezellige gesprekken met leeftijdsgenoten uit alle windstreken proberen ze hier achter te komen. Deze jongerenconferentie vindt plaats van 16 t/m 19 februari en wordt georganiseerd door de Jeugdsectie van de Antroposofische Vereniging in Dornach.<br />
<br />
Wil jij er ook bij zijn? Meld je dan snel aan via de jongerenafdeling van de Antroposofische Vereniging in Nederland. Nederlandse jongeren van 18 t/m 35 jaar kunnen gebruikmaken van een geweldige aanbieding: voor €95,- kun je deelnemen aan deze bijzondere vierdaagse ontmoeting. Dat is inclusief de reis, overnachting, maaltijden en deelname aan het programma. Er zijn in totaal 50 plekken beschikbaar, dus meld je snel aan als je meewilt! Dit kan tot uiterlijk 16 januari.<br />
<br />
Om je aan te melden kun je een e-mail sturen met daarin de volgende informatie: naam, leeftijd, e-mailadres, telefoonnummer, dieetwensen en eventueel overige opmerkingen. Let op: het gezelschap vanuit Nederland vertrekt waarschijnlijk op woensdag 15 februari al naar Zwitserland. De voertaal tijdens de conferentie is Duits, Engels en Frans.<br />
<br />
Kun je geen gebruik meer maken van de aanbieding en wil je toch nog deelnemen aan de conferentie? Kijk dan op de site van de jeugdsectie voor de mogelijkheden om je individueel aan te melden.
<br />
<br />
<br />
<a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/actualiteiten/hulp-bij-goede-leesvoornemens/" rel="nofollow" target="_blank">Hulp bij goede leesvoornemens </a><br />
<br />
4 januari 2017
<br />
<br />
Heb je al goede voornemens gemaakt voor 2017? Misschien heb je besloten om nu een écht te beginnen aan de werken en voordrachten van Rudolf Steiner. Leg je de lat minder hoog en wil je eens wat meer inspirerende films op dvd bekijken in het nieuwe jaar? Of dat leuke boek lezen waarover je in AM een recensie las?<br />
<br />
Voor dit alles kun je terecht in de bibliotheek van de Antroposofische Vereniging in Nederland. Deze is gevestigd aan de Riouwstaat 1 in Den Haag. Je hoeft geen lid van de AViN te zijn om er boeken, dvd’s e.d. te kunnen lenen. Iedereen die dat wil, kan lid worden voor € 16,- per jaar. Zelfs als je geen lid bent, kun je boeken lenen voor €1,50 per boek.<br />
<br />
Tijdens de openingstijden kun je ook gewoon even binnenlopen om ter plekke tijdschriften en boeken te raadplegen aan de leestafel in de publieksruimte. Daaraan zijn geen kosten verbonden. Behalve de publieksruimte is er een magazijn waar de rest van de collectie is ondergebracht. Deze boeken vind je via de catalogus en zijn op aanvraag in te zien en te lenen. In het magazijn zijn ook enkele studieplaatsen waar je ongestoord kunt studeren.<br />
<br />
De collectie van de bibliotheek omvat momenteel ruim 17.000 boeken, 240 tijdschriften (waarvan 50 in lopend abonnement) en 100 dvd’s. Meer info over de openingstijden, het lenen van boeken en de bereikbaarheid van de bibliotheek vind je hier.<br />
<br />
<br />
<a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/actualiteiten/bordspel-legt-geldsysteem-uit/" rel="nofollow" target="_blank">Bordspel legt geldsysteem uit </a><br />
<br />
19 december 2016<br />
<br />
Weet jij hoe banken geld creëren voor nieuwe investeringen? Voor de meeste mensen is de financiële wereld een ondoorzichtige jungle. Terwijl geldschepping zo’n essentieel onderdeel van onze samenleving is! Stichting Ons Geld wil jong en oud graag op een speelse manier duidelijk maken hoe dit proces in elkaar zit. Daarom ontwierp de stichting in samenwerking met spellenmaker Firebrush Studios een educatief bordspel over de werking van het geldsysteem.<br />
<br />
Het spel is geschikt voor kinderen vanaf ongeveer 11 jaar. Het speelt zich af in de Gouden Eeuw, de tijd van financieringsuitvindingen. Als speler ben je een bankier en zie je hoe krediet gemaakt wordt, waar inflatie vandaan komt en hoe economieën werken. Je ervaart economische bubbels en de invloed van het geldsysteem op de economie en de maatschappij. “Als je mensen wilt uitleggen hoe geldschepping werkt, merk je al snel dat ze veel begrippen niet kennen,” legt Ferdinand Zanda van Stichting Ons Geld uit. “Daardoor kun je ook niet uitleggen hoe die begrippen samenhangen. Met dit spel laten we spelers zelf ervaren hoe het systeem in elkaar zit. Zo is het niet langer een abstract verhaal, maar gaan de begrippen echt voor je leven.”<br />
<br />
Stichting Ons Geld maakt zich sterk voor monetaire hervorming. Dat houdt in dat ze probeert om meer democratie in het financiële systeem te brengen. “Banken zijn private ondernemingen die het recht hebben om geld te scheppen,” legt Ferdinand uit. “Daar is geen democratische controle op. Ons voorstel is om die controle wél te krijgen. Daarmee willen we niet dat het monetaire systeem een speelbal wordt van de politiek, maar wel dat er een soort ‘vierde macht’ ontstaat, een autonoom instituut waardoor bijsturing op lange termijn mogelijk is. Het feit dat een bank een publiek dienend systeem is, blijft ondanks de bankencrisis nog altijd onderbelicht.” Vijftig procent van de opbrengst van het spel gaat naar deze stichting, voor bijvoorbeeld het doen van onderzoek en het organiseren van evenementen.
<br />
<br />
Kennis van het geldsysteem is voor iedereen belangrijk, maar zeker ook voor kinderen. Daarom heeft Money Maker momenteel een 1-+-1-actie, waarbij de koper zelf een spel krijgt en tevens een exemplaar doneert aan een school naar keuze. Meer informatie over deze actie en het bestellen van spellen vind je hier. En zoek je nog een origineel cadeau voor onder de kerstboom? Wie voor 21 december bestelt, heeft Money Maker voor de kerst in huis.<br />
<br />
<br />
<a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/artikelen/je-binnenste-stralend-houden/" rel="nofollow" target="_blank">Je binnenste stralend houden </a><br />
<br />
19 december 2016<br />
<br />
Met de lengende donkere avonden lijken slechte nieuwsberichten over oorlogen en vluchtelingen steeds grotesker te worden. Somber sijpelen ze onze huiskamers in. Op straat branden de kerstlichtjes uitbundig, maar hoe houd je ook je binnenste stralend, ondanks het opdringende duister?<br />
<br />
<i>Tekst: Hester Anschütz</i><br />
<i>Illustratie: Kit Le Large</i><br />
<br />
“Als je hoort hoe mooi hun stem kan klinken, als kinderen een spreuk spreken, als je hun ogen ziet stralen, dan kun je als ouders via je kind vaak het innerlijke licht voelen branden,” zegt Karel Jan Tolsma, priester in de Christengemeenschap in Alkmaar. “Als je een spreuk met aandacht zegt of zelfs alleen maar denkt, dan steek je als het ware van binnen al een kaarsje aan.”<br />
<br />
Wie elke dag een spreuk uitspreekt bouwt in zichzelf iets op. Iets dat houvast kan bieden als buiten alles somber lijkt. Doordat je elke dag even stil staat bij het licht, bij iets stralends in je binnenste. “Dat kan helpen om het geloof in de stiller werkende krachten van het goede te voeden en wakker te houden. De kwade krachten zijn vaak zoveel duidelijker in de wereld om ons heen aanwezig,” meent Karel Jan. “Dat is misschien ook een aspect van hoe het kwade werkt: luid en lawaaiig.”<br />
<br />
(tekst loopt door onder afbeelding)
<br />
<br />
<i>Kostbaar nieuws</i><br />
<br />
Hoe vind je jouw eigen spreuk? “Hij moet je aanspreken. Als je merkt dat je een spreuk graag bij het wakker worden of voor het slapengaan zou willen zeggen, kan dat jouw spreuk zijn,” aldus de Alkmaarse priester. Voor hem is dit deze spreuk: Was Christus duizendmaal in Bethlehem geboren, en niet in uwe ziel, zo waart gij toch verloren. “Deze woorden van Angelus Silesius horen voor mij bij de dagen voor kerst. Dat heeft met mijn beleving van Kerstmis te maken. Voor mij is kerst ook een oproep om naar je leven te kijken en naar wat er misschien geboren wil worden. We kunnen de ideale kerst vieren met een kerstboom, lekker eten en fijne vrienden, maar als er in deze tijd van binnen niet iets gebeurt, iets kostbaars nieuws niet tevoorschijn kan komen, ben ik in mijn kerst teleurgesteld. Dan zoek ik nog verder.”<br />
<br />
Rudolf Steiner, grondlegger van de antroposofie, zag spreuken als een mogelijkheid om het gebedsleven voor de moderne mens weer toegankelijker te maken. “Onze tijd en ons moderne bewustzijn vragen om een vernieuwing van religieuze formuleringen en daarmee ook van gebeden. Steiner vond dit in spreuken. Die gaan vaak over het kunnen dragen van je lot of over het zoeken van een verbinding met je beschermengel of je hogere zelf. Je hogere zelf zou je ook Christus kunnen noemen, wiens aardegeboorte we vieren met Kerst.”<br />
<br />
Adventsspreuk voor kinderen van 4 tot 12 jaar, van Lena Struik, een vrijeschooljuffie van het eerste uur en een van de pioniers in de heilpedagogie in Nederland.</blockquote>
</div>
En dan ook dit artikel in zijn geheel:<br />
<blockquote>
<a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/artikelen/merlijn-twaalfhoven-wil-vastgeroeste-denkpatronen-doorbreken/" rel="nofollow" target="_blank">Merlijn Twaalfhoven wil vastgeroeste denkpatronen doorbreken </a><br />
<br />
8 december 2016
<br />
<br />
Componist, dirigent en cultureel ondernemer Merlijn Twaalfhoven (40) is regelmatig te zien in De Wereld Draait Door. Onlangs nog trad hij op de dag van het faillissement van V&D op met een koor van ontslagen medewerkers. Hij wil de kracht van muziek inzetten om de wereld mooier en beter te maken. “Ik wil dat muziek en het leven elkaar verrijken” <br />
<i><br /></i>
<i>Tekst: Arianne Collee</i><br />
<i>Beeld: Michiel Wijnbergh
</i><br />
<br />
Merlijn verschijnt niet op onze afspraak. Als ik hem bel, blijkt hij in vergadering te zijn met een groep Engelsen met wie hij The Citizen Artis Incubator organiseert: een project waarbij kunstenaars uit heel Europa in september een maand lang samen met wetenschappers, filosofen en maatschappelijke-transitiespecialisten naar mogelijkheden zoeken om de samenleving positief te stimuleren. Hoewel ik een beetje geïrriteerd reageer, zoekt Merlijn vriendelijk naar een oplossing. Een uur later treffen we elkaar in de IJsbreker in Amsterdam. Ondanks zijn overvolle programma is hij de vriendelijkheid zelve. Gedreven vertelt Merlijn over zijn complexe omgang met tijd en over zijn passie. “Ik wil niet kiezen, dus ben ik van alles tegelijk: componist, organisator van kunstprojecten, initiatiefnemer van de Sharing Academy (een coachingproject voor kunstenaars die hun droom wil delen, red.), vader en eigenaar van een oud woonschip. Dat is soms een lastige combinatie! Zeker als het je passie is om de creatieve kracht in mensen exponentieel vergroten.” Merlijn houdt pas op met praten als ik naar mijn volgende afspraak moet.<br />
<br />
<i>Tijd</i><br />
<br />
Tijd, of het gebrek eraan, is al lang een issue in zijn leven. “Mensen om me heen vinden altijd dat ik moet kiezen. Op het conservatorium liep ik daar al tegenaan. Ik wilde én compositie én viool doen. Nu zegt men dat ik óf iemand moet zijn die creëert, óf iemand die kunstprojecten organiseert. Maar in mijn ogen is specialisatie vaak verarming.” Tegelijk wil Merlijn ‘de tijd nemen voor dingen’: “Dat is een kunst is die we opnieuw moeten ontwikkelen. Muziek kan daarbij helpen, want muziek geeft adem, kan niet sneller gaan dan ze gaat. Een concert kun je alleen in het nu beleven. Klank en tijd zijn één. Muziek helpt ons onze geprikkelde binnenwereld te verbinden met het ritme van onze fysieke werkelijkheid.”<br />
<br />
Gebrek aan tijd, hij kent het probleem al van jongs af aan: “Toen ik twaalf was klaagden mijn penvriendinnetjes al dat ik te druk was en altijd te laat antwoordde op hun brieven. Destijds deed ik ook al veel! Ik had altvioolles, nam deel aan de Shakespearespelen in Diever, zat in het bestuur van de Jeugdbond voor Natuurstudie in Meppel en richtte zelf een afdeling daarvan op in Steenwijk.”<br />
<br />
<i>Ruimte</i><br />
<br />
Ook met het fenomeen ruimte heeft Merlijn van jongs af aan een speciale band: “Mijn ouders zijn bewust uit de ratrace van altijd maar presteren gestapt. Vanuit de stad verhuisden ze naar het platteland. Mijn vader groeide op in een katholiek gezin. Dat was hard aangekomen: hij moest zich los vechten van thuis. Zijn keuze om muziek te gaan studeren kwam voort uit rebellie. Ikzelf werd juist in alles door mijn ouders gesteund: ze stonden altijd achter mijn keuzes, gaven me volop vertrouwen en boden me, ook fysiek, alle ruimte. We woonden dicht bij het bos op een grote boerderij met een grote bloemen- en moestuin. Als achtjarige was ik soms hele dagen in het bos.”<br />
<br />
Zijn liefde voor kunst en muziek kreeg hij van thuis mee: “Er was een rijkdom aan kennis, verhalen en muziek. Ik hield van onze boekenkast en de verhalen van mijn ouders. Op de juiste momenten verbonden zij de grotere verhalen die het incidentele overstijgen, met de dagelijkse gang van zaken. Muziek was bij ons vanzelfsprekend, mijn vader was fluitenbouwer, mijn moeder gaf dwarsfluitles: barokmuziek, etudes, toonladders – het was niet vaak stil in ons huis.”<br />
<br />
Na de vrijeschool in Meppel, ging hij naar een gewone middelbare school: “Vanaf dat moment moest ik mijn eigen creativiteit organiseren, want op die school was daar weinig ruimte voor. Die school was echt een enorme schok, maar ik werd er ook door uitgedaagd. Ik dacht: mij krijgen ze niet klein. Ik begreep er niets van dat er ieder uur een bel ging en dat leerlingen dan onmiddellijk vertrokken, ongeacht waar de docent in zijn verhaal was. Iedereen liet zich overrulen door de bel. Ik geloof dat er een enorme creatieve kracht in ieder mens zit, maar die creatieve kracht wordt er op reguliere scholen vaak ‘uitgeslagen’.”
<br />
<br />
<i>Klank</i><br />
<br />
Merlijn is gefascineerd door de ruimtelijke werking van klank. “Klank en ruimte hebben een vanzelfsprekende relatie die musici vaak niet onderkennen – meestal blijven ze op het podium op een kluitje spelen. Een ruimte moet door de klank gaan léven.” In 1998 deed hij zijn eerste experiment op dit gebied en liet hij musici achter in de kerk spelen in plaats van voorin op een podium. Hij gaf daarna klassieke concerten in de duinen, op een scheepswerf, op daken en in Paradiso (waar hij ook zintuiglijke prikkels als geur, smaak en tast meenam in zijn composities). Regelmatig zette hij de musici in de zaal tussen het publiek. Hij zoekt letterlijk en figuurlijk ruimte voor vernieuwing: “Er is een hele stap te maken in niet-eenduidige, risicovolle kunst. Van oudsher was kunst verbonden met het leven. Nu bergen we muziek op in concertzalen waar de aandacht vaak afgedwongen wordt.”<br />
<br />
<i>Imperfectie</i><br />
<br />
Als ik Merlijn vraag naar belangrijke momenten in zijn loopbaan, noemt hij meteen zijn periode in Japan en een kunstproject in Nicosia: “In Japan is alles bezield en bestaat de tegenstelling tussen mooi en lelijk niet. Ik heb daar de schoonheid van het imperfecte leren kennen. Ook dat wat in verval is, heeft esthetiek. In Japan maken ze van die rood gelakte doosjes. Ze worden pas mooi als de lak slijt, dan schijnt de onderlaag erdoorheen. In mijn muziek doorbreek ik sindsdien bewust de perfectie. Ik heb het beroemde Kronos Kwartet samengebracht met veertig scholieren, in Carnegie Hall. Niet om te provoceren, maar om mensen te verleiden door de rafelrandjes heen te kijken. Die tieners speelden niet allemaal even zuiver, maar waren wel gedreven en enthousiast. Mede doordat ik de muziek vooraf niet precies had vastgelegd, ontstond er een mooie interactie tussen de muzikanten.”<br />
<br />
In Nicosia heeft Merlijn mensen op daken aan weerszijden van de bufferzone die het Turkse van het Griekse deel scheidt, samen laten musiceren: “Muziek brengt dialoog en verbinding. Met zulke projecten kun je beetje bij beetje vastgeroeste denkpatronen doorbreken.”<br />
<br />
<i>Muziek</i>
<br />
<br />
Merlijn is zich steeds meer bewust van wat hij de wereld wil geven: “Ik begin pas, maar de komende tien jaar wil ik er samen met anderen aan werken om de creatieve kracht die in ieder mens zit, de ruimte te geven. Ik wil de voorwaarden scheppen om die creatieve ruimte exponentieel te vergroten. De creatieve overlevingskracht van mensen is enorm, ook bij mensen met vreselijke trauma’s. Ik heb het met eigen ogen in vluchtelingenkampen gezien.” Merlijn wil kunst inzetten om de wereld te helen. “Onrecht is geen gegeven. Je kunt elke dag naar het goede streven.” Hij wordt aangetrokken door conflictgebieden (zoals Nicosia), door plekken van onrecht: “Ik geloof namelijk niet dat conflicten vast hoeven te blijven zitten.”<br />
<br />
Vaak laat Merlijn professionele musici samenwerken met amateurs, kinderen, acteurs of buurtbewoners. “Omdat de ontmoeting centraal staat, is het samenwerken met niet-profs juist een verrijking. In een concert tonen mensen met hun muziek hun ware karakter. Kunst staat zo niet meer los van het leven. Zo kunnen de kunst en het leven elkaar verrijken.”<br />
<br />
Als hij met mensen werkt (of met interviewers praat), schenkt hij hen zijn vertrouwen. “Het wantrouwen van een ander kan ik niet wegnemen, maar ik kan die persoon wel mijn vertrouwen geven. En daarmee bied ik iemand de ruimte om zich te openen en kwetsbaar te zijn. In een ontmoeting wordt wat de een uitstraalt, meteen door de ander teruggegeven. Je kunt elkaar in een positieve spiraal brengen.”<br />
<br />
Niet ver van de IJsbreker woont Merlijn met zijn vrouw en kinderen (4 en 6 jaar) op een boot. “Ik heb een belachelijk project ondernomen door een oud schip te kopen. Dat vraagt veel tijd. Misschien niet zo slim om dat te combineren met grote ambities buiten de huiselijke kring. Maar ik wil graag die ruimte en vrijheid die ik zelf vroeger beleefd heb, aan mijn kinderen bieden. Trouwens, ook mijn ouders hebben daar toen heel hard voor gewerkt.”<br />
<br />
merlijntwaalfhoven.nl<br />
<br />
Merlijn Twaalfhoven is een ongewone componist en cultureel ondernemer. In vaak grootschalige projecten op bijzondere locaties brengt hij kunst in verband met de samenleving. Hij noemt zichzelf ontwerper van concerten als ervaringen voor alle zintuigen. Uitvoeringen vinden plaats op ongewone, indrukwekkende plekken. Een loods van een scheepswerf, de verlaten vliegbasis Soesterberg of in het ruim van een onderzeeër. Ook werkt hij regelmatig op plaatsen waar grote maatschappelijke verschillen tot spanningen leiden, waaronder een concert vanaf daken aan weerszijden van de bufferzone in Nicosia, een festival in het zigeunerghetto van Prešov of een muzikale ode aan de vrijheid in de schaduw van de afscheidingsmuur in Bethlehem. Als voormalig lector ‘PopKunst’ aan kunsthogeschool ArtEZ onderzocht hij hoe kunstenaars hun werk in een directe relatie met de maatschappij kunnen brengen zonder afbreuk te doen aan de artistieke kwaliteit.<br />
<i><br /></i>
<i>Dit artikel is gepubliceerd in Antroposofie Magazine nummer 2 van juni 2016</i></blockquote>
Van Antroposofie Magazine gaan we naar de Christengemeenschap.
</div>
<blockquote>
<a href="http://www.christengemeenschap.nl/nieuws/" rel="nofollow" target="_blank">Aanmelden Pinksterconferentie nu geopend</a><br />
<br />
Gepubliceerd op 23 december 2016<br />
<br />
Beste vrienden,<br />
<br />
Hierbij kunnen wij u berichten, dat u zich vanaf heden kunt aanmelden voor de Pinksterconferentie. Op dit moment kunt u zich alleen voor de conferentie aanmelden en voor overnachtingsmogelijkheden. Het programma van de lezingen is vrijwel rond en staat op de website. We verwachten dat we u half februari een nieuwe email zullen sturen, dat u uw inschrijving verder kunt invullen met een keuze uit de ochtendlezingen en de workshops. Gebruikt u voor eventuele vragen bij voorkeur het contactformulier.<br />
<br />
We wensen u een goede Kersttijd toe.
<br />
<br />
Met vriendelijke groet,
<br />
<br />
Het Organisatie Comité
<br />
<br />
<br />
<i>Info 74</i><br />
<br />
Gepubliceerd op 20 december 2016
<br />
<br />
<a href="http://www.christengemeenschap.nl/wp-content/uploads/Info-74.pdf" rel="nofollow" target="_blank">Informationen aus den Regionen – Nr.74</a><br />
<br />
<a href="http://www.christengemeenschap.nl/wp-content/uploads/Info-74-engl.pdf" rel="nofollow" target="_blank">Reports from Regions – no. 74 (Engl.)</a></blockquote>
</div>
Die laatste twee links zijn ook een uitkomst. We kunnen dan meteen door naar deze informaties uit de regio’s. Ik maak een kleine selectie, er staat nog meer interessants in over het wel en wee van de Christengemeenschap.
<br />
<blockquote>
<i>Informationen aus den Regionen</i><br />
<i><br /></i>
<i>Ereignisse – Finanzen – Pläne</i><br />
<i><br /></i>
<i>NR. 74, Advent 2016</i>
<br />
<br />
<br />
Foundation The Christian Community (international), Gubener Str. 47 a, 10243 Berlin<br />
<br />
Telefon: +49-30-609 785 91, Telefax: +49-30-609 785 95<br />
<br />
Email: foundation@christengemeinschaft.org
<br />
<br />
<br />
<i>Niederlande und Flandern</i>
<br />
<br />
Zwei-Tages-Kurs über den Priesterberuf und Ausbildung: Am 5. und 6. Januar wird in der Andrieskerk in Amsterdam ein zweitägiger Kurs über den priesterlichen Beruf und über die Ausbildung an den Seminaren in Spring Valley (USA) und in Deutschland gehalten. Der Kurs ist für alle Personen über 17 Jahren gedacht, die sich für eine Ausbildung an den Seminaren der Christengemeinschaft interessieren, weil sie vielleicht selber am Seminar studieren wollen, oder weil sie andere dabei unterstützen wollen. Der Kurs wird von Bastiaan Baan (Seminarleiter in Spring Valley), Marianne de Nooij (Pfarrerin in Amsterdam) und Ernst Terpstra (Lenker der Region Niederlande und Flandern) begleitet.<br />
<br />
<br />
<i>
Internationale Pfingsttagung 2017: Der Countdown hat begonnen</i>
<br />
<br />
Die Organisation der internationalen Pfingsttagung beschäftigt unsere Region natürlich sehr. Noch ein halbes Jahr, dann ist es soweit. Dann versammeln wir uns als Mitglieder und Freunde der Christengemeinschaft im Congrescentrum 1931 in ’s-Hertogenbosch für die Internationale Pfingsttagung. Eine begrenzte Anzahl von Menschen verwendet eine riesige Menge an Zeit auf die Vorbereitung dieser Tagung; sie sind zuversichtlich, aber es gehört eine ganze Menge zu der Organisation so einer Tagung!
<br />
<br />
Die Organisation und das Programm sind weitgehend deutlich. In der Vorbereitung gibt es Gruppen, die sich mit allem rund um den Kultus, dem Programm, der Ausstattung der Hallen, dem Transport, Unterkunft und Verpflegung, der Website und noch vielem mehr beschäftigen. Es gibt die absolut notwendige Unterstützung von Fachleuten, aber bei weitem die meiste Arbeit wird auf freiwilliger Basis durchgeführt, nicht nur weil das bei uns als Christengemeinschaft passt und weil es Menschen gibt, die sehr motiviert sind und denen es Freude macht, sich voll einzusetzen, sondern auch, weil sonst alles zu viel kosten würde.
<br />
<br />
Sie wissen vielleicht, dass wir uns im letzten Sommer plötzlich verabschieden mussten von unserem ursprünglichen Standort, Ahoy, Rotterdam. Das gab natürlich eine Menge Ärger, aber die Organisatoren sind sehr zufrieden mit dem Standort Congrescentrum 1931 in ’s-Hertogenbosch. Die Säle sind besser geeignet für unsere Zwecke als in Ahoy, und ’s-Hertogenbosch ist zwar keine Metropole, aber sicher ein lebendiger, pulsierender Ort, der auch eine interessante Beziehung hat mit dem Maler Hieronymus Bosch, dem berühmten Sohn dieser Stadt.
<br />
<br />
Einer der Hauptredner auf der Tagung ist Otto Scharmer. Er ist Dozent an dem berühmten Massachusatts Institute of Technology (MIT) und beschäftigt sich mit der auch für die Christengemeinschaft hoch relevanten Frage: Sind wir in der Lage, das, was in die Welt geboren werden will, vorzufühlen und daran mitzuarbeiten? Das Buch, in dem er zusammen mit Co-Autorin Katrin Kaufer seine Gedanken entwickelt, hat den Titel Theory U, Von der Zukunft her führen. Wenn Sie sich mit Otto Scharmer und seine Ideen bekanntmachten möchten, können Sie auch seine Website besuchen www.ottoscharmer.com. Auf dieser Website gibt es mehrere Videos, in denen er über seine Ideen spricht.<br />
<br />
<i>Ellis Booi</i>
<br />
<br />
<br />
<i>Nordamerika</i>
<br />
<br />
Rafal Nowak trat Ende des Sommers dem nordamerikanischen Priesterkreis bei und lebt sich in das Gemeindeleben in Sacramento, Kalifornien ein. Weiter südlich erfuhr die Gemeinde in Los Angeles gerade, dass Cindy Hindes, die seit 20 Jahren dort Priesterin ist, im Sommer 2017 in den Ruhestand gehen und in die Gegend um Philadelphia ziehen wird. Wie es jetzt aussieht, haben wir keine Pfarrer, die nach Los Angeles entsendet werden könnten. Es ist also wahrscheinlich, dass die Lücke durch regelmäßige Besuche von Kolleg/inn/en in der Nähe überbrückt wird, bis wir jemanden für Los Angeles haben. Sanford Miller wird regelmäßig aus Sacramento kommen. Außerdem wird es gelegentliche Besuche der anderen Pfarrer/innen der Westküste geben. Uns schwebt vor, dass entweder Sanford Miller oder jemand anderes von der Westküste jedes zweite Wochenende in der Gemeinde sein wird.
<br />
<br />
In den vergangenen Jahren gab es andere Gemeinden, die ohne ansässigen Priester auskommen mussten, oft mit überraschend positiven Effekten. Die Gemeinden in San Francisco, Denver, Vancouver und der Region Taconic-Berkshire erlebten diese Herausforderung, die für eine Gemeinde auch Gelegenheit sein kann, aktiver zu werden und sich ihrer selbst und ihrer Bedeutung an dem Platz in der Welt bewusster zu werden.
<br />
<br />
Schließlich stellte der Regionalrat im September Kate Kennedy als Geschäftsführerin und für die Koordination der Erbschaftsangelegenheiten ein. Sie wird sowohl Assistentin des Lenkers, Oliver Steinrueck, und des Regionalrats für verschiedene Verwaltungsaufgaben sein, als auch das Erbschaftsprogramm leiten. Das hat zum Ziel, regionsweit Bewusstsein dafür zu schaffen, der Christengemeinschaft nach dem Tod Geld und/oder Vermögen zu hinterlassen, um den Fortbestand unserer Bewegung zu sichern.<br />
<br />
<i>Oliver Steinrueck, Deutsch: Katja Orlowski</i>
<br />
<br />
<br />
<i>Foundation<br />
<br />
Evaluation der Priesterausbildung in der Christengemeinschaft</i>
<br />
<br />
In der Erweiterten Ausbildungskonferenz (Siebenerkreis, Executive Committee, Seminarleitungen) wurde im Mai 2016 in Aussicht genommen, die Gesellschaft für Ausbildungsforschung und Berufsentwicklung (GAB München) zu beauftragen, eine Befragung durchzuführen, auf deren Basis die Aus- und Weiterbildung von Priestern in der Christengemeinschaft für die Zukunft weiterentwickelt werden kann.
<br />
<br />
Nachdem die Finanzierung des Projekts (überwiegend durch Stiftungsgelder) gewährleistet ist, werden in den kommenden Wochen die konkreten Verabredungen getroffen, die innerhalb des nächsten Jahres eine weltweite Evaluation der Priesterausbildung möglich machen sollen. Wir werden Sie darüber informieren, welches Vorgehen dafür geplant ist, sobald das detaillierte Konzept zwischen der GAB und der Erweiterten Ausbildungskonferenz ausgearbeitet ist.
<br />
<br />
Gedacht ist an einen Prozess in drei Schritten: Zunächst werden die Menschen befragt, die unmittelbar in und mit der Aus- und Weiterbildung an Proseminaren, Seminaren und in der Fortbildung beschäftigt sind. In einer zweiten Runde richtet sich die Fragestellung potentiell an alle Priester, Mitarbeitende und Gemeindemitglieder in den Regionen weltweit, um aufzunehmen, welche Wahrnehmungen, Wünsche und Anregungen bezüglich der Aus- und Weiterbildung von Priestern an den Orten leben, an die Neugeweihte entsandt werden. Als dritter Schritt ist eine moderierte gemeinsame Auswertung der Ergebnisse durch die Mitarbeitenden der GAB in der Erweiterten Ausbildungskonferenz geplant.
<br />
<br />
Wir versprechen uns von einer breiten Beteiligung bei dieser Untersuchung – in Form von Einzel- und Gruppengesprächen, Interviews und schriftlichen Befragungen – vielfältige Dialoge über die bestehende Struktur und Qualität der Ausbildung, sowie hilfreiche Anregungen für deren Weiterentwicklung.
<br />
<br />
<i>Für die Erweiterte Ausbildungskonferenz: Anand Mandaiker (Siebenerkreis), Christian Maclean (Executive Committee), Alexander Lerch (Finanzkreis des Stuttgarter Priesterseminars), Ulrich Meier (Seminarleitung Hamburg)</i>
</blockquote>
</div>
Dan is er een nieuw boek van Judith von Halle verschenen, dat meteen ook in het Nederlands vertaald is.
<br />
<blockquote>
<a href="http://www.uitgeverijcichorei.nl/zwanenvleugels.html" rel="nofollow" target="_blank">Zwanenvleugels</a><br />
<br />
<i>Judith von Halle</i><br />
<br />
408 pagina's, prijs € 34,00. ISBN 9789491748561. Gebonden, 1e druk 2016. Om dit boek te bestellen, klik hier. Verschijnt 24 december 2016<br />
<br />
<i>Een spirituele autobiografie. Deel I Kinderjaren en jeugd</i>
<br />
<br />
Deze autobiografische vertelling gaat over buitengewone innerlijke belevenissen van een mens, die in het derde levensjaar door een beslissende gebeurtenis uit het kinderlijke schemerbewustzijn ontwaakt en zich plotseling afvraagt: waar was ik vroeger? Dan begint de jacht naar het verloren volledige bewustzijn. Sinds deze dag ziet het kind de wereld met andere ogen dan de mensen uit zijn omgeving. Zo observeert de vierjarige kleurig ineengestrengelde krachtstromen, die ze de ‘levenstoverkracht’ noemt. Ze beleeft het wakker blijven bij het inslapen en neemt daarbij gestalten waar met afschuwelijke tronies, die opduiken voor de ingang tot de ‘wereld van de werkelijkheid’. Daarachter ontvangt zij het ‘eerbiedwaardige Licht’, dat haar bij haar pogingen tot een ethische zelfopvoeding bevestigt. Een belevenis in het tiende levensjaar wordt toekomstbepalend. Over zulke belevenissen hebben filosofen als Plotinus of dichters als Novalis bericht. Hier bericht een kind daarover hoe het iets goddelijks beleeft in zijn ziel als bron van wijsheid en liefde, als doel van zijn zoektocht naar zijn ‘volledige geheel’.<br />
<br />
Vanuit kinderlijke, onbedorven perspectieven worden existentiële, filosofische vragen als leven en dood, vergankelijkheid, God of liefde aangepakt en uitvoerig besproken. Diep aangrijpend zijn de berichten over de voortdurend groeiende uitdaging om de spagaat tussen de ‘wereld van de werkelijkheid’ en de ‘dag-theater-wereld’ te beheersen. Troost en voeding vindt de scholier in de wereld van de dichtkunst, filosofie en kunst op het roemruchte gymnasium van het Canisiuscollege. De leraren en de leermethoden worden terloops met veel humor beschreven. Als twaalfjarige beleeft ze een doorbraak in het denken. Ze verfijnt de methode van het mediteren en van het opnemen van literatuur, maar tot haar vijfentwintigste levensjaar houdt de schrijfster haar verborgen wereld voor zich. Na een levenscrisis in de studietijd ontmoet zij eindelijk mensen met een filosofie die openstaat voor de geest. Daarin vindt ze verbluffende overeenkomsten met haar eigen ervaringen die haar ook de reïncarnatiewet laat ontdekken. Daarmee wordt een kring gesloten, ook met betrekking tot haar mysterieuze ontwaakbelevenis in het derde levensjaar.<br />
<br />
Een ontroerend en bemoedigend getuigenis voor de ontdekking van en het inzicht in de eigen onvergankelijke geestelijke individualiteit, van haar vermogens, oorsprong en doel.</blockquote>
</div>
Er verschenen direct recensies van, zoals deze.
<br />
<blockquote>
Judith von Halle<br />
<br />
<a href="http://www.aargauerzeitung.ch/basel/baselbiet/schwanenfluegel-umstrittene-anthroposophin-veroeffentlicht-autobiographie-mit-44-130824231" rel="nofollow" target="_blank">«Schwanenflügel»: Umstrittene Anthroposophin veröffentlicht Autobiographie – mit 44</a><br />
<br />
31.12.2016 um 18:00 Uhr
<br />
<br />
Die bekannte wie umstrittene Anthroposophin Judith von Halle hat ihre Autobiografie veröffentlicht – mit 44.
«Schwanenflügel», so betitelt die Dornacher Anthroposophin Judith von Halle ihre «spirituelle Autobiografie». Dieser Zusatz ist ungewöhnlich und nicht sogleich verständlich. Erstaunlich ist, dass hier nicht ein ergrautes Haupt auf sein Dasein zurückblickt, sondern eine 44-jährige Frau. Nicht gerade das übliche Alter, um seine Memoiren zu verfassen.</blockquote>
</div>
Dan weer iets anders. Een persbericht van Eosta, het internationale biologische handelsbedrijf van Volkert Engelsman.
<br />
<blockquote>
<a href="http://www.eosta.com/nl/content/vriend-van-eosta-geroemd-om-overwinning-op-oliepijplijn" rel="nofollow" target="_blank">Vriend van Eosta geroemd om overwinning op oliepijplijn </a><br />
<br />
Op 6 december publiceerde Het Financieele Dagblad een uitgebreid artikel over de slag om de oliepijplijn bij Standing Rock, die door de duurzaamheidsbeweging is gewonnen. Arvol Looking Horse, opperhoofd van de Sioux, fungeert in het stuk als held. Het is een klassiek David tegen Goliath-verhaal. Looking Horse is daarbij de markante personificatie van het groene verzet tegen de oude, door fossiele brandstof gedreven economie. Hij is bovendien een oude bekende van Eosta.
<br />
<br />
De strijd bij Standing Rock is een metafoor voor de strijd van een nieuwe economie die ecologie en economie wil verenigen, tegen de oude economie waarin bedrijven schade voor milieu en mensen afwentelen op de maatschappij en op de toekomst. De indianen waren in de 19de eeuw de eerste slachtoffers van de industrialisatie van Noord-Amerika.
<br />
<br />
Wat weinigen weten, is dat Arvol Looking Horse een goede bekende is van de biologische beweging in Nederland. In 2015 was de geestelijk leider van de Sioux (“19th generation keeper of the Sacred White Buffalo Calf Pipe Bundle”) een van de hoofdsprekers op het Save Our Soils congres in Amsterdam. Chief Arvol Looking Horse viel met zijn traditionele verentooi behoorlijk op tijdens het bodemcongres, georganiseerd door de in Nederland gevestigde internationale distributeur van biologische groente en fruit Nature & More.
<br />
<br />
“Een monumentale zwijgzame man, bijna twee meter lang, met het profiel van een adelaar”, zo beschrijft Volkert Engelsman, directeur van Nature & More, de Chief. Even karakteristiek als zijn uiterlijk waren de woorden van Looking Horse. Aan de klimaatopwarming refereerde hij met de woorden: “Moeder Aarde is ziek, ze heeft griep.” Hij pleitte ervoor de “Natuurlijke Wet” weer centraal te plaatsen in economie en beleid. En “De aarde is niet van ons; wij zijn van de aarde.”
<br />
<br />
Volgens Engelsman voegt het Sioux opperhoofd een onmisbare stem toe aan de internationale duurzaamheidsbeweging: “Waar velen werken aan True Cost Accounting en transparantie op een praktische manier, laat Arvol Looking Horse vanuit oeroude tradities zien waar het mis gaat in onze spiritualiteit en onderliggende waarden. Zo komt hij vanuit een totaal andere achtergrond tot precies dezelfde conclusies over ontwikkelingen in de wereldwijde politiek en economie. Ik hoop dat er na Standing Rock nog meer naar hem geluisterd gaat worden.”</blockquote>
</div>
Er is ook nieuws te melden over de SKA: de Steiner Kritische Ausgabe.
<br />
<blockquote>
<a href="http://www.steinerkritischeausgabe.com/edition-band-6" rel="nofollow" target="_blank">BAND 6</a><br />
<br />
<i>Schriften zur Anthropologie
</i><br />
<i><br /></i>
<i>Theosophie</i><br />
<i><br /></i>
<i>Anthroposophie (Ein Fragment)
</i><br />
<br />
Die ›Theosophie‹ (1904) stellt Rudolf Steiners klassische Darstellung der anthroposophischen Menschenkunde dar. Sie dokumentiert Steiners intensives Eintauchen in die theosophische Gedankenwelt Annie Besants und Charles Leadbeaters um die Jahrhundertwende und seinen Versuch einer Harmonisierung derselben mit seiner eigenen, stark vom deutschen Idealismus sowie von der Entwicklungslehre Ernst Haeckels geprägten ›Philosophie der Freiheit‹ von 1894. Der vorliegende Band, der die wechselvolle Textgeschichte dieses Grundwerks der Anthroposophie dokumentiert und kritisch begleitet, wird ergänzt durch die Fragment gebliebene Skizze einer anthroposophischen Sinneslehre (›Anthroposophie‹) aus dem Jahre 1910.
<br />
<br />
Erschienen November 2016 <br />
<br />
<a href="http://media.wix.com/ugd/b7aa4c_6ea1662c75c448b38bd221888ff9533a.pdf" rel="nofollow" target="_blank">Leseprobe</a></blockquote>
Die leesproeve is absoluut het aanraden waard. Maar ik ga door naar de Facebookpagina van de SKA. Daar liet Christian Clement op 1 december het volgende weten:
<br />
<blockquote>
Steiner - Kritische Ausgabe. Band 6: Schriften zur Anthropologie.<br />
<br />
ist jetzt beim Verlag bestellbar.<br />
<br />
“Theosophie” und “Anthroposophie” in einem Band!<br />
<br />
In textkritischer Ausgabe.<br />
<br />
152 Seiten Einleitung, 423 Seiten Text und Kommentar.<br />
<br />
“Die Struktur des Universums ist im imaginativen Denken, wie Steiner es versteht, ebenso Ausdruck und Illustration des menschlichen Wesens, wie umgekehrt der Mensch ein Bild des Kosmos ist. ›Kosmos‹ und ›Mensch‹, ›Außenwelt‹ und ›Innenwelt‹ sind für Steiner im wörtlichen Sinne ein und dasselbe, aus zwei Blickwinkeln betrachtet. In einem derart verstandenen imaginativen Denken wäre somit der Unterschied zwischen Anthropologie und Kosmologie ein lediglich perspektivischer, denn sowohl der Erforscher der Natur als auch der Erforscher des Menschen blicken nach Steiner auf zwei als solche nur für und durch den Menschen verschiedene Bewusstseinsgestalten, in denen ein und dieselbe Wirklichkeit bzw. Gesetzmäßigkeit auf je unterschiedliche Weise zum Ausdruck kommt.<br />
<br />
Diese in vieler Hinsicht an die schellingsche Identitätsphilosophie gemahnende Konzeption bildet in Steiners anthropologischen Schriften allerdings nur den allenfalls angedeuteten ideellen Hintergrund der Darstellung. Zu ihrer vollen Konkretisierung kommt sie erst in seinem esoterischen Hauptwerk, der ‘Geheimwissenschaft im Umriss’ von 1910. Hier entsteht, durch Ausfaltung des in der ‘Theosophie’ entwickelten Wesensbegriffs in die Dimension der Zeit und in das Paradigma einer spirituellen Evolutionstheorie, das gewaltige Gedankenbild der steinerschen Kosmogonie.” [...]<br />
<br />
“Dem Leser der ‘Anthroposophie’ kann es in den letzten Kapiteln des Fragments ähnlich ergehen, wie Mephistopheles in der ›klassischen Walpurgisnacht‹: Er weiß vor lauter Metamorphosen irgendwann nicht mehr, wo ihm der Kopf steht. Das Denken in Metamorphosen, mit dem Steiner beim Studium der naturwissenschaftlichen Schriften Goethes bekannt geworden ist, wird so weit über den ursprünglichen Rahmen goethescher Morphologie hinaus getrieben, dass das begriffliche Denken irgendwann nur noch schwer mitkommt. Steiner wendet das Metamorphosenprinzip nicht nur, wie Goethe selbst, auf physisch-sinnliche Formen an, sondern auch auf ätherische, astrale und geistige. Alles erscheint so mit allem verwandt, alles aus allem ableitbar durch ein universelles Gesetz allseitigen Hervorgehens auseinander; nicht nur physische oder seelische Gestalten auseinander, sondern auch Physisches aus Seelischem oder Geistigem. Ein atemberaubendes ›Abenteuer des Geistes‹ deutet sich an, ein intellektueller ›Gang zu den Müttern‹, wenn man so will, an dessen sprachlicher Umsetzung Steiner aber letztlich ebenso scheiterte wie Faust an seinem Versuch, Helena ›ins Leben zu ziehen‹, und wie Mephistopheles an seinem Versuch, der Lamien habhaft zu werden.<br />
<br />
Dennoch hat Steiner mit der Ausformulierung des Textes mehreres erreicht. Auch wenn die Darstellung irgendwann nur noch schwer nachzuvollziehen ist, so wird doch die generelle Idee dessen, was Steiner als Anthroposophie an die Seite von ›Anthropologie‹ in seinem Sinne (d. h. an die Seite naturwissenschaftlich begründeter Menschenkunde) und Theosophie stellen möchte, noch im Scheitern deutlich. Selbst in der extremen Ökonomie und der sachlich begrifflichen Zurückhaltung, welche er sich in dem Fragment auferlegt, gelingt es ihm in bestimmten Passagen, die imaginative und prozesshafte Natur des anthroposophischen Denkens deutlich werden zu lassen. Ferner gelingt es ihm bisweilen, die menschenkundliche Betrachtung derart an kosmologische Vorstellungen anzuschließen, dass die Idee einer Seinsanalogie, die in der Theosophie noch recht allgemein und abstrakt ausgestaltet war, in poetischen Bildern von bemerkenswerter Einprägsamkeit zum Ausdruck kommt. So erscheint der ›Kosmos‹ des menschlichen Sinnesorganismus als mikrokosmisches Gegenbild der Sternenwelt, wenn Steiner beschreibt, wie die zentrale Ich-Tätigkeit gewissermaßen ihre Bahn durch die verschiedenen Sinnesbereiche zieht, ähnlich wie die Sonne durch die zwölf Bereiche des Zodiak. Der ätherische Organismus hingegen mit seinen sieben zentralen Lebenstätigkeiten wird zum Gegenbild der sieben Planeten, die um die Erde kreisen. Und die drei Grundelemente des astralen Organismus erscheinen wie eine mikrokosmische Entsprechung des Verhältnisses von Sonne, Mond und Erde. Die traditionelle hermetische Vorstellung von der Analogie des kosmischen und des menschlichen Lebens, die Betrachtung des Menschen als mikrokosmisches Bild des Universums, gewinnt in Steiners Texten eine Konkretion und Modernität – und, so wird man vielleicht sagen dürfen, eine poetisch-ästhetische Qualität –, welche dieselben zu bemerkenswerten Beispielen europäischer esoterischer Literatur machen.”<br />
<br />
Steiner: Schriften – Band 6: Schriften zur Anthropologie | frommann-holzboog<br />
<br />
Der frommann-holzboog-Verlag ist ein wissenschaftlicher Fachverlag mit den Schwerpunkten Philosophie, Geisteswissenschaften und Psychoanalyse.<br />
<br />
frommann-holzboog.de</blockquote>
Dan gaan we naar nieuws van 20 december op de website Triodos op de Reehorst, met <a href="https://triodosopreehorst.nl/vaststelling-bestemmingsplan-en-verlening-omgevingsvergunning/" rel="nofollow" target="_blank">Vaststelling bestemmingsplan en verlening omgevingsvergunning:</a><br />
<blockquote>
In de Raadsvergadering van 24 november hebben de burgemeester en wethouders van de gemeente Utrechtse Heuvelrug definitief ingestemd met het bestemmingsplan ‘Landgoed De Reehorst’. Dit bestemmingsplan heeft betrekking op de herontwikkeling van het landgoed, de realisatie van het nieuwe kantoor van Triodos Bank, de parkeerplaats, de aanleg van een ontsluitingsweg en paden en een verbetering van de cultuurhistorische-, landschappelijke- en natuurwaarden.<br />
<br />
Op 28 november heeft het college ook de bijbehorende omgevingsvergunning (voorheen bouwvergunning) verleend.
<br />
<br />
Omdat er is gekozen voor een gecoördineerde besluitvorming liggen het bestemmingsplan en de omgevingsvergunning gelijktijdig ter inzage. Tijdens de inzageperiode zijn de stukken voor iedereen inzichtelijk van vrijdag 2 december tot en met donderdag 12 januari 2017 in het Publiekscentrum in Doorn (Cultuurhuis Pléiade, Kerkplein 2) en in de openbare bibliotheek van Driebergen-Rijsenburg.<br />
<br />
De besluiten en de daarop betrekking hebbende stukken zijn binnen deze termijn ook beschikbaar via www.heuvelrug.nl/terinzage. Het bestemmingsplan ‘Landgoed De Reehorst’ is ook te raadplegen via www.ruimtelijkeplannen.nl.</blockquote>
Vandaag kwam daarbij <a href="https://triodosopreehorst.nl/prorail-is-gestart/" rel="nofollow" target="_blank">ProRail is gestart:</a><br />
<blockquote>
Eind december 2016 is ProRail gestart met de uitvoering van de herstructurering van het stationsgebied. De komende jaren wordt het station vernieuwd, het aantal sporen uitgebreid naar vier en zal de Hoofdstraat straks onder het spoor door gaan met een tunnel.<br />
<br />
De eerste werkzaamheden bestonden uit het rooien van de bomen aan de noordzijde van landgoed De Reehorst. De strook grond waar deze bomen op stonden, gelegen rond Antropia, is eigendom van ProRail. Die zal bij de herinrichting van het landgoed ter compensatie nieuwe bomen terugplanten op het landgoed.<br />
<br />
<i>Actuele informatie</i><br />
<br />
Voor dit project (ook wel het Infraplan geheten) heeft ProRail een speciale website ingericht met actuele informatie over de werkzaamheden www.stationsgebieddriebergenzeist.nl.</blockquote>
</div>
Ook van vandaag is dit actuele nieuws uit de Volkskrant, <a href="http://www.volkskrant.nl/economie/kees-vendrik-aan-de-slag-als-hoofdeconoom-triodos-bank~a4446293/" rel="nofollow" target="_blank">Kees Vendrik aan de slag als hoofdeconoom Triodos Bank:</a><br />
<blockquote>
Kees Vendrik gaat per 1 april als hoofdeconoom aan de slag bij Triodos Bank. Vendrik werkt meer dan dertig jaar op het snijvlak van economie en politiek. Bekend werd hij als financieel woordvoerder van GroenLinks, een functie die hij van 1998 tot 2010 vervulde. Bij zijn afscheid van de Tweede Kamer noemde Gerrit Zalm hem ‘de beste minister van Financiën die Nederland nooit heeft gehad’. Sinds april 2011 is Vendrik collegelid van de Algemene Rekenkamer.<br />
<br />
Door: Jeroen van Wensen 10 januari 2017, 11:37 </blockquote>
</div>
Als laatste onderwerp vandaag dit uit het Algemeen Dagblad van 6 december, <a href="http://www.ad.nl/den-haag/humane-bordelen-veilige-plek-voor-sekswerkers~afd01ad3/" rel="nofollow" target="_blank">Humane bordelen: veilige plek voor sekswerkers:</a><br />
<blockquote>
De dagen van de klassieke raamprostitutie in Nederland lijken geteld. De stichting Non Nobis wil in verschillende steden in Nederland grote bordelen neerzetten.
<br />
<br />
Peter Koop 06-12-16, 04:34 Laatste update: 04:38 </blockquote>
We lezen daar onder meer:
<br />
<blockquote>
“Het is een compleet nieuwe start”, zegt Mart Breedeveld, voorzitter van Non Nobis. “Wij worden eigenaar van het pand, een aantal exploitanten huurt de werkruimtes van ons en verhuurt deze per dagdeel aan de sekswerkers Wij zien het liefst een collectief van sekswerkers als exploitant.”
<br />
<br />
In de plannen van Non Nobis – Latijn voor ‘niet voor ons’ – gaan de prostituees erop vooruit. “We maken ze minder afhankelijk van pooiers en exploitanten. De raamhuur betalen ze aan een centrale balie, waar ze ook hun eigen dagopbrengst kunnen afstorten. De raamhuur wordt door ons direct overgemaakt aan de exploitant. Alles heel transparant en controleerbaar, zodat duidelijk is hoe de geldstroom loopt.”</blockquote>
</div>
Trouw besteedde de dag erna er ook aandacht aan:<br />
<blockquote>
<a href="http://www.trouw.nl/tr/nl/39683/nbsp/article/detail/4429045/2016/12/07/Een-veilige-werkplek-in-rood-licht.dhtml" rel="nofollow" target="_blank">Een veilige werkplek in rood licht</a><br />
<br />
Door: Amber Dujardin − 07/12/16, 09:12
<br />
<br />
PROSTITUTIE Grote bordelen waar sekswerkers op een ‘veilige en transparante manier’ een werkplek kunnen huren. Zou die innovatie misstanden in de prostitutie kunnen verminderen? <br />
<br />
Van zorgboerderij naar bordeel? Non Nobis hoopt de ommezwaai snel te maken. In Den Haag wil de stichting die vastgoed beheert misstanden in de prostitutie aanpakken met grote bordelen waar sekswerkers op een ‘veilige en transparante manier’ kunnen werken. Daniëlle Koster, CDA-raadslid in Den Haag, legt het plan vandaag voor in de gemeenteraad.</blockquote>
</div>
Non Nobis legde het op zijn eigen website zo uit, onder de titel<a href="http://www.non-nobis.nl/fair-seks-visie-op-raamprostitutie/" rel="nofollow" target="_blank"> Fair Seks: onze visie op raamprostitutie:</a><br />
<blockquote>
In 2014 werd Non Nobis benaderd door een coöperatie van sekswerkers. Men zocht een investeerder voor de nieuw te realiseren zone voor raamprostitutie in Utrecht, genaamd ‘Het Nieuwe Zandpad’. Na een aanvankelijke aarzeling hebben we ons hierin verdiept.<br />
<br />
In Nederland is in 2000 het bordeelverbod opgeheven. De algemene hoop en verwachting bij deze legalisatie was dat daardoor als vanzelf een einde zou komen aan de ondoorzichtigheid van de sector. En dat daarmee ook de criminele activiteiten zouden verdwijnen. Deze verwachting is niet waargemaakt.<br />
<br />
Het maatschappelijk taboe op (raam)prostitutie is met de legalisatie niet verdwenen. Raam-prostitutie blijft een schemergebied. Veel maatschappelijke diensten zijn voor sekswerkers niet toegankelijk. Waar deze diensten onmisbaar zijn worden ze geleverd door meer ‘obscure’ kanalen. In dit schemergebied heerst een grote machtsongelijkheid. Sekswerkers verkeren in een kwetsbare en afhankelijke positie. Alleen door die positie te veranderen kunnen sekswerkers vrije keuzes maken.<br />
<br />
Landelijk en regionaal spant de overheid zich in om misstanden in de sector terug te dringen. Aanscherpen van de regels en beter toezicht dragen stapjes bij. Maar zijn onvoldoende om werkelijk het verschil te maken. Daarvoor is het bestaande systeem gewoon te winstgevend. Werkelijke verandering in deze sector is alleen mogelijk als de bestaande machtsverhoudingen worden doorbroken. Dat kan alleen door een maatschappelijke coalitie van publieke- en private partijen die zich zo’n verandering ten doel stellen.<br />
<br />
Non Nobis heeft een plan van aanpak ontwikkeld waarmee misstanden in de raamprostitutie worden tegengegaan. Deze aanpak versterkt de sociale- en arbeidspositie van sekswerkers. Het plan voor het realiseren van een veilige, schone en transparante prostitutie berust op vier samenhangende pijlers:<br />
<br />
1. Versterking van de positie van sekswerkers (empowerment). Dit is een belangrijke manier om misstanden tegen te gaan.<br />
<br />
2. Realisatie van transparante financiële structuren, waardoor de sector minder aantrekkelijk wordt voor criminele elementen.<br />
<br />
3. De verdiencapaciteit komt ten goede aan de sector. De financiële baten worden gebruikt voor het versterken van de positie van de sekswerkers. Met andere woorden, het “terugploegen” van de grote winsten naar de sector.<br />
<br />
4. Realisatie van een “barrière model” tegen uitbuiting, misstanden en mensenhandel. Door fysieke en organisatorische maatregelen voorkomen we zo veel mogelijk dat sekswerkers onvrijwillig werken.<br />
<br />
Met dit vernieuwende model schreven we in op de gemeentelijke tender in Utrecht met als uiteindelijke doel de prostitutiezone “Het Nieuwe Zandpad” te ontwikkelen en realiseren. Die tender is helaas gegund aan een reguliere partij.<br />
<br />
In het blad Binnenlands Bestuur verscheen over deze tender een artikel, dat u hier kunt downloaden. In dat artikel is Burgemeester Van Zanen positief over onze voorstellen. Hij gaat niet inhoudelijk in op de gunning. De belangrijkste reden was dat de winnende partij bereid was aan de gemeente meer huur te betalen voor de grond.<br />
<br />
Voor de gemeente Utrecht is de keuze voor een reguliere bouwer naar onze mening een gemiste kans, zeker gezien de redenen van financiële aard. We denken echter dat ons model evenzeer toepasbaar is in andere gemeenten met een sector van raamprostitutie. We gaan hierover graag met zulke gemeenten in gesprek.</blockquote>
</div>
Michel Gastkemperhttp://www.blogger.com/profile/11703149973290737335noreply@blogger.com6tag:blogger.com,1999:blog-8949960496173157471.post-33948395845363147182016-12-31T17:47:00.000+01:002017-01-01T13:45:25.596+01:00Inhaalactie<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgsZS97-aJg-qmx6THBdIJo4fYRIWXrgLw-LIFCG6XugbfA1I7Mqv208oqM9VrmEX5lB1TIlQEOcqpfqj_FIL0DF_iLtZ5HY8ptZ_62NtwrA1wTAPBjuwsqWIjQ3xfCaHgAddqYmBHvelsP/s1600/P9130145.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgsZS97-aJg-qmx6THBdIJo4fYRIWXrgLw-LIFCG6XugbfA1I7Mqv208oqM9VrmEX5lB1TIlQEOcqpfqj_FIL0DF_iLtZ5HY8ptZ_62NtwrA1wTAPBjuwsqWIjQ3xfCaHgAddqYmBHvelsP/s400/P9130145.JPG" width="400" /></a></div>
<br />
Er is flink de klad in gekomen met deze weblog de laatste twee, drie maanden. Dan wordt het een hopeloze inhaalactie op deze laatste dag van het jaar. Als ik het wederom simpel aanpak, dan ga ik langs motief.online en haal de nieuwsberichten na de vorige keer, op 19 oktober in <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2016/10/voleinding.html" rel="nofollow" target="_blank">‘Voleinding’,</a> op. Het eerste was op 1 november, <a href="https://www.motief.online/actueel/open-avond-en-tweede-alv-over-riouwstraat/" rel="nofollow" target="_blank">‘Open Avond en tweede ALV over Riouwstraat’:</a></div>
<blockquote>
Door de ledenraadpleging op 13 oktober 2016 is het bestuur gesterkt in zijn voornemen om de verantwoordelijkheid voor het pand aan de Riouwstraat 1-3 te Den Haag vanuit de vereniging op zich te nemen. De leden waren vrijwel unaniem voor deze stap. Wel waren er nog vragen over de inrichting van de nieuwe verhoudingen en de financiële gevolgen. Met de resultaten en nadere stappen in het proces is het bestuur daar weer verder mee gekomen. In twee stappen gaan wij naar een definitief besluit.
<br />
<br />
Op vrijdag 2 december van 18.00 tot 21.00 uur is er op een Open Avond op de Boslaan 15 te Zeist de gelegenheid om technische aspecten met het bestuur door te spreken. Deze avond is zuiver van informatieve aard. U kunt vragen stellen en gezichtspunten aan ons meegeven. Wij zullen zorgen voor soep en broodjes. Aanmelding vooraf voor de Open Avond op 2 december is daarom noodzakelijk, doet u dit via secretariaat@antroposofie.nl. We willen uw aanmelding uiterlijk woensdag 30 november ontvangen in verband met de catering op vrijdag.
<br />
<br />
Op 12 december om 19.30 uur vindt weer in het Iona-gebouw op het Landgoed de Reehorst (Antropia) te Driebergen een buitengewone algemene ledenvergadering plaats. Daarbij worden de zoveel mogelijk beslissingsrijpe plannen en de begroting voor de bouwinvesteringen na aanpassingen gepresenteerd. Alle leden krijgen per post documentatie hierover toegezonden en voor wie niet aanwezig kan zijn op de bijeenkomst is er de mogelijkheid om schriftelijk te reageren. Na deze ledenraadpleging zal het bestuur enkele definitieve besluiten moeten nemen en de uitgaven doen die daarvoor noodzakelijk zijn.
<br />
<br />
Op de jaarvergadering 2017 zal dan een verantwoording daarvan worden geven, maar – als de plannen doorgaan – zijn de verplichtingen dan door de AViN reeds aangegaan en is de verbouwing in gang gezet. De bijeenkomst van 12 december is dus de (laatste) gelegenheid waarbij beoordeeld wordt of er draagvlak is voor het uitgezette beleid aangaande de Riouwstraat. Voor meer informatie verwijzen wij naar de aan de leden nog per post toe te zenden documentatie en naar de website van onze vereniging. U dient zich voor de ALV van 12 december vooraf aan te melden via het online aanmeldformulier. Toegang is slechts voor leden op vertoon van de roze ledenkaart.
<br />
<br />
Namens het dagelijks bestuur,<br />
Jaap Sijmons</blockquote>
</div>
En dan gaat het vanaf 10 november verder, eerst met <a href="https://www.motief.online/actueel/ouders-runnen-met-succes-initiatiefgroepen-voor-vrijescholen/" rel="nofollow" target="_blank">‘Ouders runnen met succes initiatiefgroepen voor vrijescholen’:</a><br />
<blockquote>
‘Zelf vrije school oprichten wint snel aan populariteit’, schreef het Algemeen Dagblad op woensdag 9 november. Het artikel maakte onder meer melding van het feit dat de Vereniging van vrijescholen “35 initiatieven in de afgelopen drie jaar” telde. “In elf situaties heeft de school de deuren al geopend.” Als voorbeeld werd de Vrije School Rotterdam-West aangehaald, die het tweede schooljaar is ingegaan. “Ouders konden geen geschikte school voor hun kinderen vinden.” Zij besloten daarom zelf een school op te richten: “een vrije, met veel aandacht voor natuur en diversiteit”.
<br />
<br />
Dezelfde woensdag had de Vereniging van vrijescholen in een eigen bericht op haar website meer informatie over de groei gegeven: “Op elf plaatsen in Nederland is er inmiddels een start gemaakt en een tiental initiatiefgroepen is voornemens te starten binnen de komende twee schooljaren. De overige groepen lopen in hun regio tegen problemen aan op het gebied van stichtingsnormen, huisvesting en concurrentieposities óf verkeren nog in een beginstadium van het traject. Dat blijkt uit een inventarisatie van de Vereniging van vrijescholen.”
<br />
<br />
De koepelvereniging deed ook verslag van een netwerkbijeenkomst in oktober voor initiatiefgroepen. “Ruim 50 deelnemers namens 21 initiatiefgroepen waren vertegenwoordigd en deelden met elkaar succesverhalen en knelpunten.” Er is een nieuwe wet op komst die mogelijk meer ruimte biedt voor vrijescholen. “Tijdens de bijeenkomst konden deelnemers hun ervaringen delen met een ambtenaar van het ministerie van Onderwijs, die aanwezig was voor een veldraadpleging in het kader de nieuw te ontwikkelen wet Meer Ruimte voor Nieuwe scholen.”
<br />
<br />
Die avond in Dit is de Dag op Radio 1 zei Rian van Dam, voorzitter van de vereniging, dat er op vrijescholen “meer aandacht voor brede ontwikkeling van kinderen” is. “Dat verklaart de groei van de toename ervan.”
<br />
<br />
Naar aanleiding van het wetsvoorstel ‘Meer ruimte voor nieuwe scholen’ van staatssecretaris Dekker, dat momenteel ter beoordeling bij de Raad van State ligt, meende zij: “Er heerst nog een dominant ordeningsprincipe in het onderwijs. Dat wil ik veranderen, zodat we breder kunnen kijken, en meer goede scholen kunnen starten.”<br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/voedselvertrouwen-met-barstensvol-leven/" rel="nofollow" target="_blank">Voedselvertrouwen met Barstensvol leven</a>
<br />
<br />
24 november 2016
<br />
<br />
Is het nog wel goed gesteld met het voedselvertrouwen? De bekende website Foodlog heeft er recent een ‘hele Kwestie’ aan gewijd, genaamd ‘Food & Trust’: “Feiten zijn het resultaat van een onderzoekopzet. Zo’n opzet komt voort uit hypothesen en doorgaans onbenoemde belangen. Vanwege dat laatste vertrouwen velen de feiten niet meer.”
<br />
<br />
Het is dan ook een prangende kwestie: “Kunnen we nog vaststellen hoe iets echt zit? Het maakt ons volgens Dick Veerman (hoofdredacteur Foodlog, red.) knotsknettergek. Feit en fictie vallen niet meer te scheiden in de steeds sneller en meer meningen en feiten producerende mediamachine overal om ons heen.”
<br />
<br />
Wetenschappelijk onderzoeker Paul Doesburg heeft er dan ook een andere kijk op: “De gangbare visie op voedingskwaliteit is gebaseerd op inhoudsstoffen; hoe meer (vermeende) gezondheidsbevorderende en hoe minder gezondheidsbelastende inhoudsstoffen, hoe beter de kwaliteit. Onze visie op kwaliteit gaat echter een stuk verder. Voeding is veel meer dan een verzameling van goede en slechte inhoudsstoffen. Dit zou levende organismen namelijk reduceren tot chemische en fysische verschijnselen, waardoor aspecten buiten beschouwing worden gelaten die onlosmakelijk verbonden zijn met levende organismen. Zoals de levensprocessen van groei, rijping en veroudering en de mate van zelforganisatie. Deze aspecten en hoe die op elkaar ingrijpen willen wij aanschouwelijk maken.”
<br />
<br />
Dat heeft hij in samenwerking met journalist Petra Essink gedaan in het in november verschenen boek Barstensvol leven: “De belangrijkste conclusie van dit boek is dat vitale voeding veerkrachtige voeding is. Dat wil zeggen: voedingsplanten (en landbouwhuisdieren) die in staat zijn geweest hun eigenheid te ontwikkelen en in stand te houden.”
<br />
<br />
De inhoud van het boek wordt geflankeerd door de verhalen van verschillende boeren, artsen, wetenschappers, bodemkundigen, plus een kok en een zaadteler. Zij zijn allemaal pioniers en tegelijk specialisten op het gebied van voedingsvitaliteit. Medewerking verleend aan deze publicatie hebben Arie Bos, Jan Diek van Mansvelt, Johannes Kingma, Ruud Hendriks, Derk Klein Bramel, Eef Stel, René Groenen, Piet van IJzendoorn, Irene van de Voort, Joke Bloksma, Roeland van Wijk, Ton Baars, Machteld Huber, Gaston Remmers, Jonathan Karpathios, Maria van Oosterhout en Peter van Berckel.
<br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/heemhuys-academie-voor-innovatie-en-kwaliteit-van-de-kinderopvang/" rel="nofollow" target="_blank">Heemhuys Academie voor innovatie en kwaliteit van de kinderopvang</a>
<br />
<br />
1 december 2016
<br />
<br />
Heemhuys Academie, onderdeel van de kleinschalige kinderopvang Heemhuys, is met haar scholing helemaal ingesteld op het recente akkoord Innovatie en Kwaliteit Kinderopvang dat in juni 2016 is gesloten. De nieuwe website van de Heemhuys Academie speelt hierop in. Deze biedt veel handige cursussen voor leidsters en gastouders die ingaan op thema’s als de zintuiglijke ontwikkeling, wikkelen en inbakeren, natuur in de kinderopvang en gezonde voeding. Ook is het mogelijk bij de Heemhuys Academie een Babycertificaat te halen.
<br />
<br />
Het nieuwe akkoord stelt kleinere groepen en vaste leidsters centraal. Ook vraagt de minister meer kwaliteit als het gaat om de opvang die wordt geboden. Allemaal gemakkelijk gezegd, maar hoe kom je aan deze eisen tegemoet? Met cursussen die de pedagogische kwaliteit verhogen en die toegankelijk zijn voor alle beroepskrachten in de kinderopvang.
<br />
<br />
Met een klanttevredenheid van bijna honderd procent speelt Heemhuys een belangrijke voortrekkersrol als het gaat om het bieden van een vorm van kleinschalige kinderopvang waarbij het welzijn van het kind centraal staat. Hoe kun je naar elk kind individueel kijken en toch een groep leiden? Het is de uitdaging waar praktisch alle beroepskrachten binnen de kinderopvang voor staan.
<br />
<br />
Het grote voordeel van de cursussen van Heemhuys is dat deze zijn ontwikkeld aan de hand van casussen uit de praktijk en zijn gestoeld op de denkbeelden van de grondlegger van de antroposofie Rudolf Steiner. Hij was van mening dat een veilig klimaat voor een kind alleen te bereiken is door dit kind met toegewijde aandacht, onbevangenheid, empathie, vertrouwen en humor tegemoet te treden. De oprichtster van de Heemhuys Academie, Clara Selder, heeft zijn ideeën vertaald naar een pedagogisch beleid dat aansluit bij deze tijd. Een beleid dat met succes wordt toegepast in vijftien Heemhuysen verspreid over heel Nederland.
<br />
<br />
Binnen de Heemhuys Academie is het aanbod heel divers. Allereerst omvat het een zeer gedegen cursus voor het starten van een eigen kinderopvang of om gastouder te worden. Dat kan vervolgens binnen Heemhuys, maar ook als zelfstandige. Een belangrijke poot zijn de cursussen die ingaan op de eigen biografie en ontwikkeling, omdat de manier waarop wij in het leven staan sterk samenhangt met de manier waarop wij kinderen tegemoet treden. Vooral praktisch zijn de cursussen over bijvoorbeeld de jaarfeesten, speelgoed, het werken met de meldcode en rapporteren en verslagverzorging.
<br />
<br />
Het zijn inspirerende cursussen doordat er is gekozen voor de vorm werkend leren. Dit is namelijk de manier waarop iemand het beste kennis tot zich neemt.
<br />
<br />
Kijk op www.heemhuysacademie.nl, mail met info@heemhuysacademie.nl of bel naar (0570) 51 77 48.
<br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/zich-actief-verzekeren-van-antroposofische-zorg/" rel="nofollow" target="_blank">Zich actief verzekeren van antroposofische zorg </a>
<br />
<br />
1 december 2016
<br />
<br />
Wie wil overstappen naar een andere zorgverzekeraar, heeft daar sinds eind november weer de kans voor. Tot eind december is er tijd om de huidige verzekering op te zeggen. Voor 1 februari moet men dan bij een nieuwe verzekeraar zijn aangemeld. Wellicht is dit een goed moment om eens te kijken hoe dat zit met vergoedingen voor antroposofische gezondheidszorg.
<br />
<br />
Antroposofische gezondheidszorg valt onder ‘alternatieve geneeswijzen’ en wordt niet vergoed door de basisverzekering. In feite is ‘alternatief’ niet de juiste benaming, want antroposofische geneeskunde is een vorm van integratieve geneeskunde, waarbij reguliere geneeskunde samengaat met complementaire behandelmethoden en een belangrijke rol is weggelegd voor de preventie van ziekten. Als je ook antroposofische therapieën, geneesmiddelen en dergelijke vergoed wilt krijgen, kun je een aanvullende zorgverzekering afsluiten.
<br />
<br />
Maar welke verzekering past dan het beste bij jouw wensen? Op zorgwijzer.nl kun je nagaan welke verzekeraars antroposofische zorg vergoeden en tegen welke premie. Bovendien vind je er een beknopte uitleg over de uitgangspunten van de antroposofische geneeskunst. Wil je meer weten? Kijk dan eens op de website van Antroposana, de patiëntenvereniging voor antroposofische gezondheidszorg. Leden van deze vereniging kunnen gebruikmaken van de Antroposanapolis en dragen bij aan de beschikbaarheid en groei van antroposofische geneeskunde.
<br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/overlijden-joop-van-dam/" rel="nofollow" target="_blank">Overlijden Joop van Dam </a><br />
<br />
9 december 2016
<br />
<br />
Ons bereikte het droeve bericht dat Joop van Dam, antroposofisch huisarts, langdurig lid van het bestuur van de Antroposofische Vereniging in Nederland en een zevental jaren voorzitter, op 7 december door de poort van de dood ging.
<br />
<br />
Joop was tot het laatst helder van geest en met een hem kenmerkende blijmoedigheid droeg hij de lasten van de laatste maanden, waarin zijn lichaam hem meer en meer begon te ontvallen. Temidden van familieleden is hij op 84-jarige leeftijd rustig ingeslapen.
<br />
<br />
Joop maakte kennis met de antroposofie als geneeskundestudent te Leiden. Door bemiddeling van Hans Peter van Manen vond hij een studiekring met onder anderen Ate Koopmans, die hij later als voorzitter zou opvolgen. Willem Zeylmans van Emmichoven deed een appel op hem voor een nieuw Studiecentrum voor Antroposofie in Leiden en zo raakte Joop betrokken bij de vereniging. Toen Bernard Lievegoed na Zeylmans voorzitter werd van de vereniging, kwam Joop in het bestuur (vanaf 1963). Hij is 34 jaar lang onafgebroken bestuurslid geweest. Toen Lievegoeds opvolger Ate Koopmans in 1986 om gezondheidsredenen het voorzitterschap moest neerleggen, was de keuze voor hem vanzelfsprekend. Hij legde andere accenten met de oefenpraktijk van de antroposofie, het omgaan met de verschillen in de vereniging en het gesprek met de wereld in zin van contacten zoeken met bewegingen die in de actualiteit staan, zoals Amnesty International, Greenpeace en de Vredesbeweging. Na zijn voorzitterschap bleef hij tot 1997 als senior in het bestuur.
<br />
<br />
Het verenigingswerk deed Joop lang naast zijn huisartsenpraktijk in het Haarlemse therapeuticum. Een arts in hart en nieren. Aan Joop was zijn helende wil sterk ervaarbaar, zijn positieve opstelling naar de ander en de mogelijkheid oplossingen te zien die mensen verder brengen. Wij zijn dankbaar dat hij zo lang en zoveel van zichzelf aan de vereniging heeft gegeven.
<br />
<br />
Onze gedachten gaan uit naar zijn familie, die een bijzonder mens zullen missen.
<br />
<br />
De uitvaartdienst voor Joop wordt op verzoek van de familie in wat kleinere kring gehouden. De leden zijn welkom op een herdenkingsbijeenkomst op zaterdag 14 januari 2017 om 14.00 uur in de grote zaal van het Iona-gebouw van Antropia (op Landgoed de Reehorst, Hoofdstraat 8, 3972 LA Driebergen-Rijsenberg). Graag even aanmelden op herdenkingjoop@gmail.com.
<br />
<br />
Namens het bestuur van de Antroposofische Vereniging in Nederland,
<br />
Jaap Sijmons
<br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/onderweg-met-rugzakje-of-backpack-conferentie-antroposofische-zorg/" rel="nofollow" target="_blank">Onderweg met rugzakje of backpack? Conferentie antroposofische zorg op 11 februari 2017</a>
<br />
<br />
15 december 2016
<br />
<br />
Wat heeft antroposofische zorg te bieden aan kinderen en jongeren? En aan scholing voor hulpverleners en begeleiders?
<br />
<br />
We leven in een tijd van snelheid, van veel informatie en communicatie. Hoe vind je als jong mens je eigen weg in deze dynamische samenleving? Overprikkeling en angsten komen veel voor. Diagnoses met de bijbehorende ‘rugzakjes’ voor het onderwijs worden veelvuldig gesteld.
<br />
<br />
Wat is er aan de hand? Wat brengen jonge mensen mee in deze tijd, herkennen we hun impulsen voor de toekomst? Wat zit er in hun ‘karmabackpack’?
<br />
<br />
We willen in deze conferentie niet alleen zorgen benoemen, maar ook positieve mogelijkheden. Antroposofische menskunde biedt gezichtspunten en handvatten om hier ondersteunend en helend in op te treden. Deze conferentie is voor professionals in de gezondheidszorg en ook voor leraren en pedagogen bijzonder interessant. Opvoeden en genezen gaan hand in hand. Zie de folder: Conferentie antroposofische zorg.
<br />
<br />
Met voordrachten van:
<br />
Madeleen Winkler, huisarts: Wat krijgen onze kinderen mee?
<br />
Erik Baars, lector Antroposofische Gezondheidszorg Hogeschool Leiden: Antroposofisch en regulier onderzoek verbinden: ’t is hoog tijd!
<br />
Pim Blomaard, bestuursadviseur inhoudelijke ontwikkeling Raphaëlstichting: Quality time. Hoe kan ik in de relatie tot mijzelf en tot anderen de ontmoeting kwaliteit geven?
<br />
Frans Lutters, onderwijskundige, docent levensbeschouwing en onderzoeker: Wegwijzers, opvoeden en uithouden
<br />
<br />
Met 21 werkgroepen:
<br />
1. Crisis als kans voor een ‘nieuwe kansen interventie’
<br />
2. Muziek als helper: speel en ik leer je kennen, muziekinstrumenten als begeleiders
<br />
3. Als een mens in beweging komt…
<br />
4. Gezondmakende processen voor jong en oud!
<br />
5. Als de inhoud van de koffer overal ligt
<br />
6. De digitale maatschappij. Het ultieme appèl aan autonomie
<br />
7. Constitutiebeelden
<br />
8. Gezondmakend Onderwijs
<br />
9. Een rugzak vol verhalen
<br />
10. Van reguleren naar verbinden: hoe ontmoet ik mijn omgeving?
<br />
11. Beknotten of uitdagen – hoe kunnen we vooral de jongens (4-7 jaar) beter begeleiden in het vrije spel?
<br />
12. Ver Werken, de basisoefeningen
<br />
13. Onderweg met meditatie
<br />
14. Resiliëntie en immuniteit
<br />
15. Boetseren geeft handen en voeten
<br />
16. Thuis komen in je lichaam
<br />
17. Welke warmte?
<br />
18. Eigen kracht versterken
<br />
19. Kick-training speciaal
<br />
20. Helende omgeving
<br />
21. De kracht van het gewone leven
<br />
<br />
De conferentie vindt plaats in het Geert Groote College, Fred Roeskestraat 84, Amsterdam, op zaterdag 11 februari 2017. Aanvang 10.00 uur, einde 17.00 uur. Kosten: € 98, studenten € 50. Deze conferentie wordt georganiseerd door de Sectie Gezondheidszorg van de Antroposofische Vereniging samen met het lectoraat AG, de Academie AG, de NVAZ, Plegan-opleidingen en Scillz.
<br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/leefsfeer-medebepalend-voor-gezondheid-en-welbevinden/" rel="nofollow" target="_blank">Leefsfeer medebepalend voor gezondheid en welbevinden </a><br />
<br />
15 december 2016
<br />
<br />
‘Door op de juiste manier aandacht te geven aan de leefsfeer, kun je de gezondheid en het welbevinden bevorderen van de mensen die erin leven. Een positieve werking van een omgeving op de gezondheid en het welbevinden van mensen is maatschappelijk inmiddels bekend onder de noemer “healing environment”. Daarnaast groeit de belangstelling voor de relatie tussen levensstijl (“life style”) en gezondheid. Er is meer aandacht voor factoren die de vitaliteit bevorderen of juist benadelen.’
<br />
<br />
‘De serie “Helend klimaat” schept op haar manier een ordening in de veelheid van kennis die er in de loop der jaren is ontwikkeld binnen de antroposofische zorg. Veel mantelzorgers en begeleiders weten wel zo ongeveer welke thema’s van belang zijn, zonder precies te kunnen vertellen waar het om gaat en hoe je ermee om kunt gaan. Daarom helpt het om deze belangrijke zaken op een rij te zetten en dichtbij te brengen.’
<br />
<br />
Sinds najaar 2016 faciliteert de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders (NVAZ) het werk aan ‘project helend klimaat’. Het doel hiervan is te komen tot een reeks van vier boekjes over het vormgeven van het leefklimaat voor mensen met ontwikkelingsproblemen. Hieraan wordt gewerkt door Annemieke Korte, tot voor kort werkzaam als docent bij het Edith Maryon College. Zij schrijft deze boekjes op basis van interviews met medewerkers van zorginstellingen en haar eigen ervaring als begeleider, leidinggevende en docent.
<br />
<br />
Van de beoogde vier deeltjes zijn er twee voltooid, deze zijn positief ontvangen. Het wordt gewaardeerd dat ze er aantrekkelijk uitzien met veel ruimte om de tekst en mooie foto’s. Niet alleen onder begeleiders maar ook onder ouders, behandelaars en managers is er belangstelling voor de boekjes. Tevens zijn ze in gebruik als lesmateriaal in antroposofische opleidingen en trainingen.
<br />
<br />
Deel 1, ‘Helende omgeving, voor kinderen, jongeren en volwassenen met ontwikkelingsproblemen’, kwam in 2010 uit. Een herziene uitgave staat op stapel. Uit de inhoud: de werking van vormen en kleuren, de werking van natuur, van kunst en helende beelden. De inrichting van ruimtes en het belang van zorg en aandacht voor de omgeving. Nieuw zijn een aantal waarnemingsoefeningen voor het beoordelen van ruimtes.
<br />
<br />
Deel 2, ‘Bedding creëren, over gezondheid en welbevinden van mensen met ontwikkelingsproblemen’, kwam eind 2015 uit en kan voor € 8,50 worden besteld via info@nvaz.nl. Uit de inhoud: de werking van ritme; het verschil tussen ritme en structuur, dag-, week-, maand en jaarritme; omgaan met voeding en maaltijden; lichamelijke verzorging, uitwendige ondersteuning en de werking van warmte; het omgaan met zieken, gezichtspunten met betrekking tot kleding en het huishouden.
<br />
<br />
Deel 3, ‘De wereld kleur geven’ (werktitel), zal gaan over rituelen, huiscultuur en het vormgeven van vrije tijd. De planning is dat dit deel 2017 verschijnt. De volgende thema’s zullen worden behandeld: rituelen en hun werking, hoe geef je rituelen vorm? Omgaan met spreuken, jaarfeesten en de hiermee verbonden huiscultuur. De plaats van muziek, (voor) lezen, toneel, knutselen en spel. Het gebruik van multimedia. De plaats van sport en hobby’s. Voor de begeleider zelf: waarnemingsoefeningen, de werking van jezelf scholen via kunst en je verbinden met natuur en jaarfeesten.
<br />
<br />
Deel 4 zal gaan over samenwerken en innerlijke ontwikkeling van medewerkers.
<br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/pand-riouwstraat-terug-in-de-schoot-van-de-antroposofische-vereniging/" rel="nofollow" target="_blank">Pand Riouwstraat terug in de schoot van de Antroposofische Vereniging</a>
<br />
<br />
20 december 2016
<br />
<br />
Een uitvoerig verslag van de Algemene Ledenvergadering op 12 december staat op de website van de Antroposofische Vereniging. Deze vergadering was een vervolg op die van 13 oktober, waarvan een verslag op de website van Motief te vinden is, evenals de aankondiging voor de ALV van 12 december. Daarin werd duidelijk gesteld dat de bijeenkomst op 12 december de laatste gelegenheid was om te beoordelen of er draagvlak bestond voor het door het bestuur uitgezette beleid aangaande de Riouwstraat. Dat bleek het geval: 138 van de aanwezige leden stemden op 12 december vóór het besluit om het pand aan Riouwstraat 1-3 binnen het vermogen van de Antroposofische Vereniging te brengen, zoals opgenomen in de overeenkomst met de Stichting Euritmie, 46 leden stemden tegen, 7 leden onthielden zich van stemming.
<br />
<br />
Het bestuur zegt zich te realiseren dat er leden zijn die tegen het plan waren en niet tevreden zullen zijn met de uitkomst. “De leden die ons geschreven hebben waren eveneens in meerderheid vóór het plan, doch er waren ook tegenstanders. Voor allen, maar met name degenen die tot nu toe zich niet met het plan konden verbinden, lichten wij achtereenvolgens nog eens toe:
<br />
<br />
– De wijze waarop het besluit tot stand is gekomen
<br />
– Waarom wij geen alternatief besluitvormingstraject hebben ingezet
<br />
– De waarde van het aanbod van de Stichting Euritmie
<br />
– Of wij alternatieven voor de Riouwstraat zagen
<br />
– Tenslotte: de gang van zaken op de vergadering van 12 december.”
<br />
<br />
Over de vergadering zelf schrijft het bestuur onder meer: “Op de vergadering lag ter besluitvorming voor een aanbod van de Stichting Euritmie, dat wij als bestuur wilden aanvaarden. Niet iedereen leek van begin af aan dit punt in beeld te hebben. Als wij het aanbod niet zouden aanvaarden (zoals het er lag in de overeenkomst) dan zou het aanbod van de stichting juridisch ook zijn vervallen. Dan konden we ook niet meer zinvol ter plekke stemmen over een koop op andere voorwaarden (bijvoorbeeld zonder verbouwing). Er zou namelijk eerst opnieuw met de stichting gesproken moeten worden over een geheel ander scenario.”
<br />
<br />
“Die verplichting naar de stichting is het bestuur nagekomen, terwijl de leden de volle vrijheid behielden dit plan te verwerpen en daarna met eventuele moties voor alternatieven te komen, zoals dus werden voorgesteld.”
<br />
<br />
Het is dus zo gegaan, zoals hierboven beschreven, dat de leden het plan van het bestuur goedkeurden. Het Dagelijks Bestuur schrijft ten slotte: “Wij hopen dat deze toelichting nog enige misverstanden over het beleid en de gang van zaken kan wegnemen en voor meer begrip voor het doorlopen proces en besluit kan zorgen.” </blockquote>
</div>
</div>
Als terugblik op dit jaar kan meteen ook een andere bijdrage op motief.online dienen: de redactionele inleidingen van voorzitter Jaap Sijmons op elk nummer van Motief. Op 6 juli 2016 haalde ik in <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2016/07/zwarte-lijst.html" rel="nofollow" target="_blank">‘Zwarte lijst’</a> voor het laatst die van editie ‘#204’ van juli-augustus aan, over Jeroen Bosch. Daarom nu verder vanaf Motief #205 van september, <a href="https://www.motief.online/motief/motief-205/" rel="nofollow" target="_blank">‘De Faust in het Goetheanum’:</a>
<br />
<blockquote>
Deze zomer kon ik de Faust-uitvoering in de grote zaal van het Goetheanum meemaken. In de nieuwe enscenering van Christian Peter zien we een moderne versie, die het niet schuwt om bijvoorbeeld Mefistofeles zich vrij – laten we maar zeggen ‘expliciet’ – te laten uitdrukken en bewegen. Faust, Gretchen en Helena e.a. kregen ook veel ‘vlees en bloed’. Daarmee kwam het drama des te heftiger bij de toeschouwer binnen. Verder was zijn keuze om onder meer met de muziek zeer eigentijds te zijn en de tragedie niet achter een waas van verhevenheid of zelfs heiligheid te laten verbleken.
<br />
<br />
Goethes Faust lezen is één ding, alles met zo veel reliëf en kracht voor je zien nog weer een ander. Ons uit de eigen gedachtegang als lezer trekkend, brengt het stuk op toneel een beeld dat ons nieuw overzicht geeft en in een keer de samenhang laat voelen.
<br />
<br />
Faust, ‘een tragedie’, zoals de titel zegt, ofwel een ‘trag-oodia’ (Gr.), een boksgezang. Het drama verloopt tragisch voor de mooie en lieve Gretchen op wie Faust onheilspellend verliefd wordt, voor haar kind dat uit hun liefde ontstaat, haar moeder, haar broer, en voor Filemon en Baukis, de brave oudjes. Allen vinden zij (indirect) door Faust de dood. Hijzelf leeft honderd jaar en zijn onsterfelijke ziel wordt door de engelen gered. Het tragische is echter ook in de Faust, dat hij zich zijn leven lang van het kwaad (Mefistofeles) niet kan bevrijden. De gestalten van Gretchen, haar kind en de anderen zijn ook in Faust. Sterven zij, dan betekent dit dat in het leven van Faust een nieuwe fase intreedt als tegenbeweging of ook als een zelfoverwinning. Het boksgezang was het satyrspel over de god Dionysos, dat vanuit de inwijdingsplaats Eleusis werd opgevoerd in Athene. Daaruit ontstond het klassieke theater met als functie de ‘katharsis’, de loutering van de toeschouwer, die met het drama tegelijk in zijn eigen ziel schouwde. Goethe voert ons door een moderne katharsis heen met zijn Faust. Maar dan wil hij wel begrepen zijn.
<br />
<br />
Mij trof hoe de atmosfeer, de goede inleidende voordrachten en het toneelspel – ondanks dat wij hier alles mensenwerk en veel ‘naturel’ zagen – een intensieve sfeer opriepen. Wij kunnen zeggen: deze Faust is modern inwijdingstheater! Zo helder en zelfs precies gestructureerd en opgebouwd door Goethe, dat het zijn werking niet kan missen voor wie het zien en horen wil. Veel nog over te zeggen, maar vooral: zag u het nog niet? Volgend jaar komt er een herkansing.
<br />
<br />
<i>Jaap Sijmons, voorzitter</i></blockquote>
Motief #206 van oktober 2016:
<br />
<blockquote>
<a href="https://www.motief.online/motief/motief-206/" rel="nofollow" target="_blank">Beuys in Schloss Moyland</a><br />
<br />
In de Antroposofische Vereniging zal het jaar 2016 de boeken ingaan als een jaar met belangstelling voor de kunst. Zo sluiten wij het jaar af met een bijeenkomst met het Duitse bestuur en belangstellenden net aan de andere kant van de grens met Duitsland, waar in het oude Schloss Moyland de collectie van de gebroeders Van der Grinten is ondergebracht, gewijd aan de beroemde kunstenaar Joseph Beuys. Avant-gardist en een van de spraakmakendste kunstenaars in Duitsland na de oorlog. Wie kent niet zijn uitspraak Jeder Mensch ein Künstler! of de titel Zeige deine Wunde. Een opvallende verschijning, die verrassend zijn inspiratie uit het werk van Rudolf Steiner niet onder stoelen of banken stak.
<br />
<br />
Moeilijker dan zijn oneliners is het zijn werk te doorgronden. Langzaam ontstaat een completer biografisch beeld van Joseph Beuys, die zijn oorlogservaringen op de Krim bewust mythologiserend inzette en daarmee het zicht op zijn achtergrond ontnam. Zijn leraar architectuur op de kunstacademie, Max Benirschke, was een persoonlijke leerling van Rudolf Steiner geweest. Benirschke wees de jonge Joseph Beuys op De wetenschap van de geheimen der ziel van Rudolf Steiner en op de sociale driegeleding, die Beuys in de jaren zeventig actief en met politiek succes zou uitdragen.
<br />
<br />
De meditatieve praktijk bracht hem tot een imaginatief denken. Daarmee beschouwd werd alles kunst en zijn kunst voor iedereen een aansporing tot imaginatief denken: elk mens is een kunstenaar, want elk mens staat dit vermogen als een hoogst eigen bezit van de mens ter beschikking. Van verstilling getuigt zijn reeks van geheel nieuwe crucifixen. Alles te zien in Schloss Moyland.
<br />
<br />
Het programma voor 7 december staat verderop in dit nummer. Kern: na een bezichtiging van de collectie zal Beuys-kenner prof. Reinhold Fath een inleiding over het leven en werk van Beuys verzorgen. Wij spannen daarmee dit jaar een boog van Jeroen Bosch tot Joseph Beuys.
<br />
<br />
<i>Jaap Sijmons</i></blockquote>
Motief #207 van november 2016:<br />
<blockquote>
<a href="https://www.motief.online/motief/motief-207/" rel="nofollow" target="_blank">De wereldconferentie rond Michaël 2016</a><br />
<br />
Ruim achthonderd mensen uit eenenvijftig landen waren eind september naar het Goetheanum in Dornach gekomen voor de Weltkonferenz Michaeli 2016. Niet alleen uit verschillende windrichtingen, maar ook verschillende werkgebieden. Uit het verenigingswerk, uit de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap, klassenlezers, bestuurders, contactpersonen, artsen, therapeuten, leerkrachten, landbouwers, filosofen en ondernemers, esoterici en bankiers. Elke morgen klonken de openingszinnen in een andere taal, Duits, Engels, Frans, Portugees, Arabisch en in de werkgroepen en wandelgangen werd driftig heen en weer vertaald. Tijdens het plenum in de grote zaal via de hoortoestellen hielpen vier vertalers. Een jonge vrouw uit China dankte ervoor, maar nog meer voor het zo ‘vertalen van de antroposofie’, dat zij in China kon worden gehoord (de vrijescholen zijn er booming).
<br />
<br />
Daarmee raakte ze een hoofdthema van de conferentie, die in het teken stond van de viervoudige impuls van de Grondsteenmeditatie: geest-herinneren, geest-bezinnen, geest-schouwen en vervolgens het in harten grondvesten wat wij met onze hoofden leiden willen. Is de oorsprongsimpuls van nu al bijna een eeuw geleden zo levend in de vereniging dat zij haar opgave vervuld? Antroposofie werkt in de wereld. Zoveel mensen hebben een rechtstreekse verhouding tot de antroposofie door haar vruchten en door de boeken en voordrachten van Rudolf Steiner of zijn leerlingen. ‘Vertaalt’ de vereniging de antroposofie waaraan zij is gewijd, echter nog steeds voldoende naar de praktijk van alledag? Dat kan niet zonder een intensieve wisselwerking van de hogeschool met de periferie van de werkgebieden.
<br />
<br />
De opening stond daarom in het teken van het vormen van een schaal of anders gezegd een ‘oor’. Het Goethenaum wil een oor zijn voor de wereld, aldus bestuurslid Joan Sleigh. Tijdens de conferentie werd dit volgehouden en was er veel ruimte voor inbreng van alle deelnemers. Belangstelling, gezamenlijk enthousiasme en moed waren daarvan de vrucht. De komende zeven jaar willen wij dit doordragen. To be continued!
<br />
<br />
<i>Jaap Sijmons, voorzitter</i></blockquote>
En als laatste dit jaar Motief #208 van december 2016-januari 2017:<br />
<blockquote>
<a href="https://www.motief.online/motief/motief-208/" rel="nofollow" target="_blank">Terugblik en vooruitblik op de rozenkruisbijeenkomst(en)</a><br />
<br />
Op 28 en 29 oktober vond in het Iona-gebouw te Driebergen de bijeenkomst over de Chymische Hochzeit van Christaan Rosencreutz anno 1459 plaats. De opkomst was hartverwarmend, een volle zaal van circa tweehonderd belangstellenden, waaronder de genodigde familie Ritman van de Bibliotheca Philosophia Hermetica in Amsterdam. Het onderwerp van de Chymische Hochzeit beweegt immers een grotere kring dan alleen onze eigen vereniging. De uitnodiging was verder met de leden van het Lectorium Rosicrucianum gedeeld.
<br />
<br />
Het karakter van de gezamenlijke vormgeving, wel met een gemeenschappelijke rode draad, maar verschillende kunstzinnige en persoonlijke bijdragen, heeft goed gewerkt. Het laat maar weer zien hoe de kunst de vleugels van de antroposofie is en hoe het persoonlijke (maar toch niet al te persoonlijke) in de verwerking ervan algemene thema’s tot leven kan brengen.
<br />
<br />
Op de vrijdag en zaterdag doorliepen we de beeldtaal van de zeven dagen van het ‘chemisch huwelijk’, of eigenlijk het ‘alchemistisch huwelijk’. Wat met woorden niet eenvoudig is te beschrijven, werd in een langere euritmievoorstelling in beeld en beweging gebracht. De humor van de Chymische Hochzeit werd er doorheen gemengd met vaak speelse percussie. Er is veel mogelijk als we de creativiteit de ruimte geven.
<br />
<br />
De inhoudelijke bijdragen lieten ook zien dat er met denken en mediteren over de beelden van de Chymische Hochzeit nog steeds weer nieuwe of verdiepende gezichtspunten kunnen worden gevonden. De meditatie van het rozenkruis, de ontwikkeling van de mensheid en de culturele omgeving van de Chymische Hochzeit kwamen daarbij ter sprake. Imaginaties – zo mag men deze beelden wel noemen – willen niet eenvoudigweg verstandelijk verklaard worden en daarmee een niveau naar omlaag vallen. Zij willen steeds opnieuw beleefd, verbreed, verdiept en kunstzinnig verwerkt worden. De levendigheid daarvan beantwoordt zo enkel aan het levende karakter van de bron zelf.
<br />
<br />
Dat geeft een perspectief op het vervolg. De thema’s die kunst, het individuele creatieve proces en de ernst van de diepe verbondenheid met de ontwikkeling van de mensheid omvatten, vormen ingrediënten van een voortzetting, waarschijnlijk eerst in deelthema’s. Dergelijke deelthema’s buiten de directe tekst van de Chymische Hochzeit zijn de rozenkruisersprookjes, de spirituele techniek, de nieuwe meditatievormen van de moderne Rozenkruizersinwijding, de antroposofische astronomie, het karma van deze stroming en haar verbinding met de antroposofie. Het onderwerp heeft voldoende potentie om veel leven in de vereniging te brengen.
<br />
<br />
<i>Jaap Sijmons, voorzitter</i></blockquote>
</div>
Na Motief buurten we natuurlijk ook nog even bij Antroposofie Magazine. Daar vinden we op 1 december <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/actualiteiten/nummer-4-van-am-is-verschenen/" rel="nofollow" target="_blank">‘Nummer 4 van AM is verschenen’:</a>
<br />
<blockquote>
Op vrijdag 2 december verschijnt alweer het vierde nummer van Antroposofie Magazine! Deze keer besteden we aandacht aan het thema ‘Onderwijs en opvoeding’. Veel basisscholen kampen met dalende leerlingaantallen, maar de vrijeschool blijft doorgroeien. Lange wachtlijsten voor een plekje op de vrijeschool zijn geen uitzondering. Een groeiend aantal ouders neemt dan ook het initiatief om zélf een vrijeschool op te richten. De veilige sfeer waarin aandacht is voor persoonlijke ontwikkeling en minder nadruk ligt op prestaties, spreekt een steeds bredere groep ouders aan. Zo wordt de leerlingenpopulatie van vrijescholen steeds meer een afspiegeling van de maatschappij. En dat is precies hoe dit onderwijs oorspronkelijk bedoeld was: de eerste Waldorfschool was immers een school voor kinderen van fabrieksarbeiders.
<br />
<br />
Ook zoomen we in het themadeel in op de verschillende ontwikkelingsfasen die een kind doormaakt en hoe een leerkracht hierbij kan aansluiten. En we besteden aandacht aan handwerken als een manier van zelfscholing. “Van breien, maar ook van borduren, haken en vilten word je rustig in een drukke wereld,” zegt Akke Faling, docent textiele handvaardigheid aan de Hogeschool Leiden.
<br />
<br />
<i>Uitgaan van persoonlijke vrijheid en verantwoordelijkheid bij orgaandonatie
</i><br />
<br />
Wil jij orgaandonor worden? Voor veel mensen is dit een lastig vraagstuk. De Tweede Kamer nam onlangs een wetsvoorstel aan dat er in het kort op neerkomt dat we allemaal automatisch orgaandonor zijn, tenzij we aangeven dat niet te willen. Nu is het nog zo dat je alleen donor bent als je dat uitdrukkelijk hebt aangegeven. Hoe kunnen we vanuit het antroposofisch perspectief naar orgaandonatie kijken? Rudolf Steiner liet zich hier nooit over uit, het bestond immers nog niet in zijn tijd. Zijn pleidooi voor persoonlijke verantwoordelijkheid lijkt echter een nuttig vertrekpunt voor de huidige discussie.
<br />
<br />
<i>Binnenkijken bij Daan Rot, blogger en auteur van het boek Het hele jaarfeesten
</i><br />
<br />
We hebben er weer een prachtig, vrolijk en vooral persoonlijk boek over de jaarfeesten bij. Heb je het al zien liggen in de winkel?
Een van de makers, Daan Rot, is blogger, schrijfster, fotograaf én de vrouw van muzikant Jan Rot. Bovendien is ze moeder van vier kinderen, die haar onder meer inspireerden voor haar blog MaandagDaandag.nl. We mochten een kijkje nemen in haar huis in Antwerpen. De foto van haar gezin spreekt voor zich… Daan inspireert graag anderen door de kleine, mooie dingen uit haar leven te laten zien.<br />
Klik hier voor een preview van het artikel
<br />
<br />
<i>Je binnenste stralend houden in donkere dagen
</i><br />
<br />
Tijdens de donkere winteravonden lijken slechte nieuwsberichten over oorlog en vluchtelingen harder aan te komen dan anders. Bij jou ook? Hoewel je overal om je heen kerstlampjes ziet branden, valt het niet mee om in deze donkere tijden ook je binnenste stralend te houden. Een lichtspreuk kan je helpen om binnen in jezelf een kaarsje te ontsteken. Kit le Large maakte er weer een prachtige illustratie van.
<br />
<br />
En verder onder andere:
<br />
- Feest: Sint-Nicolaas als adventsheilige
<br />
- Hout klieven op je tachtigste: actieve dagbesteding voor ouderen op De Reube
<br />
- Biologisch-dynamische fruitteler Kees Konijn over zijn pittige appeltjes
<br />
- Voeding en vitaliteit: wanneer is voeding rijp?
<br />
<br />
Geen abonnement? Het nieuwe nummer is verkrijgbaar in diverse boekhandels in Nederland. Vraag er anders even naar bij je boekhandel. Deze kan de uitgave bestellen via VMBpress.</blockquote>
Op 3 november werd <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/actualiteiten/midwinterviering-voor-jongeren/" rel="nofollow" target="_blank">‘Midwinterviering voor jongeren’</a> geplaatst:
<br />
<blockquote>
Samen met andere jongeren op zoek naar verdieping en gezelligheid, sfeervol het oude jaar afsluiten en met hernieuwde inspiratie het nieuwe tegemoet gaan. Dat is de midwinterviering van de jongerenbeweging van de Antroposofische Vereniging in Nederland (AViN).
<br />
<br />
Het is voor de tweede keer dat de jongerenbeweging zo’n driedaagse winterbijeenkomst organiseert. Dit jaar is er gekozen voor het thema ‘De levensloop van de mens als instrument in een stormachtige tijd’. De antroposofie gaat uit van een ontwikkeling van de mens in fasen van telkens zeven jaar. In iedere zevenjaarsperiode beschikt de mens over bepaalde vermogens. Tijdens de midwinterviering onderzoeken de jongeren met elkaar welke krachten iedere levensfase met zich meebrengt en hoe je deze kunt omzetten tot de juiste daden die zowel voor jezelf als voor de wereld van belang zijn. Wat zijn kenmerken van de levensfasen tussen 18 en 35 jaar? En hoe kun je een sterke basis in deze periode creëren, waar je de rest van je leven op kunt bouwen? Via lezingen, werkgroepen, kunst, spel en strandwandelingen proberen ze daar met elkaar achter te komen. Daarnaast is er volop gelegenheid voor ontmoetingen, zang, dans en feest.
<br />
<br />
De midwinterviering vindt plaats in Den Haag en staat open voor alle in antroposofie geïnteresseerde jongeren van 18 t/m 35 jaar. Voor de drie dagen betaal je €45,-, dat is inclusief alle maaltijden en slaapgelegenheid. Meer info en aanmelden via midwinterviering.nl
<br />
<br />
Proef de sfeer met het filmpje van de midzomerviering die de AViN-jongeren afgelopen zomer op boerderij Veld en Beek in Doorwerth organiseerden.</blockquote>
</div>
Op 18 oktober ging het over <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/artikelen/vaccineren-ja-of-nee-2/" rel="nofollow" target="_blank">‘Vaccineren, ja of nee?‘</a><br />
<blockquote>
Antroposofisch arts Loes Klinge: “Angst is geen goede raadgever”
<br />
<br />
Een groeiend aantal ouders is kritisch op het vaccinatieprogramma van het RIVM. Is het wel nodig allemaal? Tegelijk ligt de mazelenepidemie van 2013-2014 nog vers in het geheugen. Waar doe je als ouder nu goed aan wat vaccineren betreft? Antroposofisch jeugdarts Loes Klinge vertelt hoe zij hier in haar praktijk mee omgaat.
<br />
<br />
Tekst: Cisly Burcksen
<br />
<br />
Je baby is net een maand oud en dan ligt de uitnodiging voor de vaccinaties al op de mat. Veel ouders beginnen dan pas na te denken over de vraag of ze hun kind wel willen laten vaccineren. “Beter kun je je al voor of tijdens je zwangerschap verdiepen in de voors en tegens van vaccinaties,” zegt Loes Klinge, die als jeugdarts verbonden is aan antroposofische consultatiebureaus in Arnhem en Zutphen. “Het RIVM dringt aan op het vroeg beginnen met vaccinaties, dat is voor hen efficiënt en goedkoop. Of het gezond is, valt te betwijfelen. Met hun dwingende folders brengen ze jonge ouders naar mijn idee in een angstmodus. Angst is geen goede raadgever bij het maken van dergelijke keuzes. Helemaal niet als je kindje net geboren is, dan heb je wel wat anders aan je hoofd! Neem de tijd om je erin te verdiepen, er zijn verschillende mogelijkheden. En bedenk je: het RIVM stuurt een uitnodiging, vaccineren is niet verplicht. Bespreek je angsten met elkaar en vraag je af waar je eigenlijk bang voor bent.”
<br />
<br />
<i>Beter worden</i>
<br />
<br />
Kies je ervoor om je kind niet te laten inenten, weet dan óók waar je voor kiest, stelt Loes. “Het is geen argument om te zeggen dat een bepaalde ziekte niet meer voor komt. Je moet weten hoe het verloop is van een kinderziekte en waar en hoe je kan ondersteunen. Praat met ouders van kinderen die ze hebben doorgemaakt of met een antroposofisch arts. Kinderziektes zoals de mazelen zijn voorbeelden van koortsende ziektes waarbij er veel gebeurt in het lichaam. Paracetamol geven is in zo’n geval onverstandig. Dan daalt de temperatuur, waardoor een virus langer in het lichaam blijft, wat kans geeft op complicaties. Goed uitzieken en rust houden is beter.” Vaak hoort ze van ouders in haar praktijk dat hun kinderen na het doormaken van zo’n kinderziekte letterlijk ‘beter’ zijn geworden: “Kwakkelklachten zoals problemen met de huid of de luchtwegen zijn dan verdwenen en soms kunnen ze erna ineens meer, bijvoorbeeld beter praten.”
<br />
<br />
Kies je wel voor het hele vaccinatieprogramma, weet dan ook dat je kind beslist niet voor honderd procent beschermd is tegen de ziektes waarvoor het wordt ingeënt. Zo ontstond enkele jaren geleden een bofepidemie onder gevaccineerde studenten. Na een aantal jaar zijn veel inentingen uitgewerkt. Ook met een ziekte als kinkhoest blijft het oppassen. Loes vertelt dat ook kinderen die het hele vaccinatieprogramma doorlopen hebben, hier maar voor vijftig procent tegen beschermd zijn. “Voor kleine baby’s kan kinkhoest gevaarlijk zijn. Hou je kind dus sowieso het eerste halfjaar liever weg bij hoesters.” Voor een aantal andere ziektes waartegen gevaccineerd wordt, ziet ze juist weinig risico: “Hepatitis-B krijg je via bloed-bloedcontact of geslachtsgemeenschap, dat is voor een baby helemaal niet relevant. En een ziekte als tetanus komt voor bij wonden waar geen zuurstof bij kan komen. Het is fijn dat er een vaccin tegen is, maar het is de vraag wanneer je dat moet spuiten. De kans dat een baby tetanus oploopt is echt heel erg klein. Als je geen verre reizen met je kind gaat maken, kun je een hele tijd wachten met vaccineren als je wilt.”
<br />
<br />
<i>Risico</i>
<br />
<br />
In de eerste maanden van zijn leven is een kind nog helemaal bezig om zijn lichaam te ‘gaan bewonen’. Ook zonder het verwerken van vaccinaties heb je daar als klein mensje al je handen vol aan. “Vaccinaties verwerken is multitasken,” legt Loes uit. “Je krijgt zeven ziektes tegelijk binnen en daarnaast nog zware metalen en stoffen als formaldehyde. Dit is enorm heftig voor het lichaam. Bovendien is bij heel jonge kinderen de bloed-hersenbarrière nog open, waardoor deze stoffen sneller bij de hersenen komen. Bij een wat ouder kind is dit risico veel minder.” Loes vertelt dat ouders er daarom vaak voor kiezen het eerste halfjaar geen enkele vaccinatie te geven. “Het is essentieel om je kind goed te leren kennen: hoe gaat mijn kind om met een gewone verkoudheid of een griepje? Als ze zien wat voor vlees ze in de kuip hebben, kiezen ouders er soms voor dan nóg een halfjaar te wachten. Maar je kunt ook afgaan op lichaamsgewicht en pas beginnen met vaccineren als je kind boven de elf kilo weegt. Of wachten tot het kind ‘ik’ gaat zeggen. Hoe later je begint, hoe minder vaccinaties je hoeft te geven. Het immuunsysteem is dan rijper, waardoor het de informatie langer kan onthouden.”
<br />
<br />
<i>Opvangen</i>
<br />
<br />
Kies je ervoor om te vaccineren, dan kunnen antroposofische middelen ondersteuning bieden. “We schrijven dan vaccinatiekorrels van Weleda voor. Die vertellen het lichaam dat er iets aan gaat komen en helpen de schok van de prik op te vangen,” legt Loes uit. “Verder adviseren we het toedienen van vitamine C-poeder, om te voorkomen dat het gehalte aan bloedplaatjes te laag wordt. En bij verminderde weerstand kun je de vaccinatie altijd alsnog uitstellen, bijvoorbeeld als je kind verkouden is of net op de opvang is begonnen. Er is nooit een keiharde reden om een vaccinatie op een bepaald moment te geven.”
<br />
<br />
Meer lezen:
<br />
‘Inenten - Waarom wel? Waarom niet?’ - Madeleen Winkler & Pieter Meester
</blockquote>
</div>
In dezelfde rubriek ‘Artikelen. Helemaal te lezen’ verscheen op 20 oktober <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/artikelen/sekem-bodemvruchtbaarheid-in-de-woestijn/" rel="nofollow" target="_blank">‘SEKEM: bodemvruchtbaarheid in de woestijn’</a> van Ellen Winkel:
<br />
<blockquote>
Ibrahim Abouleish (79) woonde twintig jaar in Oostenrijk, toen hij in 1975 een bezoek bracht aan zijn Egypte en besloot zich in te gaan zetten voor zijn vaderland. Zijn droom: nieuwe ontwikkelingen op gang brengen op sociaal, cultureel en economisch gebied. Biodynamische landbouw – het opbouwen van een vruchtbare bodem – vormt hiervoor de basis.
<br />
<br />
Een zoete geur van bloemen. Dat is het eerste wat opvalt als ik ’s avonds laat in het donker uit de bus stap bij het gastenverblijf van SEKEM. Samen met vijftien anderen neem ik deel aan een reis die de Nederlandse Vriendenkring SEKEM heeft georganiseerd in de lente van 2016. Dat we in een bloeiende oase terecht zijn gekomen, blijkt pas de volgende ochtend. We zien bloeiende sierheesters rond de gebouwen, bloemenmengsels langs de paden en bloeiende akkers met calendula, kamille en gele toorts. Ook in de dadelpalmen langs de randen van de akkers hangen grote, witte bloementrossen.
<br />
<br />
<i>Veertig koeien én een stier</i>
<br />
<br />
Ibrahim Abouleish begon in 1977 met het slaan van waterputten en het planten van bomen in een kale zandvlakte in de woestijn bij Belbes, zestig kilometer ten noordoosten van Caïro. Hij bouwde aan het visioen dat hij voor zich had gezien. Het water, de bomen, de planten en de bloemen zouden insecten, dieren en mensen aantrekken. Deze plek zou voor de bewoners in de omgeving gezonde voeding gaan bieden; en werk, medische zorg en onderwijs.
<br />
<br />
Hij wist zijn toekomstbeeld met zo veel kracht aan anderen over te brengen, dat SEKEM precies die mensen aantrok die nodig waren om zijn droom te verwezenlijken. Zo kwam in 1981 de Duitse Angela Hofmann op bezoek. Om de woestijnbodem vruchtbaar te maken was veel behoefte aan goede compost van koeienmest. De Egyptische koeien bleken echter weinig productief. Ze regelde daarom samen met een andere Duitse vrouw de komst van veertig drachtige Braunvieh-koeien én een stier. De vrouwen regelden ook een lening bij de Duitse GLS-gemeinschaftsbank voor de aanschaf en het transport van de alpenkoeien. Angela reisde in februari 1982 naar de haven van Alexandrië, waar de koeien van een schip werden overgeladen in vier vrachtwagens. Ze reed mee met het transport naar SEKEM en is daar sindsdien gebleven.
<br />
<br />
“Om de bodem vruchtbaar te maken zijn koeien onovertroffen,” vertelt Angela ons. Op SEKEM zijn op dit moment 150 koeien, deels nakomelingen van de eerste groep, deels zwart-witte Holstein Friesian. Een dak van palmbladeren biedt bescherming tegen de hitte. Hiernaast zijn er schapen, kippen, duiven en bijen. Er is een grote variëteit aan gewassen, waarvan een aanzienlijk deel bestemd is voor kruidenthee. Angela: “Doordat we de verwerking en de handel zelf organiseren, kunnen we een grotere meerwaarde realiseren.”
<br />
<br />
<i>SEKEM Development Foundation</i>
<br />
<br />
Op het terrein van de boerderij bij Belbes zijn vier verwerkende bedrijven gevestigd: Lotus (in- en verkoop van kruiden), ISIS Organic (thee, sap en levensmiddelen), ATOS Pharma (kruidengeneesmiddelen) en NatureTex (biologisch katoenen kinderkleding en popjes). Van de winst die de bedrijven gezamenlijk realiseren, vloeit tien procent naar de SEKEM Development Foundation. Deze stichting financiert nieuwe ontwikkelingen op het gebied van onderwijs, gezondheidszorg, kunsten, duurzaamheid en maatschappelijke projecten, ook buiten de grenzen van SEKEM. Zo is er in de 13 dorpen in de regio, waar ongeveer 30.000 mensen wonen, gezondheidsvoorlichting en een afvalophaaldienst opgezet. Voor kleine ondernemers is er de mogelijkheid een lening aan te vragen via het microkredietprogramma, inclusief begeleiding bij het maken van een bedrijfsplan. Vanuit heel Egypte leveren 140 boerderijen biodynamische producten aan SEKEM, zoals groente, granen, kruiden, katoen en veevoer. Zij worden begeleid door landbouwingenieurs die door SEKEM zijn opgeleid in het toepassen van de biodynamische landbouwmethodes.
<br />
<br />
<i>Onderwijs en zorg</i>
<br />
<br />
Als we op een ochtend de dagopening van de SEKEM-basisschool bijwonen, zien we dat Angela zich niet alleen voor de landbouw inzet. Op haar accordeon begeleidt ze het zingen van het Egyptische volkslied – dat is op alle scholen in Egypte verplicht. Daarna mogen we kijken bij een bamboefluitles die Angela geeft aan de eerste klas van de middelbare school. Onder de indruk van het bezoek uit Nederland doen de kinderen erg hun best en weten ze de liedjes aardig mee te fluiten.
<br />
<br />
Op het terrein van SEKEM gaan 650 kinderen naar school: de kleuter-, basis-, middelbare school of de beroepsopleiding. Ook zijn er een gehandicaptengroep en sinds kort een kinderdagverblijf. Een bijzondere groep vormen de ‘kamillekinderen’, kansarme kinderen die al moeten werken, iets wat veel voorkomt in Egypte. Bij SEKEM verdienen ze een dagloon met een halve dag licht werk (ze danken hun naam aan het plukken van kamillebloemen). De andere helft van de dag gaan ze gratis naar school.
<br />
<br />
We brengen ook een bezoek aan het medisch centrum op het terrein, dat 40.000 patiënten per jaar behandelt. Naast een prachtig bloeiende binnentuin staan bankjes, waar mensen geduldig op hun beurt wachten. “Dr Ibrahim Abouleish en Dr Hans Werner hebben dit medisch centrum samen gedroomd,” vertelt Yvonne Floride die ons hier rondleidt.
<br />
<br />
<i>Nieuwe woestijnboerderijen</i>
<br />
<br />
Het valt me op dat ze op SEKEM de kunst verstaan om dromen uit te laten komen. Elders in een interview zegt Abouleish: “Dromen is denken met je hart.” En hij droomt ervan om die kunst – het realiseren van dromen – aan anderen over te brengen. Daarom – en voor de persoonlijke ontwikkeling in het algemeen – is er veel aandacht voor creativiteit. Niet alleen op de scholen zijn er veel creatieve lessen voor zowel leerlingen als leraren, maar alle 1200 SEKEM-medewerkers krijgen binnen werktijd les in muziek, toneel, beeldende kunst, euritmie en vaardigheden die voor het werk van belang zijn.
<br />
<br />
Een droom is om op drie andere plekken in de Egyptische woestijn vergelijkbare ‘oases van ontwikkeling’ te realiseren. In maart 2008 vierden SEKEM-medewerkers en -vrienden de start door gezamenlijk bomen te planten in een geïrrigeerde geul op een winderige kale vlakte in de Sinaï. Met een jaarlijkse regenval van 25 mm (bij ons is dat 800 mm) is Egypte volledig afhankelijk van irrigatie.
<br />
<br />
Angela toont dia’s van de drie nieuwe woestijnboerderijen, die voor ons te ver zijn om te bezoeken. “Het begint met water. We leggen rondom druppelirrigatie aan en planten snelgroeiende eucalyptus- en casuarinabomen. Die breken de vele zandstormen. En het is een verademing als je na een paar jaar eindelijk in de schaduw kunt staan.” We zien een konvooi vrachtwagens dat compost aanvoert. En we zien een dia van een ander openingsfeestje: in maart 2015 wordt een groot zonnepanelenproject in gebruik genomen bij de boerderij in El Bahareya. De pomp die 25 hectare dadelpalmen bevloeit, loopt nu op zonne-energie.
<br />
<br />
<i>Het mooie van de Sinaï</i>
<br />
<br />
Op 24 maart wonen we het jaarlijkse lentefeest bij in het grote, lemen amfitheater op SEKEM. Een groep bedoeïenen uit de Sinaï sluit het feest af met traditionele volksdansen en muziek. Ze oogsten enthousiast gejuich en applaus van het 2000-koppige publiek. De keus om hen uit te nodigen is heel bewust, horen we later van Ibrahim Abouleish. Om een stabiele sociale samenhang tot ontwikkeling te brengen rond de boerderij, is meer nodig dan water, bomen en compost. “In de Sinaï is veel strijd en er zijn veel spanningen. Wij willen hun ziel omhoogtillen. Daarom laten wij iets van de mooie cultuur uit de Sinaï laten zien.”
<br />
<br />
De Nederlandse Vriendenkring SEKEM ondersteunt, samen met vier andere Europese vriendenkringen, de SEKEM Development Foundation. De vriendenkring is van plan om in het voorjaar van 2017 opnieuw een reis naar SEKEM te organiseren, zie sekemvrienden.nl.
<br />
<br />
Op sekem.com is meer informatie te vinden over dit veelzijdige initiatief, onder andere over de ‘Heliopolis Universiteit voor duurzame ontwikkeling’, die in 2012 bij Caïro van start is gegaan. Informatief is ook het SEKEM Sustainability Report 2015 en SEKEM Insight, de maandelijkse nieuwsbrief waar je je gratis op kunt abonneren.
<br />
<br />
SEKEM is op zoek naar allerhande vakmensen en vakdocenten en iemand die de landbouwopleiding wil opzetten, zie sekemvrienden.nl/vacatures.
<br />
Sekem.com
<br />
Sekemvrienden.nl</blockquote>
</div>
Op 21 november was het tot slot <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/artikelen/vluchtelingen-in-europa/" rel="nofollow" target="_blank">‘Vluchtelingen in Europa’</a> van Nard Besseling:
<br />
<blockquote>
De toestroom van mensen uit andere werelddelen naar het onze is al lange tijd bezig en het afgelopen jaar alleen maar omvangrijker geworden. Hoe gaan we in Europa zorgen voor al die mensen die nu vanuit oorlogsgebieden hun toevlucht bij ons zoeken? Rudolf Steiner kwam in 1918 met een alternatief voor een solidaire samenleving. Het geheim zit hem in het principe van het niet-uitsluiten.
<br />
<br />
Europa heeft altijd al instroom van vreemde culturen gekend. Neem nou Nederland. Voor de Tweede Wereldoorlog woonden er in ons land vrijwel alleen Nederlanders die hier geboren waren. Na 1945 vluchtten veel Indische Nederlanders naar het moederland, omdat ze hun leven in het onafhankelijke Indonesië niet meer zeker waren. Die stroom hield aan tot midden jaren zestig. Tien jaar later zochten veel Surinamers en Antillianen een betere toekomst in ons land. Er zijn meer Europese landen met zo’n immigratieverhaal, vaak het slotakkoord van hun koloniale verleden: Frankrijk met Algerijnen en Marokkanen, Engeland met Indiërs en Pakistanen. Duitsland kent weer een grote instroom van mensen uit Turkije. Het laatste decennium zijn veel mensen uit Afrika, zoals Somalië en Eritrea, naar Europa gekomen en sinds kort kennen we de vluchtelingenstroom uit het Midden-Oosten.
<br />
<br />
<i>Donaumonarchie</i>
<br />
<br />
Wat betekent deze ontwikkeling voor de ontwikkeling van Europa? Misschien goed om in dit verband een sprong in de tijd terug te maken naar de tweede helft van de negentiende eeuw. In het hart van Europa bestond toen de Donaumonarchie, ook wel Oostenrijk-Hongarije genoemd. Het was het grootste land van Europa en omvatte het huidige Oostenrijk, Tsjechië, Slowakije, Hongarije, Slovenië, Kroatië, Bosnië en Herzegovina en delen van Noord-Italië, Polen, Montenegro, Servië, Roemenië en Oekraïne. Het land telde niet alleen een flink aantal bevolkingsgroepen en talen, maar vertoonde ook een grote religieuze en culturele verscheidenheid. Dit omvangrijke geheel werd maar moeizaam bij elkaar gehouden. Aan het hoofd stond de Oostenrijkse keizer, die het land zeer autocratisch bestuurde. Niet alle bevolkingsgroepen hadden evenveel rechten. Dat zorgde vaak voor onrust, de ene keer waren het de Tsjechen en de Hongaren die meer stemrecht eisten, dan weer de Bosniërs. De tweede helft van de negentiende eeuw was de tijd van het opkomend nationalisme, waarbij volken steeds meer zelfbestuur voor zich opeisten. Van democratie of gelijke rechten zoals wij die kennen, was nog nauwelijks sprake. Vele groeperingen voelden zich achtergesteld. De etnisch-culturele spanningen in de Donaumonarchie zouden begin twintigste eeuw tot een uitbarsting komen en de aanleiding vormen voor de Eerste Wereldoorlog.
<br />
<br />
<i>De jonge Steiner</i>
<br />
<br />
Daarover zo dadelijk meer. Eerst neem ik je mee naar een klein dorpje in het hart van deze Donaumonarchie, naar Donji Kraljevec, in het noorden van Kroatië. Daar wordt op 27 februari 1861 Rudolf Steiner geboren, de grondlegger van de antroposofie. Zijn ouders zijn geen Kroaten, maar Oostenrijkers, afkomstig uit het Waldviertel, een streek in het noorden van Oostenrijk. Zijn vader werkt bij de spoorwegen en is overgeplaatst naar Kraljevec, aan de grens met Hongarije en Slovenië. De jonge Steiner wordt dus niet geboren in het land waar zijn ouders vandaan kwamen. Je zou hem met enig recht een ontheemde kunnen noemen, maar dan zonder de dramatische betekenis zoals die voor oorlogsvluchtelingen geldt. Het jonge gezin zou overigens niet lang in Kraljevec blijven. In 1863 verhuizen ze naar Mödling, vlakbij Wenen, om binnen een half jaar naar Pottschach te verkassen, iets verder naar het zuidwesten, aan de rand van de Alpen. In 1868 volgt alweer een overplaatsing. Nu wordt het Neudörfl, een dorpje op de grens van Oostenrijk en Hongarije. Het stationsgebouwtje staat al op Hongaars gebied, je kijkt er uit over de poesta. De jonge Rudolf gaat hier naar de lagere school. Hij knoopt er vriendschap aan met zijn onderwijzer, die hem inwijdt in de geheimen van de meetkunde, prachtig viool speelt, maar ook een voorstander is van Hongaarse autonomie. Duitse cultuur komt niet aan bod. Er volgen meer verplaatsingen. Zijn middelbare schooltijd brengt Steiner door in Wiener Neustadt. Hij reist daar dagelijks vanuit Neudörfl heen. Later bezoekt hij de Technische Hogeschool in Wenen, en wordt dan al snel een jongeman van de grote stad. Uit zijn eigen beschrijvingen in Mijn levensweg blijkt dat Steiner zich prima thuis voelt in het studentenleven en met mensen verkeert uit allerlei rangen en standen.
<br />
<br />
De jonge Rudolf is dus iemand die oorspronkelijk nergens echt thuishoort, maar juist daardoor zich overal thuis kan voelen. Geboren op het Kroatische platteland, groeit hij op in een Hongaars grensdorp en heeft als beste vriend een dorpsonderwijzer met Hongaars nationale sympathieën. Zoals hij zelf beschrijft, krijgt hij als kind al het een en ander mee van de politieke strubbelingen die zich in dit Hongaars-Oostenrijkse grensgebied voordoen. Deze ervaringen, een kind te zijn van een land waarin etnische en culturele verschillen volop aan de dag treden, blijken doorslaggevend voor zijn latere kijk op de politieke problemen die vlak na de Eerste Wereldoorlog in Midden-Europa de kop opsteken.
<br />
<br />
<i>Driegeleding</i>
<br />
<br />
Wat was toen het geval? Oostenrijk en Duitsland hadden eind 1918 de oorlog verloren. De Oostenrijks-Hongaarse monarchie werd ontbonden. Onder druk van de Amerikaanse president Wilson werd de eis tot zelfstandigheid van elk volk erkend. Steiner was hier fel op tegen. Hij zag wèl de meerwaarde van mensen met verschillende culturele en etnische achtergronden binnen één staatsbestel. Hij voorzag dat een verdere versterking van het nationalisme – elk volk een eigen staat – desastreuse gevolgen zou hebben voor de ontwikkelingen in Europa. Hij kwam met een alternatief. Zijn ideeën over de inrichting van de maatschappij beschreef Steiner rond 1918 onder de noemer ‘sociale driegeleding’. Hij onderscheidt hierbij drie maatschappelijke terreinen: het geestelijk-culturele (onderwijs, wetenschap, kunst, religie, creativiteit), het economische (productiviteit en consumptie) en het juridische (wetgeving). Elk van deze gebieden gaf hij een eigen ordenend principe. Voor het culturele leven is dat vrijheid, voor het economische broederschap en voor het rechtsleven gelijkheid. Het ene gebied moest niet ‘regeren’ over een ander gebied. Het is in zijn ogen uit den boze dat bijvoorbeeld vanuit de economie wordt bepaald wat er op het geestelijk-culturele vlak mogelijk is, waar juist de grootst mogelijke individuele vrijheid moet kunnen heersen. Op basis van deze driegeleding, die Steiner in detail uitwerkte, zou een multi-etnische samenleving goede kansen maken. Het geheim zit hem namelijk in het principe van het niet-uitsluiten. Alles wat mensen meebrengen, zowel individueel als groepsgewijs, kan een plaats krijgen en vormt een verrijking voor de samenleving. Niemand die van goede wil is, is daarbij te veel. Zijn ideeën vonden politiek weinig ingang. Zijn inzet was een samenleving waarbij iedereen iets kan bijdragen aan de gemeenschap en waarbij de gemeenschap als geheel zich bekommert om de behoeften en noden van de enkeling. Een solidaire samenleving dus. Geen samenleving waarin mensen slechts pionnen zijn op het economische schaakbord van een elite, zoals in onze tijd.
<br />
<br />
Steiner begreep als geen ander dat de kwintessens van alle menselijke ontwikkeling het opnemen van het vreemde is, datgene wat je nog niet kent. Dat is een oud christelijk-humanistisch ideaal. Zijn ideeën kunnen de basis vormen voor een nieuw Europees sociaal elan, ver weg van egoïstische tendensen, of die nu de vorm aannemen van volksgevoelens of van een economische structuur gebaseerd op hebzucht. En waarbij niet langer de angst voor het vreemde het gesprek van de dag hoeft te zijn, maar de vreugde om wat mensen die elkaar nog niet kennen elkaar te bieden hebben.
<br />
<br />
Dit artikel werd gepubliceerd in Antroposofie Magazine 01 van maart 2016.</blockquote>
Hiermee is wel een aardige staalkaart geven van antroposofie in 2016, lijkt mij. Niet slecht als noodzakelijke inhaalactie.<br />
<div style="text-align: right;">
. </div>
</div>
Michel Gastkemperhttp://www.blogger.com/profile/11703149973290737335noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-8949960496173157471.post-244803990050460482016-10-19T17:50:00.000+02:002016-10-19T17:52:01.032+02:00Voleinding<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgQMUth3vrqw29o-yC6C7nk1CvY5wEqsbpYDZ9076s576rPiGivLwubg5y9akMFRdkDuCwAh2uQaZqu6zjeO2SiJ6p7ypNeFf1VWn3Ie5dSa7_6ibc7rdilj6bg8G0aJrzVG4FOgoS0W1GK/s1600/P9130144.JPG" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgQMUth3vrqw29o-yC6C7nk1CvY5wEqsbpYDZ9076s576rPiGivLwubg5y9akMFRdkDuCwAh2uQaZqu6zjeO2SiJ6p7ypNeFf1VWn3Ie5dSa7_6ibc7rdilj6bg8G0aJrzVG4FOgoS0W1GK/s400/P9130144.JPG" width="400" /></a></div>
Er is weer genoeg te melden sinds de vorige keer op 9 oktober. En dat zullen we dan meteen maar doen ook. Traditiegetrouw beginnen we met Motief. Bronverwijzingen zijn onder de link in de originele teksten teug te vinden.<br />
<blockquote>
<a href="https://www.motief.online/actueel/peter-blom-en-arnoud-boot-nieuwe-sustainable-finance-lab-voorzitter/" target="_blank">Peter Blom en Arnoud Boot nieuwe Sustainable Finance Lab-voorzitter</a> <br />
<br />
10 oktober 2016<br />
<br />
Het Sustainable Finance Lab (SFL) in Utrecht werd in 2011 opgericht op initiatief van de hoogleraren Herman Wijffels en Klaas van Egmond van de Universiteit Utrecht en Peter Blom van Triodos Bank. Al die tijd was Herman Wijffels voorzitter. Op 3 oktober droeg Wijffels zijn functie over aan Peter Blom en Arnoud Boot, hoogleraar ondernemingsfinanciering en financiële markten aan de Universiteit van Amsterdam.<br />
<br />
Een gezamenlijk interview met de beide kersverse voorzitters verscheen op 2 oktober in Het Financieele Dagblad, onder de titel ‘Huidig bankentoezicht vormt groot gevaar voor financiële sector’. Interviewer Wouter Keuning schrijft: “Boot wijst erop dat de toezichthouder momenteel in een kramp zit, doordat de politiek feitelijk tegen hem zegt: ‘Als er iets misgaat, is het jouw schuld’. Boot: ‘De toezichthouder heeft in het huidige klimaat veel meer te verliezen door ergens ruimte te geven, dan door ergens ruimte weg te nemen. Als hij de teugels laat vieren en het gaat mis, wordt hij morgen op alle voorpagina’s afgemaakt.’”<br />
<br />
De overdracht van de voorzittershamer gebeurde in het kader van het afscheid van Herman Wijffels als hoogleraar Duurzaamheid en Maatschappelijke Verandering aan de Universiteit Utrecht. Wijffels blijft als lid aan het Lab verbonden. In juni was Peter Blom ook al de nieuwe voorzitter van de raad van toezicht van MVO Nederland geworden. MVO Nederland is het expertisecentrum voor Nederlandse bedrijven die streven naar maatschappelijk verantwoord ondernemen. Meer dan 2000 bedrijven zijn aangesloten bij deze netwerkorganisatie.<br />
<br />
Het Sustainable Finance Lab is een informeel netwerk van merendeels academici van verschillende disciplines en universiteiten in Nederland die lid zijn op persoonlijke titel. Doel van het SFL is een stabiele en robuuste financiële sector die bijdraagt aan een economie die de mens dient zonder daarbij zijn leefmilieu uit te putten. Daartoe ontwikkelt SFL vernieuwende ideeën en biedt een platform voor discussie daarover.<br />
<br />
Peter Blom, destijds mede-initiatiefnemer: “Binnen het SFL reflecteren we op de systeemvragen die de financiële crisis van 2008 heeft opgeroepen. SFL heeft zich ontwikkeld tot een gezaghebbende stem voor zowel beleidsmakers, toezichthouders alsook de sector zelf. Niet dat de bankiers het altijd eens zijn met de wetenschappers, maar de intensieve discussies leveren voor alle betrokkenen telkens weer waardevolle nieuwe inzichten op.”<br />
<br />
Arnoud Boot: “SFL is het enige instituut in Nederland dat vertrekt vanuit de vraag: wat is de maatschappelijke waarde van de financiële sector? En dat doet op basis van de meest recente wetenschappelijke inzichten. SFL vormt zo een onmisbare brug tussen wetenschap en praktijk.”<br />
<br />
Herman Wijffels: “Wat vijf jaar geleden begon als een experiment is uitgegroeid tot een mooi instituut met een stevig team onderzoekers aan de Utrecht School of Economics. Ik heb de SFL-leden leren kennen als uitermate deskundige en creatieve wetenschappers. De interesse in elkaars specifieke kennis maken van de bijeenkomsten altijd inspirerende gelegenheden waarvan de uitkomsten gelukkig veel gehoor vinden. Met Peter Blom en Arnoud Boot als mijn opvolgers is de verbinding geborgd tussen wetenschap en operationele ervaring in de financiële sector.”
<br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/jubileum-veertig-jaar-louis-bolk-instituut-in-stilte-gevierd/" target="_blank">Louis Bolk Instituut viert jubileum van veertig jaar in stilte</a> <br />
<br />
12 oktober 2016<br />
<br />
Het Louis Bolk Instituut maakt in een persbericht bekend dat de viering plaatsvindt met een symposium voor genodigden: “Op woensdag 12 oktober viert het Louis Bolk Instituut zijn 40-jarig bestaan met een jubileumsymposium voor genodigden in Driebergen. Centraal thema is ‘Denken in gezonde systemen’. Key note speaker is Cees Veerman, die zijn visie presenteert op de toekomst van duurzame landbouw in ons voedselsysteem. Directeur Jan Willem Erisman neemt zijn publiek mee in de waarde van systeemdenken voor grote maatschappelijke vraagstukken. Dagvoorzitter is Pieter van Geel, voorzitter van de Raad van Toezicht van het Instituut.” Biojournaal bericht erover.<br />
<br />
Dagblad Trouw besteedt vandaag aandacht aan de jubilaris met een groot tweepagina-artikel: ‘Biologisch-dynamisch laboratorium’. Uitgaande van het Demetercongres op 5 oktober in de Zonnehoeve wordt de stemming gepeild door journalist Emiel Hakkenes. Hij spreekt Peter Brul, in de jaren zeventig biologisch-dynamisch boer in Oost-Groningen, die de twee oprichters van het dan al twee jaar bestaande Louis Bolk Instituut, Ferdie Amons en Jan Diek van Mansvelt, voorstelt om ook systematisch onderzoek te doen naar biologisch-dynamische landbouw. Zij hielden zich namelijk als bioloog van de Universiteit van Amsterdam op eigen initiatief bezig met onderzoek naar de werkzaamheid van homeopathische geneeswijzen. Niet Peter Brul, maar Jan Bokhorst was degene die er startte met landbouwkundig onderzoek, wat nadien de grootste afdeling zou worden.<br />
<br />
Tegenwoordig is het Louis Bolk Instituut geëvolueerd tot, zoals de instelling zelf schrijft, “een internationaal onafhankelijk kennisinstituut ter bevordering van écht duurzame landbouw, voeding en gezondheid. Belangrijke opdrachtgevers zijn onder andere het Ministerie van Economische Zaken, provincies, waterschappen, natuurbeherende organisaties en het bedrijfsleven. Opdrachtgevers waarderen onze integrale visie op duurzame landbouw, voeding en gezondheid en ons vermogen om praktische kennis en adviezen te bieden die leiden tot een duurzame en gezonde groei van mens, dier, plant en bodem. De laatste jaren groeide de belangstelling voor de organisatie vanwege innovatieve concepten rond veerkracht (Positieve Gezondheid en Natuurinclusieve landbouw). Met innovatieve opfoksystemen (zoals kalveren bij de koe) kwam het instituut dit jaar veelvuldig in het nieuws.”<br />
<br />
En hoe zit het met de biologisch-dynamische landbouw? Jan Diek van Mansvelt geeft in Trouw toe dat Nederland in Europa met biologisch nogal achterblijft. “Maar de vooruitzichten blijven steeds beter worden, met steeds meer jonge bewuste consumenten. Het duurzaamheidsbewustzijn groeit. Zo zie ik het doel van het Louis Bolk Instituut mooi dichterbij komen.”<br />
<br />
En Peter Brul zegt: “De biologisch-dynamische boeren zijn inderdaad heel klein in aantal gebleven. Maar ze zijn er nog wel. En het zijn ook vaak kleurrijke, veelzijdige en inspirerende bedrijven, die daarmee ook voortdurend het signaal afgeven dat je als ondernemer voor een heel andere aanpak kunt kiezen, met maatschappelijk gezien heel andere uitkomsten.”
<br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/demeter-magazine-2016-2017-op-papier-en-online/" target="_blank">Demeter Magazine 2016-2017 op papier en online</a> <br />
<br />
13 oktober 2016
<br />
<br />
Stichting Demeter meldt op haar website het verschijnen van het speciale Demeter Magazine 2016-2017:<br />
<br />
“Demeter magazine, unieke krant over biodynamische landbouw en voeding<br />
In vele biologische speciaalzaken is een special van de Krant van de Aarde helemaal in het teken van biodynamische landbouw en voeding beschikbaar. Waar staat het keurmerk Demeter voor? Wie zijn de boeren en tuinders? Wat beweegt hen? Hoe is de bd landbouw ontstaan? Wat zijn de normen en richtlijnen? Kan een in stukjes gesneden Demeter komkommer weer aan elkaar groeien? Lees het en stuur het door. Een unieke uitgave over ‘Vitale voeding uit een levende landbouwcultuur.’”<br />
<br />
Op de website van Krant van de Aarde staan veel artikelen uit dit magazine waarin nog veel meer vragen worden beantwoord:<br />
<br />
“Waar ligt een biodynamisch bedrijf in mijn omgeving? Wie zijn de mensen die onze producten telen? Is biodynamisch voedsel relevant wat betreft gezondheid en vitaliteit? Of vooral voor een vruchtbare aarde? Waar komt het gedachtegoed achter biodynamische landbouw eigenlijk vandaan? Aan wat voor normen moet je voldoen voor iets het Demeter-keurmerk mag dragen? Houden de Demeter boeren de kalfjes bij de koe? Hoe zit het met ons zaadgoed? Woudwezens, bestaan die echt?”<br />
<br />
Artikelen met titels als:<br />
– Zie de boerderij als een levend organisme<br />
– Op Warmonderhof gaan wonen, werken en leren hand in hand<br />
– Werken aan bewustzijn<br />
– De kracht van een levende bodem<br />
– Kalfjes bij de koe<br />
– Landbouwhuisdieren zijn er voor een gezonde bodem<br />
– Meer diversiteit op de akker én in het winkelschap<br />
laten zien waar het in de biologisch-dynamische landbouw om draait.<br />
<br />
Op de website van Demeter is ook een ‘Verslag van het congres LandbouwCultuur van de toekomst’ te vinden: “Was u niet bij ons congres LandbouwCultuur van de toekomst dan kunt u hier het verlag lezen.”<br />
<br />
“Afgelopen woensdag, 5 oktober, hield Stichting Demeter samen met de BD Vereniging en de landbouwsectie van de Antroposofische Vereniging haar jaarlijkse congres in biologisch-dynamische boerderij Zonnehoeve in Zeewolde. Tegen de achtergrond van goede groeicijfers (de BD-landbouw steeg in areaal van 5150 naar 6289 hectare tussen 2011 en 2015) spraken onder meer schrijver Frank Westerman, kaasmaker Jan Dirk van de Voort en landbouwdocente Joke Bloksma over de rol van natuur en cultuur in de BD-landbouw.”<br />
<br />
Het verslag is ook te lezen op Biojournaal. <br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/zegetocht-van-demeter-duurt-voort/" target="_blank">Zegetocht van Demeter duurt voort </a><br />
<br />
15 oktober 2016
<br />
<br />
Demeter is de laatste tijd al volop in het nieuws, maar het eind is nog niet bereikt. Dat blijkt uit het bericht zaterdag 15 oktober op de website van de Volkskrant, met het Demeterlogo prominent in beeld. Het nieuwsbericht is getiteld ‘Slechts elf van negentig keurmerken voor duurzaam voedsel krijgen predicaat “topmerk”’:<br />
<br />
‘De keuze voor duurzaam en verantwoord eten wordt makkelijker. Van de ongeveer negentig keurmerken en logo’s voor duurzame voeding, waarvan de betrouwbaarheid lang niet altijd vaststaat, krijgen er elf het predicaat “topkeurmerk”.’<br />
<br />
En u begrijpt het, tot die elf behoort ook Demeter. Staatssecretaris Martijn van Dam van Economische Zaken gaf voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal de opdracht om uit te zoeken welke keurmerken het hoogst scoren op criteria duurzaamheid (milieu, dierenwelzijn, arbeidsomstandigheden), transparantie en betrouwbaarheid.<br />
<br />
De Volkskrant schrijft: ‘Volgens Milieu Centraal zitten consumenten die duurzaam willen eten met deze elf keurmerken “altijd goed”.’ En, voegt de krant er geruststellend aan toe: ‘Het is niet gezegd dat keurmerken die niet in de top elf staan niet in orde zijn.’<br />
<br />
Ook dagblad Trouw bericht op dezelfde dag ‘Dit zijn de dertien beste voedingskeurmerken’. Hier zijn het er echter twee meer dan in de Volkskrant, verschil moet er zijn. ‘Een overzicht van de dertien beste keurmerken is te vinden op keurmerkenwijzer.nl. Het gaat onder meer om Beter Leven, Demeter, EKO en Fairtrade. Twee van de dertien zijn buitenlandse merken, een uit Duitsland (Naturland biologische vis) en een uit Zweden (KRAV).’<br />
<br />
Als klap op de vuurpijl publiceert NRC Handelsblad op zaterdag 15 oktober in de wijnspecial Lux een artikel van wijnkenner Harold Hamersma dat opent met deze zinnen:<br />
<br />
‘In de wereld van het biologisch-dynamische wijngaardenieren zijn drie namen van belang: Rudolf Steiner, Nicolas Joly en Marc Nomblot. Wie biodynamisch werkt, vermijdt bedrijfsvreemde elementen zoals herbiciden, pesticiden en kunstmest, schreef Rudolf Steiner voor. Hij respecteert fruit- en bladdagen en houdt rekening met kosmische invloeden van de planeten. Kortom, de natuur maakt de wijn. En de mens helpt slechts een handje.’<br />
<br />
Demeter krijgt dus een heel goede pers, de biologisch-dynamische landbouw is nu echt aangekomen in de landelijke media. <br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/antroposofische-wandeling-door-zutphen/" target="_blank">Antroposofische wandeling door Zutphen </a><br />
<br />
17 oktober 2016
<br />
<br />
In Zutphen kun je sinds kort een wandel- en fietsroute doen waarbij je de sporen van de antroposofie in en om Zutphen volgt. Zutphen staat bekend om haar antroposofie en is al langer een geliefde woonplaats voor mensen die zich hiermee verbonden voelen. Initiatiefneemster Sylvie Uenk ging op zoek naar plekken en verhalen die vertellen waarom dit juist in Zutphen zo is ontstaan.<br />
<br />
Alle verhalen hebben een plek gekregen in een wandelroute van ongeveer anderhalf uur door het centrum van Zutphen en een fietsroute van ongeveer een uur door de wijken en buitengebied van Zutphen. Om dit te bereiken sprak Sylvie Uenk onder meer met Maria la Gaaij (oprichtster van de Boekerij), Jonno van der Werf (beheerder van de antroposofische bibliotheek), liep en fietste door stad en ommeland en dook in de archieven. Uenk: “Antroposofie is verweven met Zutphen. Dat merk je aan de stad. De kleurrijke affiches, de hoeveelheid alternatieve therapeuten, het type winkels in de binnenstad, de muzikale activiteiten, de architectuur van gebouwen én, niet te vergeten, het vrijeschoolonderwijs.”<br />
<br />
De route start met het verhaal over antroposofisch huisarts Bos die zich in 1954 vestigde aan de Rozenhoflaan. Het echtpaar Bos ontmoette gelijkgestemden met wie zij de pioniersgroep van antroposofie in Zutphen vormde. In het souterrain van de grote woning startte een kleuterklasje, op zolder kwam een ‘winkeltje’ met natuurlijk spel- en tekenmateriaal, zoals krijtjes van bijenwas en houten speelgoed. Cursussen, lezingen, boekuitleen en een uitgiftepunt voor biologisch-dynamische groenten maakten het geheel compleet. Al snel groeide het initiatief letterlijk uit de voegen en verspreidde de antroposofie zich verder uit over de stad.<br />
<br />
De wandelroute voert naar de omgeving van de Dieserstraat waar zo’n 45 jaar geleden de eerste antroposofische winkels waren. In de binnenstad loop je langs vioolbouwers, spirituele centra en het waterwerk op de IJsselkade. Natuurlijk zijn ook de locaties van het vrijeschoolonderwijs opgenomen in de route. Verder fiets je door verschillende wijken van Zutphen, langs de kerk van de Christengemeenschap, het terrein van de voormalige Kaardebol, natuurspeelplekken, antroposofische woongemeenschappen en langs biologische boerderij Korenblik en biologisch-dynamische landbouwbedrijf Urtica De Vijfsprong. De route is verkrijgbaar bij VVV Zutphen als onderdeel van een tiental themaroutes door de stad. Ideefabriek Achterhoek heeft deze route financieel mede mogelijk gemaakt. <br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/meer-ruimte-voor-vrijescholen/" target="_blank">Meer ruimte voor vrijescholen </a><br />
<br />
17 oktober 2016
<br />
<br />
‘Weinig kansen voor nieuwe basisscholen’, meldt Laura van Baars vandaag op de website van Trouw: “In het kader van de onderwijsvernieuwing is het kabinet een groot voorstander van innovatieve ‘onderwijsvernieuwers’ die iets anders willen proberen. Maar er komen in Nederland nauwelijks nieuwe basisscholen bij. Dit jaar zijn het er tien.”<br />
<br />
Het ministerie is bezig de onderwijswet voor het oprichten van nieuwe scholen te verruimen. De Raad van State buigt zich momenteel over het voorstel. De verwachting is dat scholen zonder godsdienstige oorsprong, maar juist met een specifieke pedagogische of didactische benadering, dan meer kans maken.
Laura van Baars schrijft: “De ‘groeimarkt’ zit nu vooral in islamitische scholen. Die kunnen makkelijk worden opgericht, terwijl de steeds populairder wordende vrije scholen er niet tussen komen.” Met de aangepaste wet zou dit beter moeten kunnen. Maar zekerheid daarvoor is er niet.<br />
<br />
Maar het kan ook op een andere manier. De woordvoerder van staatssecretaris Dekker zegt: “Initiatiefnemers kunnen zich aansluiten bij een bestaand schoolbestuur. Bestaande scholen kunnen ook ‘overstappen’: denk aan een katholieke school die vrijeschool wordt. Maar als mensen zelfstandig nieuwe scholen willen beginnen, dan wordt dat wel makkelijker.”<br />
<br />
De wet is nog niet definitief, daar is de Vereniging van vrijescholen zich zeer bewust. Zij speelt daarop in door betrokkenen bij vrijescholen op te roepen: “Denk mee namens de vrijescholen! Geïnteresseerden uit de dagelijkse praktijk zoals ouders, leraren, schoolleiders, schoolbesturen en vertegenwoordigers van gemeenten zijn van harte uitgenodigd om hierover mee te praten op een bijeenkomst. Deze bijeenkomsten zijn een goede gelegenheid om specifieke problematiek aan te kaarten en ervoor te zorgen dat de beleidsmedewerkers van het ministerie dit meenemen in de ontwikkeling van de wet.” Ze vinden op verschillende plekken in het land in oktober en november plaats.<br />
<br />
Op 1 oktober hield de koepelorganisatie nog een eigen netwerkbijeenkomst waarop betrokkenen zich konden buigen over de mogelijkheden van oprichting of uitbreiding van nieuwe en bestaande vrijescholen. Ook hierbij was het ministerie aanwezig om te leren van de praktijk.<br />
<br />
Van de zomer had Dekker al de toekomstige sluiting van een flink aantal te kleine scholen kunnen voorkomen. Dat zou het gevolg zijn van de nieuwe wet, omdat de specifieke ‘richting’ van scholen niet meer zou meetellen. Maar dat was niet Dekkers bedoeling geweest, schreef Trouw: “Het wetsartikel betekent de redding van menig reformatorische school in de stad, van een flinke groep islamitische scholen, maar ook van vrije scholen en de enige joodse basisschool van Nederland.”<br />
<br />
Uit de praktijk blijkt dat het oprichten van een nieuwe vrijeschool niet eenvoudig is. Een brainstormavond bijvoorbeeld in Oosterbeek in juni maakte dit bijzonder duidelijk. Ook al bestaat er veel belangstelling voor een vrijeschool, hier voor kinderen van 1 tot en met 5 jaar. Niettemin rijzen vrijescholen nog steeds de pan uit, zoals we in juni meldden. De meest recente berichtgeving betreft Almere. <br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/verslag-bijzondere-algemene-ledenvergadering-over-het-pand-riouwstraat/" target="_blank">Verslag bijzondere Algemene Ledenvergadering over het pand Riouwstraat </a><br />
<br />
19 oktober 2016
<br />
<br />
Op donderdagavond 13 oktober waren een kleine honderd leden van de Antroposofische Vereniging naar het Iona-gebouw in Driebergen gekomen om met het bestuur te spreken over de mogelijke verwerving van de Riouwstraat 1-3 te Den Haag. Namens het bestuur van de AViN en de Stichting Euritmie (die eigenaar is) hielden respectievelijk Jaap Sijmons en Bert de Graaff (voorzitters) een toelichting op de beleidsvisie, waarna een gesprek met de leden plaatsvond. Al snel was duidelijk dat er wel bedenkingen waren bij de uitvoering, maar het idee dat de vereniging zich weer ontfermt over het oude verenigingsgebouw vond weerklank bij de meeste aanwezigen. In de latere ledenraadpleging door handopsteken was de zaal vrijwel unaniem voor deze stap.<br />
<br />
In een tweede deel van de avond werden de in het gebouw onder te brengen functies en de daarvoor noodzakelijke aanpassingen beschreven door bestuurslid Stephan Jordan. Architect Yaike Dunselman van 9 Graden Architectuur ging daarop voort en liet in een paar schetsen zien hoe daaraan gestalte kan worden gegeven. Zoals de begane grond, die een betere en meer representatieve ontvangst zal kennen en een verbetering van de verzorging (catering/horeca). Deze plattegrond werd ook in een schets van de nieuwe situatie gevat (ruimtelijke beleving verbouwde begane grond door 9 Graden Architectuur).<br />
<br />
Het is allemaal erg voorlopig, maar geeft wel een idee. Het bestuur vindt een verbouwing van het pand wel noodzakelijk en wil dit besluit niet in de tijd naar voren schuiven. Het moet toch gebeuren en dan beter direct, zodat wij de komende zeven jaar maximaal profijt hebben van het gebouw. Na een tweede ledenraadpleging aan het slot bleek ook een ruime meerderheid van de leden voor een ‘vernieuwbouw’, ook al kost dat circa € 900.000.<br />
<br />
Secretaris Andreas Reigersman lichtte toe hoe de juridische structuur waarschijnlijk wordt. De vereniging zal met de stichting in zoverre samengaan, dat het dagelijks bestuur het bestuur van de stichting zal vormen. Dan kan het bestuurslid dat de portefeuille Riouwstraat zal krijgen (maar dit niet onbezoldigd zal kunnen doen, vanwege de omvang van de klus) vanuit de stichting in dienstverband staan. Bovendien lijkt het fiscaal noodzakelijk tot behoud van onze fiscale ANBI-status (vrijstelling van schenkingsbelasting). Ook de overdrachtsbelasting speelt een rol. Dat is in onderzoek.<br />
<br />
Uit de leden klonk het geluid dat men niet direct van het nut van de tweedeling was overtuigd. Waarom het gebouw niet direct eigendom van de vereniging maken? Het bestuur neemt het nog even terug in beraad.<br />
<br />
Pim Blomaard hield als penningmeester een toelichting op de totale kosten. Wij hebben een solide financiering, indien wij eenmalig gemiddeld genomen een dubbele contributie van de leden ontvangen (ruim € 600.000). Hij zag echter ook enige creativiteit voor zich om aan dit bedrag te komen, als niet alle leden dit kunnen opbrengen. Na de nodige discussie over met name de juridische structuur en de kosten viel aan het slot de raadpleging ook hier in het voordeel van dit financieel plan uit, zij het met minder grote meerderheid dan op de vorige punten.<br />
<br />
Marleen Klinkenberg uit Den Haag vertelde de leden een ‘sprookje’ over de geschiedenis van het huis, zijn bewoners, het eerste antroposofische initiatief binnen haar muren, de vreugde van Willem Zeylmans van Emmichoven toen het eind jaren vijftig gelukt was het pand voor de vereniging te verwerven. Zij heette uit naam van de Riouwstraat reeds alle leden van harte welkom binnen haar muren!<br />
<br />
De vergadering sloot af met een toezegging aan de leden nu snel met een meer uitgewerkt plan te komen langs de lijnen waarmee door de aanwezigen instemming werd getoond.<br />
<br />
<i>Het dagelijks bestuur, Pim Blomaard, Andreas Reigersman, Jaap Sijmons</i>
</blockquote>
We verlaten Motief en gaan verder met nieuwe boeken. Om te beginnen:
<br />
<blockquote>
<a href="http://www.christofoor.nl/boek/9789060385654/uit-de-schoot-der-goden-gebonden-versie" target="_blank">Uit de schoot der goden - gebonden versie</a><br />
<br />
<i>De werkelijkheid van de evolutie</i><br />
<br />
auteur: Rudolf Steiner <br />
prijs: € 24,50 <br />
inhoudsomschrijving:
<br /><br />
Aan het begin van onze kosmische evolutie staat geen Big Bang, maar een door goddelijke wezens uit liefde gebracht offer. Alle materie, alle daarin en daarmee levende schepselen danken hun bestaan aan dit offer. De materie maakt een verdichting door van warmte tot vaste stof, de schepselen die daarbij betrokken zijn, de mensen, raken daardoor gaandeweg los van hun Schepper. Ze worden vrij, dat wil zeggen, ze kunnen zich tegenover hun Schepper opstellen, ze kunnen in Hem geloven, ze kunnen Hem ontkennen, ze kunnen zichzelf als het middelpunt van de schepping gaan beleven. De wereld waarvan ze deel uitmaken is weliswaar een afspiegeling van de goddelijke wereld waaruit zij zijn ontstaan, maar is in zijn minerale toestand van de Schepper afgesnoerd. Alles op aarde vervalt aan de dood, de enige werkelijkheid op aarde. Dan daalt echter Christus, het hoge zonnewezen, af, maakt door zijn opstanding uit de dood de afsnoering ongedaan en geeft de mens de mogelijkheid de verbinding met zijn goddelijke oorsprong te herstellen.
<br />
<br />
Met een nawoord van Hans Peter van Manen.
<br />
2e druk, gebonden, ISBN: 9789060385654 </blockquote>
Maar ook dit:
</div>
</div>
<blockquote>
<a href="http://www.christofoor.nl/boek/9789060388068/waarom-doe-ik-wat-ik-doe" target="_blank">Waarom doe ik wat ik doe?</a><br />
<br />
<i>Menskunde in de praktijk</i>
<br />
<br />
auteur: Jaap van de Weg <br />
prijs: € 16,50
<br />
inhoudsomschrijving: <br /><br />
Ja, waarom doe ik wat ik doe? Meestal doe ik iets zonder erbij na te denken, zeg maar op de automatische piloot. Dat geldt bijvoorbeeld voor het lopen. Daar denk ik niet over na. Ik kijk om me heen of praat met iemand, maar houd me niet met mijn voeten bezig. Wil ik op een andere manier gaan lopen, dan stuit ik op de gewoontepatronen. Waar zit dat patroon en waar zit de wens om te veranderen? Waar komen trouwens die verschillende lagen van het willen vandaan? Hoe zitten we in elkaar?
Dit boek is een verkenning in de menskunde, menskunde in de praktijk, menskunde die kan helpen om jezelf en anderen beter te begrijpen. Het boek geeft je aanknopingspunten om na te denken over je erfelijkheid en ook over een geestelijke wereld en ervaringen na de dood. Het mensbeeld achter dit boek stamt uit het boek Theosofie van Rudolf Steiner. Hij schreef het in 1904 en het is het lijfboek van de auteur. Jaap van de Weg ‘vertaalde’ het in de taal van de eenentwintigste eeuw en het boek staat vol eigen ervaringen, en ervaringen van mensen uit zijn praktijk.<br />
<br />
1e druk, paperback, 14 x 20 cm, ISBN: 9789060388068 </blockquote>
</div>
Op het einde kom ik weer terug op boeken, maar eerst wat anders. Iets meer medisch. Het vervolg van Hugo Verbrugh op de vorige keer. Dit is van 10 oktober:
<br />
<blockquote>
<a href="https://www.desteronline.nl/hoop-doet-leven-en-empathie-werkt-echt/" target="_blank">‘Hoop doet leven’ en empathie werkt echt</a><br />
<br />
Vorige week had ik hier een pissig stukje over een artikel in NRC Handelsblad van 3 oktober: desteronline.nl/waarschuwende-bijsluiter-nrc-handelsblad-3-oktober-2016. Dat artikel was geschreven door Maarten Boudry (1984, Vlaams filosoof, docerend lid van de vakgroep Wijsbegeerte en Moraalwetenschap aan de Universiteit Gent), en ging over homeopathie en maakte me om twee redenen uitzonderlijk kwaad. Het was op afstand het domste stukje tekst dat ik ooit over homeopathie heb gelezen en, ik begreep ten eerste niet hoe zoiets kon verschijnen in een krant die toch nog steeds als kwaliteitskrant geldt, en ten tweede niet hoe iemand die zó redeneert aan een normale Nederlandstalige universiteit kan werken.<br />
<br />
Intussen zijn we een paar dagen verder en is de ergste woede ietwat verdampt. Ook is intussen op de Opiniepagina van NRC Handelsblad op 8 oktober onder het kopje ‘Filosoof blijft in cocon’ een brief gepubliceerd van dr. Ruth Seldenrijk [mij niet persoonlijk bekend] die mij ernstig aanspreekt. Ik kopieer hem in zijn geheel:<br />
<br />
‘De meeste rupsen spinnen een cocon om zichzelf te beschermen. Ze zoeken een geschikt plekje en spinnen zich dan in en blijven ongeveer waar ze zijn. Een analogie van de illusie van een jeugdige hoogleraar filosofie. Maarten Boudry weet het: “Homeopathie is veilig, het geloof erin gevaarlijk” (NRC 3/10). Heeft de filosoof geen gevaarlijk geloof? Het is een illusie dat je het natuurlijke proces van rups naar vlinder kunt wegredeneren door het een geloof te noemen. Het is een illusie het wetenschappelijk vastgestelde effect van een homeopathische interventie bij bijvoorbeeld dieren en zelfs celkweken geloof te noemen. Het is een illusie dat je binnen een filosofische cocon zou kunnen weten wat geloof is. Het is een feit dat noch rups, noch patiënt, noch homeopathie hier hoeven wakker te liggen van een dergelijke zichzelf in een cocon ingespind hebbende filosoof.’<br />
<br />
Mede hierdoor weer wat aangemoedigd, durf ik nu te proberen ‘sine ira et studio’, zo goed mogelijk ‘zonder boosheid en obsessieve preoccupaties’, samen te vatten wat mij over dit onderwerp zo intens beweegt. Ik maak een korte reconstructie.<br />
<br />
De zaak begon een maand of drie geleden. Toen kwam in het nieuws hoe een Duitse Heilpraktiker in de buurt van Venlo, net over de grens, ook Nederlandse kanker-patiënten had behandeld op een manier die in Nederland terecht wettelijk verboden is. Dat zorgde begrijpelijkerwijs voor enige rumpus [= reuring, opschudding, heftig debat (red)]. Twee auteurs, beiden hoogleraar aan een Nederlandse universiteit, gaven naar aanleiding daarvan commentaar in NRC Handelsblad. <br />
<br />
Op 9 augustus stelde Suzanne van de Vathorst, medisch ethicus: ‘Sommige patiënten willen nu eenmaal strijdend ten onder’. Naar aanleiding van het bericht ‘De politie onderzoekt een omstreden Duitse kliniek’, stelde zij de vraag ‘Moeten patiënten worden beschermd tegen de hoop die dit circuit biedt?’ 23 september borduurde Peter Jan Margry, etnoloog, UvA, in NRC Handelsblad hierop voort: ‘Vooral hoogopgeleiden bezoeken een alternatieve genezer – Alternatieve therapieën hebben het tij mee: zo’n miljoen gebruikers, vaak hoogopgeleid.’ en gaf een goed onderbouwd ontkennend antwoord op de retorische vraag ‘Zijn dat allemaal naïeve idioten?’ Het waren allebei NRC Handelsblad-waardige artikelen: helder, evenwichtig, genuanceerd, goed gedocumenteerd – en potentieel aanleiding voor serieuze, creatieve discussie.<br />
<br />
En toen kwam dus deze Vlaamse filosoof: NRC artikel (betaalmuur, 5 artikelen gratis)<br />
<br />
Wat hij in dat artikel aan de orde stelt, laat zich niet samenvatten, want hij ‘stelt’ niets. Zijn artikel is alleen een quasi-ludiek woordenspelletje van hetzelfde soort als het dijenkletsertje over de vraag waar in Europa de grootste patat-kraam staat. Lees het zelf maar na en huiver. Dankzij het digitale format van deze tekst kan dat met een simpel klikje zó geregeld worden: desteronline.nl/category/columns/hugo-verbrugh<br />
<br />
En intussen heeft Boudry mij de eer gegeven te reageren op mijn Ster-stukje; desteronline.nl/waarschuwende-bijsluiter-nrc-handelsblad-3-oktober-2016/#comment-3075<br />
<br />
Hoe nu verder? Ik weet niet beter dan de lezer te verwijzen naar het boek ‘Al te naïeve geneeskunde? Materiaal voor de vorming van een oordeel over alternatieve geneeswijzen’. Het is intussen 16 jaar oud en al lang uitverkocht maar nog steeds actueel; een digitale versie krijgt de lezer die mij (hugo@verbrugh.nl) daarom vraagt. Ultrakort samengevat en up to date gebracht: homeopathie en andere zogenaamde ‘alternatieve geneeswijzen’ helpen niet alleen vaak, maar werken soms echt wel, afhankelijk van wie ze toepast. Het is allemaal een kwestie van empathie. Empathie is sinds kort een super-modewoord. Iedereen gebruikt het, niemand weet wat het precies is, laat staan hoe het werkt. Om dat te begrijpen is echt een nieuw denkraam nodig, een niet zogenoemd ‘paradigma’.<br />
<br />
En daar wordt aan gewerkt – maar niet in de filosofie (en zeker niet in die van de Universiteit Gent), en ook niet in de reguliere geneeskunde, want de werking van empathie past op geen enkele manier in het nu gangbare verdienmodel van de gezondheidszorg.<br />
<br />
Een waarlijk revolutionair boekje waarin dit even besproken wordt, verscheen een paar maanden geleden van de hand van de kort tevoren overleden kinderarts Charles de Monchy: ‘De derde revolutie in de geneeskunde’ (Uitgeverij Milinda / De Driehoek).<br />
<br />
Zijn stelling is dat wij thans een revolutie in de geneeskunde meemaken. Na de indrukwekkende successen van het natuurwetenschappelijke medische model wordt de geneeskunde steeds nadrukkelijker geconfronteerd met vragen waarop zij het antwoord schuldig moet blijven, zoals de invloed van psychosociale factoren, onbegrepen ziekten, de mogelijkheid om door gerichte wilsinspanning autonoom geachte lichaamsfuncties te beïnvloeden. Het gangbare medische model zal ingrijpend moeten worden bijgesteld.<br />
<br />
Het is een must voor wie echt iets wil begrijpen van wat nu in de geneeskunde plaatsvindt. Ik heb de Kralingse Boekhandel Amesz aanbevolen dit boek in voorraad te nemen.<br />
<br />
En oh ja, voordat ik het vergeet: de grootste patatkraam van Europa staat op de grens van Nederland en Frankrijk.<br />
<br />
<i>Hugo Verbrugh</i></blockquote>
</div>
Dit was nog niet het laatste, want eergisteren volgde:
<br />
<blockquote>
<a href="https://www.desteronline.nl/onduidelijkheid-rond-levenseinde-eerste-aflevering/" target="_blank">Onduidelijkheid rond het levenseinde, eerste aflevering</a><br />
<br />
Dat was groot nieuws, medio vorige week. ‘Kabinet wil onduidelijkheid rond levenseinde wegnemen’, luidde de kop boven een groot artikel in NRC Handelsblad van donderdag 13 oktober. Dat is erg kort door de bocht geformuleerd, en het is een veelzeggend onduidelijke formulering, maar waar het inhoudelijk om gaat, werd meteen óverduidelijk. Het gaat over een nieuw initiatief van het kabinet inzake een variant van een oud, essentieel probleem, namelijk de vrijwillige levensbeëindiging onder de naam euthanasie. Over sommige aspecten daarvan is veel onduidelijkheid en daar wil het kabinet een einde aan maken.<br />
<br />
Het nieuwe zit ’m erin dat nu de twee bij dit thema betrokken ministers, Schippers (Volksgezondheid, Welzijn en Sport, VVD) en Van der Steur (Veiligheid en Justitie, VVD), komen met een pleidooi voor ‘aanvullende wetgeving waarmee ouderen uit het leven kunnen stappen wanneer zij dat leven ONDANKS GOEDE GEZONDHEID ervaren als een te zware last of geen mogelijkheden meer zien tot een ZINVOL BESTAAN.’<br />
<br />
Zoals het hier staat, stond het ook in NRC Handelsblad. De hoofdletters in het citaat heb ik aangebracht; dat is de kern van het nieuwe. We waren in Nederland gewend geraakt aan het feit dat artsen een ongeneselijke of anderszins zeer ernstig zieke patiënt zó mogen behandelen dat hij, ietwat omfloerst gezegd, ‘uit zijn lijden verlost wordt’.<br />
<br />
Dat artsen soms zo handelen, is op zichzelf zo oud als de wereld. Maar praktisch altijd gaat het dan volgens het Franse gezegde ‘Cela se fait, cela ne se dit pas’: iedereen doet en iedereen weet van iedereen dat die het ook doet, maar we praten er niet over. Alleen in de wandelgangen wordt er soms terloops iets over gezegd.<br />
<br />
In Nederland zijn we daar tegenwoordig relatief openhartiger over. Dat wordt door velen als relatief goed gezien. Verpleeghuisarts-filosoof Bert Keizer schrijft daar wijs en genuanceerd over in ‘Tumult bij de uitgang – Lijden, lachen en denken rond het graf’ (Lemniscaat Rotterdam, 2013).
Bijzonderheden over het hoe en wat van euthanasie, komen geregeld ter sprake in de media, maar over euthanasie gaat dit initiatief van het kabinet juist niet. Nu gaat het alleen om een plan voor een nieuwe wettelijke regeling die bedoeld is om allerlei criteria die nu gelden voor legitieme euthanasie te omzeilen. Terminale ziekte, ondragelijk lijden en aanverwante voorwaarden vervallen nu. ‘Zelfs een stapeling van ouderdomsklachten die leiden tot een ondraaglijk leven’ hoeft niet meer. Het is bedoeld voor ‘Gezonde mensen, die desondanks het leven niet meer zien zitten’ (NRC Handelsblad). Het probleem staat bekend onder de naam ‘voltooid leven’.<br />
<br />
Het plan riep, zoals te verwachten, veel en ernstige en zwaarwegende reacties en commentaren op. Over één aspect heb ik nergens iets gelezen of gehoord – noch in de media noch in de toelichting van de kant van de initiatiefnemers. Ik bedoel de kwalificatie van vrijwillige levensbeëindiging zoals die wordt genoemd in de opening van het klassieke essay ‘De mythe van Sisyphus’ van Albert Camus (1942): ‘Er bestaat maar één werkelijk ernstig filosofisch probleem: dat is de zelfmoord’. En er kan geen misverstand over zijn: daar gaat het om in dit plan van de twee ministers. Moord met uitdrukkelijk voorbedachten rade. Dat de dader dezelfde persoon is als de moordenaar, doet in eerste instantie minder ter zake.<br />
<br />
Die aanhef van het essay van Camus is een opmerkelijk begin, stelt Esther Wit, afgestudeerd aan de Universiteit voor Humanistiek, hoofdredacteur van de Humanistische Canon, ‘al was het maar omdat we bij filosofie eerder aan zaken als waarheid en ethiek denken, dan aan zelfmoord’:
http://www.humanistischecanon.nl/existentialisme/camus__mythe_van_sisyphus.<br />
<br />
Dat laatste is zeker waar. Maar Esther Wit maakt een voorbehoud. Ik herhaal het IN HOOFDLETTERS: ‘We denken bij filosofie EERDER aan zaken als waarheid en ethiek, dan aan zelfmoord’. Sommige filosofen, vooral zij die het absolute nulpunt van de filosofie proberen te vinden, denken dan aan iets anders en kiezen als eerste thema de vraag ‘Waarom is er iets, en niet veeleer niets?’<br />
<br />
Die vraag is niet te beantwoorden. Daarover zijn alle filosofen het eens. Juist dat maakt hem zo oer-filosofisch, redeneren sommigen. En als je die filosofische oer-vraag verbindt met wat volgens Camus het enige waarlijk serieuze probleem van de filosofie is, komt er een belangwekkende vraag op tafel die tegelijk oer-filosofisch EN wèl te beantwoorden is: ‘Waarom BEN IK er, en ben ik er niet NIET?’<br />
<br />
Op die vraag hebben velen een antwoord gegeven. Eén ervan luidt: ‘Omdat mijn medemensen niet zonder mij kunnen’. Een ander antwoord luidt: ‘Die vraag moet je anders stellen. Eigenlijk ben ik, en is evenzo ieder mens, er afwisselend wel en niet’. Zó kom je dan op de reïncarnatie – ook een belangrijk onderwerp in de filosofie.<br />
<br />
Enzovoort. Via via kom je, wanneer je echt goed redeneert, vanuit die openingszin van Camus vanzelf op de hele filosofie. En in de ruim zeventig jaar die sinds de publicatie van dat essay verstreken zijn, heeft de empirische wetenschap zoveel vooruitgang geboekt, dat ook daar zwaarwegende argumenten te vinden zijn die maken dat het ‘voltooid leven’ probleem fundamenteel anders benaderd moet worden dan in de toelichting bij dit plan beschreven is.<br />
<br />
Zelfs maar een aanduiding van die fundamenteel andere benadering van het plan van Edith Schippers en Gerard Adriaan van der Steur heb ik, zoals al gezegd, nergens gehoord of gelezen. Kennelijk hebben deze twee initiatiefnemers zelf in hun toelichting niets in die richting gezegd. Dat getuigt van laakbare onwetendheid en erger.<br />
<br />
Daarom doet zich in de voorgenomen aanpak van het ‘voltooid leven’ probleem door het kabinet een variant voor van de zaak die was aangespannen door klimaatorganisatie Urgenda en die op 24 juni 2015 zijn voorlopig beslag kreeg. De rechter in Den Haag heeft toen bepaald dat de Nederlandse Staat in 2020 de uitstoot van het broeikasgas CO2 met ten minste 25 procent moet hebben teruggebracht ten opzichte van het niveau in 1990. De rechter was van oordeel dat de Staat een ZORGPLICHT heeft voor de bescherming en verbetering van het leefmilieu.<br />
<br />
‘Zorgplicht’ van de Staat: dat is ook hier in het geding. Mensen moeten vrij zijn om hun eigen leven te beëindigen, maar de overheid mag dat niet faciliteren door alle kennis en wijsheid die daarover in de filosofie en de wetenschap leeft, dood te zwijgen.<br />
<br />
Het plan van de beide ministers lijkt voorlopig geen schijn van kans te maken. Volgens veel commentatoren is het ook alleen bedoeld als stunt in de aankomende verkiezingscampagne. Maar als het op langere termijn serieus lijkt te worden, overweeg ik om, net als Urgenda in verband met de de uitstoot van het broeikasgas CO2, de Staat bij de rechtbank aan te klagen wegens bedrieglijke voorlichting.</blockquote>
Ik vond dit op de website van Antroposana, het is de vaste column van Peter Staal in het blad ‘Stroom’:
</div>
<blockquote>
<a href="https://www.antroposana.nl/stroom-2016-3-colum-peter-staal-5" target="_blank">Nep of echt?</a><br />
<br />
11 oktober 2016<br />
<br />
<i>Column door Peter Staal. Peter Staal is antroposofisch huisarts</i><br />
<br />
In de tijd dat ik studeerde was het ongepast om je met alternatieve geneeskunde bezig te houden. Toch was men na de studentenrevolutie op universiteiten wel wat gewend, een student die een doctoraalscriptie over antroposofische geneesmiddelen wilde maken kon er ook nog wel bij. Ook al was de werking van alternatieve therapieën, zo wist men zeker, gewoon te danken aan het placebo-effect. Placebo betekent: je nept de patiënt. Die denkt dat hij een geneesmiddel krijgt en alleen al door die gedachte gaat het beter.<br />
<br />
Het eerste boek dat ik voor mijn doctoraalscriptie las was een boek over geneesmiddelenonderzoek. Daarin werd het placebo-effect behandeld (Kienle: Artzneimittelsicherheid und Gesellschaft).<br />
<br />
Nu is het placebo-effect een lastig probleem, maar wel te snappen, immers: we weten allemaal dat ziekte niet iets op zichzelf staands is, maar dat de ziektebeleving bepaalt hoe ziek iemand is. Als je heel ziek bent, en je hoort ineens dat er iets belangrijks gebeurd is, kun je je toch even inspannen. Als je pijn hebt maar je hebt iets te doen waarvoor je je moet concentreren, ervaar je toch ineens minder pijn.<br />
<br />
Collega’s die mij indertijd uitmaakten voor iemand die alleen maar met placebo-effect werkte, antwoordde ik steevast dat zij dat dan ook maar moesten doen, dan hadden ze voor hetzelfde effect minder chemisch gefabriceerde middelen nodig. Uit onderzoeken blijkt echter dat de antroposofische geneeskunde minstens zo goed is als reguliere zorg bij bepaalde aandoeningen (Josien Bensing in Medisch Contact 2006) en in ieder geval goedkoper.<br />
<br />
Hoe verklaar je dan het placebo-effect? Die vraag heeft me wel beziggehouden.<br />
<br />
Er zijn auteurs die menen dat het placebo-effect helemaal niet bestaat, maar opgeroepen wordt door de manier van onderzoek. Hoe ‘blinder’ je onderzoekt, hoe meer nepreacties je krijgt. Omgekeerd blijkt dat als patiënten veel vertrouwen in de voorschrijvend arts hebben het gemeten effect van het geneesmiddel ook beter is. Dit effect is er ook zonder dat vertrouwen, maar het werkt beter met dat vertrouwen. Dat is de reden waarom je eigenlijk niet van placebo-effect, maar van vertrouwens-effect zou moeten speken. Ook daar is onderzoek naar gedaan. Het blijkt dat communicatieve vaardigheden en vertrouwen dat de arts en de patiënt aan elkaar schenken concreet helend werken. Met andere woorden: als ik als arts mijn best doe en de patiënt heeft daarin vertrouwen, dan heeft dat een concreet helend effect op zijn aandoening. Er is helaas niet zo veel onderzoek gedaan naar de werkzaamheid van antroposofische geneesmiddelen, maar de onderzoeken die er liggen geven mij veel vertrouwen in onze methodes en middelen. Zo is het cirkeltje rond en wat mij betreft het placebo-effect wel behoorlijk gerelativeerd.<br />
<br />
De antroposofische geneeskunde is minstens zo goed als reguliere zorg bij bepaalde aandoeningen (Ipcoss, onderzoek van Hamre et al. 2010) en in ieder geval minder prijzig (Baars en Koreman, hogeschool Leiden 2014). Deze duurzame geneeskunde maakt gebruik van relatief goedkope technieken: gesprek, kennis, vertrouwen en een goed product uit de apotheek van de natuur. Daarbij is niets nep.</blockquote>
Dan vond ik ook nog deze tekst op de website van Podium voor praktijkgericht onderzoek:
</div>
<blockquote>
<a href="http://www.podiumpraktijkgerichtonderzoek.nl/onderzoeksthema/antroposofische-gezondheidszorg/" target="_blank">Lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg</a><br />
<br />
De antroposofische gezondheidszorg bestaat al sinds begin vorige eeuw, heeft een hoge patiëntwaardering en een schat aan ervaringskennis en -deskundigheid opgebouwd, maar loopt qua hedendaagse eisen van professionalisering achter.<br />
<br />
Door overheden, zorgverzekeraars en zorginstellingen wordt er zowel nationaal als internationaal toenemend om bewijzen van de werkzaamheid, kwaliteit en veiligheid gevraagd. De antroposofische gezondheidszorg is in veel gevallen nog te weinig in staat om voldoende wetenschappelijke bewijzen te kunnen overleggen. De consequentie hiervan is dat de beschikbaarheid van de antroposofische therapieën in het gedrang komt. De druk van het leveren van voldoende bewijzen heeft de antroposofische gezondheidszorg de afgelopen jaren sterk in beweging gebracht. Inmiddels staat het onderzoek nationaal en internationaal hoog op de beleidsagenda’s.<br />
<br />
Sinds 2007 heeft het lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg een volwaardige plaats gekregen in Hogeschool Leiden. Hogeschool Leiden is voor de hand liggend vanwege haar historische band met vanuit de antroposofie geïnspireerde opleidingen (o.a. Kunstzinnige Therapie).<br />
<br />
Het lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg richt zich als enige lectoraat in Nederland op het kennisdomein van de antroposofische gezondheidszorg. Dankzij een netwerk met internationale, reguliere en antroposofische onderzoeksinstellingen die zich bezighouden met onderzoek naar de antroposofische gezondheidszorg, beschikt het lectoraat over de meest recente (internationale) kennis en onderzoeken.<br />
<br />
Het lectoraat werkt nauw samen met het antroposofische gezondheidszorg-werkveld en werkt aan praktijkproblemen door middel van praktijkgericht onderzoek, gericht op de volgende drie centrale categorieën:<br />
<br />
1. het aantonen van effectiviteit en veiligheid,<br />
2. het leveren en ontwikkelen van optimale kwaliteit, en<br />
3. het verbeteren van de communicatie over antroposofische gezondheidszorg.<br />
<br />
De expertise van het lectoraat wordt tevens, ook in samenwerking met andere lectoraten van Hogeschool Leiden, ingezet om een bijdrage te leveren aan de antroposofische gezondheidszorg opleidingen (met name de opleiding Kunstzinnige Therapie van Hogeschool Leiden) en aan het helpen oplossen van de actuele problemen in de (reguliere) gezondheidszorg, die voor grote uitdagingen staat. Bezuinigingen zijn hard nodig, maar mogen niet ten koste gaan van kwaliteit, toegankelijkheid en innovatie van de zorg. Dit leidt tot ontwikkelingen in de richting van: health promotion (‘gezondheid bevorderen’), het invoeren van ‘stepped care’ (‘eerst lichtere behandelmethoden in de eerstelijnszorg’), terugbrengen van medicijngebruik en stimuleren van patiëntencompetentie en zelfmanagement.<br />
<br />
<a href="https://www.hsleiden.nl/antroposofische-gezondheidszorg/over-antroposofische-gezondheidszorg" target="_blank">Lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg</a></blockquote>
Om het niet te ingewikkeld te maken, en niet te veel (en ook om op boeken terug te komen), eindig ik vandaag met het gisteren bij News Network Anthroposophy Limited (NNA) verschenen artikel:
</div>
<blockquote>
<a href="http://www.nna-news.org/de/nachrichten/artikel/gesamtausgabe-von-rudolf-steiner-geht-ihrer-vollendung-entgegen-2591/" target="_blank">Gesamtausgabe von Rudolf Steiner geht ihrer Vollendung entgegen</a>
<br />
<br />
Das Archivmagazin hat erstmals einen Überblick in die noch ausstehenden etwa 53 Bände der angestrebten 400 Bände der Rudolf Steiner Gesamtausgabe gebracht. Damit will das Archiv Transparenz schaffen.
<br />
<br />
<i>Von NNA-Korrespondent Wolfgang G. Vögele</i><br />
<br />
Schon zu Lebzeiten von Rudolf Steiner hatte die Bibliographie seiner Werke einen aus der Sicht mancher Kritiker beängstigenden Umfang erreicht. 1921 stellte der Orientalist Hans Heinrich Schaeder mit einem gewissen Unbehagen fest: “Der Sechzigjährige arbeitet, agitiert, schreibt unermüdlich”. <br />
<br />
Was hätten diese Kritiker erst zum Umfang der Rudolf Steiner Gesamtausgabe gesagt? Derzeit geht sie ihrer Vollendung entgegen und wird mit über 400 Bänden eine der größten Gesamtausgaben eines einzelnen Autors sein. <br />
<br />
Wie die Rudolf Steiner Nachlassverwaltung in ihrem neuen “Archivmagazin” mitteilt, soll das publizistische Großunternehmen “Gesamtausgabe” (GA) zum 100. Todestag der Gründergestalt (2025) abgeschlossen sein. Das “Magazin” bringt erstmals einen Überblick in die noch ausstehenden etwa 53 Bände der GA und legt zugleich die Editions-Kriterien offen. Die Ausführlichkeit, mit der das geschieht, ist kennzeichnend für eine Politik der Transparenz, die Dr. David Marc Hoffmann, seit Herbst 2012 Leiter des Steiner Archivs, verfolgt. <br />
<br />
Die Herausgeber des Mammut-Projekts begannen schon vor vielen Jahrzehnten, das Gesamtwerk zu sichten, um es der Öffentlichkeit als bedeutendes Kulturerbe zur Verfügung zu stellen. Damit erfüllen sie einen Auftrag der Alleinerbin Marie Steiner, die 40 Jahre lang als Herausgeberin tätig war und 1943 den Nachlassverein gegründet hatte. <br />
<br />
Freilich will die GA keine kritische, sondern eine mit den notwendigsten Kommentaren versehene “Lese- und Studienausgabe” sein, die den Bedürfnissen der anthroposophischen Bewegung und deren Interessenten Rechnung trägt. Unabhängig davon erscheint seit 2013 eine “kritische” Edition der Schriften Steiners, herausgegeben von Christian Clement im renommierten Fachverlag Holzboog in Stuttgart, der u.a. auch die Werke des Philosophen Schelling herausgibt.
Aber auch diese ist noch nicht die “endgültige” Ausgabe, denn das Ideal wäre aus wissenschaftlicher Sicht eine “kritische Gesamtausgabe”, deren Realisierung allerdings die Hinzuziehung externer Fachleute und öffentliche finanzielle Unterstützung erfordern würde. <br />
<br />
<i>Editionsgeschichte</i> <br />
<br />
Im ersten Teil des Magazins gibt Hoffmann einen Überblick über Geschichte und Gestalt der Gesamtausgabe. Rechnet man die Vorgeschichte mit ein, die 1908 mit der Begründung des Philosophisch-theosophischen Verlags in Berlin begann, so dauert die Editionsgeschichte von Steiners Werk schon 108 Jahre. Auch die Themen “Schutzfristen” und “digitaler Lesesaal” werden erörtert. <br />
<br />
Hoffmann stellt die noch ausstehenden, in Planung begriffenen Bände vor. Einige Inhalte dieser Bände können hier nur stichwortartig genannt werden:
Übersetzungen aus dem Alten und Neuen Testament, öffentliche Vorträge während des Weltkriegs, die 1922 gehaltenen Vorträge der berühmten Wolff & Sachs-Tourneen, und der häufig nachgefragte, wegen mangelhafter Mitschriften aber bisher zurückgestellte Berliner Vortragszyklus “Das Christentum als mystische Tatsache” (1901/02) usw. <br />
<br />
Aus dem Nachlass sind die “Briefe” besonders interessant: Sie enthalten nicht nur persönliche, sondern auch weltanschauliche Aussagen und bilden somit eine wichtige Ergänzung zu den Schriften und Vorträgen. Die bisher erschienenen Briefbände sind unvollständig und erfüllen heutige Editionskriterien nicht. Deshalb sollen die insgesamt 1.800 erhaltenen Briefe von Steiner erstmals vollständig in 6 Bänden erscheinen. <br />
<br />
Dagegen werden die etwa zwölftausend Briefe an Steiner nicht in die GA aufgenommen, weil sie nicht Teil seines Werkes sind. Ihr Abdruck würde “mehrere Dutzend Bände füllen”, was auch eine ökonomische Unmöglichkeit darstellen würde. Allerdings sollen Gegenbriefe, soweit noch vorhanden, wenigstens erwähnt, zitiert oder paraphrasiert werden. Spezielle Briefwechsel (wie sie teilweise schon vorliegen) sollen in Forschungsbänden außerhalb der GA ihren Platz finden, wo sie besser kontextualisierbar sind. <br />
<br />
Aus der Abteilung “Vorträge” sind noch 13 Bände der öffentlichen und 10 Bände der Mitliedervorträge zu edieren. Von den Vorträge zu einzelnen Lebensgebieten fehlen noch drei Bände zur Eurythmie, zwei über bildende Künste und zwei über soziale Fragen. Auch sind Nachträge aus dem künstlerischen Werk vorgesehen.
Wie den Briefen kommt auch den rund 622 Notizbüchern und etwa 7. 044 Notizzetteln Steiners ein hoher Stellenwert im Gesamtwerk zu. Sie sollen vollständig digital veröffentlicht werden, was jedoch angesichts des hohen editorischen Aufwandes (Kommentierung) bis zum Jubiläum 2025 nur teilweise geschehen kann. Als “Vorschau” werden zwei gedruckte Auswahlbände erscheinen. <br />
<br />
<i>Appell</i> <br />
<br />
Die Vollendung der GA wird auf 7 Millionen Franken veranschlagt. Marc C. Theurillat richtet einen “innigen Appell” an die potentiellen Geldgeber, Privatpersonen und Stiftungen, von denen schon einige Zusagen vorliegen. Durch ihre Spenden wirken sie mit an dem Ziel, das Steiner in seiner Autobiographie einmal als das “Hineinstellen der Anthroposophie vor das Bewußtsein der heutigen Zeit” bezeichnete. <br />
<br />
Sie verhindern damit, dass Steiners Werk “auf unabsehbare Zeit Fragment bleibt”. In einem eigenen Kapitel stellt der Editionsrat die Editionsrichtlinien als für die Herausgeber verbindliche Basis vor. <br />
<br />
Der zweite Teil des Magazins befasst sich mit dem künstlerischen Nachlass Steiners und dokumentiert die in den letzten Jahren immer enger gewordene Kooperation zwischen Goetheanum und Nachlassverwaltung, zweier aufgrund historischer Entwicklungen früher strikt getrennten arbeitenden Institutionen. <br />
<br />
In den letzten Jahrzehnten traten die künstlerischen Anregungen Steiners, aber auch dessen eigene Skizzen verstärkt in den Fokus der Öffentlichkeit. Ein Pionier dieser Entwicklung ist Prof. Walter Kugler, der Steiners Wandtafelzeichungen publik machte und sie in den größten Museen der Welt ausstellte. <br />
<br />
Seiner Initiative sind auch die zum 150. Geburtstag Steiners entstandenen großen Ausstellungen zu verdanken. Allmählich wird die anthroposophische Kunst als eigenständige Strömung anerkannt, nachdem sie der offizielle Kunstbetrieb lange ignoriert hat. <br />
<br />
Bodo von Plato, Vorstandsmitglied am Goetheanum, setzt sich dafür ein, dass das Kulturerbe Steiners zukünftig “als wesentlicher Teil der in und um Basel entstehenden Kultur- und Museumslandschaft” zur Geltung gebracht wird. So sei vorgesehen, die reichhaltigen Sammlungen der Fachleute Heide Nixdorf und Reinhold J. Fäth in die Goetheanum Kunstsammlung zu integrieren. <br />
<br />
Bekanntlich hat Fäth in seinem großen Ausstellungskatalog “Aenigma. Hundert Jahre anthroposophische Kunst” (2015) dokumentiert, was von Steiners Anregungen in die allgemeine Kunstwelt eingeflossen ist. <br />
<br />
<i>Konkreter Schritt </i><br />
<br />
Die Integrierung der beiden Sammlungen markiert einen ersten konkreten Schritt auf dem Weg, “wie künftig am Goetheanum ein unseren besonderen Anforderungen entsprechendes Museum entstehen kann” – als ein “der breiteren wie einer professionellen Öffentlichkeit zugänglicher Ort anthroposophisch inspirierter Kunst”.
Unter der Leitung von Johannes Nilo, Leiter der Dokumentation am Goetheanum, wurde die fachgerechte Konservierung und Aufbereitung der Kunstsammlung, die neben Steiners künstlerischem Nachlass auch Werke anthroposophischer Künstler umfasst, in Angriff genommen. <br />
<br />
Zu den bereits angelaufenen Maßnahmen gehört beispielsweise die grundlegende Inventarisierung der zur Zeit in mehreren Gebäuden untergebrachte Sammlung, die nicht nur künstlerische Arbeiten Steiners, sondern auch seiner Schüler umfasst. <br />
<br />
Nilo begreift das Museum als einen Ort der Identitätsbildung in einer globalisierten Welt. Er weist auf eine zukunftsträchtige Dimension des Museums hin, die über Konservierung und kunstwissenschaftliche Erforschung bis zur neuen “Impulsierung” der Betrachter reiche. <br />
<br />
Archivmagazin. Beiträge aus dem Rudolf Steiner Archiv Nr. 5, August 2016, “Die Rudolf Steiner Gesamtausgabe. Aktueller Stand und Abschlussplanung”. Basel: Rudolf Steiner Verlag 2016, 197 Seiten, zahlreiche Abbildungen. 22.80 EUR. </blockquote>
</div>
Michel Gastkemperhttp://www.blogger.com/profile/11703149973290737335noreply@blogger.com5tag:blogger.com,1999:blog-8949960496173157471.post-91501098029615149362016-10-09T15:18:00.000+02:002016-10-09T19:39:57.037+02:00Nieuwsbronnen<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhI4Cc-CyhnlNdaUv6-LDQzS_HT6nToAQFOTSB9hb0qqPEy5KPJ2SDL43zAMZP7xSx3Z0ZeTgyPvXSLDsZpcw-InsoknVStKIuQIY2mVurVKWLj4btVc_MIas4qvWBZUv1hjp_w3Askyu76/s1600/P9130143.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhI4Cc-CyhnlNdaUv6-LDQzS_HT6nToAQFOTSB9hb0qqPEy5KPJ2SDL43zAMZP7xSx3Z0ZeTgyPvXSLDsZpcw-InsoknVStKIuQIY2mVurVKWLj4btVc_MIas4qvWBZUv1hjp_w3Askyu76/s400/P9130143.JPG" width="400" /></a></div>
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br /></div>
Zijn we zomaar weer vier weken verder... De laatste keer was <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2016/09/bos.html" target="_blank">‘Bos’</a> op zaterdag 10 september, gewijd aan die beroemde vijftiende verjaardag een dag later. Hoewel daar nog veel meer over te zeggen zou zijn, laten we dat nu maar even achter ons. Eerst maar eens wat zich recent heeft voorgedaan, in de afgelopen tijd. Dan zal ik beginnen met het gebruikelijke rondje nieuwsbronnen: eerst Motief en Antroposofie Magazine, vervolgens AntroVista. Daarna zien we wel verder.<br />
<br />
In chronologische volgorde. De links zijn in het originele bericht aangebracht, niet in deze kopie hier. Ook voor foto’s en zo zult u er zelf naartoe moeten surfen.
<br />
<blockquote>
<a href="https://www.motief.online/actueel/henk-hage-schilderde-in-de-gevangenis/" target="_blank">Henk Hage schilderde in de gevangenis </a><br />
<br />
8 september 2016<br />
<br />
De Volkskrant bracht op 7 september het nieuws dat kunstenaar Henk Hage een jaar lang doorbracht op de longstay-afdeling van de Pompekliniek in het Brabantse dorp Zeeland. Niet dat hij tbs had gekregen, zoals degenen die daar vastzitten. Terbeschikkingstelling is “een behandelmaatregel voor mensen die zware delicten hebben gepleegd en lijden aan een psychiatrische ziekte of stoornis”. Nee, hij verbleef daar tot mei van dit jaar om portretten te schilderen. Van 88 delinquenten met een psychische stoornis. Maar ze mochten niet herkenbaar in beeld gebracht worden, dat was te confronterend.<br />
<br />
Tien jaar geleden maakte Henk Hage een boek met zelfportretten, met als titel Onbewaakte ogenblikken. Dit jaar verschijnt er een nieuw boek, nu met portretten van tbs’ers. De titel: Bewaakte ogenblikken.<br />
<br />
Hage werd hiervoor gevraagd met als achterliggend idee om iets te doen aan de negatieve beeldvorming rond deze groep mensen, om hun een gezicht te geven. Hij richtte ter plekke een klein atelier in, in een hoek van de vergaderkamer van de bewonersraad. Wie wilde, kon zich laten schilderen. Het leidde tot bijzondere ontmoetingen. Hage in de Volkskrant: “Je hebt te maken met mensen die niets meer te verliezen hebben. Die geven zich gemakkelijk bloot. Die openhartigheid doet je smelten.”<br />
<br />
In 2007 en 2008 maakte Henk Hage alle omslagen van de boeken die uitkwamen in de reeks Werken en voordrachten van Rudolf Steiner. Het waren er vijf:<br />
<br />
Algemene menskunde als basis voor de pedagogie<br />
De weg tot inzicht in hogere werelden<br />
Egyptische mythen en mysteriën<br />
Het wezen van de kleuren<br />
De wereld van de gestorvenen<br />
<br />
Zijn recente werk is vanaf 16 september te zien in een tentoonstelling van de portretten in Museum Het Valkhof in Nijmegen. De afbeeldingen zijn gebundeld in het boek Bewaakte Ogenblikken, portretten van longstay tbs’ers, Uitgeverij Vantilt. € 19,50.<br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/jeugdzorginstelling-intermetzo-overgenomen-door-pluryn/" target="_blank">Jeugdzorginstelling Intermetzo overgenomen door Pluryn</a> <br />
<br />
15 september 2016<br />
<br />
Dagblad De Stentor meldde op 13 september dat jeugdzorginstelling Intermetzo is overgenomen door collega-zorginstelling en grotere broer Pluryn. In mei werd bekend dat Intermetzo – het vroegere de Zonnehuizen – het financieel zwaar te verduren had. Zie ook het bericht ‘Jeugdzorginstelling Intermetzo in de problemen’.<br />
<br />
Volgens de krant biedt Intermetzo plek aan zo’n drieduizend cliënten, en Pluryn aan hetzelfde aantal plus vierhonderd. Toestemming voor deze grote fusie werd door de Nederlandse Zorgautoriteit in juli verleend. Intermetzo schreef op 15 juli in ‘NZa positief over initiatief Intermetzo en Pluryn’:<br />
<br />
“Pluryn en Intermetzo slaan de handen ineen en bereiden een overname voor middels een bestuurlijke fusie. Intermetzo heeft in Pluryn een toekomstbestendige samenwerkingspartner gevonden na een periode van sterke onzekerheid. De NZa (Nederlandse Zorgautoriteit) heeft daar geen problemen mee. Sterker nog, de bestuurlijke fusie komt de continuïteit van zorg voor kinderen en hun ouders ten goede, zo oordeelt de NZa.<br />
<br />
De NZa toetst of betrokken partijen de plannen voldoende hebben afgestemd met de ondernemings- en cliëntenraden. Ook kijkt de NZa wat de gevolgen zijn voor de cruciale zorg aan cliënten. De NZa is tot een positief eindoordeel gekomen. De cruciale zorg (zorg op basis van de Wet langdurige zorg en crisisopvang) komt door de concentratie niet in gevaar; de ondernemingsraden, cliëntenraden en overige belanghebbenden van Pluryn en Intermetzo zijn op zorgvuldige wijze betrokken. Alle medezeggenschapsorganen hebben positief geadviseerd.”<br />
<br />
Op 1 september liet Intermetzo weten dat een ‘Bestuurlijke fusie Pluryn en Intermetzo per 1 september feit’ is. “De rechtspersoon en het label Intermetzo blijven bestaan. Zoals gebruikelijk bij een bestuurlijke fusie door overname worden de Raden van Bestuur samengevoegd. Intermetzo heeft in Pluryn een toekomstbestendige samenwerkingspartner gevonden na een periode van onzekerheid.”<br />
<br />
Het persbericht meldt echter wel: “De Autoriteit Consument en Markt (ACM) heeft per spoedbesluit toestemming voor de overname door Pluryn gegeven omdat faillissement voor Intermetzo dreigde. ACM moet nog wel een inhoudelijk oordeel vellen over de toelaatbaarheid van deze overname.”<br />
<br />
De vraag is wat dit betekent voor de antroposofische identiteit van Intermetzo Zonnehuizen. Op de website staat onverminderd: “Bij Intermetzo Zonnehuizen is antroposofie een inspiratiebron. Ieder kind is uniek in wie hij is, hoe hij is, wat hij meemaakt en wat hij wil.” <br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/orgaandonatie-brandpunt-van-de-belangstelling/" target="_blank">Orgaandonatie: brandpunt van de belangstelling </a><br />
<br />
19 september 2016<br />
<br />
Orgaandonatie staat in het brandpunt van de belangstelling. Dit vanwege een wetsvoorstel van D66 dat op 13 september met de meest minimale meerderheid van 75 tegen 74 stemmen werd aangenomen door de Tweede Kamer. Door het donorplan van D66-er Pia Dijkstra krijgt iedere Nederlander de vraag voorgelegd orgaandonor te worden, maar wordt hij automatisch donor als hij na herhaaldelijke oproepen geen eigen keuze heeft gemaakt. Voor- en tegenstanders van deze wet bestoken elkaar sinds deze stemming hevig met een scala aan argumenten.<br />
<br />
Orgaandonatie is al lang een veelbesproken thema in antroposofische kringen. Dit is vooral het werk van de Stichting Bezinning Orgaandonatie (SBO) die in 1996 werd opgericht. De eerste zestien jaar was Ger Lodewick voorzitter. Bestuurslid van het eerste uur Ari van Buuren nam het gedurende drie jaar van hem over, tegenwoordig vervult Abele Reitsma deze functie. In de Adviesraad hebben verschillende landelijk bekende antroposofen zitting, ook anderszins zijn die betrokken bij de stichting.<br />
<br />
Op 9 februari schreef de Stichting Bezinning Orgaandonatie een Open Brief aan de Tweede Kamer naar aanleiding van het wetsvoorstel van Pia Dijkstra: “De SBO zet zich in voor een geïnformeerde keuze van de Nederlandse burger over al dan niet doneren van organen. Wij zijn niet tegen of voor orgaandonatie, maar wél voor een belangeloze, complete voorlichting over orgaandonatie.”<br />
<br />
Dit is iets dat sinds de stemming in de Tweede Kamer op 13 september in de landelijke pers meer en meer wordt gedaan. De NOS bijvoorbeeld schreef de dag daarna op zijn website ‘Mensen hebben geen idee van de impact van orgaandonatie’. Hierin trad tevens oud-SBO-voorzitter Ger Lodewick op. “Ook Ger Lodewick, schrijver van het boek Wat je over orgaandonatie zou moeten weten, vindt dat potentiële orgaandonoren onvoldoende op de hoogte te zijn van de gevolgen. ‘Zij horen te weten wat er met hun lichaam gaat gebeuren. De overheid moet hier duidelijker over zijn.’” Zo schreef hij december 2015 een opinieartikel in dagblad Trouw, ‘Wees eerlijk, lichaam leeft bij orgaandonatie’.<br />
<br />
In een interview eind 2014 vertelde hij hoe hij met de antroposofische visie op orgaandonatie in aanraking was gekomen: “Bij een lezing van een antroposofische arts ontmoette ik iemand van de werkgroep orgaandonatie, daar heb ik me eind jaren negentig bij aangesloten. Uit deze werkgroep is uiteindelijk de Stichting Bezinning Orgaandonatie ontstaan waar ik zestien jaar lang voorzitter van geweest ben.”<br />
<br />
Er is in feite veel literatuur over orgaandonatie te vinden, waar een antroposofische visie in min of meerdere mate in doorschemert. Om te beginnen een oud artikel uit 2002 van Trouw-journalist Cokky van Limpt , ‘Het geheugen van het hart’. Van SBO-adviseur Ineke Koedam verscheen in 2014 ‘Een andere kijk op orgaandonatie, verkenningen van het stervensproces’. Haar inleiding bij de presentatie valt hier te lezen. Vanuit medische hoek schreef de Leidse huisarts Huib de Ruiter van antroposofisch gezondheidscentrum ‘de Lemniscaat’ over orgaandonatie. Hans Stolp deed dit vanuit algemeen-spirituele invalshoek in diverse publicaties. Zoals het bij Ank-Hermes uitgekomen boek Orgaandonatie, waarom wel, waarom niet? Maar ook op de website ‘Esoterisch Christendom’ staat van hem een tweedelig artikel over orgaandonatie.<br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/freek-de-jonge-gastspreker-op-de-michaeldagen/" target="_blank">Freek de Jonge gastspreker op de Michaëldagen</a> <br />
<br />
22 september 2016<br />
<br />
De Michaëldagen zijn vandaag weer begonnen! Geschikt voor iedereen tussen de 16 en de 36 jaar. Het evenement vindt van donderdag 22 tot en met zondag 25 september in Vierhouten plaats. Vorig jaar een hele Michaëlweek, dit jaar een extra lang weekend. Met als publiekstrekker Freek de Jonge op vrijdagavond. Het programma is intensief:<br />
<br />
“We starten de dag, na een actief ochtendbegin en ontbijt, met zang en een impulsvoordracht. Kort en krachtig. Daarna gaan we aan de slag in werkgroepen, zijn er gezamenlijke activiteiten en is er na de avondmaaltijd een gastspreker rondom het dagthema: natuur, cultuur, mens en onze tijdsgeest: Michaël. We sluiten de avond af met een bezinningsactiviteit en kampvuur. Op zaterdag is er een dansfeest.”<br />
<br />
Er is een grote keur aan werkgroepen. Op de website worden ze allemaal opgesomd. Waar het om gaat is de initiatiefkracht te ervaren van mensen die op een verantwoorde en duurzame manier de wereld tegemoet treden. Die kracht lijkt in de huidige tijd steeds groter te worden.<br />
<br />
“De zelfstandigheid en moed die het vraagt om buiten de gebaande paden een weg te bewandelen, werpt zijn vruchten af in hoe wij met de natuur, de cultuur en elkaar en onszelf omgaan. Er is nog een lange weg te gaan en tegelijkertijd zijn er prachtige initiatieven te vinden in onderwijs, landbouw, economie, zorg, architectuur en in de verschillende kunstvormen.”<br />
<br />
Meer dan tweehonderd jonge mensen zijn aanwezig om dit bijzondere evenement mee te maken.<br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/antroposofie-magazine-op-hippe-amsterdamse-puurfair-beurs/" target="_blank">Antroposofie Magazine op hippe Amsterdamse PuurFair beurs</a><br />
<br />
22 september 2016<br />
<br />
Zondagmiddag in Amsterdam-West. De najaarszon schijnt op het terrein van de Westergasfabriek. De terrasjes zijn vol, de drie kleine lama’s in de provisorische kraal bij de ingang staan dicht tegen elkaar gedrukt. Ze slingeren hun lange halzen om elkaar, ze beschermen zich tegen de al te opdringerige kinderen. Het is voor hen gewoon te druk.<br />
<br />
Aan de zijkant van het plein een grote hal met industriële uitstraling, hoog en licht: Zuiveringshal West. Op de vloer vele standjes met faire en pure producten en diensten: van biologisch eten tot elektrisch vervoer, van fair fashion tot duurzame architectuur. Meteen bij binnenkomst toont de tweede stand links een bekend puur en fair product: Antroposofie Magazine.<br />
<br />
Het is 18 september 2016 en het is de tweede PuurFair in de historie. En Antroposofie Magazine is erbij! De bijna voltallige redactie is aanwezig: Heleen Hupkens en Cisly Burcksen staan alle geïnteresseerden enthousiast te woord. Meteen tegenover hun stand staan de coolste e-bikes te pronken. Estafette is trouwens ook aanwezig, evenals Schaapje schaapje. Plus vele anderen.<br />
<br />
Hipsters uit Amsterdam en omstreken verdringen zich om de stand (helaas niet zichtbaar op de foto). Het doorgaans jonge publiek, single of samen, met kinderen en buggy, heeft veel belangstelling voor een beurs als deze. De banner van Antroposofie Magazine waait. AM gaat erin als koek.<br />
<br />
“PuurFair gelooft dat we een betere, blijere en groenere wereld alleen samen kunnen maken.” AM heeft hetzelfde geloof. De ondertitel van het magazine, ‘levenskwaliteit beleven’, is er tenslotte niet voor niets.<br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/vrije-hogeschool-hoge-uitzondering-in-de-tweede-kamer/" target="_blank">Vrije Hogeschool hoge uitzondering in de Tweede Kamer </a><br />
<br />
29 september 2016<br />
<br />
‘Doe iets met je leven en met je talenten. Haal eruit wat erin zit. Dat levensmotto kreeg Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Jet Bussemaker van huis uit mee. En brengt ze ook in praktijk, zowel zakelijk als privé.’ Deze tekst komt uit een interview van tijdschrift Elegance met Bussemaker. Het zou een mooie slogan voor de Vrije Hogeschool kunnen zijn. Aanvankelijk zag de verhouding tussen minister en Vrije Hogeschool er echter minder florissant uit. Ruim een week geleden bracht website AntroVista verontrustend nieuws:<br />
<br />
‘Na 45 jaar zal de Vrije Hogeschool wellicht toch op zoek moeten naar een nieuwe naam. In februari dit jaar diende minister Bussemaker een wetsvoorstel in, dat uitsluitend aan “echte” universiteiten en hogescholen toestaat om dergelijke termen in hun naam te gebruiken.’<br />
<br />
De wet is bedoeld om misleiding van studenten en misbruik van de naamgeving te voorkomen. Aanleiding vormden diverse recente fraudegevallen. Maar hiermee zou de Vrije Hogeschool haar eigen naam niet langer mogen voeren.<br />
<br />
CDA en ChristenUnie spraken op 14 september in de Tweede Kamer de wens uit om een uitzondering te maken, niet alleen voor de Evangelische Hogeschool, maar ook voor de Vrije Hogeschool. Dat leek weinig kans te maken. Woensdag 28 september was de behandeling van de voorgenomen wijziging van de wet op het hoger onderwijs. Daarin was al opgenomen dat volksuniversiteiten en volkshogescholen hun naam mogen behouden.<br />
<br />
Michel Rog (CDA) en Eppo Bruins (CU) dienden nu samen een amendement in om de Vrije Hogeschool en Evangelische Hogeschool hun naam te laten behouden. De Kamer werd ervan doordrongen dat anders de Vrije Hogeschool op één hoop zou worden gegooid met ‘nephogescholen’ die voorwenden graden te geven. Met als gevolg dat de VH onterecht, net als de Evangelische Hogeschool, zijn naam zou moeten wijzigen.<br />
<br />
Het resultaat was dat de Vrije Hogeschool meermaals werd genoemd als een school die het verdient uitzondering te zijn, door zowel links als rechts. Dat geeft al goede hoop op de uitslag over een week, wanneer erover moet worden gestemd.<br />
<br />
Aan het eind van het debat kreeg het wijzigingsvoorstel bovendien steun van de minister. Zij zei bereid te zijn het amendement over te nemen, daar dit voor indieners Rog en Bruins kennelijk zo belangrijk was. Zij was gegaan van principieel (niemand uitgezonderd) naar pragmatisch (alleen uitzondering volkshogescholen en volksuniversiteiten). Zij wilde echter na het debat, waarin een brief van VH-directeur Gerrie Strik (zie brief-vaste-commissie-oc-w-inzake-art-34-412 van 22 september aan de Kamercommissie) werd voorgelezen door oud VH-student Michel Rog, die pragmatiek uitbreiden tot de VH en de EH.<br />
<br />
Tegen alle eerdere verwachting in zullen zowel CDA, CU en SGP, als D66, GL en SP mogelijk voor het amendement stemmen. De Vrije Hogeschool gaat dus echt voorbij links en rechts en brengt het midden samen.<br />
<br />
<i>Update 6 oktober</i><br />
<br />
De Vrije Hogeschool meldt de uitslag van de stemming op 4 oktober 2016: zowel indieners CDA en de ChristenUnie als de PvdA, D66, SGP en Partij voor de Dieren hebben voor het amendement gestemd. VVD, PVV en GroenLinks stemden tegen.<br />
<br />
<br />
<a href="https://www.motief.online/actueel/biologisch-dynamische-landbouw-nog-steeds-in-de-lift/" target="_blank">Biologisch-dynamische landbouw nog steeds in de lift </a><br />
<br />
29 september 2016<br />
<br />
Steevast elk jaar rond de feestdag van de aartsengel Michaël, op 29 september, komt Demeter met de Demeter Monitor over biodynamische landbouw en voeding. Dit mede ter voorbereiding op het jaarlijkse congres van Stichting Demeter, in samenwerking met de BD-Vereniging en de landbouwsectie van de Antroposofische Vereniging. Dit jaar wordt dat op 5 oktober in Zeewolde gehouden. Demeter is sinds 1928 het internationale keurmerk voor producten uit de biodynamische landbouw.<br />
<br />
In 2015 was het bericht:<br />
<br />
“Er zijn in Nederland 129 boeren die samen 5845 hectare landbouwgrond biologisch-dynamisch bewerken. Dat is 10% van al het biologische landbouwareaal. In 2014 was er een toename van 512 hectare, dus een groei van 10%.”<br />
<br />
De nieuwe Monitor 2015-2016 laat een verdere stijging zien:<br />
<br />
“Het areaal nam toe van 4.962 hectare in 2012 tot 6.289 hectare eind 2015; het aantal boeren steeg in diezelfde periode van 119 naar 132. Het Demeter-areaal groeit percentueel iets sneller dan het totale biologische areaal. Nu valt 10,6% van het biologisch areaal onder Demeter-licentie. Deze groei is uniek als je het vergelijkt met de sterk teruglopende aantallen boeren en tuinders in de totale landbouwsector.”<br />
<br />
In verhouding tot andere landen doet de bd-sector in Nederland het erg goed:<br />
<br />
“Nederland is qua areaal opgeklommen naar de vierde plaats wereldwijd. Duitsland is met meer dan 72.000 hectare onder Demeterlicentie koploper, op grote afstand gevolgd door Italië, Frankrijk en Nederland.”<br />
<br />
Er zijn volgens de monitor meer stijgende lijnen te bespeuren:<br />
<br />
“Het aantal Demeter-licentiehouders in handel en verwerking nam de afgelopen vijf jaar met 25% toe tot 95 begin 2016. Opvallend is verder de aanhoudende groei in de opleidingen voor biodynamische landbouw en landbouw en zorg.”<br />
<br />
Het congres ‘Naar een toekomstbestendige landbouwCULTUUR’ met onder andere schrijver Frank Westerman vindt 5 oktober plaats op de Zonnehoeve. Hier wordt ook verdere toelichting op de cijfers gegeven. De Demeter Monitor voor trends en ontwikkelingen in de biodynamische landbouw en handel met Demeterkeurmerk 2015-2016 staat online. De monitor is een gezamenlijke uitgave van Stichting Demeter, BD-Vereniging, biodynamische mbo-opleiding Warmonderhof, Stichting Grondbeheer en Kraaybeekerhof Academie.</blockquote>
En wat heeft Antroposofie Magazine in die tussentijd gebracht? Dit gaat niet helemaal chronologisch, omdat ik het per rubriek naloop. Eerst ‘Uitgelicht’.
<br />
<blockquote>
<a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/uitgelicht/bd-ondernemers-boerenbloed-met-een-vleugje-idealisme/" target="_blank">BD-ondernemers: boerenbloed met een vleugje idealisme </a><br />
<br />
Door redactie – 26 september 2016<br />
<br />
De belangstelling voor biologisch-dynamische voeding groeit. Steeds meer jonge mensen willen er ook hun vak van maken en volgen een opleiding aan de Warmonderhof, hét opleidingsinstituut voor BD- landbouw in Nederland. Ze kiezen regelmatig voor het ondernemerschap, maar vooral voor een andere kwaliteit van leven. Antroposofie Magazine ging op bezoek bij drie BD-ondernemers en vertelt hun verhaal in het septembernummer.<br />
<br />
We spraken met Gerlof Pronk van de Noaberhoeve in Echten. Hier verdienen ze de helft van hun inkomen met landbouw en de ander helft met de zorgboerderij. De vennoten willen ook meer ruimte gaan bieden aan mensen die zichzelf willen ontwikkelen in de BD-landbouw of aan de zogenoemde ‘ongebonden grond’ landbouw. “Van de komende generaties kunnen we niet meer verwachten dat ze zich dertig jaar binden aan een plek. Vrijheid en persoonlijke ontwikkeling horen immers ook bij de BD-landbouw. De Naoberhoeve kan een vehikel zijn waarin mensen land kunnen pachten, een tijdje kunnen boeren en dan weer weggaan. De grond is dan van niemand en van iedereen.”<br />
<br />
In een yurt op de Zonnehorst wonen Max van den Dool en Elsa met hun baby en een tweede op komst. “Onze droom is een gemengd bedrijf, dat divers maar overzichtelijk en behapbaar is,” vertelt Max. Een plek waar alle facetten van de BD-landbouw een verdiende plek krijgen: de composthoop, preparaten, gewassen, kas, vee en mens. <br />
<br />
Maar dromen kunnen soms groot uitpakken. Vastgoedontwikkelaar Jos van Leussen combineert zijn ervaring als projectontwikkelaar met zijn opleiding op Warmonderhof. Rondom Zwolle liggen honderden hectaren grond die in de speculatietijd zijn aangekocht voor woningbouw. Hij zet zich in om die stukkenland te benutten voor biologische stadslandbouw. “Vastgoedontwikkelaar BPD heeft ondertussen 32 hectare ingebracht, ik heb al vier biologische boeren gecontracteerd, en Rabobank, BPD en het Overijssels Landschap investeren mee,” vertelt hij trots.<br />
<br />
Het hele artikel is te lezen in het derde nummer van Antroposofie Magazine. Deze is verschenen op 3 september jl. en is verkrijgbaar in diverse (boek)winkels. Zie de lijst van verkooppunten.</blockquote>
De rubriek ‘Actualiteiten’.
<br />
<blockquote>
<a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/actualiteiten/vrijeschoolliederen-op-cd/" target="_blank">Vrijeschoolliederen op cd </a><br />
<br />
Door redactie – 8 september 2016<br />
<br />
Speelgoedwinkel Rozemarijn en Vrijeschoolliederen.nl slaan de handen ineen voor het uitbrengen van een bijzondere kerst-cd. Het is de bedoeling dat dit de eerste wordt in een serie cd’s met liederen rond de seizoenen en de jaarfeesten uit het rijke vrijeschoolrepertoire, uitgevoerd door kinderkoor Spring. De eerste dubbel-cd met liederen rond Sinterklaas, advent en kerstmis verschijnt op 5 november.<br />
<br />
Het idee voor deze cd’s ontstond toen Esther Koerts van Rozemarijn in gesprek raakte met vrijeschoolleerkracht Matthijs Overmars, de man achter Vrijeschoolliederen.nl en dirigent van Kinderkoor Spring. “Ik merk dat ik in de kerstperiode graag muziek wil draaien in de winkel. De meeste kinder-cd’s vind ik echter niet mooi of gaan al snel irriteren,” vertelt Esther. Ik weet hoe mooi er gezongen word op vrijescholen en sprak met Matthijs over deze wens. Zo ontstond het idee om een serie cd’s met vrijeschoolliederen op te nemen. Geen registraties van uitvoeringen op school, maar echte professionele opnamen.” Inmiddels zijn er nieuwe arrangementen gemaakt en de start van de opnamen staat gepland voor oktober.<br />
<br />
De productie kan echter alleen doorgang vinden bij voldoende belangstelling. Geïnteresseerden kunnen nu daarom alvast een exemplaar van de dubbel-cd reserveren via de website en ook zal er een crowdfundingsactie opgezet worden. “Het mooie aan crowdfunding is dat je kunt toetsten in hoeverre er behoefte is aan wat je aan het doen bent,” zegt Esther Koerts. “Ook voor consumenten biedt het een toegevoegde waarde, want zij kunnen het hele proces volgen. Dat is toch iets heel anders dan wanneer je een kant-en-klaar cd’tje in je handen hebt.”<br />
<br />
De cd is te bestellen via de website van Rozemarijn, waar ook je ook alvast een geluidsfragment kunt beluisteren.<br />
<br />
<br />
<a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/actualiteiten/michaeldagen-intensief-en-fantastisch/" target="_blank">Michaëldagen: intensief en fantastisch </a><br />
<br />
Door redactie – 26 september 2016<br />
<br />
‘Hoe wil ik in de wereld staan in relatie tot de natuur, mijn medemens en de toekomst’. Met die vraag in hun achterhoofd kwamen meer dan 200 jonge mensen van 22 tot 25 september 2016 bij elkaar tijdens de jaarlijkse Michaëldagen. Ze sloegen hun tenten op rond de Zonnehal van camping De Paasheuvel in Vierhouten om samen een veelheid aan workshops, lezingen en voorstellingen bij te wonen. De redactie van Antroposofie Magazine was uitgenodigd een dagje mee te maken.<br />
<br />
Bij aankomst klonk prachtig gezang uit de hal, waar de deelnemers ‘s ochtends na het ontbijt de dag samen startten. Een magisch moment zo midden in de natuur. We zagen deelnemers van andere kampen om ons heen even stil staan en zich verwonderen waar deze prachtige samenzang vandaan kwam.<br />
<br />
Aziza Mayo, lector ‘Waarde(n) van vrijeschoolonderwijs’ aan de Hogeschool Leiden, stelde haar toehoorders tijdens de ochtendlezing voor een belangrijke vraag: Past de manier waarop je leeft bij wat jij belangrijk vindt? Ze vertelt hen dat we als kinderen leren ons in systemen in te voegen. Dat is immers het doel van opvoeding en onderwijs. Maar wil je wel leven zoals je dat nu doet? Een vraag waar we de dag goed mee in kunnen!<br />
<br />
<i>Workshop smeden</i>
<br />
<br />
Hierna is het tijd voor de workshops. Ik kies voor smeden, dat wil ik wel eens ervaren. Buiten hebben vier sterke mannen vuurplaatsen en aambeelden klaargezet. Beeldhouwer en smid Rik ten Cate vertelt over de kwaliteiten van ijzer: “De aarde bevat ijzer, maar ook ons lichaam, als het ijzergehalte te laag is voel je een gebrek aan energie” en “IJzer verbindt, maar kan ook scheiden, denk aan een mes of een schaar”. We luisteren geduldig, maar eigenlijk staan we te popelen om te beginnen met het smeedwerk.<br />
<br />
Eerst steken we de vuren aan. De kolen zorgen ervoor dat de hitte in de vuurbak meer dan duizend graden wordt. Een schort en handschoenen ter bescherming van ons lichaam zijn dus geen overbodige luxe. Als de vuren goed op gang zijn, mogen we aan de slag. Ik kies voor de beginnersklus: het maken van een kachelpook. De smid doet de handelingen stap voor stap aan ons voor. Binnen vijf minuten heeft hij een mooi uitgevoerde pook gereed. Dat ziet er eigenlijk best eenvoudig uit, maar de praktijk blijkt natuurlijk een stuk lastiger! Voor ik een mooie punt aan mijn ijzeren staaf heb ben ik al gauw een half uurtje verder. “Je mag wel wat harder slaan,” hoor ik de smid naast mij zeggen. “Ga stevig op twee benen staan en hef je hamer wat hoger. Laat die hamer maar op het aambeeld knallen. Durf maar eens hard te slaan!” Ja, het is voor mij ook durven, merk ik. Ik volg zijn voorbeeld en laat de hamer op de hete staaf denderen. Jee, wat een krachtig gevoel geeft dat. Ik voel m’n spieren in mijn rechterarm na een half uurtje wel protesteren, maar ik zet door. Net binnen de twee uur van de workshop is mijn kachelpool klaar. Met respect voor het ambacht van de smid.<br />
<br />
Naast smeden konden deelnemers ook workshops volgen in vilten of een Oloïde maken in steen, een mooie oefening in ruimtelijk inzicht. Op het veld rond de Zonnehal werd druk geschuurd, gesopt en in kleine groepjes gepraat.
<br />
<br />
<i>Antroposofie en religie</i>
<br />
<br />
Na de lunch ga ik met een klein groepje in gesprek met Frank Storm, priester bij de Christengemeenschap, over antroposofie en religie. We groeien naar een steeds meer apocalyptische wereld waarin techniek een steeds grotere plaats inneemt, houdt hij ons voor. Dan is de vraag: Hoe sta je als mens in deze wereld?<br />
<br />
Hij onderscheidt vier werelden: de wereld onder je (de natuur), de wereld naast je (de samenleving), de wereld boven je (de geestelijke wereld) en je eigen wereld (zelf).<br />
<br />
“De natuur geeft ons veel,” zegt hij, andersom moeten wij als mens ook goed voor die natuur zorgen. Met respect, eerbied. Ook de goden brengen offers. De aartsengel Michaël zegt niet wat je moet doen, maar ondersteunt je bij alles wat je onderneemt met barmhartige intelligentie.” Uiteindelijk gaat het ook om het zelf. “Heb je wel zelfrespect, ben je blij met je aanwezigheid hier op aarde, ben je bereid tot verdere ontwikkeling?”<br />
<br />
Verhelderend is de manier waarop hij over de mensheidsrepresentant van Rudolf Steiner spreekt, waarin de mens zich tussen Lucifer en Ahriman beweegt. Lucifer probeert op allerlei manieren de mens los te maken van de werkelijkheid van ons aardse bestaan; hoogmoed, doorgeslagen idealisme, beter weten zonder werkelijk inzicht, zweverigheid, allerlei godsdienstige stromingen en sekten die de werkelijkheid uit het oog verliezen, zijn dan het gevolg. Ahriman probeert ons te doen geloven, dat alleen het zicht-, weeg- en meetbare de werkelijkheid is, bij voorbeeld in wetenschap, techniek en vaak ook in de politiek. Cijfers bepalen wat er gebeurt. “Hoe ga je om met datgene dat je in je leven tegenkomt. Dat is de vraag waar wij als mensen voor staan,” geeft Frank Storm ons mee. “Laten we hier op aarde geen heilige proberen te worden,” stelt hij. Een heldere boodschap: Verlies je niet in het krampachtig vasthouden aan zekerheden, maar ook niet in spiritualiteit.<br />
<br />
<i>Euritmievoorstelling</i>
<br />
<br />
We worden getrakteerd op de prachtige euritmievoorstelling “Time” van Elsemarie ten Brink. Samen met Martje Brandsma danst ze op teksten van T.S. Eliot’s “Four Quartets”. “And the end of all our exploring will be to arrive where we started and know te place fot the first time” staat voor op de flyer. Konstantyn Napolov speelt op fabuleuze wijze de marimba en percussie. Ook klinkt muziek van Johann Sebastian Bach en heel verrassend: Paul McCartney. Via de beamer zien we hem ‘Blackbird’ zingen.<br />
<br />
Nu pas dringt de tekst goed tot me door:<br />
<br />
<i>Blackbird singing in the dead of night<br />
Take these broken wings and learn to fly<br />
All your life<br />
You were only waiting for this moment to arise.</i>
<br />
<br />
<i>Freek de Jonge</i>
<br />
<br />
In de avonduren volgt het laatste cadeau van de dag: een optreden van Freek de Jonge. Aan de hand van zijn eigen jeugdervaringen schetst hij de aankomende onderwijzers (er zitten heel wat studenten van de Vrijeschoolpabo in de zaal) wat volgens hem echt belangrijk is voor kinderen om te leren. Het gaat volgens hem om vertrouwen, discipline en concentratie.<br />
<br />
Op cabareteske wijze, maar ondertussen bloedserieus, vertelt hij over zijn schooltijd waar hij bepaald geen vertrouwen aangereikt kreeg door de meester. We zien op de foto een klein guitig jongetje met een brilletje op tussen de grote jongens zitten. Het leren ging hem niet goed af. De meester keek vooral naar wat niet goed was. Het was zijn vriend die hem bewust maakte van zijn talent om mensen aan het lachen te krijgen. Een talent dat hij uitbouwde tot de kunstenaar die hij geworden is. Maar niet zomaar, daar is discipline voor nodig. Niet in de vorm van drillen, maar intrinsiek gemotiveerd: je moet het zelf willen. En concentratie. Als voorbeeld laat hij ons een foto zien van gouden medaille winnares Sanne Wevers op de evenwichtsbalk. In opperste concentratie zette ze een superprestatie neer tijdens de Olympische Spelen in Rio.<br />
<br />
Na afloop ging hij met de jonge mensen in de zaal in gesprek.<br />
<br />
Het was een intensieve en fantastische dag!<br />
<br />
<i>Heleen Hupkens, hoofdredacteur AM</i></blockquote>
In de categorie ‘Artikelen. Helemaal te lezen’.
<br />
<blockquote>
<a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/artikelen/waarom-kiest-een-arts-voor-antroposofische-geneeskunde/" target="_blank">Waarom kiest een arts voor antroposofische geneeskunde? </a><br />
<br />
Door redactie – 22 september 2016<br />
<br />
Waarom kiest een regulier opgeleide huisarts ervoor om antroposofische geneeskunde te gaan bedrijven? Een geneeswijze die zich niet uitsluitend baseert op evidence-based onderzoek, maar op het vierledige mensbeeld van Rudolf Steiner en zijn visie op ziekte en gezondheid. We vroegen het aan drie huisartsen.<br />
<br />
Tekst: Hester Anschütz<br />
<br />
<i>“Ik neem echt niet alles van de antroposofische geneeskunde klakkeloos over”</i><br />
<br />
Maud de Bruijn, sinds 2005 werkzaam als huisarts bij Therapeuticum Utrecht, was voorheen zeven jaar regulier huisarts:<br />
<br />
“Het Therapeuticum in Utrecht leek mij tien jaar geleden de plek waar ik mogelijk iets aan mijn werk kon toevoegen dat verder ging dan slechts ‘kookboekgeneeskunde’. In de reguliere geneeskunde constateer je een probleem bij een patiënt, vervolgens sla je het receptenboek als het ware open en zoek je het middel dat het probleem oplost. Ik wilde graag iedereen met iets van waarde mijn deur uit laten gaan en ervoer bij de reguliere geneeskunde armoede op dit punt. De antroposofische geneeskunde geeft mij extra gereedschap om mensen iets mee te geven.<br />
<br />
Destijds werd ik door Casper Post Uiterweer, huisarts bij het Therapeuticum, gevraagd om in Utrecht te komen werken. We kenden elkaar van een gezamenlijke huisartsendienst. De eerste keer dat hij mij vroeg, had ik het woord antroposofie volgens mij nog bijna nooit gehoord. Toen hij mij voor de derde keer vroeg, ben ik er eens gaan kijken. Op dat moment kwamen in mijn leven een aantal dingen samen, zoals mijn interesse in natuurgeneeskunde en mijn zoektocht naar spiritualiteit in de zorg. Het Utrechtse Therapeuticum leek mij de plek waar deze dingen voor mij bij elkaar zouden kunnen komen.<br />
<br />
Ik neem echt niet alles van de antroposofische geneeskunde klakkeloos over. Op sommige punten haak ik zelfs af. Niet omdat er voor de effectiviteit van methoden en middelen van de antroposofische geneeskunde minder bewijs zou zijn dan bij reguliere middelen. Daar heb ik geen moeite mee. Er zijn binnen de reguliere huisartsgeneeskunde ook nog zoveel dingen die niet bewezen zijn en die zogeheten ‘ervaringsgeneeskunde’ zijn. Maar ik heb soms mijn twijfels bij middelen op homeopathische basis, waar geen enkel werkend molecuul meer in zit. Daar ben ik nog wat zoekende in.<br />
<br />
Ik maak als arts vrij veel gebruik van de aanvullende therapieën die we hier in het Therapeuticum hebben, zoals de uitwendige therapie, ritmische massages of kunstzinnige therapie. Dankzij het antroposofische vierledige mensbeeld begrijp ik beter hoe je bijvoorbeeld bij allergische klachten kunstzinnige therapie kunt inzetten. Dat je om een lichamelijke allergie te beteugelen met oefeningen op papier gaat werken, lijkt een idioot idee. Dankzij het antroposofische mensbeeld van lichaam, etherlichaam, ziel en geest begrijp ik hoe kunstzinnig werk kan inwerken op het etherische, op de vitale krachten, die bij allergieën te ongebreideld aanwezig zijn.<br />
<br />
Ik ben niet geregistreerd als antroposofisch arts. Ik heb de antroposofische artsenopleiding voor een groot gedeelte gedaan, maar heb deze uiteindelijk, mede door twee zwangerschappen, niet afgemaakt. Misschien doe ik dat ooit nog, maar of ik me laat registreren, weet ik niet. Ik vind alle anti-kwakzalfbewegingen en de heftigheid waarmee je soms bejegend wordt als je uitgesproken antroposofisch bent, lastig. Antroposofie is een prima insteek, maar ik heb soms wat moeite met de dogmatiek en hoe daarmee wordt omgegaan.”<br />
<br />
<br />
<i>“Het sluit elkaar niet uit, de reguliere en de antroposofische geneeskunde”</i><br />
<br />
Thomas Garbe, sinds zijn afstuderen in 1992 huisarts bij Therapeuticum Helianth, Rotterdam:<br />
<br />
“Toen ik tijdens mijn co-schappen door een vriendin van mij werd meegenomen naar een lezing van de huisarts Frank Wijnbergh over antroposofische geneeskunde, dacht ik: ‘Zo wil ik met mensen omgaan.’ Ik merkte dat hij anders naar mensen keek, meer vanuit zijn hart, dan ik gewend was van de specialisten die ik in het ziekenhuis dagelijks meemaakte. Voor de specialisten stonden patiënten duidelijk op een lager niveau dan zij, die moesten vooral doen wat de dokter hen zei en verder niets. Het waren bij die lezing ook geen gekke zweverige toestanden, geen gebedsgenezers zal ik maar zeggen. Voor zulke zaken ben ik allergisch, daar moet ik niets van hebben.<br />
<br />
Ik ben gaan lezen over antroposofie, over de diverse aspecten ervan, zoals het bankwezen, de kerk en de scholen. Dat sprak me aan. Antroposofie voegt op al die gebieden in het leven iets toe. In de gezondheidszorg vond en vind ik het menselijke aspect boeiend. Dat je als arts ook aandacht hebt voor het levensverhaal van de mens tegenover je, hoe dat mogelijk een rol kan spelen bij een ziekte. Dat maakt mijn beroep als huisarts boeiend.<br />
<br />
Ik ben geboren in Duitsland, heb tot mijn achttiende jaar in Bremen gewoond. Hierna ben ik in Amsterdam geneeskunde gaan studeren. Na mijn afstuderen kon ik meteen in het Therapeuticum in Rotterdam terecht. Ik ben daar begonnen en heb cursussen gevolgd op het gebied van antroposofische geneeskunde. Een echte opleiding bestond in 1992 nog niet. Nu is dat allemaal anders georganiseerd. Ik ben gecertificeerd lid van de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Artsen (NVAA).
Door antroposofische geneeskunde te gaan doen, verlaat je wel een beetje het pad van de reguliere geneeskunde, maar toch ook weer niet. Het sluit elkaar niet uit, de reguliere en de antroposofische geneeskunde, dat vind ik het mooie eraan. Bij homeopathische geneeskunde bijvoorbeeld, doe je alleen nog maar dat. Ik heb het reguliere niet verlaten, ik heb zowel reguliere als antroposofische patiënten en patiënten die gewoon iets willen dat werkt.<br />
<br />
Ik vind de samenwerking binnen het therapeuticum misschien wel het belangrijkste aspect aan het antroposofische geneeskunde bedrijven. Je doet het niet alleen, je kunt met elkaar overleggen, patiënten bespreken. Ik ben geen solist. En met het gereedschap dat de antroposofische geneeskunde mij geeft, hoef ik niet zo snel tegen een patiënt te zeggen: ‘Daar moet je maar mee leren leven’. Dat geeft lol aan mijn werk.”<br />
<br />
<br />
<i>“Vanuit de antroposofische visie kijk ik naar het bredere plaatje”</i><br />
<br />
Helena Maryns, sinds haar afstuderen in 2006 huisarts in Gent (België):<br />
<br />
“Ik vind dat de antroposofie een heel handig kader geeft om als arts mee te werken. Antroposofie weerlegt niets van de klassieke geneeskunde, maar neemt een breder referentiekader, waardoor je een ziekte meer procesmatig kunt bekijken. Ik vind dat het werk daardoor levendiger wordt, niet meer zo droog en koud, maar echt niet minder exact dan de klassieke geneeskunde. Vanuit het referentiekader van het vierledige mensbeeld kun je heel exact werken, dat is geen onzin.<br />
<br />
Als je het etherlichaam wilt bestuderen bijvoorbeeld, heb je binnen de antroposofische geneeskunde duidelijke punten waarop je kunt gaan kijken. Zo kun je bij kinderen kijken hoe vitaal ze zijn. Dan meet je niet hoe groot of zwaar ze zijn, maar je kijkt of ze wallen onder hun ogen hebben, of ze bleek zijn, of ze goede of selectieve eters zijn en of ze goed slapen. Als een kind minder vitaal is, kun je vervolgens nagaan hoe dat komt. Ontstaat dit vanuit het stofwisselingsgebied of is het meer een zielenprobleem, dus hebben ze stress? Vanuit welk gebied werkt er iets in op de vitaliteit en hoe kun je dat corrigeren? De klassieke geneeskunde zal al snel zeggen dat een kind iets psychologisch heeft en hem naar de kinderpsycholoog sturen. Vanuit de antroposofische geneeskunde kijk je naast het psychologische niveau ook naar het astrale niveau en zoek je naar mogelijke inwerking op het emotionele niveau, met kunstzinnige therapie of bijvoorbeeld prikkelbeperking.<br />
<br />
Ik heb de antroposofische geneeskunde tijdens mijn studie aan de universiteit van Gent leren kennen op een conferentie in Dornach. Daarvan is mij vooral dat beeldende en de procesmatige benadering van de dingen bijgebleven. Ik kende de antroposofie al van mijn tijd op de Steinerschool (zo noemt men de vrijeschool in België, red.), maar dit seminar was toch deels een eyeopener voor me. In de klassieke geneeskunde kijk je meer symptomatisch: je ziet een aantal klachten van de patiënt en dan geef je er een middel voor. Waar problemen zijn, daar los je het op. Dus als iemand diabetes heeft, dan geef je antidiabetica, heb je een hoge bloeddruk, dan geef je daar iets tegen. Vanuit de antroposofische visie kijk ik naar het bredere plaatje.<br />
<br />
Ik noem mij niet specifiek antroposofisch arts. Als mensen ernaar vragen, benoem ik het wel, maar ik profileer me niet als zodanig. Ik vind dat ik mijn patiënten vooral moet garanderen dat ik goede geneeskunde verzorg. Ik voel me vooral een huisarts.”</blockquote>
En dan ‘Blog. Inspiratie voor dagelijkse beslommeringen’. Deze is van Jesse Mulder.
<br />
<blockquote>
<a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/blog/basis-kwalificatie-onderwijs-biedt-schijn-objectiviteit/" target="_blank">Basis Kwalificatie Onderwijs biedt schijn-objectiviteit </a><br />
<br />
Door redactie – 6 oktober 2016<br />
<br />
Recentelijk verschenen er verontrustende berichtjes in het nieuws (bijvoorbeeld in de Volkskrant): maar liefst drie op de tien docenten aan de universiteit zouden ‘niet gekwalificeerd’ zijn. Het bericht blijkt afkomstig van het ISO (Interstedelijk Studenten Overleg); de betreffende kwalificatie is de zogeheten Basis Kwalificatie Onderwijs (BKO). Nu ben ik zelf universitair docent, en sinds twee maanden in het trotse bezit van mijn BKO – terwijl ik al meer dan tien jaar betrokken ben bij het onderwijs op mijn departement, eerst als student-assistent, later als docent. Ik ken de situatie dus ‘van binnen’ en daardoor weet ik dat dit nieuwsbericht een stuk onzinniger is dan de welluidende naam van ISO-voorzitter en -spreekbuis Jan Sinnige doet vermoeden.<br />
<br />
Om je BKO te halen, moet je namelijk laten zien dat je over de nodige vaardigheden beschikt. Je moet diverse soorten onderwijs hebben gegeven (hoorcolleges, werkgroepen, scriptiebegeleiding etc.). Dan moet je dat natuurlijk wel eerst gedaan hebben – dus zonder BKO, ‘ongekwalificeerd’. Een beginnend docent heeft daar zo’n twee jaar voor nodig. En omdat er relatief veel beginnend docenten zijn (die vaak zelfs voor minder dan twee jaar aangesteld worden) is het dus niet zo gek dat een goed deel van de docenten ‘ongekwalificeerd’ is.<br />
<br />
Nu goed, zult u denken, dat is dus een suffe denkfout van Sinnige en consorten die klakkeloos door de media wordt overgenomen – dat kennen we wel. Maar er valt meer over te zeggen. Allereerst is er het volgende opvallende argument, uit de mond van Sinnige: “Om les te geven op de basisschool is vier jaar scholing vereist, terwijl op universiteiten docenten zonder enige opleiding tot lesgeven voor de klas staan.” “Dat mag toch niet zo zijn!”, zouden we er in hedendaags politiek jargon aan kunnen toevoegen. De gedachte lijkt hier te zijn dat het veel moeilijker is om les te geven aan een universiteit dan om les te geven aan simpele kleuters. Natuurlijk, je hoeft geen academische lesstof te beheersen om voor een basisschoolklas te staan. Maar dat is een inhoudelijke eis, geen didactische of pedagogische eis – en op dat vakinhoudelijke punt zijn academisch docenten natuurlijk prima ‘gekwalificeerd’. Ze hebben de relevante academische opleiding met succes afgerond, tenslotte. Pedagogisch en didactisch stellen kleuters veel hogere eisen dan studenten. Studenten zijn immers volwassen mensen (nou ja, in principe in ieder geval – hoewel ik soms twijfel). Sinniges opmerking laat weer eens mooi zien hoe schromelijk dat tegenwoordig wordt onderschat.<br />
<br />
Daarnaast valt op dat het formele stempel van een kwalificatie gelijkgesteld wordt aan kwaliteit van de docent. Alsof je zonder BKO onmogelijk goed les kunt geven (en met BKO vanzelfsprekend van onberispelijke kwaliteit bent). Als je wilt weten of de docenten aan de universiteiten goed lesgeven, is BKO’s tellen een misleidende methode. Dat is een tendens die overal in onze maatschappij opduikt: er zijn twijfels over de kwaliteit van een of ander (iets in de zorg, het onderwijs, of elders), daar wordt dan iets formeels aan gehangen (een kwalificatie, een keurmerk, een verplichte methode), en vervolgens wordt die formele entiteit zonder omhaal als maatstaf voor de kwaliteit gebruikt. Het gevaar daarbij is dat je een bedrieglijke laag van schijn-objectiviteit creëert die alle aandacht naar zich toe trekt, zodat er nog minder aandacht voor de daadwerkelijke kwaliteit is. (Zo specialiseert de partner van onze bevlogen minister van VWS Edith Schippers zich in advies aan zorginstellingen, zodat ze binnen de door haar gestelde regels met ‘slim declareren’ er zo veel mogelijk uit weten te slepen – zie hier.) Waarmee ik niet wil zeggen dat zulke formele oplossingen altijd fout zijn (ik ben ook niet per se tegen het BKO), maar alleen dat we niet in de genoemde valkuil moeten stappen.<br />
<br />
Zo schuilen er achter zo’n oppervlakkig nieuwsberichtje over de BKO toch nog belangrijker thema’s dan je op het eerste gezicht misschien denkt. Hoe het ook zij, ik ga vanmiddag mijn best doen om mijn nieuwe masterstudenten een prachtig college filosofie van de tijd voor te schotelen!<br />
<br />
<i>Jesse Mulder is universitair docent bij de vakgroep Filosofie en Religiewetenschap. Hij promoveerde in 2014 cum laude op het thema Conceptual Realism, over de structuur van metafysisch denken. Sindsdien werkt hij als postdoc bij Informatica op project Responsible Intelligent Systems. Jesse is vader van twee dochters.</i></blockquote>
Goed, dat is wel weer even mooi genoeg van Antroposofie Magazine.<br />
<br />
<a href="https://www.antrovista.com/" target="_blank">AntroVista</a> heeft zijn website de afgelopen tijd weer eens vernieuwd, aangepast aan de eisen van de tijd. Het ziet er weer keurig uit. Er is alleen geen aparte nieuwsrubriek meer. Evenmin een datumaanduiding, dat is best lastig. Dat wordt daarom scrollen en scrollen... van boven naar beneden, dus juist niet chronologisch. Dit was van precies een maand geleden:
<br />
<blockquote>
<i>Uit de steigers</i>
<br />
<br />
Het is u mogelijk niet ontgaan: de verbouwing van AntroVista is deze week afgerond. We hebben goed naar uw wensen geluisterd en de site daardoor nog gebruiksvriendelijker kunnen maken. Ook gebruikers van smartphones en tablet zullen merken dat alles net even beter werkt.<br />
<br />
Hoewel er uiterlijk niet eens zoveel verschil te zien is, was dit toch de grootste verbouwing in het 15-jarig bestaan van AntroVista; er is maar liefst een jaar aan gewerkt.<br />
<br />
Bij zo’n omvangrijk werk kan er allicht iets mis gaan. Mocht u een foutje tegenkomen, meld het ons dan! Ook voor wensen, suggesties en tips zijn we u zeer erkentelijk. meld-een-fout.html<br />
<br />
Met een klik op deze link leest u hoe uw internet voortaan begint met AntroVista: maak-antrovista-startpagina.html<br />
<br />
AntroVista wordt sinds 2001 verzorgd door onbetaalde vrijwilligers. Hier leest u hoe u ons werk kunt steunen: service-steun-antrovista.html</blockquote>
Precies daarvóór plaatste AntroVista dit:
<br />
<blockquote>
<i>Euritmie Impresario gestopt</i>
<br />
<br />
Na 27 jaar en honderden voorstellingen is Imke Jelle van Dam gestopt met zijn werk als organisator van euritmie- en toneelvoorstellingen.<br />
<br />
Het stokje werd op 4 september overgedragen aan Ernst Reepmaker, van de Oostenrijkse euritmietheatergroep Kompanie Vonnunan. Hij wil overkoepelend werken voor de landen Oostenrijk, Zwitserland, Duitsland en Nederland.<br />
<br />
Imke Jelle blijft wel de maandelijkse e-mail-nieuwsbrief, de Euritmie-muziek-theaterkrant, website en het Garantiefonds verzorgen. Ook staat hij u graag met raad en daad terzijde als er vragen zijn op het gebied van organisatie, financiering en publiciteit. www.euritmie.nl
<br />
<br />
<i>
100 jaar euritmie</i>
<br />
<br />
Eind 2013 publiceerde Imke Jelle het standaardwerk over de honderdjarige geschiedenis van de Nederlandse euritmie. Ter aanvulling op dit boek verzorgt hij een website, waarin u o.a. een register met biografieën van alle Nederlands euritmisten vanaf het eerst uur vindt.</blockquote>
Nieuws van 30 augustus:
<br />
<blockquote>
<i>Directeur ALS Stichting voor de rechter</i>
<br />
<br />
Op 30 augustus moet de oud-directeur van de ALS Stichting voor de rechter komen. Twee jaar geleden verduisterde hij een grote som geld van de stichting.
Na de ontdekking hiervan, verklaarde hij het geld te hebben terugbetaald. Waarschijnlijk deed hij dit echter met de € 143.000 die hij ontvreemdde van de Stichting Vrienden van de Rudolf Steiner Kliniek, waarbij hij als penningmeester werkte. www.parool.nl/~oud-directeur-vervolgd<br />
<br />
<i>Update 13 september:</i> de uitspraak<br />
<br />
http://nos.nl/artikel/2131808-celstraf-voor-oud-directeur-stichting-als.html</blockquote>
Ik had het hier ook al over op 30 augustus in <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2016/08/filistijnen.html">Filistijnen.</a>
Kort na 5 augustus kwam er dit:
<br />
<blockquote>
<i>Wilsonbekwaam?</i>
<br />
<br />
In het AD verscheen een column van Tommy Wieringa, waarin hij inhaakt op de suspecte Duitse kankerbehandelingen die afgelopen week in het nieuws waren.
Met opzettelijke onzorgvuldigheid stelt hij daarin deze behandelaars gelijk aan de antroposofische geneeskunde.<br />
<br />
Hij roept met zijn artikel echter ook belangrijke, actuele vragen op:<br />
<br />
Mag iedereen altijd, ook bij levensbedreigende ziekte, zijn eigen behandelwijze kiezen?<br />
Ook als dat een ongebruikelijke keuze is; een andere dan je zoon of de Minister van Volksgezondheid zou maken?<br />
Of moeten we ervan uitgaan dat dergelijke patiënten dan wilsonbekwaam zijn en moet de grondwet op dit punt worden aangepast?<br />
<br />
www.ad.nl/~dode-patienten-doen-geen-aangifte</blockquote>
Een ander bericht daar weer vóór gaat over iets dat hier volgens mij nog niet langs is geweest. Dat was na alle rampberichten weer eens een opsteker voor Zutphen.
<br />
<blockquote>
<i>1,4 miljoen voor Zutphense scholen</i>
<br />
<br />
Onderzoek bracht aan het licht dat de Zutphense vrijescholen ruim 10 jaar lang te weinig geld ontvingen van de gemeente Zutphen voor het onderbrengen van leerlingen. De scholen en de gemeente zijn nu een nabetaling van ruim 1,4 miljoen euro overeengekomen. www.destentor.nl~geblunder-in-zutphen</blockquote>
Als laatste van AntroVista dan dit meest recente bericht dat momenteel bovenaan staat:
<br />
<blockquote>
<i>Nieuws
</i><br />
<i><br /></i>
<i>50 jaar Scorlewald
</i><br />
<br />
Vijftig jaar geleden werd door Carolien en Norbert Visser de grondslag gelegd voor het huidige sociaaltherapeutische instituut Scorlewald in Schoorl. Begonnen werd in de oude boerderij ‘De Arend’, waar Lena Struik al eerder de Bergense Vrije School was begonnen. De groep cliënten bestond aanvankelijk uit 9 jongens, waaronder de zoon Remko van het echtpaar Visser.<br />
<br />
(Bijzonder detail: op St. Jansdag dit jaar overleed Remko, die de directe aanleiding tot het ontstaan van Scorlewald was.)<br />
<br />
In de afgelopen vijftig jaar is het instituut uitgegroeid tot een bloeiende gemeenschap, een klein dorp met vele dependances in heel Noord-Holland.
Het jubileum wordt gevierd met allerlei activiteiten, voordrachten en opvoeringen, waarvan een deel voor iedereen toegankelijk is. <br />
www.scorlewald.nl<br />
https://www.facebook.com/scorlewald</blockquote>
Bij <a href="https://www.raphaelstichting.nl/scorlewald/nieuws/" target="_blank">Scorlewald</a> zelf is hier uiteraard ook een bericht over te vinden.
<br />
<blockquote>
<i>Scorlewald viert 50 jarig jubileum. Kom naar het festival!</i><br />
<br />
Dit jaar bestaat zorginstelling Scorlewald 50 jaar! Reden voor een mooi feest een leuke activiteiten in de periode van 29 september t/m 14 oktober.<br />
<br />
Naast een aantal besloten festiviteiten is er op vrijdag 7 en zaterdag 8 oktober een festival op Scorlewald en haar buitenlocaties. Beide dagen zet Scorlewald tussen 10:00 en 15:00 uur haar deuren open voor publiek en is er voor jong en oud van alles te beleven.<br />
<br />
Vrijdag 7 oktober zullen de werkplaatsen zich presenteren en kun je onder andere een penning slaan, rondleidingen krijgen, workshops volgen, tentoonstellingen bezoeken en zijn er lekkere biologische hapjes en drankjes. Zaterdag 8 oktober zullen de woonhuizen van Scorlewald zich presenteren en is er live muziek, theater en zullen mini restaurantjes zorgen voor heerlijke versnaperingen.<br />
<br />
Er zal een paard en wagen zijn om het publiek ook te vervoeren naar de locaties buiten het terrein van Scorlewald. Ook de Hoftuin in Bergen heeft een zeer aantrekkelijk programma.<br />
<br />
Komt dus op vrijdag 7 en zaterdag 8 oktober naar het Scorlewald Festival en laat je verrassen en verwennen. Bij de winkel Kardeis is een programma af te halen met een overzicht van alle activiteiten en een plattegrond. Er is beperkte parkeerruimte dus kom op de fiets als het kan!<br />
<br />
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Friso Vonder, telefoon: 072-5099444 of via f.vonder@scorlewald.nl</blockquote>
We gaan door naar het volgende. Voorgaande keren liet ik hier iets volgen uit <a href="https://ridzerdvandijk.wordpress.com/">‘De grote Rudolf Steiner Citatensite.</a> Meer dan 1000 citaten en fragmenten uit het werk van de grote visionair, denker en hervormer Rudolf Steiner.’ Laat ik dat maar weer eens doen. Hoewel daar elke dag iets nieuws bijkomt (of iets eerders opnieuw wordt geplaatst), dus is het hier niet bij te benen. Vandaag is het dit:
<br />
<blockquote>
<a href="https://ridzerdvandijk.wordpress.com/2016/10/09/de-menselijke-intelligentie-zal-steeds-sterker-de-neiging-vertonen-het-kwade-uit-te-den%c2%adken-2/" target="_blank">De menselijke intelligentie zal steeds sterker de neiging vertonen het kwade uit te denken</a><br />
<br />
Onze intelligentie gaat een bepaalde weg; tegenwoordig verkeren we nog sterk in een ontwikkeling van de intelligentie zoals de Grieken die hadden. Door onze intelligentie begrijpen wij dat wat aan de dood onderhevig is. Maar ook deze vorm van intelligentie die het dode begrijpt, verandert. In de komende eeuwen en millennia zal deze intelligentie iets totaal anders worden. Onze intelligentie heeft nu al een bepaalde aanleg. De mensheid zal terechtkomen in een ontwikkeling van de intelligentie waarin deze de neiging zal hebben alleen het onware, de dwaling, het bedrog te begrijpen, en alleen het kwade uit te denken.<br />
<br />
De leerlingen van de esoterische scholen, en met name de ingewijden, wisten vanaf een bepaalde tijd dat de menselijke intelligentie een ontwikkeling naar het kwade doormaakt en dat het steeds moeilijker zal worden alleen door intelligentie het goede te herkennen. De mensheid verkeert nu nog in deze overgang. Wij zouden kunnen zeggen: het lukt de mens nog net, wanneer hij zijn intelligentie gebruikt en geen buitengewoon wilde instincten in zich heeft, enigszins naar het licht van het goede op te zien. Maar deze menselijke intelligentie zal steeds sterker de neiging vertonen, het kwade uit te denken, het kwade in te voegen in het morele en in het kennen, de dwaling.<br />
<br />
Dat was een van de redenen waarom de ingewijden zich de mannen van zorg noemden, omdat de ontwikkeling van de mensheid in de eenzijdigheid, zoals ik die zojuist uiteengezet heb, inderdaad zorgen baart; zorgen juist om de ontwikkeling van de intelligentie. Het is tenslotte niet voor niets dat de intelligentie de moderne mens zozeer met trots en hoogmoed vervult. Dat is, zo zou ik het willen noemen, een voorproefje voor het kwaad-worden van de intelligentie in de vijfde na-Atlantische periode, waarin wij nog maar aan het begin staan. Wanneer de mens niets anders zou ontwikkelen dan zijn intelligentie, dan zou hij op aarde een boos wezen worden. Wanneer wij vertrouwen willen hebben in de toekomst van de mensheid en deze toekomst als een vruchtbare toekomst willen zien, dan mogen wij niet vertrouwen op de eenzijdige ontwikkeling van de intelligentie. In de Egyptisch-Chaldeeuwse tijd was deze intelligentie nog iets goeds, maar daarna is zij tot iets geworden dat verwant is met de krachten van de dood. Deze intelligentie zal een verbinding aangaan met de krachten van bedrog, van dwaling en van het boze.
Hierover zou de mensheid zich vooral geen illusies moeten maken. We moeten er in alle openheid rekening mee houden dat we ons moeten beschermen tegen de eenzijdige ontwikkeling van de intelligentie. Niet voor niets zal er juist door de antroposofisch georiënteerde geesteswetenschap iets anders kunnen komen: namelijk het opnemen van dat wat door een vernieuwd schouwen uit de geestelijke wereld kan worden verworven, wat niet door intelligentie begrepen kan worden maar pas begrepen kan worden wanneer men accepteert wat de wetenschap van de inwijding door middel van het schouwen uit de geestelijke wereld haalt.<br />
<br />
Bron: Rudolf Steiner – GA 296 – <i>Die Erziehungsfrage als soziale Frage</i> – Dornach, 16 augustus 1919 (bladzijde 89-90)<br />
<br />
Overgenomen uit het boek <i>Opvoeden en onderwijzen als sociale opgave</i> (bladzijde 101-102). Vertaling John Hogervorst en Hanneke Nelemans.<br />
<br />
Eerder geplaatst op 9 november 2014 </blockquote>
Deze is ook mooi:
<br />
<blockquote>
<a href="https://ridzerdvandijk.wordpress.com/2016/09/27/wat-het-oog-ziet-is-van-groot-gewicht/" target="_blank">Wat het oog ziet, is van groot gewicht</a><br />
<br />
Veel mensen geloven dat het materialisme van onze moderne tijd voortkomt uit het feit dat zo veel materialistische geschriften gelezen worden. Maar de occultist weet dat dit slechts een geringe invloed heeft. Wat het oog ziet, is van veel groter gewicht, want het heeft invloed op processen in de ziel, die min of meer in het onbewuste verlopen. Dit heeft een bij uitstek praktisch belang. […] Waar in de uiterlijke vorm ziel is, daar stromen ook de zielenkrachten over op wie het ziet en bekijkt. […] De antroposofische opvoedkunst zal er opmerkzaam op maken dat wat het oog ziet, de mensen diep beïnvloedt. […] De geesteswetenschapper weet hoeveel ervan afhangt in wat voor vormenwereld de mens leeft. […]<br />
<br />
Rondom het midden van de Middeleeuwen ontstond langs de Rijn die merkwaardige religieuze beweging die men de Duitse Mystiek noemt. Een ontzaglijke verdieping en verinnerlijking ging van de leidende geesten van de christelijke mystiek uit, van Meester Eckhart, Tauler, Suso, Ruysbroek en anderen, die men “papen” noemde. In de dertiende en veertiende eeuw had de naam “paap” nog niet de betekenis van tegenwoordig, het was nog iets eerbiedwaardigs. Men noemde de Rijn in die tijd de “grote papensteeg van Europa”. En weet u waar deze grote verdieping en verinnerlijking van het menselijk gemoed, deze vrome gevoelens, die een innige vereniging met de goddelijke wezenskrachten zochten, opgewekt zijn? Ze zijn opgewekt in de gotische kathedralen met hun spitse gewelven, pilaren en zuilen. Dat heeft deze zielen opgevoed. Zo sterk werkt het wat wordt gezien. Wat de mens ziet, wat in zijn ziel gegoten is vanuit zijn omgeving, dat wordt in hem een kracht. Daarnaar vormt hij zichzelf – tot in zijn volgende incarnatie. […]<br />
<br />
Een bouwstijl wordt niet uitgevonden, hij wordt in een tijd geboren vanuit de grote gedachten van de ingewijden; zij laten hem instromen in de wereld. De bouwwerken ontstaan, ze werken op de mensen; de menselijke zielen nemen in zich iets op van de in deze vormen levende spirituele kracht. Dat wat de ziel opgenomen heeft door het aanschouwen van de bouwvormen – bijvoorbeeld de gotiek – dat treedt naar voren in de stemming van de zielen: innige zielen ontstaan, die naar het hogere opkijken. Een paar eeuwen geleden hebben mensen wat in de gotische stijl leefde, in zich opgenomen. En nu volgen we deze mensen enige eeuwen verder, die in de ziel de kracht van deze bouwkundige vormen opgenomen hebben – ze tonen nu in hun volgende incarnatie de uitdrukking van deze innerlijke gemoedstoestand in hun fysionomie, in hun gezichten. De zielen van de mensen hebben de gezichten gevormd. Zo ziet men waarom zulke kunsten beoefend worden. Ver, ver vooruit in de verre toekomst zien de ingewijden. Daarom vormen ze in een bepaalde tijd uiterlijke kunstvormen, architectonische stijlen in het groot. Zo wordt in de mensenzielen de kiem voor toekomstige mensheidstijdperken gelegd.<br />
<br />
Bron: Rudolf Steiner – GA 101 – <i>Mythen und Sagen/Okkulte Zeichen und Symbole</i> – Stuttgart, 14 september 1907 (bladzijde 158-160)<br />
<br />
Eerder geplaatst op 7 september 2014</blockquote>
En deze dan:
<br />
<blockquote>
<a href="https://ridzerdvandijk.wordpress.com/2016/09/25/een-bittere-waarheid-2/" target="_blank">Een bittere waarheid</a><br />
<br />
De mensheid leeft nu in een vreselijke catastrofe. Als de mensheid er niet toe zal besluiten zich te voegen naar de hier bedoelde nieuwe spiritualiteit, dan zullen in steeds nieuwe perioden, misschien in heel korte tijd, deze catastrofen steeds weer terugkomen. Met de middelen die de mensheid al gekend heeft, voor deze ramp is uitgebroken, zal deze ramp en alle gevolgen nooit geheeld worden. […] En deze catastrofale tijd zal zo lang duren – hoewel ze ook tussendoor voor enige jaren overbrugd kan zijn, schijnbaar – tot de mensheid ze op de enige juiste wijze interpreteren, uitleggen zal, namelijk dat het een teken is dat de mensen zich moeten wenden naar de geest, die het puur fysieke leven doordringen moet. Dat zal tegenwoordig nog voor velen een bittere waarheid zijn, omdat het een ongemakkelijke waarheid is, maar het is een waarheid.<br />
<br />
Bron: Rudolf Steiner – GA 182 – <i>Der Tod als Lebenswandlung</i> – Ulm, 30 april 1918 (bladzijde 84)<br />
<br />
Eerder geplaatst op 17 augustus 2014 </blockquote>
Tot slot van deze selectie nog deze drie op rij:
<br />
<blockquote>
<a href="https://ridzerdvandijk.wordpress.com/2016/09/23/geesteswetenschap-maakt-iemand-langzaam-en-geleidelijk-tot-een-ander-mens-2/" target="_blank">Geesteswetenschap maakt iemand langzaam en geleidelijk tot een ander mens</a><br />
<br />
Door de geesteswetenschap wordt het pas ernst met de menselijke kennis, en daarvoor schrikken de mensen terug. Ze zouden ook de spirituele wetenschap als iets willen hebben wat zo boven aan de oppervlakte van het bestaan kabbelt. Dat het de kern en essentie van de mens benadert, daarvoor zijn de mensen bevreesd. Daarom willen ze de bovenzinnelijke wetenschap niet accepteren. Zouden ze de geesteswetenschap aannemen, dat zou het met veel in het sociale leven, in het historische leven in de nabije toekomst anders moeten worden, dan zouden de mensen in het meest alledaagse leven anders moeten denken. En daar komt het op aan. <br />
<br />
Daarom is het ook zo dat men de andere wetenschap opnemen kan, maar men blijft dezelfde het hele leven door, men wordt alleen rijker aan kennis. Geesteswetenschap moet men niet opnemen zonder dat het iemand verandert, en men kan het niet opnemen zonder dat het iemand verandert. Ze maakt iemand langzaam en geleidelijk tot een ander mens. Men moet geduld hebben, maar ze maakt iemand tot een ander mens, want ze appelleert aan geheel andere mensheidsopgaven, en ze appelleert aan heel wat anders in de menselijke natuur.<br />
<br />
Bron: Rudolf Steiner – GA 182 – <i>Der Tod als Lebenswandlung</i> – Heidenheim, 29 april 1918 (bladzijde 56-57)<br />
<br />
Eerder geplaatst op 11 augustus 2014<br />
<br />
<a href="https://ridzerdvandijk.wordpress.com/2016/09/22/de-overledenen-zijn-niet-opgehouden-er-te-zijn-slechts-onze-ogen-zijn-opgehouden-ze-te-zien-2/" target="_blank">De overledenen zijn niet opgehouden er te zijn, slechts onze ogen zijn opgehouden ze te zien</a><br />
<br />
Er is niets belangrijker voor het leven, ook zelfs voor het materiële leven, als grondige (Duits: <i>durchgreifende)</i> overtuigingen van het samenzijn met het geestelijke te kunnen hebben. Zouden de mensen de laatste tijd niet de samenhang met de geestelijke wereld zo zeer verloren hebben, dan zouden de zware tijden van tegenwoordig niet gekomen zijn. Deze diepere samenhang zien maar heel weinig mensen tegenwoordig in; in de toekomst zal het wel ingezien worden. <br />
<br />
Tegenwoordig gelooft men: Als de mens door de poort van de dood gegaan is, houdt zijn activiteit met betrekking tot de fysieke wereld op. Nee, die houdt niet op. Een voortdurend levendig verkeer vindt plaats tussen de zogenaamde doden en de zogenaamde levenden. En we kunnen zeggen: Degenen die door de poort van de dood zijn gegaan, ze zijn niet opgehouden er te zijn, slechts onze ogen zijn opgehouden ze te zien; maar ze zijn er. Onze gedachten, onze gevoelens, onze wilsimpulsen, ze staan met hen in verbinding. Want juist ook voor de doden geldt het Evangeliewoord: ‘Zoek ze niet in uiterlijke gebaren, het rijk van de geest is midden onder u.’<br />
<br />
Bron: Rudolf Steiner – GA 182 – <i>Der Tod als Lebenswandlung</i> – Neurenberg, 10 februari 1918 (bladzijde 56-57)<br />
<br />
Eerder geplaatst op 10 augustus 2014<br />
<br />
<a href="https://ridzerdvandijk.wordpress.com/2016/09/21/een-reuzenstap-voorwaarts-2/" target="_blank">Een reuzenstap voorwaarts</a><br />
<br />
Met ons gevoels- en wilsleven zijn wij geheel niet gescheiden van de doden. Hetgeen wat zich aan onze blik onttrekt, dat is alleen uit onze voorstelling en uit onze zintuiglijke waarnemingen verdwenen. Het zal een reusachtige stap voorwaarts in de ontwikkeling van het mensengeslacht op aarde betekenen, voor het deel van de levensloop op aarde dat dit mensengeslacht nog te doorleven heeft, als de mensen het bewustzijn hier in zich zullen opnemen: In hun gevoelsimpulsen, in hun wilsimpulsen zijn ze één met de doden! – De dood kan ons uiteindelijk alleen van de fysieke waarneming van de doden beroven. Maar we kunnen niets voelen, zonder dat in de sfeer waarin we voelen, de doden aanwezig zijn, niets willen, zonder dat in de sfeer waarin we willen, de doden eveneens aanwezig zijn.<br />
<br />
Bron: Rudolf Steiner – GA 182 – <i>Der Tod als Lebenswandlung</i> – Bern, 29 november 1917 (bladzijde 20)<br />
<br />
Eerder geplaatst op 4 augustus 2014</blockquote>
Goed, wat nu? De Christengemeenschap. Die meldt op zijn website onder ‘Nieuws’.
<br />
<blockquote>
<a href="http://www.christengemeenschap.nl/2016/09/29/overlijdensbericht-heer-schroeder/" target="_blank">Overlijdensbericht heer Schroeder</a><br />
Gepubliceerd op 29 september 2016<br />
<br />
Op zaterdag 17 september 2016 is in een verzorgingshuis in Stuttgart overleden<br />
Hans-Werner Schroeder<br />
* 24 augustus 1931 (Frankfurt a.d. Oder)<br />
geestelijke met emeritaat en oud-bewindsdrager van de Christengemeenschap<br />
<br />
Hans-Werner Schroeder ontving op 12 maart 1955 in Stuttgart de priesterwijding. Hij begon als gemeentegeestelijke in Berlijn en maakte van 1968 tot 2000 deel uit van de leiding van het priesterseminarie in Stuttgart. Van 1979 tot zijn emeritering in 2000 was hij lid van de Kring van Zeven, het centrale leidingsorgaan van de internationale priesterkring.<br />
<br />
Hans-Werner Schroeder schreef o.a. de volgende boeken:<br />
<br />
• Gebed en meditatie (1977)<br />
• Mensch und Engel (1979)<br />
• Vom Erleben der Menschenweihehandlung (1981)<br />
• Das christliche Bekenntnis – ein Übungsweg (1982)<br />
• De hemelse hiërarchieën (1983)<br />
• Der Mensch und das Böse (1984)<br />
• Drieëenheid en drievuldigheid (1990)<br />
• Das Evangelium in Jahreslauf (1992)<br />
• Der kosmische Christus (1995)<br />
• Over de wederkomst van Christus (2000)<br />
• Die Christengemeinschaft ‒ Entstehung - Entwicklung - Zielsetzung (2001)<br />
• Leven met Christus (2003)<br />
• Friedrich Benesch ‒ Leben und Werk (2007)<br />
• Over de epistels in de mensenwijdingsdienst (2009)<br />
<br />
Geplaatst in Buitenland</blockquote>
Er is ook een
<br />
<blockquote>
<a href="http://www.christengemeenschap.nl/2016/09/29/digitale-nieuwsbrief-september-2016/" target="_blank">Digitale Nieuwsbrief september 2016</a><br />
Gepubliceerd op 29 september 2016<br />
<br />
<a href="http://www.christengemeenschap.nl/wp-content/uploads/Nieuwsbrief-september-2016.pdf" target="_blank">Digitale Nieuwsbrief september 2016</a></blockquote>
Daarin vinden we dit nieuws op bladzijde 2:
<br />
<blockquote>
<i>Internationale Pinksterconferentie 2017 in Den Bosch</i><br />
<br />
De Internationale Pinksterconferentie vindt volgend jaar definitief plaats in Den Bosch, van 2 tot 6 juni 2017. De oorspronkelijke plaats van samenkomst zou Ahoy zijn in Rotterdam. Toen voor de zomer bleek dat Ahoy tegelijkertijd plaats zou bieden aan een groot dance festival, The Flying Dutch, besloot het organisatiecomité dat dit niet samenging met onze conferentie en is men op zoek gegaan naar een nieuwe locatie.<br />
<br />
Voor zo’n grote conferentie, waar we vijftienhonderd tot tweeduizend mensen van de Christengemeenschap uit de hele wereld verwachten, is het kort dag als je krap een jaar van tevoren nog naar een nieuwe plek moet uitzien. Gelukkig is dat goed afgelopen en zijn we met onze conferentie welkom in Den Bosch, in congrescentrum 1931.
<br />
<br />
<i>Programma
</i><br />
<br />
Onder de handen van de Programmagroep krijgt het programma steeds meer vorm. Als plenaire sprekers staan o.a. op het programma:<br />
* Otto Scharmer – Grondlegger van het presencing institute, bekend van zijn Theorie U, Leiden vanuit de toekomst – Van ego-systeem naar eco-systeem;<br />
* Bastiaan Baan – Behoeft in Nederland weinig introductie, sinds vorig jaar seminarieleider in Spring Valley;<br />
* Constanza Kaliks – namens de Vorstand van de Algemene Antroposofische Vereniging
<br />
<br />
<i>Aanmelden via de website</i>
<br />
<br />
De viertalige website httpp://www.whitsunconference2017.org wordt nu snel gevuld met meer informatie. Via deze website kunt u zich binnenkort ook aanmelden voor de conferentie en de jongerenconferentie, kinderen kunnen aangemeld worden voor het jeugdkamp op Berka (10-14 jaar).
<br />
<br />
<i>Toegangsprijzen en steunacties
</i><br />
<br />
De toegangsprijzen voor de conferentie en voor de jongerenconferentie worden binnenkort en op de website gepubliceerd, Het zal ook mogelijk zijn om een deel van de conferentie bij te wonen. Het organisatiecomité doet een beroep op iedere gemeente om intern een fondsje te vormen waar gemeenteleden kunnen doneren om deelname mogelijk te maken voor gemeenteleden die de toegangsprijs niet kunnen opbrengen. Misschien heeft uw gemeente, of uw gemeentegeestelijke, contacten met een verafgelegen of pioniersgemeente in het buitenland en kunt u het financieel mogelijk maken dat enkele leden uit zo’n gemeente de conferentie kunnen bezoeken.</blockquote>
De genoemde website <a href="http://www.whitsunconference2017.org/nl/" target="_blank">is deze.</a><br />
<blockquote>
Spelen met vuur<br />
Internationale Pinksterconferentie 2017 van de Christengemeenschap<br />
2-6 juni 2017<br />
1931 Congrescentrum,<br />
’s-Hertogenbosch, Nederland<br />
Een conferentie met sprekers, activiteiten, workshops, programma en diverse evenementen.</blockquote>
Daar staat dit ook:
<br />
<blockquote>
<a href="http://www.whitsunconference2017.org/nl/news-section-available/" target="_blank">Een nieuwe locatie voor de conferentie</a><br />
<br />
Zoals bekend zou de Pinksterconferentie worden gehouden in Ahoy te Rotterdam. In mei 2016 werd bekend dat Ahoy gelijktijdig met de Pinksterconferentie in 2017 een groot dansfeest gaat organiseren, Flying Dutch. Dit betekende voor ons niet alleen veel geluidsoverlast, maar ook zouden we het buitenterrein en de campingplek in het Zuiderpark niet meer kunnen gebruiken. Met het verwachte aantal van 20.000 tot 30.000 bezoekers van het dansfeest zou onze conferentie ook in het niet vallen. Reden voor ons om de overeenkomst met Ahoy te beëindigen en een nieuwe locatie op te zoeken. Deze hebben we inmiddels in Den Bosch gevonden en we hopen binnenkort het contract met het nieuwe conferentiecentrum te kunnen ondertekenen. Zodra dit gebeurd is verschijnt de nieuwe informatie op de website. Deze gebeurtenissen hebben met name ook de verdere ontwikkeling van de website en de registratie vertraagd. Uiteraard gaat de conferentie gewoon door en we zijn als organisatie enthousiast met de voorbereiding daarvan aan het werk. Houdt u dus de nieuwsrubriek in de gaten.</blockquote>
Terug op de eigen website is dit ook interessant:
<br />
<blockquote>
<a href="http://www.christengemeenschap.nl/internationaal/" target="_blank">Internationaal</a><br />
<br />
Een speciale relatie heeft Nederland met Zuid-Amerika, o.a. door het Latijns-Amerikaans hulpfonds. Als voorbeeld noemen we in Argentinië de biologisch-dynamische boerderij “La Choza”, (130 ha), 60 km van Buenos Aires. Deze boerderij ligt in een regio waar 70% van de bevolking onder de armoedegrens leeft. Op dit terrein woont Maarten de Gans, geestelijke in de Christengemeenschap. Er wordt daar sociaalpedagogisch werk verricht. Het Latijns-Amerikaans Hulpfonds geeft steun aan het werk van de Christengemeenschap ter plaatse en op het hele subcontinent. Er is op “La Choza” onlangs een cultusruimte en woonruimte voor de geestelijke afgebouwd. Boven ziet u een viertal foto’s.<br />
<br />
Behalve in onze eigen regio – of zoals dat in de Christengemeenschap wordt aangeduid het bewindsgebied Nederland-Vlaanderen – is de Christengemeenschap inmiddels aanwezig op alle continenten. Het grootste aantal regio’s met een eigen website vindt men in Europa. Buiten Europa vormen vaak hele continenten een regio. Naast de website van de regio zijn daar in de meeste gevallen ook de eigen websites van de gemeenten.<br />
<br />
Hieronder vindt men de links naar de verschillende continenten. Via de internationale website kan men zien welke nieuwe regio’s of soms alleen gemeenten er bij komen. Mocht u op zoek zijn naar bijv. adressen van gemeenten van de Christengemeenschap in Europa of daarbuiten, dan kunt u deze via de onderstaande links terugvinden. Daarnaast kan men natuurlijk op de hoogte blijven van ontwikkelingen elders in de Christengemeenschap. Vrijwel iedere regio en daarbinnen iedere gemeente heeft zijn eigen nieuwsbrief met bijv. een overzicht van activiteiten, tijden wanneer de mensenwijdingsdienst plaatsvindt etc.<br />
<br />
1. Europa<br />
2. Noord-Amerika<br />
3. Zuid-Amerika<br />
4. Zuid-Afrika<br />
5. Australië-Nieuw-Zeeland<br />
6. Japan<br />
7. Internationaal </blockquote>
Over grote internationale conferenties gesproken. Dit is er een in Antwerpen, op vrijeschoolbeweging.nl aangekondigd. De hoofd- en ondertitel ontbreekt echter: <i>Lichtbaken 19017-2017. Rudolf Steiners trinitaire denken: inspiratie voor nu en morgen.
</i><br />
<blockquote>
<a href="https://www.vrijeschoolbeweging.nl/evenement/nieuw-licht-op-mens-en-samenleving/" target="_blank">Nieuw licht op mens en samenleving</a><br />
<br />
24 februari 2017 @ 19:30 - 26 februari 2017 @ 12:30<br />
<br />
€ 125<br />
<br />
Voor het eerst sinds héél lang wordt er in België opnieuw een internationale conferentie georganiseerd in verband met steinerpedagogie en antroposofie. Het was in 1917 dat Rudolf Steiner, na decennia van onderzoek, voor het eerst de drieledige constitutie van de mens beschreef (als bijlage bij zijn boek Von Seelenrätseln). Tevens was het in 1917 dat Steiner in de twee Memoranda die hij schreef naar aanleiding van het oorlogsgebeuren, voor het eerst gewag maakte van de sociale driegeleding. Tot slot was 1917 ook een belangrijk jaar waarin het werk aan de Mensheidsrepresentant begon.<br />
<br />
Nu, 100 jaar later, willen de organisatoren van deze conferentie de impulsen van 1917 opnieuw oppakken en onderzoeken wat daarmee in de 21ste eeuw nog kan worden gedaan. Daartoe hebben zij eminente sprekers en werkgroepleiders uit binnen- en buitenland uitgenodigd.<br />
<br />
De conferentie vindt plaats van 24 tot 26 februari 2017 in de school van de Volkstraat in Antwerpen. De vier hoofdvoordrachten zijn:<br />
<br />
– ‘Het jaar 1917 in het leven en werk van Rudolf Steiner’ (Peter Selg)<br />
– ‘De opvatting van de driegelede mens. De weg van Rudolf Steiner naar de publicatie hiervan in 1917’ (Tomáš Zdražil) zie zijn artikel ‘Moed-krachten en steinerpedagogie’.<br />
– ‘De wereldsituatie van 1917 tot vandaag en de geboorte van de idee van de driegeleding van het sociale organisme’ (Albert Schmelzer)<br />
– ‘De wording van de moderne mens in het spanningsveld van extremen. Rudolf Steiners werk aan de sculptuur van de Mensheidsrepresentant in de Eerste Wereldoorlog’ (Roland Halfen)<br />
<br />
De voordrachten worden in het Duits gehouden maar consecutief naar het Nederlands vertaald. Elke deelnemer kan vier werkgroepen volgen – er is keuze uit twintig thema’s.<br />
<br />
Voor snelle inschrijvers is er een voordeeltarief: 125 euro. Na 15 november betaalt men 145 euro voor de conferentie, inclusief twee maaltijden op zaterdag. Inschrijvingen gebeuren via het formulier op de website.<br />
<br />
• organisatie: Antroposofische Vereniging in België<br />
• contact: lichtbaken1917-2017@antroposofie.be<br />
• contactpersonen: Werner Govaerts, Wilbert Lambrechts, Hilde Maas, Eliane Schuytjens<br />
• meer info: www.lichtbaken1917-2017.be</blockquote>
Op de <a href="http://www.lichtbaken1917-2017.be/nl/" target="_blank">originele website</a> is ook een eerdere, vertaalde voordracht van Peter Selg te vinden: <a href="http://www.lichtbaken1917-2017.be/perch/resources/downloads/Selg.pdf" target="_blank">Een licht in de duisternis van Europa.</a> Zeer de moeite waard.<br />
En dan ook dit nog. Op 3 oktober fulmineerde Hugo Verbrugh op zijn weblog op De Ster Online tegen een opinieartikel die dag in ‘zijn krant’.
<br />
<blockquote>
<a href="https://www.desteronline.nl/waarschuwende-bijsluiter-nrc-handelsblad-3-oktober-2016/" target="_blank">Een waarschuwende bijsluiter bij NRC Handelsblad van 3 oktober 2016</a><br />
<br />
Het gaat niet goed in de geneeskunde. Elke dag verschijnen wel berichten en commentaren die dat documenteren en illustreren. Soms verschijnt iets dat bovendien aantoont waardoor het niet goed gaat. Gisteren gebeurde zoiets in, of all places, het kwaliteitsdagblad NRC Handelsblad. Onder de titel ‘Homeopathie is veilig, het geloof erin gevaarlijk’ debiteerde Maarten Boudry (1984, Vlaams filosoof, professor in Gent) de zoveelste versie van het dertien-in-een-dozijn sleetse riedeltje over homeopathie.<br />
<br />
‘Niets is onschadelijker dan een suikerbolletje of een paar druppels water, kundig geschud in een homeopathische fabriek’, schrijft hij [dat intussen steeds beter wordt aangetoond dat suiker wel degelijk schadelijk kan zijn, is hem kennelijk niet bekend]. ‘Een homeopathisch medicijn bevat geen enkele werkzame stof, dankzij de absurde verdunningsgraad [lang niet alle homeopathische preparaten zijn ‘absurd verdund’; de schier weergaloze zelfverzekerdheid van de auteur wordt slechts overtroffen door zijn onwetendheid en zijn povere argumentatie], en is daarom vrij van bijwerkingen.’ [dit is logisch-filosofisch een lege bewering; als een middel geen werking kan hebben, heeft dat ook geen bijwerkingen]<br />
<br />
Dan gaat onze filosofische deskundige op de sarcastische toer: ‘Wat een verschil met reguliere geneesmiddelen!’ [zou hij ooit gehoord hebben van de intense volksverlakkerij inzake antidepressiva die aangetoond geen enkele werking hadden tegen depressie, maar wel ernstige bijwerkingen, waardoor de patiënten op grond van desinformatie op de bijsluiter gingen geloven dat ze een werkzaam middel kregen?] ‘Zullen we dan maar allemaal geschud water slikken, en ondertussen de Vereniging tegen de Kwakzalverij verbieden, in de hoop dat we het binnenkort allemaal gaan geloven ook? Wie wil immers niet van de weldaden van het placebo-effect genieten? Maar de illusie van homeopathie is minder onschuldig dan ze lijkt.’<br />
<br />
En dan komt iets dat bedoeld lijkt als serieuze argumentatie. ‘De ene illusie volgt naadloos uit de andere. Idem voor de patiënt. De positieve ervaring met het ene suikerbolletje sterkt het vertrouwen in het andere. Homeopathie is niet schadelijk door wat erin zit, maar door het geloof dat wat erin zit, echt werkt. … Je kunt je geloof in homeopathie niet naar believen in- en uitschakelen, afhankelijk van de voor- en nadelen.’<br />
<br />
De onwetendheid van de auteur is fabuleus. Homeopathie is in de wereld gekomen als laatste aflevering van een van de belangrijkste filosofische stellingen uit de geschiedenis: de zogeheten signatuurleer. Wie geleerd heeft goed te kijken, ziet overal in de natuur en de mens ‘tekenen’, signa, meervoud van signum. De Franse filosoof Michel Foucault (1926-1984) heeft er een geweldig boek over geschreven. ‘Les mots et les choses (1966): ‘De woorden en de dingen’.<br />
<br />
Die tekenen wijzen op overeenkomsten. Zo ziet de geschoolde arts in veel ziekten ‘tekenen’ die hij herkent van zogenoemde geneeskrachtige planten. Op grond daarvan meent hij dat extracten van die planten zouden kunnen helpen tegen die ziekten.<br />
<br />
Of dat helemaal echt waar is, kan ter discussie gesteld worden. Niet ter discussie staat, dat (1) die signatuurleer serieuze filosofie is, en (2) heel wat ziekten vanzelf overgaan zodat ‘voorzichtig niets doen’ de beste ‘remedie’ is, en dat (3) inzicht in [en dat is iets anders dan geloof aan] het ziekteproces en in alles wat daarmee te maken heeft, de ‘remedie’ kan verstevigen.<br />
<br />
Dat is een rationele uitleg van hoe het komt dat nu al ruim twee eeuwen lang generaties homeopaten wereldwijd succesvolle artsen zijn. Het is ontmoedigend om te moeten lezen hoe een nitwit van zulk formaat als deze Gentse filosoof aan mijn krant zulke wartaal kan slijten. Ik daag Boudry uit voor een openbaar debat over de quatsch waarmee hij onze kwaliteitskrant heeft opgezadeld. Dit stukje is een bijsluiter voor bij NRC Handelsblad van vandaag, 3 oktober 2016: ‘Pas op! De krant van vandaag bevat een groot artikel met levensgevaarlijke onzin van een zogenaamd deskundige filosoof’.<br />
<br />
<i>Hugo Verbrugh</i></blockquote>
Ja, wat nu nog? Is dit al voldoende? Of moet er meer komen? Het internationale nieuws heb ik nog niet eens aangeraakt... ik kan het dus niet hierbij laten, hoeveel doorzettingsvermogen het ook van de lezer vergt. Zoals dit nieuws, dat moet nog echt even:
<br />
<blockquote>
<a href="http://www.khsdornach.org/Personelle-Veraenderung.531.0.html" target="_blank">Personelle Veränderungen in der Konferenz für Heilpädagogik und Sozialtherapie</a><br />
<br />
Nach 21 Jahren wird Rüdiger Grimm seine Mitarbeit als Sekretär der Konferenz für Heilpädagogik und Sozialtherapie für Heilpädagogik und Sozialtherapie zum 31. Dezember 2016 beenden. Als neue Leiter der Konferenz für Heilpädagogik und Sozialtherapie und ihres Sekretariats wurden Jan Göschel, Bart Vanmechelen und Sonja Zausch berufen. <br />
<br />
Dr. phil. Jan Göschel, geb. 1974 ist langjähriger Mitarbeiter der Camphill Gemeinschaft Beaver Run in den USA und Leiter der Camphill-Academy, einem Zusammenschluss der Ausbildungsstätten für Heilpädagogik und Sozialtherapie in Nordamerika. Nach seinem Studium der Psychologie und Waldorfpädagogik in Edinburgh und einem Sonderpädagogik-Studium in den USA wurde der gebürtige Deutsche in der Camphill Bewegung in Amerika tätig. Er ist langjähriges Mitglied im Internationalen Ausbildungskreis und Ausbildungsrat der Konferenz für Heilpädagogik und Sozialtherapie. <br />
<br />
Bart Vanmechelen, geb. 1963, ist Direktor von «De Speelhoeve», einer Einrichtung für schwermehrfach behinderte Kinder in Belgien, die er seit mehr als zwanzig Jahren leitet. Er hat Psychologie in Belgien und Organisationsentwicklung in England studiert und ist seit vielen Jahren in der Anthroposophischen Bewegung und der Freien Hochschule für Geisteswissenschaft engagiert. Besonders hat er sich aktiv an der «Goetheanum Meditation Initiative» beteiligt. Bart Vanmechelen ist Generalsekretär der Belgischen Landesgesellschaft. <br />
<br />
Sonja Zausch, geb. 1968, hat nach Ausbildungen als Bäckerin, Tänzerin und Eurythmistin und Jahren der beruflichen Arbeit im Bereich Tanz und Eurythmie den Weg in die Heilpädagogik und Sozialtherapie gefunden. Sie arbeitet an der «Emil Molt Akademie» in Berlin, einer Ausbildungsstätte u.a. für anthroposophisch orientierte Sozialassistenz und Heilerziehungspflege. Im Rahmen eines Masterstudiums an der Alanus Hochschule Alfter hat sie über Gruppeneurythmie in der Erwachsenenbildung gearbeitet. Ihr Interesse gilt insbesondere nonverbalen, in Bewegung stattfindenden Kommunikationsprozessen. Im deutschen Bundesverband anthroposophisches Sozialwesen «Anthropoi Bundesverband» ist sie Koordinatorin für den Fachbereich Berufliche Bildung und Mitglied des Bildungsrates. <br />
<br />
Jan Göschel wird mit 50 Stellenprozenten, Bart Vanmechelen und Sonja Zausch werden mit jeweils ca. 20 Stellenprozenten mitarbeiten.<br />
<br />
Die Konferenz für Heilpädagogik und Sozialtherapie ist das internationale Forum der Zusammenarbeit der anthroposophischen Heilpädagogik und Sozialtherapie, ihrer Verbände und Einrichtungen. Als runder Tisch führt sie Vertreterinnen und Vertreter aus fast 50 Ländern zusammen. Sie ist Teil der Medizinischen Sektion der Freien Hochschule Goetheanum. Die Konferenz für Heilpädagogik und Sozialtherapie unterhält ein Sekretariat in Dornach, das für die Koordination der internationalen Zusammenarbeit zuständig ist. Ihr Rechtsträger ist der gemeinnützige Verein «Fonds für Heilpädagogik und Sozialtherapie» mit Sitz in Dornach.
Die Verabschiedung von Rüdiger Grimm und die Übergabe an die neuen Leitungspersonen findet bereits anlässlich der Internationalen Tagung für Heilpädagogik und Sozialtherapie «… und werdend mich ins Dasein prägen. Das Ich in Leib und Welt», sowie der Klausurtagung der Konferenz für Heilpädagogik und Sozialtherapie im Oktober 2016 am Goetheanum Dornach statt.<br />
<br />
www.khsdornach.org<br />
<br />
Impressum: Konferenz für Heilpädagogik und Sozialtherapie, Ruchti-Weg 9, 4143 Dornach, Schweiz, khs@khsdornach.org, www.khsdornach.org </blockquote>
Wat ik echter hier alleen kan noemen, zijn de ontwerpen die Christian Clement elke keer op zijn website onder de noemer <a href="http://www.steinerkritischeausgabe.com/ska-blog" target="_blank">SKA-BLOG</a> plaatst. Het gaat natuurlijk <a href="http://www.steinerkritischeausgabe.com/edition" target="_blank">hierom,</a> dat weet iedereen ondertussen wel:
<br />
<blockquote>
Seit Herbst 2013 kommt beim Stuttgarter Wissenschaftsverlag frommann-holzboog die erste textkritische Ausgabe der Schriften Rudolf Steiners (SKA) heraus. Diese legt die Grundlagentexte der anthroposophischen Geisteswissenschaft zum ersten Mal in textkritischer Edition vor. <br />
<br />
Steiners zentrale Schriften zwischen 1884 und 1910 werden in ihrer Textentwicklung durch die verschiedenen Neubearbeitungen hindurch verfolgt, im Rahmen von Steiners intellektueller Biographie kontextualisiert und hinsichtlich ihrer Quellen und Bezüge umfassend transparent gemacht. So wird ein neuer Editionsstandard für das geschriebene Werk Steiners gesetzt, welcher der wissenschaftlichen Auseinandersetzung mit der Anthroposophie eine bisher nicht vorhandene textuelle Grundlage schafft. </blockquote>
Maar nu die weblog dus.
<br />
<blockquote>
<a href="http://www.steinerkritischeausgabe.com/single-post/2016/07/11/Entwurf-zu-einer-Einleitung-in-Rudolf-Steiners-Geheimwissenschaft" target="_blank">Entwurf zu einer Einleitung in Rudolf Steiners “Geheimwissenschaft”</a><br />
<br />
July 11, 2016<br />
<br />
I. Rudolf Steiners Kosmogonie im Kontext religiöser, naturwissenschaftlicher und philosophischer Ursprungstheorien<br />
<br />
<br />
<a href="http://www.steinerkritischeausgabe.com/single-post/2016/09/29/Der-idealistische-Hintergrund-der-Kosmogonie-Rudolf-Steiners-Entwurf" target="_blank">Der idealistische Hintergrund der Kosmogonie Rudolf Steiners (Entwurf)</a><br />
<br />
September 29, 2016<br />
<br />
(Abschnitt II einer Einleitung zu SKA 8: Rudolf Steiners Schriften über Welt- und Menschheitsentwicklung: “Aus der Akasha-Chronik” und “Die Geheimwissenschaft im Umriss”)<br />
<br />
<br />
<a href="http://www.steinerkritischeausgabe.com/single-post/2016/10/07/Der-theosophische-Hintergrund-der-Kosmogonie-Rudolf-Steiners" target="_blank">Der theosophische Hintergrund der Kosmogonie Rudolf Steiners</a><br />
<br />
October 8, 2016</blockquote>
Zo, dan heb ik dat in ieder geval ook even genoemd. En eigenlijk hoort Lorenzo Ravagli hier ook bij. Ik had hem een hele tijd gevolgd, voor het laatst op 25 november 2014 in <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2014/11/waagstuk.html" target="_blank">Waagstuk:</a>
<br />
<blockquote>
Op 8 november publiceerde hij ‘1963 – Das Ende einer Ära’ in zijn serie over de geschiedenis van de Algemene Antroposofische Vereniging</blockquote>
Sindsdien heb ik zijn serie laten schieten. Enerzijds werd het gewoon teveel, anderzijds had hij zelf begrijpelijkerwijs liever dat men zijn teksten op zijn eigen website ging lezen. Er is intussen <a href="http://www.anthroweb.info/geschichte/geschichte-ag.html" target="_blank">heel veel bijgekomen.</a> En ook dat moet ik eens documenteren. Dus hierbij.
<br />
<blockquote>
1963 <br />
<br />
1963 ging die lange Ära zu Ende, in der Albert Steffen maßgeblich die Geschicke der Anthroposophischen Gesellschaft bestimmt hatte. Über die Dauer dieser Ära kann man geteilter Meinung sein. [1963 | Das Ende einer Ära | Mehr ...] <br />
<br />
1964 <br />
<br />
1964, im Jahr der Gründung der PLO, der Unterzeichnung des Bürgerrechtsgesetzes zur Aufhebung der Rassentrennung durch Lyndon B. Johnson – der die Nachfolge des am 2. November 1963 ermordeten Präsidenten John F. Kennedy angetreten hatte – und der Tonkin-Resolution, die den Eintritt der USA in den Vietnamkrieg vorbereitete, bahnte sich auch in der Führung der Anthroposophischen Gesellschaft ein Politikwechsel an. [1964 | Die Größe eines Wagnisses | Mehr ...] <br />
<br />
1965 <br />
<br />
Dass die Aktivitäten der Haußer-Stiftung zumindest für Rudolf Grosse ein maßgeblicher Grund waren, sich mit der »Bücherfrage« zu beschäftigen – die sich bei ihm ab 1965 nachgerade zum beherrschenden Thema entwickelt zu haben scheint –, geht aus einem langen Brief hervor, den er Ende März 1965 an seinen Vorstandskollegen Herbert Witzenmann schrieb, der zu dieser Zeit nach einem leichten Herzinfarkt mit einer Lungenentzündung in einem Pforzheimer Krankenhaus lag. [1965 | Die Bücher Rudolf Steiners gehören ins Goetheanum | Mehr ...] <br />
<br />
1966 <br />
<br />
Die »Erklärung« des Vorstandes zur Bücherfrage im Jahr 1965 erklärte oder klärte gar nichts, vielmehr war die durch sie hervorgerufene Verwirrung beträchtlich. Auch in den folgenden Jahren rangen unterschiedliche Positionen miteinander. Der Vorstand selbst war in dieser Frage gespalten. [1966 | Der Vorstand als spirituelle Emanation des Geisteslehrers | Mehr ...] <br />
<br />
1967 <br />
<br />
Mitte der 1960er Jahre beschäftigte sich die anthroposophische Bewegung nicht nur mit der »Bücherfrage«. Im letzten Drittel des 20. Jahrhunderts nahm diese Bewegung einen bedeutenden Aufschwung. Dieser Aufschwung war auch durch die gesamtgesellschaftliche Entwicklung bedingt, durch die anthroposophische Kernthemen wie Menschenrechte, Emanzipation, Ökologie, ganzheitliche Heilweisen und Spiritualität auf die politische und kulturelle Tagesordnung gesetzt wurden. [1967 | Die Weihnachtstagung als ewige Aufgabe | Mehr ...] <br />
<br />
1968 <br />
<br />
Am 14. Januar 1968 erschien im »Nachrichtenblatt« der Anthroposophischen Gesellschaft folgende Mitteilung: »Der Bücherverkauf am Goetheanum wird in Zukunft auch die durch die Nachlassverwaltung herausgegebenen Werke Rudolf Steiners in den Verkauf aufnehmen. Dieser Beschluss beendet einen seit vielen Jahren bestehenden, den Mitgliedern in seiner Verursachung bekannten Zustand. Dadurch werden Kräfte frei, die für die Weiterentwicklung der Anthroposophischen Gesellschaft und ganz besonders für die Verwirklichung der Hochschule eingesetzt werden können. [1968 | Ein Tag von weltgeschichtlich negativer Bedeutung | Mehr ...] <br />
<br />
1968 <br />
<br />
Durch seinen Brief an den Vorstand vom 30. Januar 1968, in dem Witzenmann mitteilte, er könne »vorläufig« nicht mehr an dessen »Beschlüssen mitwirken und für diese keine Mitverantwortung« mehr »übernehmen«, hatte er sich eigentlich bereits aus diesem Gremium verabschiedet. Um so erstaunlicher ist es, dass es bis zum März 1974, also volle sechs Jahre, dauerte, bis eine endgültige Formel gefunden wurde, die diese Tatsache offiziell zum Ausdruck brachte. Es waren sechs quälende Jahre für alle Beteiligten, für die ganze Gesellschaft. [Anrufung der Toten, Aufruf an die Lebenden ...] <br />
<br />
1969 <br />
<br />
Dass die Mitglieder der Anthroposophischen Gesellschaft nicht nur mit der Selbstdestruktion beschäftigt, sondern auch zu bedeutenden sozialen Leistungen imstande waren, zeigt ein Ereignis, das zu den deprimierenden Szenen der Generalversammlungen einen erfreulichen Kontrast bildet: die Gründung des Gemeinschaftskrankenhauses Herdecke durch Gerhard Kienle (1923-1983), das im November 1969 eröffnet wurde. [One giant leap ...] <br />
<br />
1970 <br />
<br />
Im Jahr der US-Invasion in Kambodscha, der Gründung der RAF und des Arbeiteraufstandes in Polen, begann der Vorstandskonflikt der anthroposophischen Gesellschaft aus seiner Latenzphase zu erwachen, in die er im vorangegangenen Jahr eingetreten war. Aus der Sicht des übrigen Vorstandes war es nur konsequent, einem Mitglied, das an seinen Sitzungen nicht mehr teilnahm und dessen Gesamtverantwortung nicht teilen wollte, jene Funktionen zu entziehen, die es für die Gesellschaft und die Hochschule ausübte. [Getrübte Euphorie ...] <br />
<br />
1971 <br />
<br />
Wie nicht anders zu erwarten, wurde die Generalversammlung der Anthroposophischen Gesellschaft am Karsamstag, dem 10. April 1971, zum Schauplatz des nicht länger zu ignorierenden Konfliktes um die künftige Rolle Herbert Witzenmanns. [Der Staub von zwanzig Jahren] <br />
<br />
1972 <br />
<br />
Im Jahr 1972 steuerte der Vorstandskonflikt in der Anthroposophischen Gesellschaft auf einen Höhepunkt zu. Herbert Witzenmann war nicht gewillt, seine »Funktionen in Vorstand und Hochschule als ruhend zu betrachten«. [Auszug aus Ägypten] <br />
<br />
1972 <br />
<br />
Nach dem dramatischen Höhepunkt des zweiten Verhandlungstages, dem Auszug Herbert Witzenmanns und eines Teiles der Mitglieder aus dem großen Saal des Goetheanum, verlief auch der dritte Tag der denkwürdigen Generalversammlung nach dem Muster eines kathartischen Prozesses, der zwischen Selbsterhöhung und Selbsterniedrigung, zwischen Erfolgserzählungen und Selbstzerfleischung hin und her schwankte ... [Dem Gewissen kann man keinen Zwang antun ...]<br />
<br />
1972 <br />
<br />
Der vierte und letzte Verhandlungstag der Generalversammlung 1972, der auf Rudolf Steiners Todestag fiel (30. März 1925), stand im Zeichen der Abrechnung mit dem dissidenten Vorstandsmitglied Herbert Witzenmann und seinen Getreuen. [Es ist eine grenzenlose Qual gewesen ...] <br />
<br />
1973 <br />
<br />
Will man erfahren, was die anthroposophische Gesellschaft und Bewegung in einem bestimmten Zeitraum beschäftigt, bieten sich die Mitgliederversammlungen an, die mindestens einmal im Jahr in der Regel zur Osterzeit stattfinden, und es dem neugierigen Auge des Historikers erlauben, durch die Berichte und aufgeworfenen Fragestellungen teilweise intimen Einblick in den Mikrokosmos dieser Weltanschauungsgemeinschaft, ihre Stimmungslage und ihr Selbstverständnis zu gewinnen. [Großkampf der Widersachermächte ...] <br />
<br />
1973 <br />
<br />
Wie vielfältig und sozial folgenreich die Aktivitäten der »tätigen« Mitglieder der Gesellschaft waren, die laut Grosse oft mehrere Arbeitsfelder zu »beackern« hatten, geht aus den Berichten solcher Mitglieder am 19. und 21. April 1973 während der Generalversammlung hervor. [Die Anthroposophische Gesellschaft als Geistorgan der Menschheit ...] <br />
<br />
1973 <br />
<br />
Auch in der Ansprache von Hagen Biesantz am Karsamstag, dem 21. April finden sich einige Versuche, das Bewusstsein der anthroposophischen Identität zu bestimmen. [Mysterienstätten und die Sehnsucht nach dem Geist ...] <br />
<br />
1973 <br />
<br />
Das Epos von der anthroposophischen Weltbewährung war mit all diesen Erzählungen noch keineswegs an sein Ende gekommen. Am Nachmittag des Karsamstags stellten die drei Professoren Bernhard C.J. Lievegoed, Oskar Borgman Hansen und Emile Rinck die Lage der Dinge in Holland, Dänemark und Frankreich dar. [Mutter, Töchter und der Kampf am Jahrhundertende ...] <br />
<br />
1974 <br />
<br />
Aufgrund einer merkwürdigen zeitlichen Koinzidenz wurden die beiden führenden Weltmächte des Kalten Krieges im Jahr 1974 von Enthüllungen heimgesucht, die den Glauben an die ihnen zugrundeliegenden Ideologien schwerwiegend erschütterten. [Die Opferhandlung Rudolf Steiners ...]<br />
<br />
1974 <br />
<br />
All die religiösen Topoi, die Rudolf Grosse in seiner Eröffnungsrede zur Generalversammlung 1974 angeschlagen hatte, wurden in der folgenden Ansprache von Friedrich Hiebel, der stellvertretend für den Gesamtvorstand aus der allgemein-anthroposophischen Sektion der Hochschule berichtete, aufgegriffen, wenn nicht sogar gesteigert. [Der Ruf aus der Geisteswelt ...] <br />
<br />
1974 <br />
<br />
Einblick in die globalen Aktivitäten der anthroposophischen Bewegung vermitteln auch für das Jahr 1974 die Länder- und Sektionsberichte der Generalversammlung. Sowohl in Großbritannien als auch in den USA stand ein Führungswechsel bevor. [Der Untergang des Abendlandes ...] <br />
<br />
1974 <br />
<br />
1974 musste sich die Generalversammlung seit längerem wieder einmal mit Anträgen aus der Mitgliedschaft befassen, die sich interessanterweise beide auf das Selbstverständnis der Gesellschaft als soziale Körperschaft bezogen. [»Ohne Angabe von Gründen« ...] <br />
<br />
1974 <br />
<br />
Aufschlussreich sind die Berichte, die am Abend des 7. April 1974 aus verschiedenen Ländern und der medizinischen Sektion gegeben wurden. Sie bezeugen, dass die anthroposophische Bewegung im sozialen und politischen Kontext Europas inzwischen unübersehbare Wirkungen entfaltete. [Ganz reale Widersachermächte ...] <br />
<br />
1975 <br />
<br />
Die Vereinten Nationen hatten 1975 unter der Devise »Gleichberechtigung, Entwicklung, Frieden« zum Jahr der Frau erklärt. Ausgerechnet in diesem Jahr scheiterte die Reform des Abtreibungsparagrafen 218 im deutschen Strafgesetzbuch am Bundesverfassungsgericht [Prophete rechts, Prophete links und Weltkind in der Mitten ...]<br />
<br />
1975 <br />
<br />
1975 jährte sich der Todestag Rudolf Steiners zum fünfzigsten Mal, Anlass zurück und voraus zu blicken. Die anthroposophischen Periodika und Institutionen würdigten dieses Ereignis in vielfältiger Weise [Ätherische Frühlingsfrische ...] <br />
<br />
1975 <br />
<br />
Die Jahresversammlung der anthroposophischen Gesellschaft 1975 hatte zwei gewichtige Entscheidungen zu treffen, die ihre Entwicklung in den kommenden Jahrzehnten bestimmen sollten [Rudolf Steiners eigentliche Aufgabe ...]</blockquote>
</div>
Michel Gastkemperhttp://www.blogger.com/profile/11703149973290737335noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-8949960496173157471.post-3705850512440898482016-09-10T02:24:00.001+02:002016-09-17T21:59:55.263+02:00Bos<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiieODuFcj_po3TWxSYk16-k31s0nLhF4ZaZ0tqj6y6zee7AV90G2KBxN8ob7seUQ19pW98pzIxT1e1EcXhg4zvEZsFxiW6k-Vol2XPf3_l8-20z2vSIe6jUQPcbpggfnRPDxpgi0hPwcXf/s1600/P9120142.JPG" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiieODuFcj_po3TWxSYk16-k31s0nLhF4ZaZ0tqj6y6zee7AV90G2KBxN8ob7seUQ19pW98pzIxT1e1EcXhg4zvEZsFxiW6k-Vol2XPf3_l8-20z2vSIe6jUQPcbpggfnRPDxpgi0hPwcXf/s400/P9120142.JPG" width="400" /></a></div>
Zondag is het de vijftiende verjaardag van nine-eleven, 9/11, de verwoesting van de Twin Towers in New York op 11 september 2001. Her en der zal er aandacht worden geschonken aan de herdenking. Behalve aan de feitelijke gebeurtenissen, de aanslagen van de vier gekaapte vliegtuigen en het instorten van de twee torens, zal ongetwijfeld ook wat erachter zat ter sprake komen. De theorieën daarover zijn legio, met een breed spectrum, tot het puur speculatieve aan toe, de ene theorie nog wilder dan de andere. Het is zelfs zo erg, dat het moeilijk is geworden door de bomen het bos nog te zien.
<br />
<br />
Ook antroposofen laten zich niet onbetuigd. In Duitsland en Zwitserland, maar ook in Nederland. Op deze weblog heb ik hier eerder aandacht aan besteed. Aan de Nederlandse inbreng bijvoorbeeld op 6 februari 2012 in <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2012/02/complottheorieen.html" target="_blank">‘Complottheorieën’</a> en op 20 juli in datzelfde jaar in <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2012/07/wording.html" target="_blank">‘Wording’.</a> Bij het laatste bericht is er een grote bijdrage van Loek Dullaart. Die heeft ook een eigen website, waarop nader op die <a href="http://www.loekdullaart.nl/actueel.php" target="_blank">toenmalige inbreng</a> wordt ingegaan. We lezen <a href="http://www.loekdullaart.nl/index.php" target="_blank">op zijn website</a> tevens over zijn activiteiten:
<br />
<blockquote>
“Verder begeleidt Loek vier Alertgroepen in Den Haag, Zeist, Appelscha en Amsterdam van mensen die met elkaar willen uitwisselen over de achtergronden van de huidige wereldgebeurtenissen, onderzoeken welke vernieuwingen er mogelijk zijn en welke activiteiten er vanuit spiritueel gezichtspunt kunnen worden ondernomen voor de <i>heling</i> van de wereldsituatie. Voor meer informatie hierover zie de website: www.alertgroepen.nl.”</blockquote>
</div>
En inderdaad gaat het daar verder. Ik kan bijvoorbeeld <a href="http://www.alertgroepen.nl/2014/09/11/bij-11-september/" target="_blank">deze bijdrage van hem</a> noemen, bij het tienjarig jubileum van nine-eleven in 2011, dat in 2014 werd herplaatst. Op 2 juli van dit jaar schreef Loek Dullaart <a href="http://www.alertgroepen.nl/2016/07/02/de-grootste-leugen-ooit/" target="_blank">‘De grootste leugen ooit’,</a> waarin hij veel zaken aanhaalt die volgens hem de leugens achter de aanslagen in 2001 moeten ontmaskeren. Op het einde van zijn bijdrage kondigt hij een conferentie op 11 september van dit jaar in Zeist aan en geeft daarvoor een link. Die leidt naar deze <a href="http://www.alertgroepen.nl/event/bijeenkomst-911/2016-09-11/" target="_blank">‘Studiedag Licht op 9/11’.</a>
Er is ook een website van, met veel meer informatie. We lezen daar over <a href="http://www.lichtop911.nl/" target="_blank">‘Studiedag Lichtop911 op 11 sept 2016’:</a>
<br />
<blockquote>
‘Bijeenkomst over de WTC aanslagen in NY van 11 september 2001.
Voor alle belangstellenden die vanuit een antroposofische blikrichting, één van de belangrijkste wereldgebeurtenissen van onze tijd, pogen te doorgronden: de aanslagen van 11 september 2001. Wat gebeurde daar precies? Door wie? En waarom? Diverse inleidingen door sprekers met mogelijkheid tot gesprek. Zondag 11 september 11:00-16:00 uur. Stichtse Vrije School (Bovenbouw) Socrateslaan 24, Zeist.’</blockquote>
En over het ‘Programma 11 sept 2016’:
<br />
<blockquote>
‘11.00-11.30: Ontvangst met koffie/ thee. Boekentafel<br />
11.30-11.45: Opening door de dagvoorzitter. Magchiel Mathijsen<br />
11.45-12.45: Rudolf Steiner en Geopolitiek. Loek Dullaart<br />
12.45-13.15: Interview met Prof Dr. D. Ganser. Videopresentatie. Rembert Amons<br />
Lunch. Koffie en thee wordt gezorgd.<br />
13.45-14.45: 10 highlights WTC1,2 en 7. Dr. Ir. C. Vermeeren.<br />
14.45-15.45: 911 en de ‘deep state’. Magchiel Matthijsen<br />
16.45-16.00: Afronding in een plenair gesprek<br />
Vrijwillige bijdrage’</blockquote>
Rembert Amons, Loek Dullaart, Jan van Gils en Magchiel Matthijsen blijken de organisatoren te zijn die onder ‘Info’ hun beweegredenen uiteenzetten. Er is ook een ‘Positiebepaling organisatoren’ bij, waar ieder zijn eigen motivatie geeft. Gezamenlijk schrijven zij onder de titel <a href="http://www.lichtop911.nl/info.htm" target="_blank">‘Licht op 911’:</a>
<br />
<blockquote>
‘De aanslagen op de Twintowers en het Pentagon schokten destijds de hele wereld pas na verloop van tijd ontstonden er vragen. Was de lezing van de gebeurtenissen door de Amerikaanse overheid wel volgens de feiten? Moest de toedracht van de feiten niet nader onafhankelijk worden onderzocht? De uiteindelijk ingestelde onderzoekscommissie wierp in haar rapport meer vragen op dan beantwoordde. Zo is vijftien jaar na dato de twijfel aan de officiële lezing van de gebeurtenissen levensgroot aanwezig.
<br />
<br />
Daar komt nog bij dat er in de loop van deze vijftien jaar talloze onderzoekers hebben aangetoond dat de feiten een hele andere richting uit wijzen. Het heeft er eerder de schijn van dat organen en/of personen rond de Amerikaanse overheid, veiligheidsdiensten en leger bij deze aanslagen zelf betrokken moeten zijn. Om deze serieuze onderzoekers, zonder een diepgaande wetenschappelijke weerlegging van het door hen aangedragen feitenmateriaal, op voorhand weg te zetten als “complotdenkers” en fantasten, is eerder een verklaring van onmacht en een schuldbekentenis dan een serieuze bijdrage aan de discussie.
<br />
<br />
Wat bij dit alles ook een rol speelt is de Amerikaanse geopolitiek van de laatste honderd jaar, waarbij zij betrokken was bij talloze aanslagen, oorlogen en staatsgrepen. De deelname van Amerika bij al die oorlogen werd vaak voorafgegaan door een aanslag op een Amerikaans schip of gebouw, wat de aanleiding vormde om de betreffende oorlog te kunnen beginnen (een zgn. ‘valse vlag’ operatie). Veel van die aanslagen bleken achteraf in scène te zijn gezet door de Amerikaanse geheime dienst zelf.
<br />
<br />
In dit verband is het van groot belang dat er een grote publieke discussie komt die de rol van de Amerikaanse regering en geheime dienst bij de aanslagen van 9 – 11 diepgaand onderzoekt en bespreekt aan de hand van alle aangedragen feiten. De makers van deze website willen daar een rol in spelen, maar zij willen bovendien proberen ook het licht van de geesteswetenschap van Rudolf Steiner op deze feiten te laten schijnen.
<br />
<br />
Rudolf Steiner, de grondlegger van de Antroposofie, heeft zich in de laatste zeven jaar van zijn werkzame leven (vanaf 1917), intensief beziggehouden met de wereldpolitiek (o.a. met Amerika), met economie, met voeding, landbouw, gezondheid, geneesmethodes, onderwijs etc. In die periode heeft hij veel uitspraken gedaan over wat er in zijn tijd achter de schermen gaande was, maar die niet minder actueel zijn in onze tijd. Die uitspraken kunnen helpen om vanuit een spirituele blikrichting meer licht te werpen op de bedoelingen en streefrichtingen van huidige machthebbers en de interpretatie van hun handelingen.
<br />
<br />
Daartoe willen wij als eerste een studiedag organiseren op 11 september 2016 a.s. om een begin te maken met deze publieke discussie.
<br />
<br />
Als U deze website interessant vindt, wilt U dan ook al uw vrienden, kennissen en relaties attenderen op het bestaan van deze website? Bij voorbaat dank.
<br />
<br />
Rembert Amons, Loek Dullaart, Jan van Gils, Magchiel Matthijsen’</blockquote>
</div>
Van belang is nog de pagina met <a href="http://www.lichtop911.nl/links.htm" target="_blank">‘Links’,</a> want die geeft de bronnen aan waar men gebruik van maakt. Het is een hele lijst. Rudolf Steiner komt er niet in voor. Dat kan ook nauwelijks, want die leefde een eeuw geleden en kan dus ook moeilijk iets over deze specifieke gebeurtenissen zeggen. Opvallend is dat alleen bronnen worden opgevoerd die de eigen insteek, die we vooral van Loek Dullaart hebben leren kennen, ondersteunt. Dezelfde eenzijdigheid uit zich in de keuze voor de twee personen die, buiten de organisatoren, in het programma worden genoemd. Op één ervan kom ik later nog terug. Er is op al die plekken die ik hierboven heb genoemd maar één tegengeluid te vinden, en daar wordt het meteen interessant. Ik doel op <a href="http://www.alertgroepen.nl/2016/07/03/where-were-you-when-you-first-heard/" target="_blank">‘Where were you when you first heard?’,</a> op 3 juli geplaatst op de website van de Alertgroepen:
<br />
<blockquote>
‘Bij de tiende verjaardag van 9/11 schreef Slate redacteur Jeremy Stahl een reeks van 6 artikelen over samenzweringstheorieën rondom 9/11. Hij wijst die theorieën af. Hieronder de verwijzingen naar deze zes artikelen.
<br />
<br />
<a href="http://www.slate.com/articles/news_and_politics/trutherism/2011/09/where_were_you_when_you_first_heard.html" target="_blank">Where were you when you first heard?</a><br />
<a href="http://www.slate.com/articles/news_and_politics/trutherism/2011/09/where_did_911_conspiracies_come_from.html" target="_blank">Where did 9/11 conspiracies come from?</a><br />
<a href="http://www.slate.com/articles/news_and_politics/trutherism/2011/09/the_rise_of_truth.html" target="_blank">The rise of ‘truth’</a><br />
<a href="http://www.slate.com/articles/news_and_politics/trutherism/2011/09/the_theory_vs_the_facts.html" target="_blank">The theory vs. the facts</a><br />
<a href="http://www.slate.com/articles/news_and_politics/trutherism/2011/09/youre_not_paranoid_if_its_true.html" target="_blank">You’re not paranoid if it’s true</a><br />
<a href="http://www.slate.com/articles/news_and_politics/trutherism/2011/09/why_trutherism_lives_on.html" target="_blank">Why trutherism lives on</a><br />
<br />
Er zijn bibliotheken vol geschreven door voor- en tegenstanders van samenzweringstheorieën. Ieder moet voor zich daar wijs uit zien te worden.
<br />
<br />
Na de vorige twee artikelen (van Loek Dullaart) kregen we bovenstaande toegezonden. Het lijkt me in elk geval goed om ook iets van deze andere visie op de site te zetten. Bedenk daarbij dat Stahls artikelen toch ook al weer 5 jaar oud zijn.
<br />
<br />
<i>over Slate Magazine (bron Wikipedia)</i>
<br />
<br />
Slate is een Amerikaans Engelstalig online tijdschrift, dat werd opgericht in 1996 door de journalist Michael Kinsley van New Republic. Aanvankelijk was Microsoft eigenaar van het tijdschrift. Op 21 december 2004 nam The Washington Post Company het online tijdschrift over. Sinds juni 2008 wordt Slate beheerd door The Slate Group, onderdeel van de Graham Holdings Company. In 2009 werd er een Franse editie opgestart.
<br />
<br />
Slate is sinds 1999 gratis en wordt gefinancierd uit advertenties. Inhoudelijk verschijnen er dagelijks onderwerpen over onder meer politiek, cultuur, sport en nieuws. Het blad staat erom bekend (en berucht) om vaak tegendraadse posities in te nemen. Het tijdschrift heeft tevens de naam links-progressief te zijn.’</blockquote>
Het loont absoluut om deze zes artikelen te lezen. Je krijgt daardoor een genuanceerder beeld van wat er gaande is en welke mensen en krachten er zitten achter het onthullen van nine-eleven. U moet er alleen Engels voor lezen. Is er ook niet literatuur in het Nederlands over? Niet zo uitgebreid, maar er is wel het een en ander te vinden. Bijvoorbeeld <a href="http://skepsis.nl/wtc-complot/" target="_blank">‘Het WTC-complot. Bouwkunde met strohalmen’</a> door Jan Willem Nienhuys uit ‘Skepter 20.1’ van 2007. Ook dat is een flink tegenwicht en tegengeluid. Een meer algemeen verhaal is <a href="http://skepsis.nl/complottheorie/" target="_blank">‘Een kwestie van wantrouwen. Over complottheorieën en samenzweerders’</a> door Rob Nanninga uit ‘Skepter 18.3’ van 2005. Deze artikelen, hoewel uit ‘skeptische’ hoek, zijn een stuk nuchterder en genuanceerder dan de bronnen die voor de studiedag over nine-eleven worden aangeprezen.
Om de website van de Alertgroepen informatie te geven die de eenzijdigheid kan opheffen probeerde ik tot tweemaal toe een reactie te plaatsen onder ‘Where were you when you first heard?’ Beide keren zonder resultaat, mijn reactie verscheen niet op de website. Zondagmiddag 4 september rond 15.00 uur schreef ik:
<br />
<blockquote>
‘Ik plaatste hier op woensdag 31 augustus 00.30 uur een reactie die ik gek genoeg niet terugvind op de website. Daarom dien ik die nog maar een keer in:
<br />
<br />
Er is nog wel meer in te brengen tegen theorieën dat er van bewuste opzet sprake zou zijn. Deze Duitse uitzending van ZDF/BBC uit 2008 vat het allemaal goed samen: <br />
https://www.youtube.com/watch?v=t4BP-5h_DJc<br />
<br />
Verder zijn er dan nog artikelen uit de Skeptical Inquirer van 2011:<br />
http://www.csicop.org/si/show/the_9_11_truth_movement_the_top_conspiracy_theory_a_decade_later<br />
<br />
Uit Popular Mechanics:<br />
http://www.popularmechanics.com/technology/design/a3544/4278927/<br />
http://www.popularmechanics.com/science/a1539/4213805/<br />
<br />
Een samenvatting uit The Guardian van 2011:<br />
http://www.theguardian.com/world/2011/sep/05/9-11-conspiracy-theories-debunked<br />
<br />
Er is uiteraard nog veel meer, maar dit kan genoeg zijn voor mensen die erover willen nadenken.’</blockquote>
Het mocht dus niet baten, men negeerde mijn reactie. De eerste link is een heel interessante. Een steeds terugkerend thema bij nine-eleven is de instorting van een derde toren, gebouw WTC 7, in de namiddag, een uur of zes nadat de Twin Towers waren ingestort. Dat zou het beste bewijs zijn dat er van bewuste opzet sprake was, van wie ook, van Amerikanen van binnenuit, van overheidswege, van geheime diensten, noem maar op. Het is een Duitstalige video met de titel ‘9/11 Das Geheimnis von Gebäude 7 enthüllt!’, geüpload op 12 september 2011:
<br />
<blockquote>
‘Sechs Stunden nach dem Einsturz der Zwillingstürme des World Trade Center ist augenscheinlich ohne jede Fremdeinwirkung das Nebengebäude Nummer Sieben eingestürzt. Seitdem ranken sich unzählige Verschwörungstheorien um dieses Ereignis. Eine der populärsten besagt, dass die Regierung selbst die Anschläge inszeniert und deswegen das World Trade Center Sieben gesprengt habe, um Spuren zu verwischen. Bemerkenswert ist, dass die amtliche Untersuchung der Ereignisse dort ganze sieben Jahre gedauert hat, deren Ergebnisse in dieser Dokumentation vorgestellt werden.’</blockquote>
<br />
<div style="text-align: center;">
<iframe allowfullscreen="" frameborder="0" height="315" src="https://www.youtube.com/embed/t4BP-5h_DJc?rel=0&controls=0&showinfo=0" width="560"></iframe>
</div>
<div style="text-align: center;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
Ik loop de andere links die ik gaf ook maar even langs. De tweede is een artikel van Dave Thomas uit ‘Skeptical Inquirer Volume 35.4, July/August 2011’, getiteld <a href="http://www.csicop.org/si/show/the_9_11_truth_movement_the_top_conspiracy_theory_a_decade_later" target="_blank">‘The 9/11 Truth Movement: The Top Conspiracy Theory, a Decade Later’:</a>
<br />
<blockquote>
‘After ten years, the pesky 9/11 Truth movement has refined its arguments but still hasn’t proved the attacks were an inside job. Their key claims are refuted on multiple grounds.’</blockquote>
Een heel aantal dingen zijn we eerder al bij Jan Willem Nienhuys tegengekomen. Maar dat is ook het punt, dezelfde dingen worden constant herhaald, alsof er eerder niet het nodige tegenin is gebracht en ontkracht.
Dan hebben we de artikelen uit <i>Popular Mechanics.</i> Er zijn daar uitgebreide bijdragen te vinden. Het eerste door mij genoemde is van Arianne Cohen op 20 augustus 2008 en gaat uitsluitend over WTC7, namelijk <a href="http://www.popularmechanics.com/technology/design/a3544/4278927/" target="_blank">‘6 Debunked 9/11 Conspiracy Claims From NIST’s New WTC 7 Report’:</a>
<br />
<blockquote>
‘Shyam Sunder, the lead investigator on the National Institute of Standards and Technology (NIST) report, responded directly to many conspiracy claims this morning at his press conference in NIST headquarters in Gaithersburg, Md.’</blockquote>
Het tweede artikel, van 30 oktober 2009, behandelt hetzelfde onderwerp, <a href="http://www.popularmechanics.com/science/a1539/4213805/" target="_blank">‘Rosie O’Donnell 9/11 Conspiracy Comments: Popular Mechanics Responds’.</a>
Maar er is daar dus, zoals gezegd, veel meer erover te vinden. Eenvoudigweg doorklikken leidt van het ene naar het andere artikel. Een goed startpunt is <a href="http://www.popularmechanics.com/military/a49/1227842/" target="_blank">‘Debunking the 9/11 Myths: Special Report’</a> van 2 februari 2005:
<br />
<blockquote>
‘The following content is from an in-depth investigation of the conspiracy theories surround the attacks of 9/11, which was published in the March 2005 issue of Popular Mechanics. That cover story was expanded and published in August 2006 as a book titled Debunking 9/11 Myths. The fully revised and updated 2011 edition of the book is now on sale.’</blockquote>
Ik schreef tot slot al in mijn reactie, een samenvatting van Chris McGreal uit The Guardian op 5 september 2011 is hier te vinden, <a href="http://www.theguardian.com/world/2011/sep/05/9-11-conspiracy-theories-debunked" target="_blank">‘9/11 conspiracy theories debunked’:</a>
<br />
<blockquote>
‘For the past 10 years “truthers” have claimed 9/11 was part of a bigger conspiracy – but does the evidence stack up?’</blockquote>
Daarbij hoort ook, van dezelfde auteur op dezelfde datum, <a href="https://www.theguardian.com/world/2011/sep/05/september-11-conspiracy-theories" target="_blank">‘September 11 conspiracy theories continue to abound’:</a>
<br />
<blockquote>
‘Several books insist twin tower attacks were all part of US government plot to justify going to war in Afghanistan and Iraq’.</blockquote>
Ook hier komt David Ray Griffin weer ter sprake, die als de voornaamste ideoloog wordt beschouwd van door Amerika zelf beraamde aanslagen op 11 september. Van hem is tien jaar geleden een boek in het Nederlands vertaald, uitgekomen bij Lemniscaat, <a href="http://www.jessegoossens.nl/11september.html" target="_blank">‘11 september. Een onderzoek naar de feiten’:</a>
<br />
<blockquote>
‘De Amerikaanse hoogleraar David Ray Griffin geeft een zo compleet mogelijk beeld van wat er gebeurde op en rond 11 september, wat de officiële verklaringen daarover te melden hebben en wat het commentaar is van de critici. Zijn nauwgezette betoog leidt tot talloze verontrustende vragen. Vragen die wijzen op de mogelijkheid dat de Amerikaanse overheid voorkennis had van de aanslagen of er zelfs bij betrokken was. Vragen die een nader, maar dan écht onafhankelijk onderzoek dringend noodzakelijk maken. Met foto’s, een dvd en een speciaal voor deze editie geschreven nawoord.’</blockquote>
Het boek plus allerlei extra’s zijn te downloaden. Een recensie van dit boek, geplaatst op 10 september 2006, is <a href="http://www.boekenstrijd.nl/terrorisme/al-qaida-en-aanverwanten/11-september-david-ray-griffin/" target="_blank">hier te vinden.</a> Ik zal het maar niet hebben over de relatie die er is tussen hem en antroposofie. ‘Reinout’ onthulde die in november vorig jaar op de weblog ‘OnderSofen’, onder de bijdrage <a href="http://ondersofen.nl/post/132819906112/een-ballonnetje-van-hoop" target="_blank">‘Een ballonnetje van hoop’:</a>
<br />
<blockquote>
‘Wist u dat wie geldt als meest vooraanstaande 9/11 onderzoeker en leider van de 9/11 Truth Movement – David Ray Griffin (“David Ray Griffin holds the status in the 9/11 Truth Community as its leading scholar and advocate”) een Rudolf Steiner kenner is: “Steiner’s anthroposophy and Whitehead’s philosophy” (in American Philosophy and Rudolf Steiner: Emerson, Thoreau, Peire, James, Edit. door Robert A. McDermott)<br />
<br />
Laatste boek dat tot stand is gekomen met medewerking van Jezuiet Frank M. Oppenheim S.J. en is gesponsord door Laurence S. Rockefeller. <a href="https://www.amazon.com/American-Philosophy-Rudolf-Steiner-Oppenheim-ebook/dp/B00AZ7Y0YU#nav-subnav" target="_blank">http://www.amazon.com/American...</a><br />
<br />
En is geredigeerd door wie geldt als prominent Amerikaans antroposoof, Robert McDermott’</blockquote>
</div>
</div>
Dat brengt me weer terug bij de algemene relatie die er is tussen dit thema en antroposofie. Dan kunnen we ook niet heen om een van de mensen die in het programma van de studiedag worden genoemd: Daniele Ganser. Die kwam nog de vorige keer ter sprake, in <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2016/08/filistijnen.html" target="_blank">‘Filistijnen’</a> op 30 augustus, in de bijdrage van Michael Eggert die ik overnam van zijn weblog Egoisten. Maar eerder had hij ook al over hem geschreven, op 21 augustus 2015, in <a href="http://egoistenblog.blogspot.nl/2015/08/daniele-ganser-in-das-goetheanum.html" target="_blank">‘Daniele Ganser in “Das Goetheanum” angekommen’</a> (VT betekent Verschwörungstheorie, oftewel complottheorie):
<br />
<blockquote>
‘“Das Goetheanum” findet sich – nicht nur auf der Website von Dr. Daniele Ganser, dem “Forscher” für “verdeckte Kriegsführung”, der öffentlich behauptet, er werde “ganz, ganz traurig”, wenn man ihn als Verschwörungstheoretiker (wie hier bei diesem anderthalbstündigen Auftritt bei einer skurrilen und ominösen “Anti-Zensur-Konferenz”) bezeichnet, nun (s. Screenshot) in gewisser Nachbarschaft zu Medien mit tiefbraunem bis putineskem Ruf – von RT Deutschland (eine pro-russische Propaganda-Seite) bis KenFM (Ken Jebsen, ein Kunstname). Da nun sowohl Ganser wie Jebsen ehemalige Waldorfschüler sein sollen, versteht man sich möglicherweise im Goetheanum ganz prächtig miteinander.
<br />
<br />
In einem ausgiebigen Interview in “Das Goetheanum” breitet diese anthroposophische Zeitschrift (eigentlich das Zentralorgan des Rudolf Steiner Zentrums), schön und modisch präsentiert, bereits in der Headline das Gansersche Credo aus: “In einem Vortrag an der Universität Tübingen legte Ganser 2014 dar, wie der Begriff ‹Verschwörungstheoretiker› verwendet wird, um Wissenschaftler einzuschüchtern”. “Man wird doch mal fragen können” ist die Devise vieler dieser Reaktionäre, VTs und Nazis, worauf auch Dr. Jens Heisterkamp bereits in Info3 hinwies.
<br />
<br />
Zum Inhalt des Interviews: Zunächst werden – bislang eher in rechten Zeitschriften wie “Die Europäer” im Nachplappern Andreas von Bülows und Autoren des Kopp-Verlages geübt – die angeblichen Hintermänner des 11. September vielleicht enthüllt. Wie Jens Heisterkamp schreibt:
<br />
<br />
“Vielleicht saßen auch in den Flugzeugen des 11. September keine muslimischen Attentäter, ja, vielleicht waren es gar keine Flugzeuge, die die Türme zum Einsturz brachten – Fragen von Daniele Ganser, vielfach verbreitet im Netz. Und nach der Ermordung der Charly Hebdo-Redaktion in Paris – vielleicht waren auch das keine Muslime, die da “Allah ist groß” riefen beim Sturm in die Büroräume. Wie kann es sein, dass die Täter so schnell identifiziert wurden – fragt Ganser. Er fragt nur.” (dito)
<br />
<br />
Im Originaltext des Goetheanum-Interviews sagt Ganser (er fragt natürlich nur): “Warum fallen drei Türme, wenn nur zwei Flugzeuge eingeschlagen sind? Warum kam das nicht im Fernsehen? Es kam nur auf bbc, aber 20 Minuten zu früh: Die Briten haben um 17 Uhr berichtet, dass das wtc7 eingestürzt sei. Doch das Gebäude ist erst um 17.20 Uhr eingestürzt. Da bleibt die große Frage: Können wir den Medien beim 11. September trauen?” Nein, alles Lügenpresse. Außer “Das Goetheanum”, das solche Suggestionen von dritten Türmen, falschen Berichten zur falschen Zeit treudoof abdruckt.
<br />
<br />
Oder fragen die Redakteure ihrerseits bei Ganser nach? Nein, man wechselt schnell ins Allgemeine und gibt Ganser Stichworte zum weiteren Ausbreiten seines Quarks: “Was ist also eine Verschwörung? Was sind Verschwörungstheorien?” Dabei wäre die Frage viel eher: Wo ist sie, die redaktionelle Sorgfalt, die Verantwortung, wenn man Hetzern und Populisten das Feld überlässt? Ein weites Feld der Leere.
<br />
<br />
Herr Ganser darf dann bei vielen Anthroposophen gern goutierten Anti-Amerikanismus darlegen, einschließlich warmer Worte für den Neo- Pan-Slawismus des Präsidenten und KGB-Sprösslings Putin: “Die Medien haben in den letzten zwölf Monaten intensiv das Feindbild Putin und das Feindbild Russland verbreitet.” “Die Medien” der demokratischen Welt sind also gleichgeschaltet (er nennt es “Konformismus”), und Herr Ganser und die Seinen werden auch, wie er sich beklagt, darin nicht selten völlig ignoriert oder als wirre Spinner angesehen. Sein eigenes mediales Sachverständnis definiert er durch seinen täglichen Konsum: “Ich nehme die ‹nzz›, dann den ‹Spiegel›, dann schau ich bei ‹Russia Today›, dann bei ‹Global Research›, dann lese ich auf ‹Nachdenkseiten›, dann lese ich in der ‹Basler Zeitung›, dann noch ‹Die Zeit›, iranische Agenturen und ‹cnn› – man kann auch ‹Das Goetheanum› lesen.” Kann man auch machen, “Das Goetheanum” lesen. Vor allem jetzt, da die quasi auf einer Frequenz mit Putins Russia Today (RT), rechten “Nachdenkseiten” und iranischen Ajatollahs senden.
<br />
<br />
Eine gute Tageszeitung allein, rät Ganser, könne man gar nicht lesen, da darin viel zu viele Informationen enthalten seien: “Das Gehirn kann das nicht verarbeiten.” Da bieten sich propagandistische Sender doch geradezu an, für den normalen Zeitgenossen. Dass Ganser auch mal Steiners “Wie erlangt man..” gelesen habe, wird ihm am Ende des Null-Kalorien-Artikels vom aufgeregten Redakteur Louis Defeche entlockt. Was für ein Ding. So hübsch, so smart, so viele Titel, und dann noch etwas von Steiner gelesen! Prompt entdeckt man schon – in ganz anderen thematischen Zusammenhängen – auf der Facebook-Seite von Das Goetheanum Formulierungen wie “Soziale Energiefelder aktivieren. Während Mainstream-Medien unsere Aufmerksamkeit auf Katastrophen und Krisen richten – und damit verstärken –, schreibt Otto Scharmer über individuelle Lichtblicke.” Mainstream-Medien ist ein terminus technicus der VT-Vorsicht. Nicht dass die selbstbezügliche Begriffswelt der Rechten, Putinisten und VTs noch ansteckend wirkt.’</blockquote>
Het origineel is <a href="http://dasgoetheanum.com/texte/2015/12/3/yn6nxui7ax4v8be5cunp32pl0wtqm1" target="_blank">hier te vinden.</a> Het werd op 1 mei 2015 in Das Goetheanum gepubliceerd, en begin december 2015 op deze nieuwe website geplaatst. Op 14 februari 2015 publiceerde Andreas Maurer in ‘Schweiz am Sonntag’ het artikel <a href="http://www.schweizamsonntag.ch/ressort/basel/die_ganser-verschwoerung/" target="_blank">‘Die Ganser-Verschwörung’.</a> Dan neem je toch niet alles voor zoete koek aan wat deze man zegt en stel je kritische vragen? Het is een algemeen probleem bij de critici van nine-eleven: de kritiek richt zich eenzijdig op één kant. De andere kant, de eigen inconsistenties, wordt niet eens meer waargenomen. Ze hebben zich er waarschijnlijk zo sterk in vastgebeten, in hun eigen waarheid, dat zij dat ook niet meer kunnen. Dan is de nuance ver te zoeken.<br />
<div style="text-align: right;">
. </div>
</div>
Michel Gastkemperhttp://www.blogger.com/profile/11703149973290737335noreply@blogger.com11tag:blogger.com,1999:blog-8949960496173157471.post-28094824948586575442016-08-30T22:09:00.000+02:002016-08-30T23:49:33.395+02:00Filistijnen<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEixVcVlu9ub3lNIDqE0VEYh_pTrr_PgtwuDai2nV5lX1ZJAA1arsVZamwtiC0FCchVGp5F9udf8KdaT3AFKfkZqQNdeaRi8a8RguLr3v3CWFoJIvCbkzpsXUS2zfA0SRCJ_34Z0TVPZ94gZ/s1600/P9120141.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEixVcVlu9ub3lNIDqE0VEYh_pTrr_PgtwuDai2nV5lX1ZJAA1arsVZamwtiC0FCchVGp5F9udf8KdaT3AFKfkZqQNdeaRi8a8RguLr3v3CWFoJIvCbkzpsXUS2zfA0SRCJ_34Z0TVPZ94gZ/s400/P9120141.JPG" width="400" /></a></div>
<br /></div>
Twee weken geleden werd deze weblog dus <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2016/08/miljonair.html" rel="nofollow" target="_blank">‘Miljonair’:</a> hij beleefde de miljoenste pageview, in zeven jaar tijd. Wat is er sindsdien gebeurd, welk nieuws heeft zich voorgedaan? Traditiegetrouw buurt ik daarvoor eerst bij Motief en Antroposofie Magazine. Op 18 augustus kwam motief.online met <a href="https://www.motief.online/actueel/de-berkel-in-zutphen-begint-weer/">‘De Berkel in Zutphen begint weer’:</a>
<br />
<blockquote>
‘De scholen gaan weer beginnen. Zo ook De Berkel in Zutphen, maandag 22 augustus is het zover. Maar op een andere plek dan waar leerlingen en leerkrachten op 30 juni afscheid moesten nemen. Want die dag werd het schoolgebouw aan de Weerdslag door brand volledig verwoest. De week die erop volgde moest helemaal worden geïmproviseerd. De laatste schooldag was 8 juli. In de vakantietijd is er keihard gewerkt om de leerlingen na de zomer elders te kunnen ontvangen. Dat elders is een pure noodbouw. Directeur a.i. Bart Brouwer beschreef het in een van zijn brieven als volgt:<br />
<br />
“Wij hebben van de gemeente een stuk grond toegewezen gekregen van 60 bij 60 meter op het voormalige terrein van het Graaf Ottobad. De architect heeft geprobeerd met de maten van de te gebruiken ruimte-eenheden een gebouw te ontwerpen dat qua indeling lijkt op het oude Berkelgebouw (natuurlijk niet qua uitstraling, die blijft van een noodgebouw). Om het gebouw te laten passen op het toegewezen terrein is de uiteindelijke vorm van het gebouw tweemaal geknikt.”<br />
<br />
In het laatste schoolbericht van 9 juli werd teruggekeken op wat er de voorbije anderhalve week allemaal was gebeurd. Bijna te veel om te bevatten. Maar inmiddels staat het noodgebouw er, ingericht en wel, en is iedereen in de startblokken, klaar om naar school te gaan. Omroep Gelderland liet het op dinsdag 16 augustus zien. De Stentor berichtte eerder over de inzet van ouders in het hele land om De Berkel er weer bovenop te helpen. Het heeft de onderlinge saamhorigheid binnen en buiten de school enorm versterkt.’</blockquote>
Dezelfde dag werd ook <a href="https://www.motief.online/actueel/artikelen-jaarthema-2015-2016-algemene-antroposofische-vereniging/">‘Artikelen Jaarthema 2015-2016 Algemene Antroposofische Vereniging’</a> geplaatst:
</div>
<blockquote>
“‘Zelfkennis en aanvaarding van de wereld’ is het jaarthema 2015-2016 van de Algemene Antroposofische Vereniging. Uitgangspunt hierbij is de spreuk van Rudolf Steiner:
<br />
<br />
<i>Wanneer de mens zichzelf doorgrondt,</i><br />
<i>dan wordt het zelf tot wereld;</i><br />
<i>doorgrondt de mens de wereld,</i><br />
<i>dan wordt de wereld tot zijn zelf.</i><br />
<br />
In Anthroposophie Weltweit zijn vanuit het Goetheanum verschillende bijdragen hierover verschenen. Vertalingen werden in 2015 in Motief gepubliceerd:<br />
<br />
Helmut Goldmann in juli-augustus: JaarthemaHelmutGoldmann<br />
Paul Mackay in september: JaarthemaPaul Mackay<br />
Michaela Glöckler in oktober: JaarthemaMichaelaGlöckler<br />
<br />
Naast deze artikelen zijn nu ook nieuwe vertalingen, wederom van Hans Schenkels, hier te downloaden. Namelijk artikelen van:<br />
<br />
Dick Tibbling en Mats-Ola Ohlsson uit Järna, Zweden (uit Anthroposophie Weltweit, nr. 10 van 25 september 2015): JaarthemaTibblingOhlsson<br />
Hartmut Schiller, Generalsekretär van de Antroposofische Vereniging in Duitsland (uit nr. 7/8 van 26 juni 2015): JaarthemaHartwig Schiller<br />
Stefano Gasperi, secretaris-generaal van de Antroposofische Vereniging in Italië (uit nr. 11 van 30 oktober 2015): JaarthemaStefanoGasperi<br />
<br />
<i>Fanina van Nuffelen, bestuurslid van de Antroposofische Vereniging in Nederland”</i></blockquote>
Op 22 augustus kwam Motief met dit nieuws, <a href="https://www.motief.online/actueel/lievegoed-leerstoel-wordt-onderzoekscentrum/">‘Lievegoed Leerstoel wordt Onderzoekscentrum’:</a>
</div>
<blockquote>
‘De Bernard Lievegoed Leerstoel behoort tot het verleden. “Vanaf nu willen wij spreken over het Bernard Lievegoed Onderzoekscentrum”, zo schrijft de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders (NVAZ) op haar website.
<br />
<br />
In september 2015 eindigde na tien jaar het bijzondere hoogleraarschap van Hans Reinders in het kader van de Bernard Lievegoed Leerstoel aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Hij had de pensioengerechtigde leeftijd bereikt en was niet beschikbaar voor een derde periode van vijf jaar. Reinders nam in februari officieel afscheid en werd voor zijn werk geëerd met een koninklijke onderscheiding.
<br />
<br />
Hoe zou het verder gaan? De NVAZ laat weten: “Al in 2015 is met de instellingen en fondsen gesproken over het voorstel om de Bernard Lievegoed Leerstoel te continueren in de vorm van een onderzoekscentrum. Dit voorstel is goedgekeurd en de commissie is met het realiseren van het onderzoekscentrum aan de slag gegaan.”
De reden daarvoor was ook dat er geen opvolger voor Hans Reinders was. “Naast de inhoudelijke wens om de leerstoel als een onderzoekscentrum in te richten, is deze keuze ook voortgekomen doordat er nu geen kandidaten beschikbaar zijn die voldoen aan de universitaire eisen om als hoogleraar (of bijzonder hoogleraar) te worden aangesteld, bij het selecteren en werven van de kandidaten zal rekening gehouden worden met de mogelijkheden van de kandidaten om deze stap in de toekomst wel te kunnen maken.”
<br />
<br />
De focus van het onderzoekscentrum verandert niet wezenlijk. Hans Reinders was als hoogleraar ethiek vooral actief in de zorg: hij had “een lange ervaring in de gehandicaptensector waar hij zijn wetenschappelijk onderzoek verrichtte en publiceerde tal van boeken en artikelen over de ethische aspecten van zorg en ondersteuning, met name aan mensen met een verstandelijke beperking.” Zo heet het nu: “Het onderzoekscentrum gaat zich richten op vragen binnen de langdurige zorg die door de antroposofische instellingen geleverd wordt.” De onderzoeksvragen bevinden zich dan ook op zowel gedragskundig als ethisch gebied.
<br />
<br />
Wat ook blijft is het samenwerkingsverband: “Het Bernard Lievegoed Onderzoekscentrum is ondergebracht bij de faculteit voor Godsgeleerdheid van de Vrije Universiteit in Amsterdam. De hoofdonderzoeker is in dienst van de NVAZ of één van de grotere instellingen en maakt deel van het academische netwerk en de faciliteiten van de VU. Het onderzoekscentrum zoekt actieve samenwerking met andere faculteiten binnen en buiten de VU, Nederlandse en buitenlandse universiteiten en hogescholen (bijvoorbeeld het Lectoraat HS Leiden).”
<br />
<br />
Nu is het, naast het rond krijgen van de fondsen, alleen nog zoeken naar de geschikte kandidaat: “De onderzoeker geeft leiding aan het onderzoekscentrum waarbij hij structureel ondersteund wordt door een student-assistent en samenwerkt met onderzoekers die verbonden zijn met de deelnemende instellingen.” Dan kan het nieuwe onderzoekscentrum in 2017 beginnen.
<br />
<br />
Op de foto Bernard Lievegoed en zijn echtgenote Nel Schatborn in juli 1988. Bron: Stichting Lievegoed Archief.’</blockquote>
Het laatste nieuws bij Motief is van vandaag en luidt<a href="https://www.motief.online/actueel/filistijnen-in-de-biologische-fruitmarkt/"> ‘Filistijnen in de biologische fruitmarkt’:</a>
</div>
<blockquote>
‘De afgelopen week was Volkert Engelsman, oprichter van zowel handelsbedrijf Eosta als Nature & More, met gepeperde uitspraken meermaals in het nieuws. Met Nature & More was hij ruim een jaar geleden initiatiefnemer van een groot internationaal congres in Amsterdam, Celebrating Soil! Celebrating Life! waarover Motief destijds berichtte.
<br />
<br />
Het Algemeen Dagblad beschreef Volkert Engelsman maandag 22 augustus als ‘een idealist in de wereld van het fruit’. En noemde zijn bedrijf: “Eosta, de marktleider in de distributie van biologisch geteelde groente en fruit, is geen traditioneel handelshuis, maar bestaat uit een verzameling activisten”.
<br />
<br />
Want: “Zoals het nu gaat – het klimaat gaat ‘naar de filistijnen’ en ‘voedingsgerelateerde gezondheidskosten rijzen de pan uit’ – kan het volgens hem niet langer.” Hierin wil Engelsman met zijn bedrijf verandering brengen door te werken aan een nieuwe economie waar wél winst wordt gemaakt, maar die niet ten koste van mens en milieu gaat. Dat betekent ook een meerprijs rekenen voor de duurzaamheid van de producten.
<br />
<br />
In het nieuwe nummer van Antroposofie Magazine, dat aanstaande vrijdag 2 september verschijnt, staat ook een interview met Engelsman, waarin hij “stelt dat bedrijven eigenlijk ook de gezondheids-, ecologische en sociale kosten in hun productprijs moeten doorberekenen”.
<br />
<br />
In Het Financieele Dagblad werd Volkert Engelsman afgelopen vrijdag 26 augustus nog explicieter. Alleen de titel al: “Fruithandelaar beschuldigt supermarkten van ‘crimineel’ gedrag”.
<br />
<br />
“De ceo van fruitimporteur Eosta vindt dat de grote supermarkten onethisch – ja, zelfs crimineel – handelen bij de verkoop van groenten en fruit. ‘Het is allemaal gericht op de korte termijn, op het aandeelhoudersbelang. De schade die het telen aanricht aan mens en milieu, wordt niet meegerekend in de verkoopprijs. Het is schandalig. Breng de echte kosten in rekening.’”
<br />
<br />
Verderop in het artikel richt hij zijn pijlen op Albert Heijn en noemt hij man en paard. “Transparantie, zodat klanten kunnen zien waar de producten in het schap vandaan komen, wordt door Albert Heijn als levensbedreigend ervaren.” Daar is de grootgrutter, een van de afnemers van Eosta, niet blij mee. “We gaan hierover inhoudelijk in gesprek met Volkert Engelsman.”
<br />
<br />
Wordt ongetwijfeld vervolgd.’</blockquote>
Bij Antroposofie Magazine is sinds de vorige keer <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/actualiteiten/nieuwe-videoclip-ride-van-son-mieux/">‘Nieuwe videoclip “Ride” van Son Mieux’</a> bijgekomen, op 22 augustus:
<br />
<blockquote>
‘Vandaag presenteerde de Haagse band Son Mieux hun nieuwe videoclip bij de single “Ride”. Het nummer ging vorige week in première bij dj Frank van der Lende op radio 3FM, maar vanaf vandaag is de single ook via Spotify, Deezer en AppleMusic te beluisteren. Hoewel Son Mieux pas in 2015 is opgericht, werd de band in datzelfde jaar al direct verkozen als Serious Talent en hun single “Even” was 3FM Megahit. Een succesvolle clubtour volgde en bovendien was de band op diverse festivals te zien, waaronder Bevrijdingspop, Noorderslag en Where The Wild Things Are.
<br />
<br />
Antroposofie Magazine ging op bezoek bij zanger en gitarist Camiel Meiresonne. We namen een kijkje bij hem thuis en spraken hem over liedjes schrijven, opgroeien in een antroposofisch gezin, biologisch eten en het maken van bewuste keuzes. “Als je weet waar je heen wilt, manifesteert zich dat sneller in je leven. Daardoor kun je nog meer bewuste keuzes maken. Het is een spiraal die omhoog gaat,” stelt Camiel.
<br />
<br />
Het hele interview is te lezen in het derde nummer van Antroposofie Magazine, dat op 2 september a.s. verschijnt. Maar voor het zo ver is kun je nu alvast genieten van de nieuwe videoclip.’</blockquote>
Op 26 augustus werd bij ‘Actualiteiten’ het bericht <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/actualiteiten/am-op-puurfair-beurs-in-amsterdam/">‘AM op PuurFair beurs in Amsterdam’</a> geplaatst:
<br />
<blockquote>
“Wil je de redactie van AM in levenden lijve ontmoeten? Kom dan naar de PuurFair op het terrein van de Amsterdamse Westergasfabriek.
<br />
<br />
Behalve ons vind je er nog veel meer standhouders die je inspiratie willen bieden voor een duurzame levensstijl. Van biologische voeding tot zonnepanelen en van duurzaam speelgoed tot isolatiematerialen. Naast de stands zijn er films, lezingen, workshops en andere activiteiten. De beurs werkt met een ‘waardebepaling-achteraf-systeem’, wat inhoudt dat je zelf bepaalt wat je betaalt na afloop van het evenement.
<br />
<br />
Puur-fair.nl <br />
Zuiveringshal Westergasfabriek<br />
Pazzanistraat 37, Amsterdam”</blockquote>
Het staat er niet bij, maar dit is op 18 september. Tenslotte is er op deze website op 24 augustus in de rubriek ‘Blog. Inspiratie voor dagelijkse beslommeringen’ de bijdrage van Cisly Burcksen <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/blog/cultuurverschillen/">‘Cultuurverschillen’</a> bijgekomen:
<br />
<blockquote>
‘Deze zomer waren we in het British Museum in Londen. Wat een prachtig museum is dat! Er is ongelofelijk veel te zien en je mag er nog gratis in ook. Het zegt wel wat over hoe je als overheid naar je bevolking kijkt, als je zulk cultuurgoed gratis toegankelijk maakt. Ook van de buitenkant is het museum imposant en daarom wilden veel toeristen op de foto met het gebouw op de achtergrond.
<br />
<br />
“Eigenlijk zijn mensen overal hetzelfde,” zei ik tegen mijn vriend. “Hoe vluchtig het medium fotografie ook is geworden door apps als Snapchat en Instagram, als mensen – van welke nationaliteit ook – op vakantie gaan en dit soort landmarks bezoeken, dan moeten er nog altijd van die plechtige, geposeerde foto’s worden gemaakt.” Ik was verrast dat hij me niet tegensprak. Hij vindt het altijd leuk om met mensen van verschillende culturen om te gaan, omdat hij cultuurverschillen interessant vindt. Ik probeer zelf juist altijd te zoeken naar het universele in de mensheid – overeenkomsten die cultureel bepaalde gewoonten overstijgen. Zijn we immers niet allemaal mens?
<br />
<br />
In een boek van filosofe Susan Neiman las ik dat het nuttig is om aandacht te hebben voor cultuurverschillen: het maakt je volwassen om in te zien dat andere mensen de dingen anders doen dan jij. Reizen is volgens haar de ultieme manier om dat te ervaren. Niet zo’n toeristische stedentrip als wij nu gedaan hebben, maar langere tijd en in contact met de lokale bevolking.
<br />
<br />
Contact met de lokale bevolking hadden wij ook in Londen. We troffen een vriend die daar al een aantal jaar woont, samen met zijn Japanse vriendin. We hadden hem al een tijd niet gesproken en vroegen hoe het wonen in deze stad hem beviel. En of het niet erg ingewikkeld was om een relatie te hebben met iemand met zo’n andere culturele achtergrond. Dat bleek heel erg mee te vallen. “Cultuurverschillen zijn vooral een kwestie van opvoeding,” legde hij uit. “Dat kun je ook hebben met iemand uit dezelfde cultuur. Probeer maar eens twee mensen te vinden die precies dezelfde opvoeding hebben gehad! Het verschil zit vooral aan de oppervlakte. Als je écht contact met elkaar maakt, dan valt dat weg.”
<br />
<br />
Daar ligt volgens mij de sleutel: een open houding naar elkaar en naar de dingen die je meemaakt. En daar hoef je eigenlijk niet voor op vakantie. Het heeft te maken met oprechte interesse. Met zo’n open houding is het leven een leerschool die ook dicht bij huis elke dag opnieuw kansen biedt om grote en kleine lessen te leren.
<br />
<br />
Cisly Burcksen is neerlandicus en werkt als redacteur bij Antroposofie Magazine.’</blockquote>
Dan gaan we verder, naar andere antroposofische nieuwsbronnen. Zoals <a href="https://www.antrovista.com/index.php?pg=nieuws">AntroVista.</a> Daar vinden we onder andere dit bericht, van 24 augustus, ‘Directeur ALS Stichting voor de rechter’:
<br />
<blockquote>
‘Op 30 augustus moet de oud-directeur van de ALS Stichting voor de rechter komen. Twee jaar geleden verduisterde hij een grote som geld van de stichting.
<br />
<br />
Na de ontdekking hiervan, verklaarde hij het geld te hebben terugbetaald. Waarschijnlijk deed hij dit echter met de € 143.000 die hij ontvreemdde van de Stichting Vrienden van de Rudolf Steiner Kliniek, waarbij hij als penningmeester werkte.
<br />
<br />
www.parool.nl/~oud-directeur-vervolgd’</blockquote>
Vandaag voegde nu.nl hieraan <a href="http://www.nu.nl/binnenland/4314390/eist-twaalf-maanden-cel-verduistering-ex-directeur-stichting-als.html">‘OM eist twaalf maanden cel voor verduistering door ex-directeur Stichting ALS’</a> toe:
<br />
<blockquote>
‘Het Openbaar Ministerie (OM) heeft dinsdag twaalf maanden onvoorwaardelijke cel geëist tegen Eric N. voor valsheid in geschrifte en verduistering. De ex-directeur van de Stichting ALS ontvreemde in totaal meer dan 300.000 euro van twee stichtingen.
<br />
<br />
N. ontvreemde in 2013 en 2014 in totaal 177.000 euro van de Stichting ALS en maakte dit over naar een privérekening. Om dit geld terug te betalen stal hij 144.000 euro van de stichting Vrienden van de Rudolf Steiner Kliniek.
<br />
<br />
Volgens journalisten aanwezig in de rechtszaal, zegt N. dat hij in 2013 zo druk was met de stichting dat hij zijn eigen boekhouding verwaarloosde. Hij bouwde een belastingschuld en kreeg een deurwaarder op bezoek. N. maakte daarop 50.000 euro over van de Stichting ALS naar zijn eigen rekening. Het zou daarna van kwaad tot erger zijn gegaan.
<br />
<br />
N. zegt veel spijt te hebben en de realiteit uit het oog te hebben verloren. De totale schuld is op 18.000 euro na terugbetaald met dank aan vrienden en familie.
<br />
<br />
Maar volgens de officier van justitie staat vast dat er ook geld werd verduisterd om vervolgens uit te geven aan bijvoorbeeld kansspelen en een vakantie.’</blockquote>
En dat precies de dag nadat Pieter Steinz op 52-jarige leeftijd is overleden aan de spierziekte ALS. Alle media schrijven over zijn verscheiden, voorop ‘zijn’ krant <a href="http://www.nrc.nl/nieuws/2012/02/02/vraag-niet-voor-wie-de-klok-luidt-a1469153">NRC Handelsblad.</a> Ik had het het laatst over hem op 14 maart van dit jaar in <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2016/03/booming.html">‘Booming’.</a> Dat was ter gelegenheid van de Boekenweek en de heruitgave van zijn boek over <i>Faust.</i> Zijn allerlaatste <a href="https://twitter.com/PieterSteinz">(re)tweets,</a> van eergisteren, betroffen Goethe, vanwege diens geboorte exact 267 jaar geleden...
<br />
<br />
Verder met Demeter. Daar is ook nieuws. Er staat alleen geen datum bij. Maar dit is in ieder geval een vervolg op wat ik de vorige keer meldde. Het is getiteld <a href="http://www.stichtingdemeter.nl/eten-wat-de-aarde-schaft/">‘Eten wat de aarde schaft’:</a>
<br />
<blockquote>
‘Het nieuws over kopergebruik in de aardappelteelt bij een aantal biologische boeren was aanleiding voor een opiniestuk vanuit Demeter in de “boerderij”. In de biodynamische teelt is kopergebruik in de aardappelteelt verboden. Lees hier verder opiniestuk boerderij aug 2016‘</blockquote>
En daarboven staat <a href="http://www.stichtingdemeter.nl/kalfjes-bij-de-koe-op-demeter-melkveebedrijven/">‘Kalfjes bij de koe op Demeter-melkveebedrijven?’</a>
<br />
<blockquote>
<i>‘Inventarisatie van de huidige werkwijze en een mogelijk draagvlak onder de Demeter-melkveehouders</i>
<br />
<br />
Door een aangenomen motie van de Partij voor de Dieren in de Tweede Kamer in februari 2016 is een maatschappelijke discussie ontstaan over de directe scheiding van koe en kalf. Hierdoor kwam de kwestie ook weer ter sprake bij Stichting Demeter. Vanuit de biodynamische visie en dierenwelzijnsoogpunt is de vroege scheiding discutabel. Het doel van dit onderzoek was inzicht krijgen in de huidige werkwijze van de 44 Demeter-gecertificeerde en aspirant melkveehouders rondom het afkalven en het opfokken van jongvee. Ook zijn voor- en nadelen van een zoogsysteem volgens de melkveehouders inzichtelijk gemaakt en is de melkveehouders gevraagd naar een toekomstvisie voor Stichting Demeter.
<br />
<br />
Dit is een stage en onderzoeksverslag van Margret Lisanne Wenker van de Wageningen Universiteit opleiding MSc Animal Sciences. Specialisatie Dierlijke Productie Systemen. Augustus 2016 Lees hier het hele verslag.’</blockquote>
En dit is natuurlijk ook nieuws, de nieuwe vertaling <a href="http://www.christofoor.nl/boek/9789060385999/spiritualiteit-en-pathologie">‘Spiritualiteit en pathologie. Een cursus voor artsen en priesters’</a> van Rudolf Steiner:
<br />
<blockquote>
‘In <i>Spiritualiteit en pathologie</i> spreekt Rudolf Steiner onder meer over de overeenkomsten en verschillen tussen “heiligen” en “dwazen”. Zo volgt hij de mystieke stadia van de bekende mystica Theresia van Avila en vergelijkt die met specifieke pathologische ontwikkelingen. Waar het ene gepaard gaat met een verruiming van het bewustzijn en de mogelijkheid op wonderbaarlijke wijze zieken te genezen, wordt het andere juist begeleid door een bewustzijnsverlaging.
Oorspronkelijk gehouden voor artsen en priesters behandelen de voordrachten ook onderwerpen als het wezen van therapie en van de cultus en de geneeskrachtige werking van de sacramenten. In de visie van Rudolf Steiner is genezen gelijk te stellen aan een religieuze handeling. Origineel is hoe Steiner hier vanuit steeds nieuwe invalshoeken de intieme verwevenheid van lichamelijke, psychische en geestelijke processen beschrijft.
<br />
<br />
1e druk, gebonden, 13 x 20,5 cm. 231 blz. ISBN: 9789060385999’</blockquote>
Klikt u op de website bij ‘inkijkexemplaar’ op ‘bekijken’, dan krijgt u een ‘Inkijkexemplaar Spiritualiteit en pathologie’ te zien. Daar leest u bijvoorbeeld in ‘Bij deze uitgave’:
<br />
<blockquote>
‘Veel van wat Rudolf Steiner in de wereld heeft gezet, waren antwoorden op vragen. Zo ook de vraag van de priesters van de net opgerichte Christengemeenschap aan Rudolf Steiner over de omgang met mensen met een psychische stoornis. Omdat dit zowel een pastorale als een medisch-therapeutische kant heeft, vroegen ze Steiner om een gemeenschappelijke cursus met de antroposofische artsen. Voor de relatief kleine groep artsen en priesters die er in september 1924 in Dornach bij aanwezig kon zijn, ontvouwde Steiner toen in weidse perspectieven het verband tussen spiritualiteit en pathologie.
<br />
<br />
Dat genialiteit en waanzin soms dicht bij elkaar kunnen liggen, wordt door hem in uitvoerige menskundige beschouwingen uiteengezet en gedetailleerd verklaard. Zo volgt hij de mystieke stadia van de bekende middeleeuwse mystica Theresia van Avila en vergelijkt die met specifieke pathologische ontwikkelingen. Om daarna bijna terloops menskundig uit te leggen waarom mystici in het algemeen in staat zijn om wonderbaarlijke genezingen te verrichten.
<br />
<br />
Tussendoor worden ook steeds weer belangrijke algemene thema’s aangesneden, zoals individualiteit en erfelijkheid, opvattingen over ziekte en zonde en de werkelijkheid van karma en reïncarnatie. Dit laatste mondt uit in een uitvoerige casus van de geniale Oostenrijkse toneelschrijver Ferdinand Raimund en diens pathologische verhouding tot honden. Het hoogtepunt vormt de laatste voordracht, die handelt over de verhouding van de arts en de priester tot de Drie-eenheid.
<br />
<br />
Door de Duitse titel van deze voordrachtenreeks, Das Zusammenwirken von Ärzten und Seelsorgern. Pastoral-Medizinischer Kurs, kan gemakkelijk de misvatting worden gevoed dat deze voordrachten alleen interessant zouden zijn voor artsen en voor priesters van de Christengemeenschap. Behalve de eerste voordracht, die heel speciaal op de samenwerking tussen beide beroepen gericht is, zijn de voordrachten echter door hun algemene menskundige beschouwingen van belang voor iedereen die interesse heeft in de bijzondere psychische situaties waarin een mens kan geraken. Hetzij meer in de richting van een religieuze mystiek, hetzij meer naar het pathologische toe.
<br />
<br />
In zijn nawoord schrijft Joost Laceulle uitvoerig over de geschiedenis van de pastorale geneeskunde en de totstandkoming van deze bijzondere voordrachten, die de laatste cursus vormen die Rudolf Steiner gaf.’</blockquote>
Een ander boek – en nu schakel ik meteen over naar het Duits – is <a href="http://www.wegmaninstitut.ch/verlag/">‘Mistelforschung und Krebstherapie’</a> door ‘Peter Selg, Maurice Orange, Hartmut Ramm, Severin Poechtrager (Hg.)’:
<br />
<blockquote>
‘«Die Natur durchschauen, bedeutet, die Möglichkeit zu haben, dasjenige zu bekämpfen, was aus der normalen Entwickelung irgendwie im krankhaften Zustande heraus fällt. Der Mensch wird zu stark Erde, indem er die Krebsbildung in sich hat; er bildet zu stark die Erdkräfte in sich aus. Diesen übertriebenen Erdkräften muss man diejenigen Kräfte entgegensetzen, die einem Zustande der Erde entsprechen, wo das Mineralreich und die heutige Erde noch nicht da waren. Deshalb arbeiten wir auf dem Boden anthroposophischer Forschung das Karzinommittel aus in einem bestimmten Viscumpräparat. Und es wird dadurch ganz zweifellos aus der Anschauung der Wesenheit dieser Krankheit das Heilmittel gefunden, das die gewöhnlichen Heilungsprozesse, die Operationsprozesse, allmählich unnötig machen wird.»
<br />
<br />
(Rudolf Steiner, Arnheim, 24. Juli 1924)
<br />
<br />
260 Seiten, Broschur, Euro 30, CHF 33, ISBN 978-3-905919-79-0’</blockquote>
Een kleine week geleden, woensdag 24 augustus, verscheen bij News Network Anthroposophy Limited (NNA) <a href="http://www.nna-news.org/de/nachrichten/artikel/aus-steiners-sicht-gehoert-die-zukunft-der-ganzen-menschheit-2575/">‘Aus Steiners Sicht gehört die Zukunft der ganzen Menschheit’:</a>
<br />
<blockquote>
‘Die Studie des Philosophen Robert Rose zum Rassismus-Vorwurf gegen die Anthroposophie ist jetzt in deutscher Übersetzung erschienen. NNA-Korrespondent Wolfgang G. Vögele hat sich damit befasst.
<br />
<br />
Die Studie des Philosophen Robert Rose <i>Transforming Criticisms of Anthroposophy and Waldorf Education – Evolution, Race and the Quest for Global Ethics,</i> die 2013 als E-book veröffentlicht wurde, ist jetzt im Berliner Wissenschaftsverlag in einer deutschen Übersetzung von Lorenzo Ravagli erschienen.
<br />
<br />
Anlass der Studie war eine Medienkampagne gegen Waldorfschulen in England gewesen, die Rudolf Steiners Weltanschauung und den Waldorfschulen unterstellte, rassistische Inhalte zu transportieren. Da sich die meisten der Kritiker auf Behauptungen des amerikanischen Historikers Peter Staudenmaier beriefen, war für Rose klar, dass diese Kritiken “mit den Ideen Staudenmaiers stehen oder fallen.” Große Teile seines Buches befassen sich daher ausführlich mit Staudenmaiers Thesen.
<br />
<br />
Rose versucht in seiner Studie, anhand von wissenschaftlichen Rassismusdefinitionen den Vorwurf zu widerlegen, im Werk Rudolf Steiner sei ein immanenter oder konstitutiver Rassismus enthalten. Staudenmaier ist im deutschsprachigen Raum nur wenigen Fachleuten bekannt. Er lehrt als Historiker an einer katholischen Privat-Universität, der Marquette University, einer wichtigen jesuitischen Institution, und engagiert sich außerdem als eine Art wissenschaftlicher Ratgeber in der amerikanischen Anti-Waldorf-Bewegung (waldorfcritics).
<br />
<br />
Um seine These von der ideologischen Nähe der Anthroposophie zum Nationalsozialismus zu belegen, zieht Staudenmaier auch abgelegene Quellen heran. So stimmt er dem Psychiater Wolfgang Treher zu, der 1966 in einer Privatveröffentlichung nicht nur Parallelen von Steiners und Hitlers Geisteszustand feststellte, sondern auch eine Verwandtschaft in deren Ansichten über eine kleine Minderheit, die sich weiterentwickele, während die große Masse dem Niedergang entgegengehe.
<br />
<br />
Treher hatte vermutet: “Konzentrationslager, Sklavenarbeit und die Ermordung von Juden stellen eine Praxis dar, deren Schlüssel vielleicht in den ‘Theorien’ Rudolf Steiners gefunden werden kann.” (S.112).
<br />
<br />
Demgegenüber weist Rose nach, dass Steiner eine globale Ethik vertrat, die auch das Selbstverständnis der Waldorfschulen bestimmt und deren weltweite Expansion erklärt.
<br />
<br />
<i>Maßstäbe gesetzt</i>
<br />
<br />
Kaum war das Roses Buch erschienen, waren die Kritiker bemüht, es lächerlich zu machen. Rose geht auch auf diese neuerlichen Angriffe bis 2014 in der deutschen Ausgabe ein. Das Buch ist keineswegs nur auf englische und amerikanische Verhältnisse zugeschnitten. Es reflektiert auch entsprechende Auseinandersetzungen in den Niederlanden und Deutschland.
<br />
<br />
Sein Hauptverdienst aber besteht in einer gründlichen philosophischen Behandlung der Rassenfrage, die für jede künftige Auseinandersetzung mit Waldorfkritikern Maßstäbe setzt. Es ist gerade für dieses Thema nicht unwesentlich, dass Rose im Fach Wissenschaftstheorie promoviert hat. Der Autor war an der Universität Plymouth und an der Canterbury Christ Church University Kent tätig.
<br />
<br />
Die englische Fassung wurde bereits von Richard House rezensiert. Es erübrigt sich daher, auf Einzelheiten einzugehen. Gleichwohl sei daran erinnert, was House über den geistigen Hintergrund des Kampfes um Steiner sagte. Er sprach von einem “Krieg der Paradigmen”, der die Kultur der Spätmoderne gegenwärtig kennzeichne.
<br />
<br />
Zwei Kräfte stünden sich gegenüber: Eine seelenlose, atheistische, technokratische Moderne und andererseits eine neues transmodernes Paradigma einer spirituellen Kosmologie. In ähnlicher Weise hat Rahel Uhlenhoff im Kontext der Erwiderung von Helmut Zanders Thesen (Sammelband Anthroposophie in Geschichte und Gegenwart, Berlin 2011) von einem “Kampf der Wissenschaftskulturen” gesprochen.
<br />
<br />
Es gilt nach wie vor, was Bo Dahlin in seiner Rezension über Roses Buch sagte: Es “wird die Steinerkritiker sicher nicht zum Schweigen bringen, aber es wird schließlich andere Menschen dazu veranlassen, zweimal nachzudenken, ehe sie den Kritikern Glauben schenken, und das ist schon viel wert.” (RoSE. Research on Steiner Education. Vol. 5, Nr. 1, 156-159, July 2014. www.rosejourn.com)
<br />
<br />
<i>Empfehlenswert</i>
<br />
<br />
Gerade Waldorfschulen, die mit Rassismusvorwürfen konfrontiert werden, ist mit der deutschen Ausgabe von Roses Buch (neben Uwe Werners Studie “Rudolf Steiner zu Individuum und Rasse”) ein weiteres Werk mit wissenschaftlichem Niveau an die Hand gegeben, das sie Eltern, die durch die Vorwürfe verunsichert worden sind, empfehlen können. Man darf gespannt sein, wie Roses Studie im deutschsprachigen Raum, wo die Rassismusvorwürfe seit über 20 Jahren diskutiert werden, zur Kenntnis genommen wird.
<br />
<br />
<i>Literaturhinweis:</i>
<br />
<br />
Robert Rose: Evolution, Rasse und die Suche nach einer globalen Ethik. Eine Antwort auf die Kritiker der Anthroposophie und Waldorfpädagogik. Aus dem Englischen von Lorenzo Ravagli. Berliner Wissenschaftsverlag. Berlin 2016. 252 Seiten. EUR 29.00.
<br />
<br />
<i>In Verbindung stehende News:</i><br />
<br />
Rassismus-Vorwurf als Ausdruck eines “Kriegs der Paradigmen” - 02.03.2014 17:36’</blockquote>
Dan is er nog zoiets. Ansgar Martins plaatste 26 augustus op zijn Waldorfblog <a href="https://waldorfblog.wordpress.com/2016/08/26/anthroposophie-und-antisemitismus-in-norwegen/">‘Anthroposophie und Antisemitismus in Norwegen’:</a>
<br />
<blockquote>
‘Forschungsergebnisse von Prof. Jan-Erik Ebbestad Hansen – einem emeritierten Ideenhistoriker der Universität Oslo, der bisher unter anderem zur christlichen Mystik publiziert hat – haben in Norwegen zu einer Debatte über das Verhältnis von Anthroposophie und Antisemitismus geführt.
<br />
<br />
Im Zentrum der Recherche des Wissenschaftlers steht der anthroposophische Dichter Alf Larsen (1885–1967). Ebbestad Hansen sieht in ihm den “größten Antisemiten Norwegens”, der sogar den nationalsozialistischen Rassewahn explizit als jüdisch etikettierte.
<br />
<br />
Eine englische Kurzzusammenfassung der Forschungsergebnisse ist Anfang des Jahres in der Zeitschrift “Nordeuropa-Forum” (Berlin) erschienen (siehe Literaturhinweis), eine umfassende Buchfassung ist in norwegischer Sprache angekündigt. Im deutschsprachigen und internationalen Diskurs sind die zum Teil schon 2009 veröffentlichten Befunde Ebbestad Hansens bisher weitgehend unbeachtet geblieben.
<br />
<br />
Im Nachlass von Larsen findet sich ein bereits zur Publikation vorbereitetes Manuskript zum “Judenproblem”, das ab 1953 entstand und das Ebbestad Hansen entdeckt hat. Zahlreiche weitere Texte seit den 30er Jahren belegen, dass Larsen im “materialistischen”, aus seiner Sicht nach der Weltherrschaft greifenden Judentum die Wurzel alles Bösen erblickte. In den 50er Jahren verglich er die Juden, in denen er eine Manifestation des Dämons Ahriman sah, mit einem Krebsgeschwür der Menschheit. Explizit benannte er den Nationalsozialismus, den er scharf ablehnte, als jüdisches Projekt.
<br />
<br />
Die akademische Welt und die Öffentlichkeit in Norwegen reagierten schockiert auf die Recherchen des Ideenhistorikers. Die norwegischen Anthroposophen distanzierten sich von Larsen, in dessen christlich-esoterischer Rekonstruktion der Weltgeschichte sei kein Zusammenhang mit der Anthroposophie zu erkennen.
<br />
<br />
Ebbestad Hansen insistierte, weil Larsen sich durchaus explizit auf Steiner berief. Zu Lebzeiten hatte dieser auch über die anthroposophische Szene hinaus in Norwegen Bekanntheit erreicht, unter anderem als Begründer der Zeitschrift “Janus”. Durch diese Zeitschrift habe er “die Anthroposophie fruchtbar in das öffentliche Kulturleben Norwegens” gestellt, heißt es dazu in einer biografischen Darstellung zu Larsen, die von der Forschungsstelle Kulturimpuls in Dornach herausgegeben worden ist.
<br />
<br />
<i>Verflechtungen</i>
<br />
<br />
Ebbestad Hansens weitere Nachforschungen dokumentieren zahlreiche Verflechtungen von Antisemitismus und Anthroposophie ab der Zeit zwischen den Weltkriegen. Zwei Besonderheiten im norwegisch-anthroposophischen Diskurs dieser Zeit hebt der Forscher hervor: Im Zentrum des eigenen Selbstverständnisses der norwegischen Anthroposophen stand offensichtlich Steiners Auslegung der nordischen Mythologie, die mit Volks-Missionen verbunden wurde. Am wichtigsten erschien dabei der mit Christus assoziierte “Vidar”, der am Weltende den Fenriswolf zertrümmert, welcher zuvor den alten Göttervater Odin verschlungen hat. Ein wichtiges antisemitisches Motiv bestand in der Vorstellung von einer speziellen physisch-spirituellen Gestalt des jüdischen Blutes.
<br />
<br />
Prominente Anthroposophen wie Olav Aukrust und Ivar Mortensson-Egmund ersannen in den 20er Jahren nationale Apokalypsen unter Berufung auf Steiner und die Edda. Ingeborg Møller, die Steiner bei seinen Vortragsreisen nach Norwegen begleitete, publizierte in der antisemitischen Zeitschrift “Nationen” über den norwegischen Genius.
<br />
<br />
Die judenfeindlichen und explizit faschistischen Ansichten von Møllers Freundin Marta Steinsvik, die in Steiners freimaurerische Aktivitäten eingeweiht war und von ihm persönlich nach Deutschland eingeladen wurde, gingen noch weiter. Sie wurde in den 30er Jahren zu einer bekannten völkischen Aktivistin, ohne ihre anthroposophischen Ideen abzulegen. Møller hingegen wurde 1942 während der deutschen Besatzung Norwegens inhaftiert und ihre Artikel in “Nationen” zensiert.
<br />
<br />
Ebbestad Hansen weist außerdem auf die personelle und ideelle Verflechtung der völkischen Anthroposophen Norwegens mit der deutschsprachigen Anthroposophie hin. Helga Geelmuyden, ebenfalls persönliche esoterische Schülerin Steiners, beschwor schon 1918 einen entscheidenden Gegensatz von germanischem und jüdischem Denken. Gegen die als jüdisch bezeichnete Erkenntniskritik Immanuel Kants habe erst die Anthroposophie eine aus Geelmuydens Sicht wesensgemäße deutsche Denkart entwickelt. 1925 publizierte sie in der deutschen Zeitschrift “Die Drei” über den teutonischen Geist.
<br />
<br />
In den 30er Jahren ging Geelmuyden mit dem aus der Schweiz stammenden Conrad Englert in der norwegischen Anthroposophischen Gesellschaft gegen Kritiker des Nationalsozialismus vor – auch gegen Larsen. Der stellte unter dem Druck der Zensur unter der deutschen Besatzung 1941 seine Zeitschrift “Janus” ein.
<br />
<br />
Hier heißt es in der Biografie der Forschungsstelle Kulturimpuls, die Zeitschrift “Janus” habe zum NS-Regime “unmissverständlich Stellung” bezogen und “in klarer Opposition gegen die roten, braunen und schwarzen Diktaturen” gestanden. Nach dem Krieg sei Larsen wegen seiner Kompromissbereitschaft gegenüber der Zensur deutlich kritisiert worden. Der Dichter wird dann aber gegenüber der Kritik in Schutz genommen, die seine “wunderbare Gedichtsammlung “I Jordenslys” aus dem Jahr 1946 nicht zur Kenntnis genommen habe.
<br />
<br />
<i>Antisemitismus, Rassismus und Gegnerschaft gegen den Nationalsozialismus</i>
<br />
<br />
Ebbestad Hansen weist auch auf die Rolle von Marie Steiner-von Sivers, der Erbin Steiners im Schweizerischen Dornach hin, die mit dem norwegischen Vorstand in den dreißiger Jahren korrespondierte. Sie untersagte dem dänischen Anthroposophen Johannes Hohlenberg, der als Freund des deutschen Landesvorsitzenden Hans Büchenbacher auch in Norwegen als scharfer Kritiker Hitlers wahrgenommen wurde, in diesem Zusammenhang den Nachdruck von Steiner-Vorträgen in der Zeitschrift “Vidar”, die er seit 1924 mit Møller herausgab.
<br />
<br />
Englert, der in den 20ern zwei lange, positive Artikel über Mussolini aus der Feder Hans von Mays in derselben Zeitschrift abgedruckt hatte, hielt Hohlenberg entgegen, die Anthroposophie sei apolitisch.
<br />
<br />
Ebbestad Hansen weist darauf hin, dass Englert dennoch eine ganz eigene esoterische Kritik der NS-Blutsmythologie entwickelte: Er behauptete – wie auch Larsen –, die Nazis hätten sich bei den Juden bedient. Selbst Hohlenberg, dessen Hitler-Kritik unter deutschen Anthroposophen heutiger Tage zuweilen Erwähnung findet, teilte in einem Text von 1938 diese Vorstellung, wenn er dem Judentum den Ursprung von Völker- und Rassenhass zuschrieb.
<br />
<br />
Noch 1948 republizierte er einen seiner antijüdischen Essays aus der Zwischenkriegszeit. Bei Hohlenberg, Englert und Larsen finden sich auf jeweils unterschiedliche Weise – wie Ebbestad Hansen zeigt – Antisemitismus, Rassismus und Gegnerschaft gegen den Nationalsozialismus in einer politischen Position. Larsens Antisemitismus überflügelt dabei aber die Vorstellungen der beiden anderen bei Weitem.
<br />
<br />
<i>Steiner und Skandinavien</i>
<br />
<br />
Die entsprechenden Vorstellungen von “Teutonen” versus Judentum wurden von den genannten norwegischen Anthroposophen durchgängig unter Berufung auf Rudolf Steiners Schilderungen einer kosmischen Evolution des Menschengeistes begründet. Die norwegische Anthroposophie-Rezeption der betreffenden Szene führt Hansen auf spezielle Angaben von Steiner selbst zurück.
<br />
<br />
Dafür waren seine verschiedenen Besuche auf der Insel und seine Bemerkung über Skandinavien stilprägend. In Oslo hielt Steiner unter anderem 1910 den berühmten Vortragszyklus zur “Mission einzelner Volksseelen im Zusammenhang mit der germanisch-nordischen Mythologie” (siehe Literaturhinweis). In einer Nebenbemerkung ging Steiner hier tatsächlich auf ein “okkultes” Spezifikum des jüdischen Blutes ein. Die “semitische Rasse” entstehe unter dem Einfluss des im Mond konzentrierten Formgeistes Jahwe sowie der Mars-Geister, die eben aufs Blut wirken. Durch diesen Einfluss sei zu “begreifen, warum gerade die fortgehende Wirkung des Blutes von Geschlecht zu Geschlecht, von Generation zu Generation für das semitisch-hebräische Volk von ganz besonderer Wichtigkeit ist...”
<br />
<br />
Auf eine solche astrologische Rassentheorie berief sich dann auch Larsen in seinen Überlegungen der 50er Jahre. Bei einem späteren Besuch schilderte Steiner im Dezember 1921 die spezielle Mission der Norweger seit der prähistorischen Eroberung des Landes: Ihr Beitrag sei es, im Nachtodlichen den ehemaligen Angehörigen anderer Nationen Kunde von der physischen Welt zu bringen. (siehe Literaturhinweis)
<br />
<br />
Vor allem jedoch sei Steiners völkerpsychologische Interpretation der nordischen Mythologie als spezielle nationale Mission aufgefasst worden, so Ebbestad Hansen: Odin, Thor und Vidar seien dabei als regional-kulturelle Erscheinungsformen bestimmter Erzengel und Spiegelungen Christi verstanden worden.
<br />
<br />
<i>Reaktion</i>
<br />
<br />
Auf die Reaktion der anthroposophischen Bewegung gegenüber diesem Diskurs aus Norwegen darf man gespannt sein. Vor allem stellt sich die Frage, inwieweit die Forschungsstelle Kulturimpuls in ihren Biografien solche Forschungsergebnisse nachträglich einbezieht. Im Falle des italienischen Anthroposophen Massimo Scaligero, der nach Recherchen des US-Historikers Peter Staudenmaier dem Mussolini-Regime nahestand und entsprechend agitierte, steht in der Online-Dokumentation seit Jahren nur der Hinweis: “Dieser Beitrag ist in Bearbeitung”. Auch die nationalsozialistischen Interessen deutscher Anthroposophen, etwa von Roman Boos, werden in den Biografien eher nicht aufgearbeitet.
<br />
<br />
<i>Literaturhinweis:</i>
<br />
<br />
Jan-Erik Ebbestad Hansen: “The Jews – Teachers of the Nazis? Antisemitism in Norwegian Anthroposophy”, in: Nordeuropa-Forum, Jg. 2015, S. 161-216 (http://edoc.hu-berlin.de/docviews/abstract.php?lang=&id=42343)
<br />
<br />
Rudolf Steiner: Die Mission einzelner Volksseelen in Zusammenhang mit der germanisch-nordischen Mythologie, Zyklus von elf Vorträgen gehalten in Kristiania (Oslo) vom 7. bis 17. Juni 1910, Gesamtausgabe Bd. 121, Dornach 1982.
<br />
<br />
Rudolf Steiner: Nordische und mitteleuropäische Geistimpulse. Das Fest der Erscheinung Christi, Elf Vorträge aus dem Jahre 1921, gehalten in Kristiania (Oslo), Berlin, Gesamtausgabe Bd. 209, Dornach 1982.
<br />
<br />
Der Beitrag erschien ursprünglich bei NNA.’</blockquote>
Dat zijn allemaal ernstige zaken. Maar daarmee is het nog niet gedaan. Want we hebben ook nog Michael Eggert met zijn weblog Egoisten. Op vrijdag 12 augustus publiceerde hij een venijnig bericht, <a href="https://egoistenblog.blogspot.nl/2016/08/die-drei-als-rechtspopulistisches.html">‘“Die Drei” als rechtspopulistisches Hetzblatt’:</a>
<br />
<blockquote>
‘Stefan Eisenhut, Mitarbeiter und Autor bei der anthroposophischen Kulturzeitschrift Die Drei, aber auch seit 15 Jahren aktiv beim Institut für soziale Dreigliederung , hat sich aktuell als Leitartikler in einem politischen Essay mit dem Brexit – dem Ausstieg der Briten aus der Europäischen Union – beschäftigt: “Symptomatisches zum Brexit”. Symptomatologie ist nun allerdings eine anthroposophische Phrase – ebenso wie Phänomenologie, mit der nicht selten fixe Vorstellung aus der geistigen Binnenwelt der anthroposophischen Szene aufgepimpt werden. Aber schauen wir uns Eisenhuts politische Analyse einfach einmal genauer an, um zu erkennen, was daran symptomatisch sein soll.
<br />
<br />
Eisenhut konstatiert zwar zunächst nüchtern, in welchem Ausmaß die Brexit-Kampagne getragen war von populistischen Tönen und nennt sie “die offensichtliche Lügenkampagne prominenter Brexit-Befürworter, die wohl maßgeblich zum Stimmungswandel beitrug”, nennt auch einige der Akteure wie Michael Gove und Boris Johnson beim Namen. Deren Polit-Techniken, auf “die dumpfen Empfindungen von Menschen abzuzielen, welche die Verlierer des gegenwärtigen Systems sind und sich um rationale Argumente überhaupt nicht scheren”, sieht Eisenhut nicht nur klar, sondern ordnet sie unter etwas ein, was Rudolf Steiner eine Art “Massenhypnose” genannt habe. Dennoch relativiert er die Widerwärtigkeit eines solchen Vorgehens, das den Rechtspopulisten Raum gegeben habe, indem es rassistische und nationalistische Instinkte bediente, auch indem er es in (nach Steiner in Anmerkungen von vor 100 Jahren) typisches Verhalten englischer und amerikanischer Politiker einordnet: “Damit meint er, dass Engländer und Nordamerikaner in der Regel nicht versuchen, irgendwelche Theorien zu realisieren, sondern dass sie genau spüren, was geht und was nicht. Sie spüren instinktiv, dass sich etwas in eine bestimmte Richtung entwickelt und legen ihre Politik danach aus.” Worauf er damit deutet, ist offensichtlich das vorgestellte Treiben elitärer, freimaurerischer Kreise: “Rudolf Steiner spricht zwar von den Eingeweihten des Westens. Diese haben aber gerade die Fähigkeit, das, was in den Instinkten aus dem Unbewussten in der Seele sich geltend macht, bewusst zu artikulieren und in die Bahnen zu lenken, die ihren Interessen nützen. Verschwörungen sind dazu gar nicht nötig.” Schön und gut, aber solche Appelle an die Instinkte finden sich heute allerorten – sei es in Russland, Sachsen-Anhalt, Ungarn, in der Türkei oder bei “Friedensforschern”, die insbesondere bei Anthroposophen wohl gelitten sind.
<br />
<br />
Eisenhut behauptet aber einfach, der Appell an diese primitiven Reflexe in der Bevölkerung sei ein typisch angelsächsisches Phänomen. Er hat dafür auch deshalb Verständnis, weil er sich gegen die EU richte. Die EU ist auch für ihn offenbar ein “Projekt”, das er in Einklang mit Rechtspopulisten in Anführungszeichen setzt – “europäische Union” –, und in dem er eine reine “Kopfangelegenheit” wittert: “Der Mensch kann in seiner Leiblichkeit so leben, dass er alles versucht aus den Kopfkräften heraus zu steuern. Dadurch geht allerdings das Gefühl für all das, was aus dem Unbewussten der Seele aufsteigt, verloren.” Worauf er wiederum damit abzielt, ist die Behauptung, die Europäische Union ziele auf ein katholisch geprägte Regierungszentrum ab, was er in den “Seelenhaltungen” europäischer Führungspersönlichkeiten abzulesen meint: “Sie ist eine Folge davon, wie der Katholizismus seit dem frühen Mittelalter auf die europäischen Seelen gewirkt hat. Sehr schön kann man diese Seelenhaltung bei Politikern wie Jean-Claude Juncker und Martin Schulz in ihren Reaktionen auf den Brexit erleben.”
<br />
<br />
Spätestens an diesem Punkt fragt sich der erstaunte Zeitgenosse, ob es sich beim vorliegenden Text noch um eine politische Analyse handelt. Offensichtlich presst Eisenhut die europäischen Konflikte in das klassische Steinersche Einflussschema Freimaurer versus Jesuiten. Er geht also nicht von den politischen Realitäten aus, sondern führt schon von Steiner simplifizierte und regionalisierte Mechanismen fort bis in die politische Gegenwart. Aber damit geht es bei Eisenhut erst los.
<br />
<br />
Die “kopfgesteuerte Planung der EU” ist Eisenhut ebenso ein Gräuel wie die instinkt-basierte Manipulation von englischsprachigen Politikern, zu denen er auch Donald Trump zählt. Die katholische Einflussnahme reicht bei ihm und von ihm zitierten Autoren zurück bis ins 16. Jahrhundert: “Ridley zieht somit deutliche Parallelen zu den EU-Eliten, deren Verhalten er mit dem der katholischen Kirche des 16. Jahrhunderts vergleicht. (..) In der EU wirkt gewissermaßen jener Imperialismus fort, den die Kultur der Verstandes- oder Gemütsseele hervorgebracht hat, während die englischsprachigen Länder einen Imperialismus entwickeln, welcher der Kultur der Bewusstseinsseele eigen ist. Ersterer wirkt primär über die politischen Institutionen, letztere über wirtschaftliche Machtmittel.” Mit dem mehr als vagen “gewissermaßen” galoppiert Eisenhut sogar bis in die Römerzeit und sieht “im Westen” einen “römischen Machtimpuls” auf moderne, bei den “Festlandseuropäern” auf “unzeitgemäße” Art. Was auch immer Eisenhut damit ausdrücken möchte, für ihn ist damit offensichtlich klar, dass der Brexit einen politischen und wirtschaftlichen Erfolg der Angelsachsen darstellen wird – Hauptsache, die “unzeitgemäße”, angeblich zentralistische Europäische Union wird geschädigt: “Auch wenn der Brexit zunächst für England sehr unangenehme Folgen haben wird, so ist zu vermuten, dass es am Ende – wie die Vereinigten Staaten – gestärkt aus der Krise hervorgeht.”
<br />
<br />
In der Folge zitiert Eisenhut den für ihn offenbar zeitgemäßen CSU-Politiker Gauweiler, wettert in immer schrillerem Tonfall gegen Gauck und Merkel. Es geht derartig wie Kraut und Rüben durcheinander, dass eine Zusammenfassung kaum möglich ist. Die Richtung ist aber klar: Deutschland sei ein Vasall der USA, ja ein Trojanisches Pferd für deren Interessen: “Er muss schon allein deswegen scheitern, weil Deutschland mit seinem wirtschaftlichen Potenzial seit dem Ende des zweiten Weltkriegs politisch komplett von den USA abhängig ist. Es ist gewissermaßen das trojanische Pferd innerhalb der Mauern der EU.”
<br />
<br />
Insbesondere Bundeskanzlerin Angela Merkel sei deren “willige Helferin”: “2005 wurde Gerhard Schröder dann von Angela Merkel aufgrund eines äußerst knappen Wahlergebnisses abgelöst. Sie dient seitdem als willige Helferin bei der Durchsetzung der US-amerikanischen Interessen innerhalb der EU.” Diese rechtspopulistische Auslegung deutscher Politik ist für Eisenhut nur ein Teil der “Knechtschaft”, deren Rahmenbedingungen bestimmt wären durch die europäischen “Führungseliten” und den “bürokratischen Apparat”, der angeblich demokratische Prozesse unterminieren würde: “Dieses erfordert einen immer aufwändigeren bürokratischen Apparat und zuletzt Führungseliten, die sich von der demokratischen Entscheidungsfindung abkoppeln müssen, wenn sie überhaupt zu Entscheidungen kommen wollen. Der Weg in die Knechtschaft liegt daher schon in der Sache selbst begründet.”
<br />
<br />
An diesem Punkt verfällt die anfänglich anthroposophisch geprägte politische Betrachtung zum Brexit in einem Maß – auch was den Tonfall betrifft – in eine Hetztirade, die sich auf jeder Pegida- und NPD-Veranstaltung gut machen würde. Björn Höcke würde sicher auch nicht widersprechen. Was in dieser Gemengelage noch fehlt – der Kniefall vor Putin, die Anklage gegen die angebliche Aggressivität der NATO – wird im weiteren Verlauf des Artikels nachgeholt, und zwar ohne jede Hemmung: “Die NATO provoziert in zunehmendem Maße Russland. Das Baltikum und Polen werden gegenwärtig aufgerüstet, obwohl selbst unter militärischen Gesichtspunkten diese Aufrüstung vollkommen sinnlos ist. Sollte Russland wirklich das Baltikum überfallen – wofür es, im Gegensatz zu dem Manöver auf der Krim, überhaupt keinen sinnvollen Grund hat – könnte die NATO diese Region nicht verteidigen.”
<br />
<br />
Von einer politischen Analyse weit entfernt, begibt sich die anthroposophische Kultur-Zeitschrift Die Drei mit derlei wirren Pamphleten in immer trüberes Gewässer. Unter der anthroposophischen Nomenklatur und dem Insider-Speech werden rechtspopulistische Klischees bedient, von denen diese Szene offenbar immer stärker geprägt wird.’</blockquote>
Dat ging ver en riep een tegenreactie op bij die andere Duitse Michael, Michael Mentzel van <i>Themen der Zeit.</i> Die schreef bezorgd op 15 augustus <a href="http://www.themen-der-zeit.de/content/Friede_Freude_Haare_suchen.2075.0.html">‘Friede, Freude, Haare suchen?’</a>
<br />
<blockquote>
‘Zu einem Blogbeitrag von Michael Eggert von den Egoisten.<i> “Die Drei” ein “rechtspopulistisches Hetzblatt”?
</i><br />
<br />
<i>von Michael Mentzel</i>
<br />
<br />
Ganze Haarbüschel in der anthroposophischen Suppe findet hin und wieder einmal der früher von mir sehr geschätzte Michael Eggert auf seinem Egoistenblog. Jetzt hat es Stephan Eisenhut und die anthroposophische Monatszeitschrift “Die Drei” erwischt. Dort wurde in der August-Ausgabe ein Text von Eisenhut veröffentlicht, der – durchaus provokativ – auf einige Dinge hinweist, die nach seiner Meinung die Bereitschaft der Briten gefördert hätten, den Ausstieg aus der EU zu vollziehen. Dies tat er unter anderem mit dem Verweis auf Aussagen und Gedanken Rudolf Steiners, die zwar schon vor hundert Jahren getätigt wurden, nichtsdestotrotz aber für viele Anthroposophen nachvollziehbar sind und insbesondere dazu anregen können, die derzeitige weltpolitische Situation durch eine andere Brille zu betrachten, als es gemeinhin üblich ist.
<br />
<br />
Eine Zeitschrift wie “Die Drei” aber als “rechtspopulistisches Hetzblatt” zu denunzieren, wie es Eggert mit der Überschrift zu seinem Blogbeitrag getan hat, wird weder dem Anliegen Eisenhuts und schon gar nicht dem Anliegen der Zeitschrift “die Drei” gerecht. Es ist leider die derzeit vielgeübte Praxis einer sich für besonders aufgeklärt haltenden Anthroposophengruppe, alternative Sichtweisen auf die weltweit zunehmenden Spannungen und eskalierenden Auseinandersetzungen entweder mit dem Totschlagargument “Verschwörungstheorie” – gern auch garniert mit dem Stichwort “Antisemitismus” – zu versehen und dann, quasi als Sahnehäubchen, mit dem Hinweis auf Putin oder russische Propagandamechanismen gänzlich zu diskreditieren.
<br />
<br />
Dabei ist es nachvollziehbar, dass es wehtun kann, wenn andere zu anderen Schlüssen kommen als man selbst und manchmal die mühsam zurechtgebastelten Weltbilder ins Wanken bringen kann. Gleichwohl kann eine kritische Betrachtung und Überprüfung veröffentlicher Sachverhalte und Meinungen hilfreich sein, manche Vorgänge besser zu verstehen oder zumindest die Möglichkeit einer fairen und sachlichen Auseinandersetzung zu eröffnen. Das Eggertsche Pamphlet ist leider nicht dazu angetan, Auseinandersetzungen auf einem angemessenen intellektuellen Niveau stattfinden zu lassen, sondern scheint eher auf genau jenes Empfinden zu zielen, dass Eisenhut in seiner Beschreibung der populistischen Brexit-Befürworter ins Feld führt.
<br />
<br />
Eggert bezichtigt den Autor, “in immer schrilleren Tonfall” gegen Gauck und Merkel “zu wettern”. Abgesehen davon, das der Text aus meiner Sicht an keiner Stelle eine derartige Bewertung hergibt, sieht es eher so aus, als ob hier eher der Wunsch der Vater des Gedankens ist. Eisenhut hatte aus einem FAZ-Gastbeitrag von Peter Gauweiler und Willy Wimmer zitiert, was nach Ansicht der so genannten liberalen Anthroposophen sowieso ein No-Go ist, denn Äußerungen dieser beiden Politiker sind immer wieder bei Ken-FM oder auch in russischen Medien wie beispielsweise RT-Deutsch zu vernehmen, die nach Ansicht von Anthroposophen, die bei der Bewertung politischer Zusammenhänge eher die transatlantische Sichtweise bevorzugen, sowieso zu denjenigen Propagandamedien gehören, denen man keinesfalls Glauben schenken darf.
<br />
<br />
Nach meiner Auffassung ist diese verbale Breitseite gegen einen Kollegen und gegen eine angesehene anthroposophische Zeitschrift für den “Egoisten” Michael Eggert kein Ruhmesblatt und es ist zu vermuten, dass ein solches Vorgehen die inneranthroposophischen Spannungen und Lagerbildungen, die sich in den letzten Jahren durch die Bewegung ziehen, nicht abbauen, sondern eher noch weiter verstärken wird.’</blockquote>
Maar Michael Eggert liet zich niet stoppen en kwam op 28 august, eergisteren dus, met een ander, hieraan verwant heikel thema, <a href="https://egoistenblog.blogspot.nl/2016/08/daniele-ganser-und-die.html">‘Daniele Ganser und die anthroposophische Presselandschaft’.</a> Hij ziet namelijk een tendens:
<br />
<blockquote>
‘Dass Daniele Ganser als Historiker eine ehrenwerte Vergangenheit hat, bestätigt Peter Hammerschmidt in seinem legendären Buch über Klaus Barbie*, dem “Schlächter von Lyon”, dem nationalsozialistischen Folterspezialisten und Sadisten, der sich nach dem Krieg, gedeckt von CIC und BND, in Südamerika diversen Militärdiktaturen andienen konnte, bis er von den Klarsfelds enttarnt wurde. Barbie wurde in Frankreich der Prozess gemacht. Ganser läuft Hammerschmidt um 2005 immer wieder über den Weg, da auch dieser sich im Laufe der Recherche zu seinem Buch über Geheimoperationen hinter den Kulissen** – insbesondere der Organisation Gehlen und der CIA – in denselben Archiven umsah: “Dass Klaus Barbie, neben seinen (zumindest indirekten) Beziehungen zur Organisation Gehlen und seinen Beziehungen zu osteuropäischen Widerstandsgruppen, auch als Funktionär der deutschen Stay-behinds die direkte Protektion der CIA/OPC genoss, vermutete erstmals Daniele Ganser im Jahr 2005, ohne seine Vermutungen jedoch belegen zu können” (Hammerschmidt, S. 114).
<br />
<br />
Die ganze Geschichte ist, wie die umfängliche Recherche von Hammerschmidt zeigt, der erstmalig Archive des BND einsehen durfte, wesentlich komplexer als Gansers “Vermutungen” es erscheinen lassen – teilweise bedingt durch konkurrierende Geheimdienste im schon geteilten Nachkriegsdeutschland, aber vor allem auch durch äußerst geschickte Schachzüge des Insiders Barbie selbst. Richtig ist das, was bei diesen Winkelzügen heraus kam: Die Kontakte Barbies zu ehemaligen SS-Funktionären, die dieser als Informant nutzen konnte, galten erst als wertvolle Quelle und waren danach so peinlich, dass man Klaus Barbie lieber deckte und nicht an Frankreich auslieferte – eine Mischung aus mangelnder Professionalität, Ehrgeiz und erschrecktem Erkennen eines “Meister seines Faches bei der Arbeit” (nach Hammerschmidt, S. 121) – aber weit weniger die strategische CIA-Operation, die Ganser suggeriert.
<br />
<br />
Auch das Engagement des ehemaligen Waldorfschülers Ganser in der Anti-Fracking Liga wird von manchen Seiten kritisch gesehen. Gansers Mentor William Blum, den er in einem Interview 2005 benannte, gehörte zu den pro-sowjetischen, US-kritischen Autoren: “So, by 1998, I was very interested in covert actions. William Blum, who has written on secret warfare in the United States, advised me to look at Operation Gladio. (...) I said: “I’ll do it.” And, nobody discouraged me.”
<br />
<br />
Die politischen Theorien Gansers hatten also von Anfang an einen pro-russischen Einschlag und verstanden sich als “alternative Geschichtsschreibung”. Das Umfeld, das ihn und ähnliche Autoren wie Jürgen Elsässer protegierte, zitierte und wiederum mit immer neuen angeblichen Enthüllungen eindeckte, ist eindeutig identifizierbar und hat einen stark ideologischen Einschlag im Sinne von Putins Chefideologen Alexander Dugin.
<br />
<br />
Es ist aber, was die Interessenlage Gansers betrifft, auch deshalb eine komplexe Angelegenheit, weil er sich offenbar auch militärischen Kreisen der Schweiz andiente: “Anhand dessen stellt sich die Frage, inwieweit hier nationale Schweizer Interessen bzw. die hochgestellter Kreise aus Wirtschaft und Politik einerseits und die Form von Gegenöffentlichkeit, wie sie von Daniele Ganser vertretenen wird (Anknüpfen an “linke” internationale Diskurse, aber auch Verschwörungstheorien und Rechtsesoterik) dann doch, d.h. obwohl sie auf den ersten Blick so überhaupt nicht zueinander passen wollen, ineinander verschränkt sind und mit dem Bemühen der Schweiz, gegen eine zunehmende internationale Isolierung als eine unerwünschte Folge der EU-Politik anzukämpfen.”
<br />
<br />
Dieselbe Quelle weist auch nach, wie Ganser nach seinen politischen und militärischen Kontakten etwa ab 2010 in die Anti-Fracking-Liga und in esoterische Kreise herein rutschte: “Bei der Veranstaltung handelte es sich um eine Art Seminar der sogenannten “Aku-Wirkstatt. Forum für Zeitfragen” im Dezember 2012, bei dem Ganser nach seinen beiden Vorrednern, einem Astrologen und Maya-Experten sowie einem “Sonnenwanderer” zum Thema “Der globale Kampf ums Erdöl. Warum wir die Energiewende brauchen” vortrug.” Er taucht jetzt auf Portalen mit anthroposophischer und mit Truther-Background auf: “Publiziert wird Pflugers “Zeitpunkt” vom Synergia-Verlag, der anthroposophisch geprägt scheint und in dessen Autorenliste sich auch der Anthroposoph Thomas Meyer findet, der seinerseits die Zeitschrift “Der Europäer” herausgibt und den ebenfalls anthroposophischen Perseus-Verlag gegründet hat. Meyer hat Daniele Ganser für seine Zeitschrift “Der Europäer” mehrfach interviewt.” (dito)
<br />
<br />
Von dieser obskuren Ecke aus rollt Daniele Ganser inzwischen fast die gesamte anthroposophische Szene auf. Gemeinsame Basis scheinen Anti- Amerikanismus und 9/11-Verschwörungstheorien zu sein. Claudius Weise schrieb für die anthroposophische Kulturzeitschrift Die Drei zum Beispiel eine Eloge auf Daniele Ganser, in der dessen Thesen zu Geheimarmeen in Europa für diese Szene weiter schmackhaft gemacht werden. Weise beginnt mit “Menschenversuchen” der CIA in den 50er Jahren (gemeint ist der Einfluss von LSD auf die Psyche), gibt Gansers Aussagen zu Geheimarmeen der Nato im Europa der 90er weiter (“Ein weiteres Beispiel ist die unter dem Namen »Gladio« bekannt gewordene Geheimarmee, die von der NATO während des Kalten Krieges in fast allen europäischen Ländern westlich des Eisernen Vorhangs aufgebaut und kontrolliert wurde”) und ist sich auch, Ganser referierend, nicht zu schade, die Freiheitsbewegung in der Ukraine als von den USA gesteuerten Staatsstreich darzustellen: “Ganser vertrat in seinem gut anderthalbstündigen Vortrag die These, dass der Sturz der ukrainischen Regierung Janukowytsch ein vom Westen, namentlich den USA, betriebener »Regime change« war.”
<br />
<br />
Die Positionen, die hier vertreten werden, sind wie aus dem FSB-Handbuch abgeschrieben. Ganser war jedenfalls so angetan, dass er den kompletten Artikel Weises auf seiner eigenen Website wiedergibt. In Anmerkung 9 wird auch ein Ganser-kritischer Artikel des Egoistenblogs aufgegriffen, und zwar in folgendem Bezug: “Trotzdem kann man den Eindruck haben, dass sowohl Anhänger wie Gegner dazu neigen, Gansers Thesen nicht als Denkanstöße im Rahmen einer freien Diskussion zu behandeln, sondern im einen Fall als blanke Wahrheit, im anderen als verfassungswidrige Propaganda. Der jüngst auch in anthroposophischen Kreisen erhobene Vorwurf, Ganser betreibe Stimmungsmache, setzt bereits das voraus, was zu beweisen wäre, nämlich die Haltlosigkeit seiner Vermutungen und die Illegitimität seiner Fragen. Ohne diesen Beweis fällt der Vorwurf auf die zurück, die ihn erheben.”
<br />
<br />
Nun ja. Er fragt ja nur. Und wie. In dem groß angelegten und präsentierten Interview mit Daniele Ganser in “Das Goetheanum“ – auch auf Gansers Website wiedergegeben – darf er das ganze Politprogramm abspulen. Er hat dabei einen ganz speziellen Kronzeugen für die “Geheimarmeen”, bevor er auf 9/11-Verschwörung usw eingeht, nämlich Giulio Andreotti: “Herr Ganser, denken Sie, das wir durch die Presse nicht ausreichend über Kriegsfragen informiert werden? Kann man alle politischen Strukturen wahrnehmen, wenn man die Tageszeitung liest, Radio hört und Fernsehen schaut? Sicherlich nicht. Ich kann zum Beispiel mit meiner Doktorarbeit beweisen, dass es Geheimarmeen in der Nato in Europa gab. Diese wurden 1990 erstmals durch den italienischen Premierminister Giulio Andreotti enttarnt. Sie wurden von der Nato koordiniert und vom CIA und vom MI6 ausgerüstet und trainiert. Die Geheimarmeen hatten eine antikommunistische Funktion: Im Falle einer Invasion durch die Rote Armee sollten sie als Guerilla hinter den besetzten Linien kämpfen.”
<br />
<br />
Ausgerechnet Andreotti als Kronzeugen aufzurufen, dem zynischsten Machtpolitiker der Gegenwart, der die Mafia im italienischen Staatsapparat über Jahrzehnte hoffähig machte, ist nun ein besonderer Fall von Nestbeschmutzung: “In keinem anderen demokratischen Land hätte sich ein Politiker vom Typ Andreotti so lange an der Macht halten können. Er war in nahezu jeden großen Skandal der italienischen Nachkriegspolitik in irgendeiner Weise verwickelt, doch 27 parlamentarische Untersuchungskommissionen gegen ihn endeten immer mit einem Freispruch, da eine Verurteilung Andreottis schwere Konsequenzen für die ohnehin wackeligen Koalitionen gehabt hätte. Dabei ging es meistens um Korruption auf höchster Ebene, Mißwirtschaft, Begünstigungen, Subventionsbetrügereien, illegale Auftragszuweisungen. Auch in den Skandal der Loge P2 war Andreotti verwickelt, obwohl ihm eine Mitgliedschaft nicht nachgewiesen werden konnte.” Jede beliebige Quelle***, die sich mit dem Einfluss der Verbrecherorganisationen in Italien beschäftigt, nennt als den Paten der Paten diesen Namen: “Ein wesentlicher Bestandteil von Andreottis’ Machtzirkel war stets die Mafia – seine Kontakte zu ihr sind legendär und auch gerichtlich untermauert: Andreottis letzter Mafiaprozeß, in dem ihm Mafiakooperation vorgeworfen wurde, endete im Mai 2003 zwar mit einem Freispruch, allerdings nicht wegen mangelnder Beweise, sondern wegen Verjährung seiner Taten .. Andreottis Karriereende Anfang der 90er Jahre: es war die Zeit der erstmaligen radikalen Bekämpfung der Mafia, in erster Linie durch Staatsanwalt Giovanni Falcone, der 1992 vor Palermo von der Mafia ermordet wurde.” Ich werde gern in folgenden Beiträgen vertiefend auf dieses Thema weiter eingehen.
<br />
<br />
Dass ein Charakter wie Andreotti als Kronzeuge für dubiose Verschwörungstheorien eines schillernden Dugin-Protagonisten wie Ganser in der Breite der anthroposophischen Presselandschaft auftreten würde, hätte ich mir als junger Anthroposoph nicht träumen lassen. Dergleichen verbreiten aber inzwischen nicht nur Kopp-Verlag-Verbündete wie “Die Europäer”, sondern auch “Das Goetheanum” und “Die Drei”. Wo genau sind wir da gelandet? Wie weit werden die Peinlichkeiten noch gehen?
<br />
<br />
*Peter Hammerschmidt: Deckname Adler. Klaus Barbie und die westlichen Geheimdienste
<br />
<br />
**Daniele Ganser: Nato Geheimarmeen in Europa. Inszenierter Terror und verdeckte Kriegsführung, Zürich 2009
<br />
<br />
*** hier als Beispiel ein Aufsatz von Mathias Kautzky: Giulio Andreotti und die Politik in Italien (German Edition)
<br />
<br />
Weblinks: <a href="http://sochi2014-nachgefragt.blogspot.de/2014/08/daniele-ganser-und-sein-umfeld-ii-aspo.html" rel="nofollow" target="_blank">http://sochi2014-nachgefragt.blogspot.de/2014/08/daniele-ganser-und-sein-umfeld-ii-aspo.html</a><br />
<br />
https://www.danieleganser.ch/assets/files/Inhalte/Rezensionen/Vortraege/die%20Drei%20(2015)%20-%20Wahrheit%20oder%20Wahn.pdf
<br />
<br />
https://www.danieleganser.ch/assets/files/Inhalte/Interviews/Zeitungsinterviews/Das%20Goetheanum%20(2015)%20-%20Nachrichten%20bewaeltigen.pdf
<br />
<br />
http://www.bornpower.de/mafia/andreotti.htm#.V7EFxRSxyrU’
</blockquote>
En vandaag nog voegde hij hieraan <a href="https://egoistenblog.blogspot.nl/2016/08/die-macht-der-meme-von-den-identitaren.html">‘Die Macht der Meme – Von den Identitären über Dugin bis zu Ganser’</a> toe. Het is misschien voor de eenvoudige Nederlandse lezer allemaal te Duits, in taal en thema, niettemin lijkt het mij van belang dit in de gaten te houden. Op een mogelijk andere manier spelen zulke dingen ook in Nederland:
<br />
<blockquote>
‘Als Meme gelten Ideen, die sich viral verbreiten und haften bleiben – ein vom und durch das Internet geprägter Begriff. Das Haften hat wohl damit zu tun, dass mit der Idee Empfindungen mitschwingen, die ein gewisses Erregungspotential enthalten. Anthroposophisch ausgedrückt, haben diese Ideen eine luziferische Konnotation, wirken ansteckend im Sinne einer geistigen Infektion. Man denkt an Elias Canettis “Masse und Macht” und natürlich an die verheerenden Auswirkungen von Propaganda und Gerüchten.
<br />
<br />
Aber heute wird immer augenfälliger wieder offen mit Meme, aber auch mit offensichtlichen Lügen operiert – sei es im Wahlkampf Donald Trumps oder sei es bei der Neuen Rechten im europäischen Raum. Offenbar verfängt heute seit der Flüchtlingskrise, momentan durch die österreichischen “Identitären”, Björn Höcke und die ostdeutsche “Denkfabrik” Kubitscheks die Angst vor dem Verlust der Identität durch Multikulti und “Völkeraustausch”: “Kubitschek, Sellner und Höcke eint die Angst vor dem “großen Austausch” oder wie Höckes es nennt, vor der “Multikulturalisierung”. Kubitschek verbreitet seine Thesen im Kampf gegen den “Verlust der eigenen Identität durch Überfremdung” über seinen Verlag, den Antaios-Verlag. Die Titel heißen etwa: “Zurüstung zum Bürgerkrieg. Notizen zur Überfremdung Deutschlands”, “Die große Gleichschaltung” oder “Revolte gegen den Großen Austausch”.”
<br />
<br />
Die luziferische Konnotation dabei beruht – ebenso wie beim Brexit-Hass gegenüber der Europäischen Union – offenbar auf einer postmodernen Angst vor Identitätsverlust, der man nationale oder auch rassistische Instinkte entgegen setzen möchte. Da diese Ängste unerkannt bleiben, haben sie eine erhebliche Persistenz. Eine Untersuchung der Universität von Michigan aus den Jahren 2005-2006 ging der Frage nach, wie schlecht informierte Menschen – vor allem aus den Milieus politischen Partisanentums, auf die Konfrontation mit belegten Fakten reagieren, die ihre kruden Ideen widerlegen würden: Tatsachen ändern nicht nur nicht die Einstellungen, sondern verstärken sogar den Glauben an die Meme: “Like an underpowered antibiotic, facts could actually make misinformation even stronger”. Was aber könnte denn da noch überzeugen? Gerät die demokratische Diskussion hier nicht an die Grenzen ihrer Kraft, wenn Überzeugung und Argumentation nicht mehr greifen?
<br />
<br />
Es kommt noch schlimmer. In einem gerade erschienenen Buch des Russland-Insiders Charles Clover, “Black Wind, White Snow: The Rise of Russia’s New Nationalism” geht dieser auf Putins Denkfabrik ein – vor allem in Person von Russland trans-nationalistischem Ideologen Alexander Dugin, den Clover als langjähriger Mitarbeiter bei der Financial Times Moskau gut persönlich kennt. Dessen faschistisches Gedankengut kleidet sich in den Begriff des Eurasianismus, der nichts anderes beinhaltet als ein neues russisches Großreich – etwas, was Putin seit geraumer Zeit aktiv-politisch, ideologisch und kriegerisch umsetzt. Die Blüte des demokratischen Liberalismus soll gebrochen, zentralistische, autokratische Machtstrukturen etabliert werden, um ein multinationales Imperium unter russischer Führung zu etablieren (“turning back the tide of democratic liberalism, re-establishing repressive central control, and bringing to power a regime of patriots, beholden to an imperial concept of Russia, a multinational, multi-ethnic, multi-confessional, but distinctly Russian and distinctly non-Western geopolitical space – ‘Eurasia’”).
<br />
<br />
Ideologisch wird – nicht zuletzt durch konspirative Medien wie “Russia Today” in den verachteten demokratischen Staaten – aufgerüstet und subversiv die Öffentlichkeit bearbeitet und möglichst gleichgeschaltet. Putin hat dazu – sowohl im In- wie im Ausland – eine Reihe von Memes etabliert, ja seine ganze Sprachwahl seit 2012 verändert. Intern in Russland ist ein zentraler Begriff das unübersetzbare “passionarnost”, das Gorbatschows Glasnost abgelöst hat: “Putin’s mention of passionarnost in 2012 was part of a pattern of lacing his speeches and writings with a new vocabulary.” Es bedeutet ein Durchhalten durch eine Leidenszeit – bis zum endgültigen Sieg. Für den Russen schwingen Geschichte, Steppenweiten und jahrelange Gulag-Haft in diesem Begriff mit – ein Leiden, das er gern auf sich nimmt und das an seine nationale Identität rührt. Aber das Leiden kann, wie nicht nur die Ukraine und Syrien zeigen, auch gern und weitflächig exportiert werden.
<br />
<br />
In diesem Zusammenhang kommt Clover auch auf die Meme, und zwar im Zusammenhang mit biologischer Infektion, die in diesem Fall exemplarisch ist für die geistige Infektion durch die ideologisierten Begriffe: “British evolutionary biologist Richard Dawkins has put forward a similar theory of ‘memes’ – which he describes as simple units of cultural information whose primary characteristic is the ability to replicate and spread virally through their interaction with other memes through a version of natural selection. As Dawkins puts it: ‘When you plant a fertile meme in my mind you literally parasitize my brain.’” Für Clover ist vor allem der Nationalismus das Zündende im geistigen Infekt, denn das darin Mitschwingende hat eine instinktive, verborgene Eigendynamik, der man kaum etwas entgegen setzen könne: “Nationalism wins out not because nationalists are better, or stronger, or more capable, but because nationalism itself appears to possess inherent characteristics that allow it to vanquish other memes in a fair fight.”
<br />
<br />
Für die Anthroposophen kann man die bei ihnen grassierende Meme anhand der hier im Blog beschriebenen, immer wieder vorgetragenen Thesen eines Daniele Ganser studieren. Die irritierte Identität reagiert luziferisch-empfindlich auf angebliche Verschwörungen von Seiten “der da oben”, der Europäischen Union und den USA. Dass derlei überall in der Rechten – ob bei den “Identitären”, UKIP oder der AfD grassiert und denkbar banal daher kommt, ist dabei völlig nebensächlich, solange die entsprechenden Emotionen bedient werden. Wenn die Meme grassiert, kann sie durch Argumente nicht mehr widerlegt werden, sondern verbreitet sich als “öffentliche Meinung” in den Köpfen, die nicht widerstehen. “Öffentliche Meinung” ist in der spezifisch okkulten Sicht Rudolf Steiners ein quasi-dämonisches Massenphänomen:
<br />
<br />
“Es sind von diesen Wesenheiten der höheren Hierarchien welche zurückgeblieben, haben luziferischen Charakter angenommen. Und zu dem, was einzelne von ihnen ausleben, gehört zum Beispiel das, was wir heute öffentliche Meinung nennen. Öffentliche Meinung wird nicht bloß von Menschen gemacht, sondern auch von einer gewissen Art auf der untersten Stufe stehender luziferischer Geister, zurückgebliebener Angeloi, Archangeloi. Diese beginnen erst ihre luziferische Laufbahn, sind noch nicht sehr hoch gestiegen in der Rangordnung der luziferischen Geister; aber luziferische Geister sind es. Man kann mit Seherblick verfolgen, wie gewisse Geister der höheren Hierarchien die Entwickelung nach dem Mysterium von Golgatha nicht mitmachen, wie sie sich verhärten in der alten Art der Führung und daher nicht unmittelbar an die Menschen herankommen können. Die, welche die Entwickelung mitgemacht haben, können in einer regulären Weise an den Menschen herankommen; die sie nicht mitgemacht haben, können nicht heran, und sie wirken in einer verschwommenen, durcheinanderflutenden Gedankenmacht der öffentlichen Meinung.” (GA 141.128f)’</blockquote>
Ernstig is het allemaal wel. Je kunt er tegenwoordig niet omheen, ook al zou je dat willen.<br />
<div style="text-align: right;">
. </div>
</div>
Michel Gastkemperhttp://www.blogger.com/profile/11703149973290737335noreply@blogger.com4tag:blogger.com,1999:blog-8949960496173157471.post-44453145887564700752016-08-16T15:59:00.002+02:002016-08-16T21:33:25.401+02:00Miljonair<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjRqPUMmXja4fwokmBww5pvxclYxstyBMz83Yvv2ZcbuHySWZAWBZrsZiyChulv_NraKW22XAqYKHRqiqbAHrU1F5bvURmEK4Epk3NI8CPerX3OZKiA9IhUjsdA7Zo9g0KbfvG_BFnj0kZm/s1600/P9120140.JPG" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjRqPUMmXja4fwokmBww5pvxclYxstyBMz83Yvv2ZcbuHySWZAWBZrsZiyChulv_NraKW22XAqYKHRqiqbAHrU1F5bvURmEK4Epk3NI8CPerX3OZKiA9IhUjsdA7Zo9g0KbfvG_BFnj0kZm/s400/P9120140.JPG" width="400" /></a></div>
</div>
Het is onvermijdelijk dat deze weblog morgen miljonair wordt. Dat wil zeggen: morgen zal iemand de miljoenste pageview op zijn of haar naam zetten. Tenminste, in de telling die Blogger zelf verricht, bij mij vanaf juni 2009. Dus ruim een jaar na het begin van ‘Antroposofie in de pers’. Om maar enige betrekkelijkheid aan te geven. Niettemin blijft het totaalaantal ongelooflijk voor zo’n weblog als deze met specifieke thematiek. Hoewel, hij fungeert ook als openbaar digitaal archief, dus zo onlogisch is het dan ook weer niet.
<br />
<br />
Overigens brengt het acht-jaar-en-enkele-maanden-bestaan van deze weblog ook problemen met zich mee. Hij heeft zogezegd last van zijn ouderdom. Want niet meegegaan met zijn tijd. Enerzijds bewust, ik heb in die tijd nauwelijks iets veranderd, ook niet iets willen veranderen. Anderzijds onbewust, de verdere technische ontwikkelingen zijn voor een flink deel aan hem voorbijgegaan. Met als gevolg dat allerlei functies niet meer optimaal zijn, zoals helemaal onderaan aan de uitval flink te merken is. Ook nieuwe berichten maken gaat niet zo makkelijk meer als voorheen, een van de redenen dat het tegenwoordig maar mondjesmaat gebeurt. Het is bijna handwerk geworden. De links in overgenomen teksten die dienen als verwijzingen naar bronmateriaal breng ik bijna niet meer aan, die moet de geïnteresseerde dan maar in het originele bericht opzoeken. Waarbij een van de unieke kenmerken van ‘Antroposofie in de pers’ helaas in het slop is geraakt.
<br />
<br />
Alles goed en wel, maar hoe zit het met het nieuws? Ik maak het mezelf maar gemakkelijk door eerst naar Motief te kijken. Sinds de vorige keer in <a href="https://antroposofieindepers.blogspot.nl/2016/07/zwarte-lijst.html" target="_blank">‘Zwarte lijst’,</a> op 6 juli, zijn er daar drie nieuwsberichten bijgekomen. Te beginnen <a href="https://www.motief.online/actueel/inspectie-maakt-antroz-excuses/">‘Inspectie maakt Antroz excuses’</a> op 30 juli:
<br />
<blockquote>
“‘De Inspectie voor de Gezondheidszorg, vertegenwoordigd door mevrouw Jonkers en mevrouw Vos, is maandag 25 juli langs geweest voor een gesprek. Tijdens dit gesprek hebben zij hun excuses aangeboden voor de gang van zaken rondom de publicatie van de lijst zorginstellingen. Ook hebben zij toegezegd dat Antroz deze week een brief ontvangt met uitleg over het verloop.’
<br />
<br />
Zo schrijft Warande op haar website. We berichtten op 5 juli dat Antroz onterecht op de lijst van de Inspectie met slechte verpleeghuizen was terechtgekomen. Dat is nu rechtgezet. De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) wilde dit echter niet meteen doen na publicatie, zo schreef het Algemeen Dagblad op 7 juli. De IGZ antwoordde toen alleen in algemene zin.
<br />
<br />
Drie weken later was dat anders. Warande schrijft namelijk verder in haar persbericht:
<br />
<br />
‘In deze brief gaan zij toelichten dat er zeker geen twijfels zijn over de kwaliteit van de zorg bij de vestigingen van voormalig Antroz. Plaatsing in categorie 1 is het gevolg van de peildatum vanuit de Inspectie (15 maart 2016) in combinatie met de datum, 26 mei 2016, waarop het laatste bezoek administratief is afgehandeld.
<br />
<br />
De inspectie geeft aan dat bij nader inzien plaatsing in categorie 2, vervolgtoezicht, voor Antroz aan de orde is. Deze categorie is het gevolg van het verscherpte toezicht dat bij Antroz was ingesteld en al medio 2015 is opgeheven. De Inspectie heeft daarbij het vertrouwen uitgesproken dat de organisatie zich blijft inzetten voor goede zorg. Het is voor de inspectie gebruikelijk om organisaties, na het opheffen van verscherpt toezicht, voor een langere tijd te volgen. Dat verklaart plaatsing in categorie 2.
<br />
<br />
Het was een prettig gesprek, waarin wij hebben aangegeven wat ons standpunt is. Wij betreuren het dat Antroz abusievelijk in categorie 1 is vermeld. Alle collega’s hebben hard gewerkt om de kwaliteit van zorg aan onze bewoners te verbeteren en doen dat nu nog steeds.’”</blockquote>
Op 11 augustus was het <a href="https://www.motief.online/actueel/demeter-aardappeltelers-gebruiken-geen-koper/">‘Demeter aardappeltelers gebruiken geen koper’:</a>
<br />
<blockquote>
“‘Aardappelboeren gebruiken koper als bestrijdingsmiddel op biologische aardappelen. Dat bevestigt controle-organisatie Skal, die toeziet op biologische teelt in Nederland, na berichtgeving van vakblad Boerderij.’
<br />
<br />
Zo schreef De Telegraaf dinsdag 9 augustus op zijn website. ‘Boeren hebben dit jaar buitengewoon veel last van aardappelziekte phytophthora.’ Het Algemeen Dagblad dook er ook bovenop en wist te melden dat Albert Heijn strenger gaat controleren. Er zijn kamervragen over gesteld.
<br />
<br />
Voor Demeter genoeg reden om gisteren op haar website stelling te nemen. Onder de kop ‘Verbod op koper geniet groot draagvlak onder Demeter aardappeltelers’ schrijft zij:
<br />
<br />
‘Voor Demetertelers is het gebruik van koper in aardappelen totaal verboden. Er is de afgelopen weken extra gecontroleerd, hierbij zijn geen overtredingen aangetroffen. Het draagvlak om geen koper te gebruiken onder Demeter aardappeltelers blijkt groot en het afzien van koper is een bewuste keuze, ongeacht raskeuze.’
<br />
<br />
Ter verduidelijking legt men uit wat phytophtera is: ‘Een schimmelziekte die zich vooral bij warm en vochtig weer snel kan verspreiden. Hoewel de biologische EU-verordening kopergebruik toestaat, is dit middel koperoxichloride sinds 2000 in Nederland als bestrijdingsmiddel verboden vanwege de schadelijkheid op bodem- en waterleven. Het mag alleen als bladbemester in zeer lage doseringen worden toegepast.’
<br />
<br />
Het middel zou volgens Demeter zelfs totaal verboden moeten worden. De aardappelziekte legt een groter probleem bloot:
<br />
<br />
‘Voor het imago van de biologische sector is het belangrijk dat de hele bio-sector het gebruik van koper als bestrijdingsmiddel afzweert. Dat kan alleen als er meer samenwerking komt in de keten. Albert Heijn heeft inmiddels aangegeven bio-aardappels te laten onderzoeken op koperresiduen en de aardappelen waarbij koper is ingezet te weren uit de schappen. Een begrijpelijke respons, maar belangrijker is dat handel en retailers met de boeren meewerken om nieuwe resistente rassen te introduceren. Er zijn al phytopthora resistente rassen beschikbaar die dit jaar het verschil laten zien. Een seizoen als dit is een signaal aan de markt om nieuwe rassen te durven introduceren met een goed verhaal naar de consument. Demeteraardappelen worden – zover ze niet worden geëxporteerd – tot dusver alleen via de schappen van biologische speciaalzaken, biologische abonnementsystemen en huisverkoop verkocht.’
<br />
<br />
Alternatieven worden bijvoorbeeld bij het Louis Bolk Instituut ontwikkeld.”</blockquote>
Gisteren gevolgd door <a href="https://www.motief.online/actueel/bio-succes-in-rio/">‘Bio-succes in Rio’:</a>
<br />
<blockquote>
‘Dorian van Rijsselberghe won zondag 14 augustus als plankzeiler opnieuw goud bij de Olympische Spelen in Rio de Janeiro. Dat was voor de tweede keer op rij, een unieke prestatie. “Na Weymouth 2012 was de surfdude van Texel in Rio (2016) opnieuw de allerallerbeste. Als een sporter superlatieven verdient, dan zijn die deze vrijdag voor de 27-jarige Nederlander die tegenwoordig in Californië leeft”, schreef de Volkskrant op het moment dat hij al van de overwinning verzekerd was. Die moest alleen nog bevestigd worden in de ‘medalrace’ op zondag.
<br />
<br />
Daar had hij hooggeëerde toeschouwers: de complete koninklijke familie. Die hem na afloop uitnodigden op hun eigen jacht, de koning voorop, en hem uitgebreid fêteerden.
<br />
<br />
Website AGF onthulde het geheim achter het succes van Dorian: “Dorian is opgegroeid op een biologisch-dynamische boerderij op Texel.” Zijn vader Marc van Rijsselberghe is onder meer bekend van de Zilte Aardappels van Marc, een biologische aardappel geteeld op zilte grond. Dit alles was vier jaar geleden al bekend geworden.
<br />
<br />
Maar nu blijkt dat het totale zeilteam al acht jaar biologisch eet. Vader Marc legt uit: “Wij hebben hier overleg over gehad met het watersportverbond. Hierin hebben we gezegd dat als ze willen dat Dorian in het programma meegaat, we willen dat hij biologisch eten krijgt. De koks bij de Olympische Spelen in Londen en Rio hebben uiteindelijk de opdracht gekregen om biologisch te koken. We zijn hartstikke blij dat Dorian gesponsord is door Ekoplaza. Volgens mij zijn beide partijen er blij mee. Hij maakt gewoon waar wat er in hem zit.”’</blockquote>
Ook Antroposofie Magazine heeft allerlei nieuwe berichten. Zoals <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/uitgelicht/de-complete-wortel-van-joris-kollewijn/">‘De complete wortel van Joris Kollewijn’,</a> geplaatst op 8 augustus:
<br />
<blockquote>
‘Als je het puur fysiek bekijkt, heeft een wortel maar tien mineralen nodig om te kunnen groeien. Het lukt een gangbare boer dan ook prima om met kunstmest een grote opbrengst te genereren. Op De Lepelaar in het Noord-Hollandse Sint Maarten – waar Joris Kollewijn één van de drie ondernemers is – denken ze daar heel anders over. “Een wortel neemt veel meer mineralen uit de bodem op dan strikt noodzakelijk is voor zijn groei,” aldus Joris. “Waar de wortel die stoffen voor nodig heeft, weet ik niet. Ik ben theoretisch niet zo onderlegd maar ik heb er wel een gevoel bij. En dat gevoel vertelt mij dat ik die wortel wil stimuleren om zich zo compleet mogelijk te kunnen ontwikkelen.”
<br />
<br />
Joris is ervan overtuigd dat de gewassen net zoveel invloeden vanonder als vanboven de grond in zich opnemen. “Als ik naar mijn zoontje van drie jaar kijk, zie ik dat buitenlucht hem goed doet. Na tien minuten heeft hij al een blos op zijn wangen en krijgt hij de leukste ideeën voor een spel,” legt Joris uit. “Ik denk dat voor planten hetzelfde geldt.”<br />
<br />
Onze reporter Annelijn Steenbruggen ging bij Joris Kollewijn op bezoek. Lees het hele interview met Joris in Antroposofie Magazine nummer 3, dat 2 september as. verschijnt.’</blockquote>
Van dezelfde datum is <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/uitgelicht/sekem-de-kunst-van-het-dromen/">‘SEKEM: De kunst van het dromen’:</a>
<br />
<blockquote>
‘Ibrahim Abouleish (79) woonde twintig jaar in Oostenrijk, toen hij in 1975 een bezoek bracht aan zijn Egypte en besloot zich in te gaan zetten voor zijn vaderland. Zijn droom: nieuwe ontwikkelingen op gang brengen op sociaal, cultureel en economisch gebied. Biodynamische landbouw – het opbouwen van een vruchtbare bodem – vormt hiervoor de basis.
<br />
<br />
In 1977 begon hij met het slaan van waterputten en het planten van bomen in een kale zandvlakte in de woestijn bij Belbes, zestig kilometer ten noordoosten van Caïro. Hij bouwde aan het visioen dat hij voor zich had gezien. Het water, de bomen, de planten en de bloemen zouden insecten, dieren en mensen aantrekken. Deze plek zou voor de bewoners in de omgeving gezonde voeding gaan bieden; en werk, medische zorg en onderwijs. Hij wist zijn toekomstbeeld met zo veel kracht aan anderen over te brengen, dat SEKEM precies die mensen aantrok die nodig waren om zijn droom te verwezenlijken.
<br />
<br />
Lees het hele artikel over SEKEM in het derde nummer van Antroposofie Magazine, dat op 2 september verschijnt.’</blockquote>
Onder ‘Actualiteiten’ vind ik, met als datum 15 augustus, ten eerste <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/actualiteiten/onze-facebookpagina/">‘Onze facebookpagina’:</a>
<br />
<blockquote>
‘Onze facebookpagina wordt door steeds meer mensen ontdekt. In een half jaar tijd hebben we al 750 “likes” ontvangen. Dat vinden we leuk! Ga ook eens kijken op onze facebookpagina. We posten elke dag een weer interessant bericht. Van onszelf, maar we signaleren ook berichten van “onze vrienden”. Deze week bijvoorbeeld een leuk zomerknutselidee: vlinders met gedroogde zomerbloemetjes!
<br />
<br />
<a href="http://facebook.com/antroposofiemagazine">facebook.com/antroposofiemagazine</a>’</blockquote>
En ten tweede <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/actualiteiten/nieuwe-am-verschijnt-2-september/">‘Nieuwe AM verschijnt 2 september’:</a>
<br />
<blockquote>
‘Op vrijdag 2 september as. verschijnt het derde nummer van Antroposofie Magazine. Deze keer besteden we aandacht aan het thema ‘Levende Aarde’. Onze stelling is: Biologische voeding is niet te duur, gangbare producten zijn te goedkoop. Wij weten ons geïnspireerd door Volkert Engelsman van Eosta die in dit nummer stelt dat bedrijven eigenlijk ook de gezondheids-, ecologische en sociale kosten in hun productprijs moeten doorberekenen. Jij ook? Lees dan het hele interview met hem in AM. Verder gingen we op bezoek bij biologisch dynamische ondernemers. Wat drijft jonge mensen om hier hun vak van te maken? Natuurlijk het ondernemerschap zelf, maar vooral ook een andere kwaliteit van leven. Allemaal volgden ze de opleiding hij Warmonderhof in Dronten, hét opleidingsinstituut voor BD- landbouw in Nederland
<br />
<br />
<i>Levensverhaal van Saskia Mees </i>
<br />
<br />
Arianne Collee interviewde theatermaakster, actrice en papierkunstenaar Saskia Mees. Over de relatie met haar moeder en haar maatschappelijk engagement. “Mijn moeder vond dat kunst helend moest zijn, zocht altijd naar harmonie. In het theater gaat het juist over conflict en drama. Bij mij mag kunst bij wijze van spreken over poep gaan. Het gaat erom dat het mensen aanraakt, dat ze bewogen worden, dat het hen in beweging zet. Ik wil de ziel verheffen, de geest aanwakkeren.”
<br />
<br />
<i>Medemenselijkheid bij de presidentsverkiezingen in VS </i>
<br />
<br />
Actueel deze keer is ook een artikel over de presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten. Hoe zou Rudolf Steiner hier vandaag de dag tegenaan kijken? Ooit hoopt hij dat Amerika ruimte zou bieden aan een meer spirituele cultuur. Hij was wars van politiek. Steiner verafschuwde alles wat naar groepsbelangen zweemde, maar zag wel kansen voor een andere samenleving, gebaseerd op solidariteit en medemenselijkheid. De Democraten en de Republikeinen zijn zo omvangrijk dat bijna het gehele spectrum aan politieke meningen en ideeën erin gehuisvest kan worden. Kan de komende president er een van het midden worden?
<br />
<br />
<i>Duurzame verkleedkleding die de fantasie stimuleert van Madam Petit</i>
<br />
<br />
Haar jongste zoon is op Michaëlsdag geboren. Speciaal voor hem ontwierp de veelzijdige Doortje Bruin een drakenpak. Waar ze spontaan voor haar eigen kinderen mee begon, is uitgegroeid tot een duurzame verkledinglijn onder de naam Madam Petit. Ze heeft met haar werk een missie: “Ik vind het heel fijn als kinderen met behulp van kleine dingen, zoals mijn verkleding, kunnen spelen en leren spelen. Ik hoop dat het hun fantasiespel stimuleert.”
<br />
<br />
En verder onder andere:
<br />
– Feest: het verhaal achter Sint Maarten die zijn mantel deelde met de bedelaar
<br />
– Binnenkijken bij zanger en gitarist Camiel Meiresonne van Son Mieux
<br />
– Joris Kollewijn van De Lepelaar over zijn ‘complete wortelen’
<br />
– Eet van álle levensprocessen: de schijf van zes
<br />
<br />
Geen abonnement? Vraag ernaar bij je boekhandel. Deze kan de uitgave bestellen via VMBpress.’</blockquote>
Op 8 augustus was in dezelfde rubriek al <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/actualiteiten/leerzame-sinaasappelwikkel/">‘Leerzame sinaasappelwikkel’</a> te lezen:
<br />
<blockquote>
“Om kinderen insecten te leren waarderen ontwikkelde Eosta Nature & More een grappige en leerzame sinaasappelwikkel. De wikkel heeft twee oogjes. Als je de vier hoekjes van het papiertje opdraait tot pootjes, en hem over een sinaasappel drapeert, lijkt het een kevertje. Geef je hem dan voorzichtig een duwtje, dan gaat hij op een eigenwijze, grappige manier over de tafel ‘lopen’.
<br />
<br />
Eosta Nature & More wil op deze wijze kinderen meer kennis bijbrengen over de nuttige rol van insecten en andere beestjes in de biologische landbouw. In de bio-landbouw worden immers zoveel mogelijk natuurlijke vijanden ingezet om plagen te bestrijden, in plaats van giftige pesticiden. Ook het bodemleven is voor de biologische boer van cruciaal belang om de grond vruchtbaar te houden. Samenwerken met de natuur dus.
<br />
<br />
De bio-sinaasappels van de Zuid-Afrikaanse teler Blackie Swart zijn daarom deze nazomer gekleed in nieuwe wikkels met een soort lieveheersbeestje erop. In de stippen is de Duurzaamheidsbloem van Nature & More te herkennen. Op het wikkel staat het adres van een webpagina waar meer informatie is te vinden over de rol van insecten en andere kleine beestjes in de landbouw.
<br />
<br />
En dit is de website die er bij hoort”</blockquote>
Bij ‘Artikelen – helemaal te lezen’ staat sinds gisteren <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/artikelen/wijnranken-liever-niet-snoeien/">‘Wijnranken liever niet snoeien’:</a>
<br />
<blockquote>
‘Kaarsrecht en kronkelloos groeien de twijgen aan een biodynamische wingerd. Ondersteuning van paal of draad is in de regel voldoende. Gewone wijnranken hebben de neiging om na de bloei in juni, uit het gareel te lopen en alle kanten op te groeien, daarom worden ze traditioneel gesnoeid. Dit hoeft in de regel bij biodynamische wijnranken niet. Hoe kan dat?
<br />
<br />
<i>Tekst: Tjitske Brouwer MV</i><br />
<br />
Snoeien wordt zo lang mogelijk uitgesteld en liever helemaal niet gedaan. Men gaat ervan uit dat de plant groeikracht en energie uit de bodem én de lucht haalt. Daarbij speelt niet alleen de fotosynthese een rol, maar ook kosmische energie. De verschillende planetenstanden hebben invloed op groeiprocessen. Het zou zonde zijn deze verbinding te verbreken. Elisabetta Foradori, wijnboerin in de Dolomieten: “Aftoppen is alsof je iemand zijn vingers eraf zou halen”.
<br />
<br />
Opmerkelijk is dat zo de groei juist minder uitbundig wordt. Een afgetopte twijg maakt in de bladoksel nieuwe twijgen aan en zo groeit nieuw blad. Dit jonge blad is rijk aan suiker, nodig voor zijn eigen groei, trekt hierdoor insecten aan, en is door zijn fragiele structuur ontvankelijk voor schimmelziektes. Wanneer de top van de wijnstok, de apex, niet gesnoeid wordt, worden er minder zijloten aangemaakt. Zo reguleert de wijnstok zelf zijn groei.
<br />
<br />
<i>Koehoorn</i>
<br />
<br />
Biodynamische preparaten kunnen de natuur hierbij helpen. Met name het koemest- en kwartspreparaat. Beide worden in een koehoorn bereid. Deze wordt met koemest of kwarts gevuld en rijpt een halfjaar onder de grond. Hierna wordt de hoorn opgegraven en de inhoud bewaard. Voor gebruik wordt het preparaat doorgeroerd in water waarna het wordt verneveld over land of gewas.
<br />
<br />
Het mestpreparaat stimuleert bodemleven en vruchtbaarheid en zorgt dat de hoofdwortel recht naar beneden groeit. Het kwartspreparaat harmoniseert de groei van twijgen en blad en opname van zonlicht. Het maakt de plant gevoeliger voor kosmische invloeden en weerbaarder tegen schimmelziektes. Het geeft vormende kracht waardoor de wijnstokken in de lente en vroege zomer fier en met een rechte rug staan. Na de zonnewende (21 juni) keert de kracht zich naar beneden en hebben de twijgen de neiging te buigen. Sommige wijnboeren kiezen er dan toch voor om te snoeien. Andere vlechten ze samen met het blad in zodat er bovenaan de wijnstok een dikke lange krans ontstaat.
<br />
<br />
<i>Fruit- en bloemenaroma’s</i>
<br />
<br />
De werking van het kwartspreparaat kun je makkelijk constateren maar is moeilijk te verklaren. Je gebruikt slechts zeven gram voor één hectare. Als je te veel gebruikt, verbrandt het blad door het zonlicht. Bij de juiste dosering heeft het niet alleen een positieve invloed op de groei van de wingerd, maar ook op de kwaliteit van de druiven en de aroma’s in de wijn. Het maakt de wijn fris, elegant en energiek en geeft meer fruit- en bloemenaroma’s. Men vermoedt dat de plant gevoeliger wordt voor pollen en geuren uit de omgeving. Zo kun je in een wijn de bloemen, kruiden en het fruit uit de omgeving ruiken die zo bijdragen aan zijn identiteit.
<br />
<br />
<i>Magister Vini Tjitske Brouwer van Vinoblesse, Chevalier dans l’Ordre du Mérite Agricole, importeert samen met haar partner Marc Collard wijnen van individuele boeren en kleine coöperaties uit ‘klassiek Europa’. De wijnen zijn vrijwel allemaal biologisch of biodynamisch gecertificeerd.’</i></blockquote>
Bij ‘Blog. Inspiratie voor dagelijkse beslommeringen’ vinden we ook sinds gisteren <a href="http://www.antroposofiemagazine.nl/blog/kunstmatige-intelligentie-door-jesse-mulder/">‘Kunstmatige intelligentie – door Jesse Mulder’:</a>
<br />
<blockquote>
‘Gedachten organiseren onze menselijke leefwereld. Maar het ene denken is het andere niet. Het soort denken dat onze menselijke leefwereld meer en meer begint te organiseren is het kunstmatige denken, artificial intelligence. Die intelligentie verschilt buitengewoon van ‘echt’ denken. Maar dat is de meeste mensen niet zo duidelijk. Je hoort vaak redenaties als de volgende: “Computers worden steeds slimmer, ze winnen het al van ons mensen met schaken (recenter ook al met Go). Straks worden computers net zo slim als mensen, dat is slechts een kwestie van tijd. En daarna komen er misschien wel supercomputers die nog veel slimmer zijn.” De meer gestudeerde versies van deze redenatie voegen dan nog getallen toe over de miezerige rekencapaciteit van de menselijke hersenen in vergelijking met die van de voorspelde supercomputer. – Maar wie zo denkt, heeft niet in de gaten dat hij daarmee iets denkt wat zo’n supercomputer nooit zal kunnen denken. En het is eigenlijk helemaal niet moeilijk om dat in te zien. Denk maar eens mee.
<br />
<br />
Stel, je programmeert een eenvoudige rekenmachine: je zorgt dat als iemand “2 + 2 =“ intoetst, er “4” op het schermpje verschijnt. Maar dat hoeft natuurlijk niet. Je kunt ‘m ook zo programmeren dat het resultaat “5” is. En nu komt het: het maakt voor de rekenmachine niets uit of er een zinnige samenhang is tussen de input en de output of niet. Terwijl dat juist de essentie is van het ‘echte’ denken waartoe wij als mensen in staat zijn. Stel, je bent al een tijdje op reis. Je weet dat je kamerplant het niet lang overleeft zonder water, en er is niemand die je plant verzorgt in jouw afwezigheid. Dus: je kamerplant is reddeloos verloren. Je kunt die conclusie trekken omdat je inziet hoe die samenhangt met de genoemde situatie.
<br />
<br />
Kunstmatige intelligentie berust daarentegen op het blind toepassen van regels – of die nou zinnig zijn of niet. We kunnen die regels nog zo vernuftig maken, meta-regels toevoegen die de regels kunnen aanpassen enz. – het blijft meer van hetzelfde. Net zoals je geen brood kunt maken van meel door er nog meer meel bij te doen, kun je van het blinde toepassen van regels geen op inzicht gebaseerd denken maken door te versnellen of er meer regels aan toe te voegen. Het krijgt hoogstens de schijn van ‘echte’ intelligentie.
<br />
<br />
<i>Jesse Mulder is universitair docent bij de vakgroep Filosofie en Religiewetenschap. Hij promoveerde in 2014 cum laude op het thema Conceptual Realism, over de structuur van metafysisch denken. Sindsdien werkt hij als postdoc bij Informatica op project Responsible Intelligent Systems. Jesse is vader van twee dochters.’</i></blockquote>
Dat is allemaal al een heleboel. Maar daarmee is het natuurlijk niet gedaan. Wat zal ik hier nu nog aan toevoegen? In de eerste plaats het werk van Ridzerd van Dijk, dat kan niet genoeg geroemd worden. En hij doet dit wel dagelijks. Vandaag plaatste hij op zijn roemruchte weblog dit citaat van Rudolf Steiner, <a href="https://ridzerdvandijk.wordpress.com/2016/08/16/geestelijke-invloeden-2/">‘Geestelijke invloeden’:</a>
<br />
<blockquote>
‘Men gelooft tegenwoordig dat geestelijke wezens en hun werkingen geen aandeel hebben in het menselijk bestel. Men houdt er niet van om van spirituele oorzaken in onze mensheidsgebeurtenissen te spreken. Wie echter bekend is met de echte gebeurtenissen die zich tegenwoordig afspelen, die weet dat psychische invloeden, geestelijke, spirituele inwerkingen vanuit de geestelijke wereld op de mens hier op het fysieke plan vandaag de dag eigenlijk in bijzonder sterke omvang uitgeoefend worden.
<br />
<br />
De mensen zijn tegenwoordig helemaal niet zeldzaam, die u kunnen vertellen – ze begrijpen alleen meestal de voorvallen in kwestie niet –, dat ze door een droom of iets op een droom gelijkend – het is echter altijd een geestelijke verschijning – tot een of andere activiteit, tot een of ander voorval gedreven zijn. Veel meer dan de materialistische mening gelooft, worden de mensen tegenwoordig door zulke psychische inwerkingen gedreven. Wie de mogelijkheid heeft deze dingen na te gaan, vindt overal zulke dingen.
<br />
<br />
Als u de literatuur van de betere dichters tegenwoordig zou nemen en een statistiek zou opstellen hoeveel gedichten ontstaan zijn op rationalistische manier, op een wijze die rationalistisch te verklaren is, en hoeveel gedichten ontstaan zijn door een ingeving, door een duidelijke spirituele invloed vanuit de geestelijke wereld, die de persoon in kwestie als een droom of iets soortgelijks heeft ervaren – dan zou u versteld staan, wat een groot percentage u zou vinden als een directe invloed uit de geestelijke wereld. Veel meer dan de mensen heden ten dage toegeven, staan ze namelijk onder de invloed van de spirituele wereld. En juist belangrijke gebeurtenissen, die door mensen voltrokken worden, gebeuren onder invloed van de geestelijke wereld.
<br />
<br />
Bron: Rudolf Steiner – GA 177 – Die spirituellen Hintergründe der äußeren Welt – Dornach, 14 oktober 1917 (bladzijde 168)
<br />
<br />
Eerder geplaatst op 13 juni 2014’</blockquote>
Maar er valt natuurlijk nog zo veel meer te noemen. Zoals de Leeuwarder Courant die bij monde van Wieberen Elverdink op 9 juni schreef dat <a href="http://www.lc.nl/friesland/Kliniek-voor-verslaafden-weg-uit-Ravenswoud-21413097.html">‘Kliniek voor verslaafden weg uit Ravenswoud’</a> gaat:
<br />
<blockquote>
‘Nog geen drie jaar nadat Stichting Lievegoed een behandelcentrum voor verslaafden opzette in Ravenswoud, trekt die organisatie zich alweer terug.’</blockquote>
Behalve Lievegoed is Intermetzo nog zo’n geplaagde instelling, over beide heb ik hier eerder bericht. Een maand later, op 8 juli, schreef Tubantia namelijk <a href="http://www.tubantia.nl/regio/achterhoek/intermetzo-sluit-locatie-rekken-1.6178785">‘Intermetzo sluit locatie Rekken’:</a>
<br />
<blockquote>
‘Jeugdzorginstelling Intermetzo vertrekt uit Rekken. De voortzetting van het vroegere LSG-Rentray trekt zich voor het einde van het jaar geheel terug van de verschillende locaties binnen de grenzen van de vroegere Rekkense Inrichtingen.’</blockquote>
Als reden zou gelden:
<br />
<blockquote>
‘Intermetzo is van plan te fuseren met collega-instelling Pluryn en bereidt zich daar op voor wat de situering van behandelcentra betreft.’</blockquote>
Op 18 juli meldde Skipr het vervolg hiervan in <a href="https://www.skipr.nl/actueel/id27220-pluryn-wil-intermetzo-overnemen.html">‘Pluryn wil Intermetzo overnemen’:</a>
<br />
<blockquote>
‘Stichting Pluryn Hoenderloo Groep wil Stichting Intermetzo Zorg, Stichting Intermetzo tot Steun, Stichting Pro Intermetzo, LSG-Rentray Intermetzo en Stichting Zonnehuizen Onderwijs (‘Intermetzo’) overnemen. Dat meldt de Autoriteit Consument en Markt (ACM)’</blockquote>
Op 22 juli gevolgd door <a href="https://www.skipr.nl/actueel/id27270-pluryn-mag-noodlijdend-intermetzo-versneld-overnemen-.html">‘Pluryn mag noodlijdend Intermetzo versneld overnemen’:</a>
<br />
<blockquote>
‘Pluryn mag jeugdzorgorganisatie Intermetzo overnemen. De Autoriteit Consument en Markt (ACM) heeft hiervoor per spoedbesluit toestemming gegeven, omdat faillissement voor Intermetzo dreigde.’</blockquote>
Op 6 augustus plaatste het weekblad ‘Das Goetheanum‘ op Facebook ‘Meilensteine zum Wegman-Film’:
<br />
<blockquote>
‘Naturnahe Lebensweise, ökologische Landwirtschaft, Vegetarismus und Naturheilkunde sind keine Erfindung neuzeitlicher Hipster. Ita Wegman, geboren und aufgewachsen auf Java, kommt 1900 in ein Europa im technologischen Fortschrittsrausch. Sie erkennt wie viele Künstler und Intellektuelle ihrer Zeit die Schattenseiten des maschinellen Aufschwungs. In der Zeit der Lebensreformbewegungen entwickelt sie mit Rudolf Steiner die Anthroposophische Medizin.... Dem ‹höher, schneller, weiter› stellen sie die Frage nach dem Menschen in seiner Ganzheit entgegen. – Die Vorbereitungen für das Filmprojekt mit dem vorläufigen Titel ‹Heute fing damals an – Ita Wegman der Film› ist ziemlich abgeschlossen. Ende August wird ein branchenübliches Exposé versendet, bis Ende 2016 sollen der Filmstab und ein Drehplan stehen. Anfang 2017 kann hoffentlich die Finanzierung abgeschlossen werden, dazu gehören neben dem Sponsoring auch klassische Filmförderung und Senderbeteiligung.
<br />
<i>Ruth Bamberg’</i></blockquote>
Ik geloof dat ik <a href="http://www.itawegmanfilm.de/">dit initiatief</a> hier nog nooit heb genoemd en dat is natuurlijk een niet goed te praten omissie:
<br />
<blockquote>
‘Das Projekt ITA WEGMAN – Der Film, Portrait einer aussergewöhnlichen Ärztin in bewegten Bildern – stellt sich auf dieser Website vor. Es bietet <i>work-in-progress</i> an – wie Ausblicke in Inhalte, Anliegen und Vorgehen.’</blockquote>
Hoewel, er vallen nu pas heel <a href="http://www.itawegmanfilm.de/stand-der-dinge">concrete dingen</a> te melden:
<br />
<blockquote>
<i>‘Stand der Dinge</i>
<br />
<br />
Im November 2013 habe ich das erste Exposé verfasst und es Filmschaffenden vorgelegt. Ganz einfach wird es nicht einen TV-Sender für Ita Wegman zu finden, völlig aussichtslos ist es aber nicht, so war die Bewertung. Ich war auf Spurensuche in Arlesheim, Ascona und Basel.
<br />
<br />
Die Raunächte 2014/15 verbrachte ich in der Casa Andrea Cristoforo am Lago Maggiore, der letzten Wirkungsstätte Ita Wegmans. Meine Recherchen gingen weiter. Gespräche mit Therapeuten, Ärzten und Eurythmisten wurden geführt, erstes Material ist entstanden.
<br />
<br />
Es folgte eine Forschungsreise in die Niederlande. Die ersten Tage des neuen Jahres 2016 waren dem Thema Ita Wegman in Zürich gewidmet.
<br />
<br />
Eine “Erfolgsstrategie” wurde entwickelt, qualitative wie quantitative Erhebungen gemacht. Die Relevanz unseres Themas abgefragt. Die Finanzierung für das Projekt ist noch nicht geschlossen, allerdings – ohne zuviel zu verraten – es kann gelingen! Wir haben verbindliche Gespräche mit Produzenten und großen Sponsoren geführt.
<br />
<br />
“Die Zahnpasta von Weleda, die Nagelpflege von Wala, der Saft von einem Demeterberieb – Produkte anthroposophisch inspirierter Unternehmen werden im Grünnahem Milieu gerne verwendet und gelten als Ausdruck eines gesellschaftlichen Bewusstseins, dass Lebensqualität mit Ressourcenschonung und ganz allgemein mit Nachhaltigkeit verbindet. … Immer mehr Menschen in meinem Umfeld interessieren sich für die Ursprünge Grüner Ideen, die ganz sicher auch in der Lebensreformbewegung liegen. Ein Film über Ita Wegmann,… könnte einen Beitrag zum besseren Verständnis dieser Ursprünge leisten.” <br />
Olaf Möller, Staatssekretär Thüringer Ministerium für Umwelt Energie und Naturschutz
<br />
<br />
Seit dem Frühjahr 2016 schreibe ich an einem Treatment, nun sieht es so aus, als könnten die Drehvorlage noch 2016 fertiggestellt sein. Dann können Dreharbeiten beginnen.
<br />
<br />
<i>Ruth Bamberg im Juli 2016’</i></blockquote>
Onder <a href="http://www.itawegmanfilm.de/synopsis">‘Synopsis’</a> staat het volgende:
<br />
<blockquote>
<i>‘Heute fing damals an – Ita Wegman der Film (Arbeitstitel)</i>
<br />
<br />
Naturnahe Lebensweise, ökologische Landwirtschaft, Vegetarismus und die Naturheilkunde sind keine Erfindung neuzeitlicher Hipster. Ita Wegman, geboren und aufgewachsen auf Java, kommt 1900 in ein Europa im technologischen Fortschrittsrausch. Sie erkennt wie viele Künstler und Intellektuelle ihrer Zeit die Schattenseiten des maschinellen Aufschwungs, ahnt und erfährt dessen mörderische Entwicklung. In der Zeit der Lebensreformbewegungen, entwickelt sie mit Rudolf Steiner die Anthroposophische Medizin. Dem “Höher, schneller, weiter” ihrer Zeit stellen sie die Frage nach dem Menschen in seiner Ganzheit entgegen: Was vermag er?
<br />
<br />
Es existieren keine Filmaufnahmen und nur wenige Fotos von Ita Wegman. Der Film inszeniert stattdessen ihre Briefe, die wie ein roter Faden durch die Ideengeschichte des 20. Jahrhunderts führen. Archivbilder zeigen das Neue vom Anfang des 20. Jahrhunderts: Naturtherapien, Genossenschaftssiedlungen, Reformschulen, Künstlergemeinschaften, Gartenstädte, biologisch wirtschaftende Höfe. Parallel dazu Bilder und Motive der Spiritualität, von der Menschwerdung im Christentum, von der Götter- und Dämonenwelt Javas und der beseelten Natur, von den heiligen, mythischen Orten der Welt.
<br />
<br />
Und: Vom Hier und Jetzt. Ita Wegmans Werk wird fortgesetzt. Schulen, Bibliotheken, Krankenhäuser fühlen sich der Anthroposophie verpflichtet. Menschen suchen vermehrt nach komplementärer Behandlung. Ita Wegman bleibt ein Beispiel für selbstbestimmte Frauen. Es führt ein Weg von ihr zu den alternativen sozialen Bewegungen seit 1960, zu den Grünen, zu Occupy Wall Street, zu den LOHAS. Zu Ibrahim Abouleish, der 1977 in seine Heimat Ägypten zurückkehrt und mit der Sekem Farm den größten Markt für biologisch-dynamische Lebensmittel außerhalb Europas aufbaut. Zur Baseler Initiative “Für ein bedingungsloses Grundeinkommen”. Deren Mitinitiator Daniel Häni sagt: “Was berechnet werden kann, wird künftig von Computern und Robotern erledigt. Für Menschen bleiben nur noch wenige traditionelle Arbeitsplätze. Wir täten gut daran, das jetzt schon zu antizipieren.”
<br />
<br />
Wir tun gut daran, den von Ita Wegman eingeschlagenen Weg weiterzugehen.
<br />
<br />
<i>Stand Juni 2016
</i><br />
<br />
Eine kurze Zusammenfassung auf Englisch:’</blockquote>
Die samenvatting kunt u daar ter plekke vinden. En tot slot dan nog dit, als mooie <a href="http://www.itawegmanfilm.de/hintergrund/quellen">uitsmijter:</a>
<br />
<blockquote>
<i>‘Ita Wegman und die geistige Erneuerung der Medizin</i>
<br />
<br />
ein Geleitwort von Prof. Peter Heusser
<br />
<br />
Ita Wegman gehört zu den bedeutendsten Ärztinnen der ersten Hälfte des 20. Jahrhunderts und ist unter diesen zweifellos die Pionierin einer geistigen Erneuerung der Medizin bezeichnet. Die Medizin hatte sich im Verlauf des 19. Jahrhunderts zunehmend auf eine fast ausschließlich naturwissenschaftliche Basis gestellt und war darin auch äußerst erfolgreich. Diese Entwicklung hat sich im 20. Jahrhundert fortgesetzt und zu den enormen technischen und pharmakologischen Errungenschaften der modernen Medizin geführt.
<br />
<br />
Die Kehrseite davon ist die Entwicklung einer materialistischen Weltanschauung in der Wissenschaft und in allen praktischen Lebensbereichen, wozu insbesondere Mediziner mit ihrem naturalistischen Menschen- und Weltbild maßgeblich beigetragen haben. Der Mensch sei nichts anderes als das Produkt physikalisch-chemischer Prozesse. “Leben” sei nichts anderes als die Folge genetisch determinierter molekularbiologischer Prozesse, “Seele” und “Geist” sei nichts reales, sondern ein Resultat neurobiologischer Mechanismen im Gehirn. Eine geistige Existenz außerhalb der physischen Lebensspanne zwischen Konzeption bzw. Geburt und Tod und sei ein Ammenmärchen.
<br />
<br />
Die Folgen dieser Auffassung für die medizinische Praxis, das Gesundheitswesen und die medizinische und gesellschaftlich relevante Ethik waren und sind enorm. Am gravierendsten waren zur Zeit Ita Wegmans die akademischen Diskussionen um die Legalisierung der Euthanasie zur Elimination des sog. “lebensunwerten Lebens”, was von der nationalsozialistisch gewordenen Medizin dann zu einer furchtbaren Kulmination getrieben wurde. Trotz dieser zur Genüge bekannten Entwicklung wird die heute aktuelle Diskussion um die medizin-ethischen Probleme an den Grenzen zwischen Leben und Tod z.T. immer noch nach denselben Denkmustern geführt, die damals prägend waren, so z.B. zur Befürwortung des ärztlich assistierten Suizids oder medizinische Nutzung von “überzähligen” menschlichen Embryonen.
<br />
<br />
Aber auch abgesehen von solchen Problemen ist die zunehmende Belastung aller Akteure des Gesundheitswesens durch die Unterordnung der medizinischen Versorgung unter rein pharmakologischen, mechanistisch-technologischen und ökonomischen Prinzipien unter Vernachlässigung der humanistischen Aspekte unübersehbar. Die Patienten fühlen sich abgesehen von der Diagnose- und Körper-bezogenen Behandlung nicht mehr umfassend wahrgenommen, und die Ärzte haben für die persönlichen psychosozialen und existenziellen Probleme ihrer Patienten kaum Zeit und sind dafür nur ungenügend ausgebildet. Die Folge ist, dass Patienten zunehmend komplementär- und alternativmedizinische Therapieformen suchen, durch die sie sich umfassender betreut fühlen. Die akademische Medizin hat das bemerkt und mit dem Konzept der “integrativen Medizin” beantwortet, welches im Einschluss wissenschaftlich untersuchter komplementärmedizinischer Verfahren in die schulmedizinischen Therapiekonzepte besteht.
<br />
<br />
Aber damit ist das Problem nicht gelöst, denn das einseitig mechanistische Denken ist dadurch noch nicht überwunden, und die komplementären oder naturheilkundlichen Verfahren werden nach wie vor unter Maßgabe dieses Denkens interpretiert. Was also wirklich nottut, ist eine fundamentale geistige Erneuerung des medizinischen Denkens und Handelns überhaupt. Es geht darum, das Leben, das Seelische und das Geistige ebenso wie die Materie als Realität ernst zu nehmen, in der Wissenschaft seinen spezifischen Gesetzen und Wirkprinzipien nach zu erforschen und in die Resultate dieser Forschung in der Praxis anzuwenden. Das war das, wofür Rudolf Steiner durch die von ihm gegründeten Geisteswissenschaft oder Anthroposophie umfassend kulturerneuernd zu wirken versuchte.
<br />
<br />
Diesem Erneuerungswerk hat Ita Wegman ihr Leben als Ärztin gewidmet und darin einen hervorragenden Platz eingenommen. Wegman ging es nicht um das, was heute “Integrative Medizin” genannt wird, obwohl sie in ihrem 1921 gegründeten Klinisch-Therapeutischen Institut in Arlesheim in der Nähe von Basel wohl als Erste pionierhaft eine Körper, Seele und Geist umfassende klinische Medizin entwickelt hat, die heute auch “integrativ” genannt wird. So hat sie schon damals auf der Grundlage der naturwissenschaftlichen Medizin gehandelt, aber neu künstlerische Therapien, Bäder und äußere Anwendungen eingeführt, eine rhythmische Massagetechnik entwickelt, sich für die Herstellung von damals z.T. neuartigen Medikamenten aus Mineralien, Pflanzen und Tiersubstanzen eingesetzt, die Patienten umfassend nach leiblichen, seelischen, geistigen, spirituellen und sozialen Gesichtspunkten untersucht und behandelt, eine Ärzte- und Pflegeausbildung ins Leben gerufen, eine medizinische Zeitschrift gegründet und ihre ärztlichen Mitarbeiter dazu angehalten, darin praktische und wissenschaftliche Artikel zu publizieren.
<br />
<br />
Ferner hat sie sich für gesunde Ernährung, die Gründung entsprechender Gaststätten und biologisch-dynamische Landwirtschaft eingesetzt sowie für eine weltweit agierende heilpädagogische Bewegung zur “Seelenpflege” geistig und körperlich behinderter Menschen, diametral entgegengesetzt dem zu Eugenik und Euthanasie neigenden akademischen Zeitgeist. Die vom Nationalsozialismus ausgehende Gefahr hat sie frühzeitig erkannt und versucht, gefährdete Menschen jüdischer oder anderer Herkunft von der Schweiz aus zu retten. So hat sie sich bis zu ihrem Tod 1943 eminent und mutig gegen die Europa beherrschenden Niedergangskräfte eingesetzt, Niedergangskräfte, die in teilweise verwandelter Form auch heute noch oder wieder neu am Werk sind. Leitend war für Ita Wegman die geisteswissenschaftliche Erweiterung der einseitig naturwissenschaftlich dominierten Lebensgebiete durch die Anthroposophie Rudolf Steiners, unter dessen Leitung damals das Goetheanum als Freie Hochschule für Geisteswissenschaft und als internationale Zentrum der anthroposophischen Bewegung in Dornach, der Nachbargemeinde von Arlesheim, aufgebaut wurde.
<br />
<br />
Steiner hat eng mit Wegman zusammengearbeitet, sie in vielen Einzelheiten beraten, mit ihr das erste Buch über geisteswissenschaftlich erweiterte Medizin geschrieben, sie 1923 zur Leiterin der Medizinischen Sektion am Goetheanum ernannt und mit ihr die erste Abteilung der Hochschule für Geisteswissenschaft geleitet. Es ist an der Zeit, dass diese hervorragende und in ihren Leistungen und Lebensimpulsen immer noch vorbildliche und aktuelle Arztpersönlichkeit einem breiten Publikum bekannt wird.
<br />
<br />
Das geplante Filmporträt von Ruth Bamberg kann meines Erachtens einen wertvollen Beitrag dazu leisten. Der Film möchte einen Bogen von den Anfängen der anthroposophisch-medizinischen Bewegung bis zur Gegenwart schlagen. Das gewählte Medium (Film Festivals, Internetportale, DVDs) kann auch die jüngere Generation erreichen. Wenn es Ruth Bamberg gelingt, eine einfühlsame wie gut recherchierte Arbeit zu Ita Wegman vorzulegen und die zentralen Impulse dieser bedeutenden Ärztin deutlich zu machen, dann wird ihr Film im Sinne, auch im Geist, von Wegmans Impulsen selbst wirken können. Denn am Beispiel dieser selbständigen Mitarbeiterin Rudolf Steiners wird dann deutlich werden, welche kulturerneuernde Kraft in der Anthroposophie enthalten ist und Anregungen dafür wecken können, wie diese Kraft von mutigen und selbständigen Persönlichkeiten zur kreativen und geistvollen Bewältigung auch neuer und zukünftiger Zivilisationsprobleme weiter entwickelt werden kann.
<br />
<i><br /></i>
<i>Prof. Dr. med. Peter Heusser Universität Witten/Herdecke’</i></blockquote>
</div>
Michel Gastkemperhttp://www.blogger.com/profile/11703149973290737335noreply@blogger.com5tag:blogger.com,1999:blog-8949960496173157471.post-17081533248654863602016-07-06T21:12:00.001+02:002016-07-06T21:19:22.020+02:00Zwarte lijst<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiD4at6Hw_kCBzx-VigBpk4jwD32qi0ZpB22oidpjMBjZMZWcHQB-WW_EKq34W02XyUgCM8xIOSSXxYtcL_KDQO8K9svwyW2CHWGg3fVMhbwK8poN18YGvq0RVmQyqJixBThifdPwa9E5hS/s1600/P9120139.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiD4at6Hw_kCBzx-VigBpk4jwD32qi0ZpB22oidpjMBjZMZWcHQB-WW_EKq34W02XyUgCM8xIOSSXxYtcL_KDQO8K9svwyW2CHWGg3fVMhbwK8poN18YGvq0RVmQyqJixBThifdPwa9E5hS/s400/P9120139.JPG" width="400" /></a></div>
<br />
Het meest dramatische nieuws de afgelopen week kwam uit Zutphen. Motief.online berichtte op 30 juni <a href="https://www.motief.online/actueel/vrijeschool-de-berkel-in-zutphen-door-brand-verwoest/">‘Vrijeschool De Berkel in Zutphen door brand verwoest’:</a>
<br />
<blockquote>
‘Verschillende media maakten melding van een grote uitslaande brand die de vrijeschool onderbouw aan de Weerslag (“De Berkel”) op donderdagochtend 30 juni heeft getroffen. Het hele gebouw moet als verloren worden beschouwd, liet de brandweer weten. De brand ontstond in een cv-ruimte op zolder. De eerste melding was om 9.10 uur ’s ochtends.
<br />
<br />
De middelbare vrijeschool ernaast kwam niet in gevaar. Wel werden alle leerlingen van beide scholen naar huis gestuurd. Niemand raakte gewond. De brandweer complimenteerde de school dat het zo snel alle kinderen heeft kunnen evacueren. Zij verwachtte dat de rookontwikkeling tot vier uur in de middag aanhoudt en adviseerde alle deuren en ramen in de omgeving dicht te houden. Om half twee gaf de brandweer het sein brand meester. Er werd nageblust.
<br />
<br />
Er zou nog een week les worden gegeven in het gebouw voordat de zomervakantie aanbreekt. Op de website van de school worden gebouw en tuin als volgt omschreven:
<br />
<br />
“Vrijeschool de Berkel ligt in de Zuidwijken, een kindvriendelijke buurt met veel groen, speelruimte en voorzieningen. De school is gesitueerd in een woonwijk, waar enkele bejaardenflats staan, en verder eengezinswoningen. Vlak ernaast staat het moderne gebouw van de Zutphense bovenbouw, het middelbaar vrijeschoolonderwijs.
<br />
<br />
Het schoolgebouw stamt uit het jaar 1981. In de loop van de jaren zijn er verschillende aanpassingen uitgevoerd. We beschikken over een prachtige zaal, die gebruikt wordt voor onder andere toneel- en muzieklessen. Er is een centrale hal, een multifunctionele ruimte die bijvoorbeeld gebruikt wordt om in groepjes te kunnen werken. Daar staan ook de leerling PC’s, waar de hogere klassen mee werken. De school telt twee kleuterklassen, zes onderbouwklassen, een lokaal voor RT en verschillende kleinere ruimtes. Tevens is er een ruimte voor de buitenschoolse opvang (BSO).
<br />
<br />
Het speelplein en de tuin zijn ruim bemeten. Daardoor kunnen kleuters, klas 1, 2, 3 en klas 4, 5, 6 ieder in hun eigen gebied spelen. Er zijn drie zandbakken en twee klimrekken. ‘s Zomers gaat geregeld de pomp aan, zodat de kinderen ook met water kunnen spelen. Het is een groot voorrecht dat er zoveel ruimte is om de spelen, rennen, bouwen en klimmen en wij hechten daar grote waarde aan. De hogere klassen gaan geregeld naar het veldje vlak naast de school om te voetballen of een ander spel te doen. Eens in het jaar is er een tuinweek, waarin de klassen ook helpen bij het verzorgen van de tuin.”
<br />
<br />
Vrijeschool De Berkel maakt deel uit van Stichting De Vrije School Noord en Oost Nederland (VS-NON). Behalve de vrijeschool bovenbouw behoort nog een tweede vrije basisschool tot deze stichting, vrijeschool ‘De Zonnewende’. Deze school zit tijdelijk op de Henri Dunantweg en zal begin volgend jaar verhuizen naar een verbouwd en gerenoveerd pand aan de Valckstraat, waar vroeger vrijeschool De Zwaan in zat. Dit is onderdeel van een omvangrijke operatie van VS-NON om de huisvesting van haar verschillende vrijescholen aan de huidige eisen aan te passen. De bedoeling is dat de leerlingen van De Berkel naar het pand gaan dat De Zonnewende achterlaat. Het pand van De Berkel zal dan beschikbaar komen voor het voortgezet vrijeschoolonderwijs en als extra pand worden betrokken door de uitdijende middelbare school ernaast.’</blockquote>
Met veel kunst- en vliegwerk, en vele helpende handen, maakt men het schooljaar deze week af: morgen en overmorgen zijn de laatste schooldagen. Wat daarna komt, moet de toekomst nog uitwijzen.<br />
<br />
Op een heel andere manier dramatisch was het nieuws dat gisteravond naar buiten kwam. Motief was er wederom als de kippen bij en schreef <a href="https://www.motief.online/actueel/antroz-onterecht-op-lijst-slechte-verpleeghuizen/">‘Antroz onterecht op lijst slechte verpleeghuizen’:</a>
</div>
<blockquote>
‘Zoals staatssecretaris Van Rijn al dagen aankondigde, publiceerde hij dinsdagavond 5 juli een lijst met 150 verpleeghuizen waar de zorg niet in orde is. En dat niet alleen. De NOS schreef op haar website: “Bij elf instellingen vindt de inspectie de risico’s zo groot dat ze onder intensief toezicht zijn gesteld.” Hierbij voerde zij ook op: “Stichting Antroz antroposofische woonzorggroep”. Ook andere landelijke media, zoals de Volkskrant, NRC Handelsblad en Nu.nl, noemden Antroz met naam en toenaam.<br />
<br />
Antroz zelf reageerde dezelfde dag op de website van Warande, waar het deel van uitmaakt, dat dit volkomen onterecht is:
<br />
<br />
“Van de Inspectie Gezondheidszorg is bericht ontvangen dat Huize Valckenbosch en Leendert Meeshuis vermeld worden op het overzicht van de 150 verpleeghuiszorginstellingen waarover zorgen bestaan. Uit het contact met de inspectie van februari van dit jaar hebben wij niet kunnen opmaken dat de IGZ nog zorgen had over deze twee vestigingen. De feitelijke informatie is:
<br />
<br />
In de zomer van 2014 zijn de vestigingen van (toen nog) Antroz, i.c. Huize Valckenbosch en Leendert Meeshuis, door de Inspectie Gezondheidszorg onder verscherpt toezicht geplaatst. Door middel van een krachtig verbeterplan is hard gewerkt aan verbetering van de kwaliteit en verdere professionalisering van de zorg. Dit wordt door management en bestuur nauwgezet gemonitord aan de hand van een uitgebreide kwaliteitskaart.
<br />
<br />
Op 27 mei 2015 heeft de Inspectie voor de Gezondheidszorg het verscherpte toezicht voor Huize Valckenbosch opgeheven. De inspectie gaf daarbij aan er vertrouwen in te hebben dat de behaalde resultaten in voldoende mate geborgd worden.
<br />
<br />
Op 8 juli 2015 heeft de Inspectie voor de Gezondheidszorg het verscherpt toezicht bij Leendert Meeshuis opgeheven. De inspectie concludeerde dat er bij Leendert Meeshuis geen structurele tekortkomingen meer waren en dat er goed is gestuurd op verbetering. De inspectie gaf daarbij aan de vorderingen te blijven volgen en nog een vervolgbezoek aan één afdeling te zullen brengen.<br />
<br />
Dit vervolgbezoek heeft op 24 februari 2016 plaats gevonden en de inspectie heeft daarbij geconstateerd dat de geboden zorg voldoet aan bijna alle normen en dat de Inspectie Gezondheidszorg het inspectiebezoek afsluit.<br />
<br />
De medewerkers van de beide verpleeghuizen werken dagelijks met hart en ziel aan goede zorg voor de bewoners.”’</blockquote>
Via de landelijke media ging een flink aantal van de elf gebrandmerkte zorginstellingen vandaag in de tegenaanval en liet weten dat ook zij onterecht op het beklaagdenbankje zijn gezet. Het zal vast nog wel een staartje krijgen. Ik noem hier alleen <a href="http://www.nrc.nl/handelsblad/2016/07/06/onbegrip-en-woede-in-sector-om-zwarte-lijst-van-3120872">‘Onbegrip en woede in sector om “zwarte lijst” van verpleeghuizen’</a> op de website van NRC Handelsblad, dat als groot en enig artikel vandaag op de voorpagina van de papieren editie stond. Daarin ook de volgende zinsnede (alleen met de schrijffout ‘een antoposofische zorginstelling’):
<br />
<blockquote>
‘Stichting Antroz, een antoposofische zorginstelling, erkent dat twee locaties onder verscherpt toezicht stonden, maar kreeg vorig jaar zomer al te horen dat dit werd opgeheven. De inspectie liet Antroz toen weten dat er “geen structurele tekortkomingen” meer waren op de locaties, meldt de instelling in een verklaring van het bestuur.’</blockquote>
Motief meldt deze week ook editie ‘#204’ van juli-augustus, onder de titel <a href="https://www.motief.online/motief/motief-204/">“Jheronimus Bosch, ‘die maelre’...”:</a>
</div>
<blockquote>
“Na de grote tentoonstelling over de late Rembrandt was de tentoonstelling in de eerste helft van dit jaar over het werk van Jeroen Bosch in het Brabants Museum een ware must have seen. Meer dan 400.000 bezoekers gingen langs de nog geen twintig schilderijen van de 500 jaar geleden overleden schilder. Wat boeit zo aan deze bizarre wereld die Jeroen Bosch ons met duiveltjes, monsters, exotische planten en helletafrelen voortovert? Is hij een excentrieke outsider in de kunst, wiens werk door een merkwaardig toeval de muren van paleizen en kerken tooide? Wie zich er enigszins in verdiept komt tot het tegengestelde oordeel. Jeroen Bosch was eerder gevestigde orde. Maar zijn werk vraagt er wel om begrepen te worden.
<br />
<br />
Het begint met zijn geboorte in een familie van schilders. Hij leerde het vak van zijn vader. Een van de weinige dingen die we weten over zijn leven is, dat hij huwde met de rijke koopmansdochter Aleid van de Meervenne. Daardoor behoorde Jeroen Bosch tot de meest welgestelde burgers van de stad en kon hij zich een groot huis met personeel aan de Markt van Den Bosch veroorloven, waarin tevens zijn atelier was. Daardoor kon hij het zich ook permitteren toe te treden tot de gezworen broeders van de Broederschap van Onze Lieve Vrouwe. De broeders hadden religieuze plichten en vaak een (lagere) kerkelijke functie. Daardoor was Jeroen Bosch waarschijnlijk behoorlijk theologisch onderlegd. De rijkdom aan motieven en voorstellingen – die hij met een zeer eigen kunstenaarsfantasie weergaf – waren vermoedelijk goed in hun betekenis te ‘lezen’ voor de broeders en de contacten uit kerkelijke, adellijke en bestuurlijke kringen, die hij via de broederschap opdeed en die zijn opdrachtgevers waren. Die wereld van christelijke symboliek is niet meer zo de onze en moeten we geduldig ontcijferen. De schilderijen waren vroeger ook al kostbaar en lieten zich lezen als een boek dat men vaker ter hand kon nemen. Jeroen Bosch’ voorstellingen zijn daarbij in alle rust geschilderd. Hij hoefde immers geen grote productie te leveren, omdat hij van het schilderen voor zijn levensonderhoud niet afhankelijk was.
<br />
<br />
Wij willen met de leden in die wereld op 9 september onderduiken. Wij zijn in de gelegenheid daarvoor in het huis van de broederschap te Den Bosch samen te komen. Dat mag aanleiding zijn ons niet alleen in de algemene christelijke beeldtaal te begeven, maar ook in die van de onderliggende geestelijke stroming die in het teken staat van de ‘zwaan’. Onder de broeders waren sommige ‘zwanenbroeders’ en hier ligt een verband met de stroming van de ‘Zwanenridders’ die als Lohengrin verbonden is met het rivierenland van Schelde en Rijn, met Antwerpen, Kleef en Nijmegen. Tegenover de stroming van de Moderne Devotie (langs de IJssel) staat de meer zuidelijke stroming van de zwaan (Schelde en Rijn). Wat kunnen wij beter doen dan, nadat we eerder dit jaar in ons ‘time slot’ zwijgend langs de beelden zijn gegaan, ons op die historische plek te bezinnen op de onderliggende geestelijke impuls, die in gemetamorfoseerde vorm ons in nieuwe imaginaties kan bezielen?
<br />
<br />
<i>Jaap Sijmons”</i></blockquote>
Dan een ander bericht, uit een andere hoek, over landbouw namelijk. <a href="http://www.stichtingdemeter.nl/jaarcongres-5-oktober-op-de-zonnehoeve/">‘Jaarcongres 5 oktober op de “Zonnehoeve”’</a> meldt Demeter op haar website:
</div>
<blockquote>
‘LandbouwCULTUUR van de toekomst
<br />
<br />
Biodynamische landbouw is gericht op een verdere ontwikkeling van de aarde, op het bevorderen van haar vruchtbaarheid, vitaliteit en veerkracht. Daarmee wordt landbouw een culturele aangelegenheid die vraagt om verbinding en instrumenten die deze ontwikkeling kunnen bevorderen.<br />
<br />
Het jaarlijkse congres van de BD Vereniging, de sectie landbouw van de Antroposofische vereniging en Stichting Demeter gaat over het gezamenlijk vormgeven van een levende landbouw- en voedselcultuur en de rol en functie van het keurmerk Demeter om deze ontwikkeling te faciliteren en meerwaarde te creëren.<br />
<br />
Aanmelden klik hier. Overzicht van het programma kunt u hier downloaden.’</blockquote>
Op dezelfde website is in aanvulling hierop ook <a href="http://www.stichtingdemeter.nl/demeter-internationaal-zet-in-missie-landbouwcultuur-voorop/">‘Demeter Internationaal zet in missie landbouwCULTUUR voorop’</a> te lezen:
<br />
<blockquote>
‘Met de goedkeuring van een nieuwe missie en visiedocument heeft de jaarvergadering van Demeter Internationaal die onlangs in Finland bijeen kwam een nieuwe stap gezet om de oplossing voor urgente vraagstukken rondom landbouw en voedsel in een bredere culturele context te plaatsen, waar het ook gaat om een sociaal-economisch duurzame ontwikkeling die ten goed komt aan de boeren en tuinders en de omgeving waarin ze werken. Tijdens deze Members Assembly is Petra Derkzen, coördinator certificering met unanieme stemmen gekozen tot bestuurslid van Demeter Internationaal. Voor het persbericht klik hier’.</blockquote>
De tekst van dat persbericht is als volgt:
<br />
<blockquote>
‘Demeter International Press Release<br />
20th June 2016<br />
<br />
<i>A look toward Agri-Culture of the Future<br />
Demeter International Members’ Assembly held in Finland adopts mission paper</i>
<br />
<br />
In the face of current challenges in food and farming – devastating milk prices for conventional dairy farms, extreme weather events as a consequence of climate change, financial speculation on farm land – the urgent need for a paradigm change in food and farming systems becomes more and more obvious. Biodynamic farming provides holistic models for societal change. Representatives of Demeter and Biodynamic associations from 23 different countries on five continents have met for their annual assembly in Finland from 13th to 18th June to discuss and adopt strategies for the further development of food and farming.
<br />
<br />
While Demeter together with the organic and environmental movements stands for farm systems that help to tackle environmental challenges, respect ecological systems and practice careful use of natural resources, Demeter also fosters cultural change. This includes a change of mind-sets along with new forms of social and economic cooperation which can lead to a truly sustainable agri-Culture that serves human society. As a common basis for these efforts, the Demeter International Members’ Assembly has ratified a Vision, Mission and Principles paper that describes the common mission to come to an “agri-Culture that impels and enables people to unfold their individual potential and develop their full consciousness”.
<br />
<br />
Demeter International members also agreed on a position regarding new gene technologies such as CRISPR-Cas, Cisgenetics or TALEN. Those technologies are technical interventions into the cell and the genome, under investigation in recent years by companies and scientists in plant and animal breeding, with some plant varieties now ready to be launched in the market. These techniques have to be regulated just as the older GMOs are: They must be subject to risk assessment and labelling, also the possibility of retrieving them must be ensured by lawmakers. Biodynamic and organic agriculture in connection with Biodynamic breeding have a holistic view of agri-Culture and therefore provide better approaches to solve complex future challenges than single sided technological approaches. Those technologies lead into further intensification of farming systems based on large inputs of chemicals and energy. Therefore, Biodynamic organisations call on policy makers to support research in holistic, sustainable approaches to farming and to stand up for the expansion of Biodynamic and organic farming.
<br />
<br />
Biodynamic approaches in Finland have been excellently demonstrated by the people that were visited on the Members’ Assembly excursion day. Ari and Ira Hellstén, founders of the ecovillage Kurjentila, presented their growing project where working together, international relations, urban-rural exchange and education for ecological consciousness are living practice. Also the Biodynamic farm Rekola, which Kalervo Rekola converted to Biodynamic methods already in the 1970s, was an impressive showcase of the successful implementation of Biodynamic principles. Nowadays, Joona Rekola takes care of arable farming as well as the herd of Limousin cattle that spends summertime in the forest and on the pastures. His companion Henri Murto grows a large variety of vegetables and aims to establish the Rekola garden also as a place for meetings, exchange, education and inspiration.
<br />
<br />
Demeter International looks optimistically to the future with increasing areas being farmed Biodynamically. Presently 164,000 hectares are Demeter certified in 52 countries. The positive consequences for the earth, for global climate and for the nutrition of mankind are significant and offer encouraging perspectives.’</blockquote>
Een Nederlandse vertaling heb ik niet, wel een Duitse. Die verscheen op 26 juni als <a href="http://www.anthromedia.net/de/artikel-dateilansicht/article/demeter-international/">‘Mitgliederversammlung in Finnland verabschiedet Leitmotiv für zukünftige Arbeit’:</a>
<br />
<blockquote>
‘Existenzbedrohende Milchpreise in der konventionellen Landwirtschaft, extreme Wetterverhältnissen als Folge des Klimawandels, landwirtschaftliche Flächen als finanzielles Spekulationsobjekt: Angesichts der Herausforderungen unserer Zeit wird es immer offensichtlicher, dass in der Landwirtschaft ein Paradigmenwechsel gebraucht wird. Darüber bestand in der Mitgliederversammlung von Demeter International in Finnland Einigkeit. Und gleichzeitig sehen die Demeter-Akteure aus allen Regionen der Welt in der Biodynamischen Wirtschaftsweise das ganzheitliche Modell für gesellschaftlichen Wandel. Vertreter*innen von Demeter und biodynamischen Verbänden aus 23 Ländern auf fünf Kontinenten haben sich vom 13. bis zum 18. Juni in Finnland getroffen, um Strategien für die Weiterentwicklung der Land- und Lebensmittelwirtschaft zu diskutieren und zu verabschieden.
<br />
<br />
Demeter steht gemeinsam mit den Ökolandbau- und Umweltbewegungen für landwirtschaftliche Prinzipien, die Lösungen für die heutigen Umweltprobleme bieten, Ökosysteme respektieren und natürliche Ressourcen nachhaltig nutzen. Demeter engagiert sich zudem für einen kulturellen Wandel. Dazu gehört ein Bewusstseinswandel, verbunden mit neuen Formen sozialer und wirtschaftlicher Kooperationen, die zu einer wirklich nachhaltigen Agrarkultur führen können, die der Menschheit dient. Als gemeinsame Basis für diese Aufgabe hat die Mitgliederversammlung ihre “Vision, Mission und Prinzipien” verabschiedet. Das Papier beschreibt, wie Demeter-Akteure zu einer Agrarkultur beitragen wollen, die die Menschen dazu befähigt, ihr persönliches Potential und Bewusstsein voll zu entwickeln.
<br />
<br />
Die Mitglieder von Demeter International fanden zudem übereinstimmend, dass neue Gentechnologien wie CRISPR-Cas, Cisgenetics oder TALEN als Gentechnik reguliert werden müssen, da sie technische Eingriffe in Zelle und Genom sind. Diese Techniken werden seit wenigen Jahren in Bereichen der Tier- und Pflanzenzüchtung erforscht. Züchtungskonzerne wollen nun einige damit erstellte Pflanzensorten auf den Markt bringen. Organismen, die mit diesen Techniken hergestellt wurden, müssen - wie im EU-Gentechnikrecht festgelegt - einer Risikoabschätzung, Risikomanagement und Kennzeichnungspflicht unterliegen, fordert Demeter International. Auch die Rückholbarkeit aus der Umwelt müsse durch den Gesetzgeber geregelt sein. Im biologischen Anbau sind diese gentechnisch veränderten Organismen damit ausgeschlossen.
<br />
<br />
Technologien wie die neuen Gentechnikverfahren führten zu einer weiteren Intensivierung der Landwirtschaft auf Grundlage von hohem Aufwand an Chemie und Energie. Die biodynamische und ökologische Landwirtschaft und die biodynamische Pflanzenzüchtung hingegen zeichnen sich durch eine ganzheitliche Sicht auf Landwirtschaft und ihren kulturellen Kontext aus. Sie sind also wahre “Agrarkultur” im besten Sinne des Worten. Sie bieten demnach bessere Antworten auf die komplexen Herausforderungen der Zukunft als vereinfachte Modelle und rein technische Ansätze. Deshalb rufen die Biodynamiker die Politiker auf, sich für Forschung und Züchtung an ganzheitlichen, nachhaltigen Agrarsystemen einzusetzen, in ökologische Pflanzenzüchtung sowie eine Ausweitung des Ökolandbaus zu investieren.
<br />
<br />
Die finnischen Kolleg*innen haben den Besucher*innen aus aller Welt bei Exkursionen vorbildliche Beispiele für biodynamische Agrarkultur präsentiert. Ari und Ira Hellstén, Gründer des Ökodorfs Kurjentila, erklärten zwischen traditionellen finnischen Rindern und jungen Gemüsepflanzen, wie ihr wachsendes Projekt Zusammenarbeit, internationalen Austausch, Stadt-Land-Beziehungen und Umweltbewusstsein in der Praxis fördert. Auch der Demeter-Hof Rekola, der bereits in den 70er Jahren von Kalervo Rekola auf biologisch-dynamische Landwirtschaft umgestellt wurde, war ein beeindruckendes Beispiel für die erfolgreiche Umsetzung biodynamischer Prinzipien. Heutzutage kümmert sich Joona Rekola um Ackerbau und Mutterkühe, die den Sommer auf Weide und teilweise im schattigen Wald verbringen. Sein Kompagnon Henri Murto bewirtschaftet und gestaltet zwei Hektar Garten – für ihn ein Platz, um nicht nur eine breite Gemüsevielfalt anzubauen, sondern auch einen Raum für Austausch, Inspiration und Bildung zu schaffen.
<br />
<br />
Demeter International sieht optimistisch in die Zukunft. Die biodynamisch bewirtschaftete Fläche wächst weltweit. Zurzeit sind 164.000 Hektar in 52 Ländern durch Demeter zertifiziert. Die positiven Auswirkungen für die Erde, das Klima und die Ernährung der Menschheit ermutigen, weiter auf eine dynamische Entwicklung zu setzen.’</blockquote>
In het Nederlands heb ik wel een tekst van Demeter-directeur Bert van Ruitenbeek, die op 28 juni op Facebook werd geplaatst, onder de titel ‘Demeter als statige eik in het “woud” van keurmerken’:
<br />
<blockquote>
“Keurmerken in de landbouw zijn veelal ontstaan vanuit groepen kritische boeren en burgers die vonden dat bedrijven meer aandacht moesten besteden aan ecologische en sociale voorwaarden. Goed voorbeeld is het EKO keurmerk wat eind vorige eeuw zelfs een wettelijke basis kreeg en het fair trade keurmerk. Beide keurmerken hebben een hele lange weg moeten afleggen om een plek in de winkelschappen te veroveren. Maar met de opmars van het consumenten bewustzijn startte veel bedrijven ook met tal van eigen logo’s. En nu staat er op vrijwel elke verpakking wel een groen label.
<br />
<br />
Begrijpelijk dat er in de Tweede Kamer een motie is aangenomen om het voor het winkelend publiek wat overzichtelijker te maken. Dat kan eigenlijk heel eenvoudig. Alleen transparante en onafhankelijk gecontroleerde keurmerken met duidelijke normen die open staan voor iedereen die zich hieraan willen verbinden verdienen aandacht. Mits ze natuurlijk ook daadwerkelijk zorgen voor meerwaarde op duurzaamheid en/of dierenwelzijn en/of de sociale omstandigheden waaronder productie heeft plaatsgevonden.
<br />
<br />
Er is geen ‘oerwoud’ aan keurmerken. Er zijn er maar een beperkt aantal. Daarvoor staat struikgewas wat ons het zicht beneemt en daar mag best wat worden gesnoeid. Zeker waar het om pure green washing gaat. Neem logo’s met ‘bewuste keuze’ waarbij een pak roomijs met wat minder zout en suiker zich zo’n logo kan aanmeten. Er zijn genoeg consumenten die daardoor denken dat je een verantwoorde keuze maakt. Natuurlijk prima om af en toe ijs te eten, maar ga niet de suggestie wekken dat het ‘gezond’ is. En natuurlijk staat het bedrijven vrij om zelf met logo’s te komen, maar vanuit de overheid mag wel worden verwacht dat zij zorgen dat de consument toegang heeft tot heldere info waarbij het kaf van het koren wordt gescheiden. Dat mag wel eens wat scherper op worden gestuurd ,gezien het toenemende probleem met overgewicht en tekorten aan goede bouwstoffen. Maar 2% van alle Nederlanders eet volgens de richtlijnen Gezonde voeding van de Gezondheidsraad.
<br />
<br />
Demeter is een van de oudste keurmerken. Al dekt het woord keurmerk niet helemaal de lading. Demeter is meer de vlag van een beweging begonnen bij boeren die zich hebben laten inspireren door de landbouwcursus van Rudolf Steiner in 1924 vanuit de zorg van de opkomst van kunstmest in de landbouw. In 1928 kwam het logo Demeter en inmiddels laten boeren en tuinders zich in 50 landen certificeren. Demeter gaat verder als biologisch in het sluiten van kringlopen van mest en voer, dierenwelzijn en ook in de verwerking van producten waarbij we het ‘levende’ zoveel mogelijk willen behouden. Daarmee is Demeter een van de statige bomen in het ‘woud van keurmerken’.
<br />
<br />
Ons voedselsysteem moet veranderen. Keurmerken spelen daarin een rol, maar mogen geen keurslijf worden. Ze horen onderdeel te zijn van een maatschappelijke beweging die vanuit consumenten en milieubelangen strijden voor meer ruimte in de winkelschappen van producten die hier extra zorg voor bieden. Nog veel beter is natuurlijk dat maatschappelijke kosten bij de productie echt worden doorberekend bij de vervuiler. Maar tot we dat hebben bereikt zijn keurmerken instrumenten om de juiste richting te wijzen.
<br />
<br />
<i>Bert van Ruitenbeek, directeur stichting Demeter”</i></blockquote>
Ik moet al een hele tijd hier het <a href="http://www.rudolf-steiner.com/wp-content/uploads/Jahresbericht-Rudolf-Steiner-Nachlassverwaltung-und-Rudolf-Steiner-Archiv-2015.pdf">‘Jahresbericht 2015’</a> van de <a href="http://www.rudolf-steiner.com/">‘Stiftung Rudolf Steiner Nachlassverwaltung’</a> eens aan bod laten komen. Dat kwam al in april uit, maar het is nogal een werk. Ik grijp er gewoon een paar dingen uit. Zoals dit ‘Editorial’:
<br />
<blockquote>
‘Liebe Leserinnen und Leser
<br />
<br />
Sie halten den ersten Jahresbericht der im April 2015 gegründeten Stiftung Rudolf Steiner Nachlassverwaltung in den Händen. Rudolf Steiner (1861–1925) hatte sein nachgelassenes Werk testamentarisch Marie Steiner (1867–1948) anvertraut, die den Nachlass mit allen Rechten und Pflichten dem von ihr 1943 gegründeten Verein Rudolf Steiner Nachlassverwaltung übertrug. Hierbei hatte schon Marie Steiner die Form einer Stiftung erwogen. Um seine Aufgaben in der Zukunft in bestmöglicher Form erfüllen zu können, hat der Verein einstimmig die Überführung in eine Stiftung mit identischem Zweck unter eidgenössischer Aufsicht beschlossen.
<br />
<br />
Seit 1961, dem 100. Geburtsjahr Rudolf Steiners, gibt die Nachlassverwaltung mit den Herausgebern im Archiv die Rudolf Steiner Gesamtausgabe heraus, die inzwischen auf mehr als 350 Bände angewachsen ist. Rudolf Steiners staunenswertes schriftliches, mündliches, künstlerisches und soziales Wirken hat im 20. und 21. Jahrhundert weltweit zu zahllosen geistigen Initiativen und Einrichtungen geführt. Trotz der Fülle der spirituellen Impulse, die weit in eine kaum absehbare Zukunft reichen, ist heute die Frage, ob Rudolf Steiners Werk in angemessener Form erhalten und zugänglich gemacht werden kann. Dem Rudolf Steiner Archiv stehen zu geringe Mittel zur Verfügung, um seine Aufgaben zu erfüllen. Wird eine vollständige Gesamtausgabe herausgegeben werden können? Oder wird die Edition von Steiners Werk – wie dasjenige so vieler anderer Autoren Europas – ein eigentümliches Bruchstück der Kultur bleiben, von dem wesentliche Teile der Vergessenheit anheimfallen?
<br />
<br />
Die Stiftung legt im Jahr 2016 eine Editionsplanung zur Vollendung der Gesamtausgabe bis zum 100. Todesjahr Rudolf Steiners im Jahr 2025 vor. Eine Übersicht über die noch herauszugebenden ca. 50 Bände erscheint zum ersten Mal in Kurzform in diesem Jahresbericht und wird ausführlich im Sommer 2016 im nächsten Archivmagazin veröffentlicht. Der Stiftungsrat ist überzeugt, dass die Erhaltung und Edition des Werks von Rudolf Steiner eine notwendige Aufgabe des Kulturlebens ist, die Aufmerksamkeit, Unterstützung und Förderung verdient.
<br />
<br />
<i>Cornelius Bohlen’</i></blockquote>
Dan gaat het verder met het ‘Jahresbericht 2015’, nog steeds geschreven door dezelfde Cornelius Bohlen:
<br />
<blockquote>
<i>‘Stiftungsgründung</i>
<br />
<br />
Im Vordergrund des Jahres 2015 stand die Überführung des Vereins Rudolf Steiner Nachlassverwaltung in eine Stiftung unter eidgenössischer Aufsicht. Nach mehrjährigen Vorarbeiten hatte die Mitgliederversammlung des Vereins im September 2014 einstimmig den Rechtsformwechsel zu einer Stiftung beschlossen. Der Vereinszweck, die Erhaltung und Veröffentlichung des Werkes von Rudolf Steiner sollte für die Zukunft dauerhaft gewährleistet und in der Rechtsform einer Stiftung verankert werden. Der Verein verabschiedete die Statuten der Stiftung. Die fünf Mitglieder des Vorstands und zwei weitere Vereinsmitglieder wurden zum ersten Stiftungsrat gewählt. Am 22. April 2015 wurden die Stiftungsstatuten beurkundet, im Mai 2015 folgte die Übertragung des Vereinsvermögens auf die Stiftung. Die Stiftung hat bei unverändertem Zweck die Aufgaben des Vereins übernommen: Sie verwaltet den Nachlass Rudolf Steiners, Marie Steiners und des weiteren Archivguts, sie betreibt das Rudolf Steiner Archiv und gibt die Rudolf Steiner Gesamtausgabe heraus. Der bisherige Verein hat sich durch eine Änderung seiner Statuten in den «Verein zur Förderung der Stiftung Rudolf Steiner Nachlassverwaltung» umgewandelt. Alle Vereinsmitglieder hatten das Recht, freiwillig dem neuen Kuratorium der Stiftung beizutreten (siehe S. 20), das anlässlich der Jahresversammlung 2016 erstmals zusammenkommen wird.
<br />
<br />
<i>Tätigkeit</i>
<br />
<br />
Der Stiftungsrat hatte im ersten Jahr des Aufbaus drei mindestens halbtägige Sitzungen, dazu die Sitzungen des Stiftungsratsausschusses und weiterer Ausschüsse (Editionsrat, Finanzausschuss).<br />
Am 4. März 2015 wurde in der Rudolf Steiner Halde, der Stätte ihres jahrzehntelangen Wirkens als Herausgeberin der Gesamtausgabe und als Vorstandsmitglied der Nachlassverwaltung, die Gedenkfeier für Hella Wiesberger (1920–2014) veranstaltet.<br />
Die Tätigkeit des Stiftungsrats verfolgte den personellen und organisatorischen Aufbau der Stiftung und ihrer Organe, die Spenden- und Mittelgewinnung und insbesondere die langfristige Ausrichtung der Archiv- und Editionstätigkeit. Als Hauptergebnis wurde die Editionsplanung zur Vollendung der Gesamtausgabe in den kommenden zehn Jahren beschlossen.
<br />
<br />
<i>Finanzielle Situation</i>
<br />
<br />
Die Stiftung hat die prekäre finanzielle Situation des Rudolf Steiner Archivs übernommen. Wie schon in den letzten Jahren bekannt gemacht wurde, sind das Archiv und seine Editionstätigkeit für die Herausgabe der Gesamtausgabe chronisch unterfinanziert. Das Ziel der vollen Deckung des wiederkehrenden, regulären Grundbedarfs des Archivs wird noch immer nicht erreicht, obwohl die Spenden gestiegen sind und sich seit 2013 die Partner im «Fonds Kulturerbe Rudolf Steiner» – die Allgemeine Anthroposophische Gesellschaft, die deutsche und die schweizerische Landesgesellschaft – mit jährlichen Beiträgen beteiligen. Wie der Jahresabschluss 2015 (siehe S. 14) deutlich zeigt, sind insbesondere die Mittel für die Herausgabe der Gesamtausgabe markant zu niedrig, von sachlich dringend nötigen Investitionen in eine moderne Archiv-Software sowie die Online-Publikation der Gesamtausgabe und von Archivalien ganz zu schweigen. Die Stiftung steht damit heute vor der ernsten Weichenstellung, den Betrieb des Archivs und der Edition entweder durch vermehrte Spenden- und Mittelgewinnung in angemessener Weise fortzuführen oder den öffentlichen Zugang zum Werk Rudolf Steiners und die Edition der Gesamtausgabe den zu niedrigen Mitteln anzupassen und in der Zukunft erheblich einzuschränken.
<br />
<br />
<i>Editionsplanung «Gesamtausgabe 2025»</i>
<br />
<br />
Um den Arbeits- und Finanzbedarf zur Vollendung der Gesamtausgabe abzuschätzen, haben der Stiftungsrat und die Archivleitung im Sommer 2015 entschieden, als oberste Priorität eine 10-Jahres-Editionsplanung zum Abschluss der Gesamtausgabe bis zur Wiederkehr des 100. Todesjahres Rudolf Steiners im Jahr 2025 anzugehen. Diese umfassende Editionsplanung wurde unter der Leitung von David Marc Hoffmann von den Herausgebenden in vielen Zusatzstunden geleistet und wird im Sommer 2016 im Archivmagazin Nr. 5 mit Erläuterungen zu den Inhalten der noch herauszugebenden Bände veröffentlicht werden. In diesem Jahresbericht erscheint erstmals eine kurze Übersicht (siehe S. 10–12).
<br />
<br />
<i>Cornelius Bohlen, Präsident des Stiftungsrat’</i></blockquote>
De rest, met de details van de plannen, zou ik hier graag laten volgen, maar ik schreef het al, dat is een beetje veel werk. Dus dat moet u zelf maar ter plekke bekijken.
Ik heb nog een omvangrijk artikel op de website van Info3, een echte ‘longread’, maar die ga ik hier niet overnemen, alleen kort noemen. Het verscheen vandaag onder de titel <a href="http://www.info3-magazin.de/es-handelt-sich-darum-das-gute-ueberall-zu-finden/">‘Eine Studie zur Genese der Waldorfpädagogik. “Es handelt sich darum, das Gute überall zu finden”’:</a>
<br />
<blockquote>
‘Die Gründung der Waldorfpädagogik wird oft der alleinigen Intuitionskraft Rudolf Steiners zugeschrieben. Neu gesichtetes Archivmaterial belegt nun, dass wichtige Bestandteile der Waldorfpädagogik nicht von Rudolf Steiner aus dem Nichts geschöpft wurden, sondern mit seiner Billigung gezielt aus bereits bekannten reformpädagogischen Ansätzen übernommen wurden. Eine neue Sicht auf die Genese der Waldorfpädagogik.’</blockquote>
Het is geschreven door Dr. Matthias Fechner. Eronder staat:
<br />
<blockquote>
‘Eine gekürzte Version dieses Textes erschien in der Ausgabe 6/2016 der Zeitschrift Info3 – Anthroposophie im Dialog’</blockquote>
Ook vandaag plaatste Info3 deze <a href="http://www.info3-magazin.de/die-sozialste-frage-der-welt/">‘Debattenbeitrag. Die sozialste Frage der Welt’:</a>
<br />
<blockquote>
‘Vor kurzem ist in der Schweiz die Einführung des Bedingungslosen Grundeinkommens bei einer Volksabstimmung mit großer Mehrheit abgelehnt worden. In der aktuellen Ausgabe von Info3 stellt nun Christian Grauer einige unbequeme Fragen an das Konzept. Wir dokumentieren Auszüge aus seinem Text. Das Heft mit dem kompletten Artikel können Sie kostenlos weiter unten bestellen.’</blockquote>
Die ga ik wel helemaal overnemen:
<br />
<blockquote>
‘Die Befürworter des Grundeinkommens werben mit Umfragen, in denen Menschen konstatieren, dass sie auch dann noch arbeiten würden, wenn sie ein Grundeinkommen bekämen. Dass sie sogar noch viel sinnvollere Dinge tun könnten und ihre Potentiale mehr entfalten könnten. Das mag zutreffen und wir müssen überhaupt nicht annehmen, dass die Menschen faul seien. Aber: Was sind “sinnvollere” Dinge? Werden die Grundeinkommens-Bezieher ihr Potenzial auch dahingehend entfalten, genau das zu produzieren, was die anderen Menschen brauchen? Woher überhaupt werden sie wissen, was andere Menschen brauchen, wenn sie nicht mehr auf den Markt hören müssen, um ihr Einkommen zu sichern? Welches selbstregulative System wird dafür sorgen, dass die richtigen Waren produziert und richtig verteilt werden, wenn die Sorge um das eigene Einkommen entfällt?
<br />
<br />
Auf diese kardinale Frage findet sich in den vielen Selbstdarstellungen zum Grundeinkommen keine Antwort. Die Argumentation nimmt immer nur die individuelle Perspektive ein, aus der heraus es zweifellos richtig ist, dass ein Bedingungsloses Grundeinkommen zu mehr Freiheit, zur Entfaltung individuellen Potenzials und zu mehr Kreativität führt. Nicht zufällig finden sich in der Grundeinkommensbewegung in überwältigender Mehrheit Menschen aus kreativen Berufen, die ohnehin schon eine an ihren Neigungen und Fähigkeiten ausgerichtete Arbeit höher bewerten als ein hohes Einkommen. Doch wie sieht die gesellschaftliche Seite aus? Was ist mit der Herstellung der lebensnotwendigen Waren und Dienstleistungen, der Bedürfnisdeckung der Konsumenten? Wer wird dafür sorgen, dass die dem Grundeinkommen gegenüberstehende Grundproduktion gewährleistet ist? Und zwar nicht von Dingen, die den Neigungen der Produzenten entsprechen, sondern jenen Dinge, die tatsächlich gebraucht werden? Sicherlich ist die Bindung von Einkommen an Arbeit nicht die einzige denkbare Möglichkeit, diese Selbstorganisation zu leisten, doch es ist vorläufig keine andere in Sicht.
<br />
<br />
<i>Nicht absehbare Effekte</i>
<br />
<br />
Doch das ist nur die grundlegendste der Fragen, die das Grundeinkommen angesichts der Dynamik makroökonomischer Prozesse aufwirft. Wie können wir wissen, ob es über kurz oder lang nicht zu einer Inflation des Grundeinkommens durch die sinkenden Produktionsanreize kommt, die durch eine notwendige Erhöhung der einzuziehenden Steuern in einen Teufelskreis gerät? Oder wird die Zunahme von Arbeit aus Neigung zur Folge haben, dass geeignete Waren zunehmend importiert werden müssen und sich unser Außenhandelsüberschuss in ein Defizit verwandelt? Welche Auswirkungen würde das haben?
<br />
<br />
Wir verstehen zwar die Mechanismen der Wirtschaft, aber wir können kaum Voraussagen über die tatsächlichen Entwicklungen machen, weil das Einsetzen dieser Mechanismen vom Verhalten der Menschen abhängt. Das Grundeinkommen stellt einen so großen ökonomischen Eingriff dar, dass seine Effekte nicht abzusehen sind. Auch hier werden konstruktive Diskussionen oft durch optimistische Heilsversprechen ersetzt. Es sollte zumindest einen Plan geben, um eine eventuell negative Dynamik abzufangen, ohne unsere Lebensgrundlage leichtfertig aufs Spiel zu setzen. Eine weitere Frage: Welche Auswirkungen hätte es, wenn ein Land im Alleingang ein solches Sozialsystem einführt?
<br />
<br />
<i>Steiner und das Grundeinkommen</i>
<br />
<br />
Nicht wenige sehen im Grundeinkommen auch eine Verwirklichung der Dreigliederungsgedanken von Rudolf Steiner. In der Tat plädierte er ebenfalls für eine Trennung von Arbeit und Einkommen und schlug zur Lösung der Verteilungsfrage freiwillige Assoziationen zwischen Produzenten, Konsumenten und Händlern vor. Sie sollen innerhalb jeweiliger ökonomischer Einheiten dafür sorgen, dass die Produktion den Bedürfnissen der Konsumenten entspricht, ohne den Umweg über das gewinnbasierte Anreizsystem des Marktes zu gehen. Es ist nicht ganz klar, wie Steiner sich die Assoziation konkret vorstellt, aber er macht deutlich, dass dieses Prinzip nicht auf ein Modell staatlicher Planwirtschaft zielt, sondern auf freiwillige, sich selbst regulierende Zusammenschlüsse. Die Idee vereinigt die auf Moral und Verstand basierten Prinzipien der Solidarität mit dem auf Individualität und Freiheit basierten, dezentralen Selbstorganisationsprinzip der Marktwirtschaft. Ob und wie diese Idee umsetzbar ist, bleibt vorläufig offen, doch das Grundeinkommen läuft gezielt an ihr vorbei, indem es auf eine zentrale und staatliche Lösung baut und indem es für den Grundkonsum ein Element der Planwirtschaft nutzt: die zentrale Verteilung des Konsums bzw. der Gutscheine für Konsum (Geld). Die andere Seite aber, die Steuerung der Produktion der benötigten Waren, überlässt sie weiter der Marktwirtschaft. Gleichzeitig entzieht sie der Marktwirtschaft einen großen Teil des Geldflusses und lähmt damit den Mechanismus, der für die richtige Warenverteilung sorgt. Wie sich diese Diskrepanz schließen soll, bleibt unbeantwortet.
<br />
<br />
<i>Noch mehr Staat?</i>
<br />
<br />
Das Grundeinkommen verschiebt die soziale Verantwortung weiter in Richtung Staat. Die Aussicht darauf, dass durch das Grundeinkommen sämtliche anderen staatlichen Umverteilungseinrichtungen einschließlich der nicht selten entwürdigenden Prüfung der Einkommensverhältnisse entfallen könnten, ist zwar durchaus ein liberales Element und scheint dem Staat einiges an Zuständigkeit zu nehmen. Zugleich würde durch die Existenzsicherung die Marktwirtschaft von dieser Verantwortung befreit und wir könnten so die effizienten Marktmechanismen intensiver nutzen, weil eine existenzielle Notlage durch das Grundeinkommen ausgeschlossen ist. Auf der anderen Seite bindet das Grundeinkommen aber uns Bürger in noch weit stärkerem Maße als bisher an den Staat und macht uns an empfindlicher Stelle abhängig. Wir sind dann zwar nicht mehr gezwungen zu arbeiten, doch mit unserem Einkommen hängen wir umso mehr vom Wohlmeinen des Staates und seiner Bürokratie ab. Er wird nicht nur entscheiden, wie hoch ein “Grund”-Einkommen sein soll, er soll auch die Verteilung vornehmen und bekommt so ein Machtinstrument in die Hand, das in gewisser Hinsicht noch weit effektiver und leichter zu missbrauchen sein dürfte als jede Sanktionierung.
<br />
<br />
Es überrascht nicht, dass die Idee des Grundeinkommens bisher eher von Vertretern eines starken Staates und einer vom Kollektiv aus gedachten Gesellschaftsform unterstützt wird, während individualistische und liberale Positionen eher ablehnend reagieren. Grundeinkommen heißt ja nicht nur, dass jeder einen ordentlichen Betrag “geschenkt” bekommt, es heißt auch, dass jedem, der trotzdem noch einer Erwerbsarbeit nachgeht, ein ordentlicher Teil (manche Modelle rechnen mit ca. 50 Prozent!) seines Einkommens gleich wieder per Steuer abgenommen wird.
<br />
<br />
<i>Was ist sozial?</i>
<br />
<br />
Ich war früher glühender Anhänger des Bedingungslosen Grundeinkommens, und ich kann mich auch heute noch dafür begeistern. Ich würde auch zu denjenigen Menschen gehören, die durch ihren Beruf und ihre Lebensweise wahrscheinlich am stärksten vom Grundeinkommen profitieren würden. Dass ich mittlerweile auch viel Skepsis gegen dieses Modell entwickelt habe liegt vor allem an der kollektivistischen Ideenwelt, die das Grundeinkommen umgibt. Der liberale Pragmatismus, den ich vor allem Unternehmern wie Götz Werner abgekauft habe, wird zunehmend von einem quasi-sozialistischen Geist der Bewegung erstickt, der auch vor Kontakten zu fragwürdigen Figuren der Verschwörungsszene nicht Halt macht. Und diese Kontakte laufen insbesondere über die anthroposophische Schiene, was mich persönlich besonders irritiert. Denn ich bin der Ansicht, dass Steiners Ideen zur Lösung der Sozialen Frage wie etwa das Modell der Assoziativ-Wirtschaft bei allem Kontrast zu etablierten marktwirtschaftlichen Ideen zwei ganz wesentliche Merkmale zeigt, die sie von planwirtschaftlichen Modellen unterscheidet: die Freiheit des Individuums und die Zuständigkeit dessen, was er innerhalb des Dreigliederungsmodells als Wirtschafts-Sphäre bezeichnet, für die soziale und solidarische Bedürfnisdeckung durch Arbeitsteilung und Handel. Eine staatliche Einmischung in diese Prozesse weist Steiner kategorisch zurück.
<br />
<br />
Die Argumentation für das Grundeinkommen läuft zu oft nur auf die Möglichkeiten der Selbstverwirklichung hinaus, die ein gesichertes Einkommen bieten. So stellt auch die “Weltrekord-Frage”, die im Rahmen der Schweizer Abstimmungskampagne auf den Boden gepostet wurde – “Was würdest Du arbeiten, wenn für Dein Einkommen gesorgt wäre?” – einen aus individueller Perspektive durchaus interessanten Gesichtspunkt ins Zentrum. Doch ist diese Frage sozial? Ist die soziale Haltung tatsächlich die, meine Mitmenschen durch den Staat zu zwingen, für mein Einkommen aufzukommen, damit ich mich selbst verwirklichen kann? Lautet nicht die eigentliche soziale Frage: “Was kann ich tun, damit es meinen Mitmenschen gut geht”? Unser ganz biederer Kapitalismus, soweit er vom realen Regulierungs- und Sozialstaat zugelassen wird, sorgt dafür, dass ich meine Produktivität an den Bedürfnissen meiner Mitmenschen ausrichte, weil ich sonst kein Einkommen habe. Ist das nicht eigentlich eine wesentlich sozialere Grundhaltung?
<br />
<br />
Ich würde mich freuen, die Diskussion über das Grundeinkommen würde nach dem Referendum nicht einschlafen, sondern noch intensiver, aber auch offener, kritischer und vielleicht mit weniger kreativer Euphorie und mehr pragmatischer Sachlichkeit fortgeführt, damit eines Tages daraus ein lebensfähiges politisches Instrument wird, das Freiheit und Solidarität in unserer Gesellschaft gleichermaßen befördert. ///
<br />
<br />
Der volle Text erschien in der Juli-/August-Nummer von Info3 – Anthroposophie im Dialog. Hier kostenloses und unverbindliches Heft mit dem Artikel bestellen (keine automatische Verlängerung oder ähnliches).
<br />
<br />
Christian Grauer ist selbständiger IT-Dienstleister und Philosoph. Von ihm erschien das Buch Am Anfang war die Unterscheidung. Der ontologische Monismus, 120 Seiten € 13,60.’
</blockquote>
En dat is het dan weer voor vandaag!<br />
<div style="text-align: right;">
. </div>
</div>
Michel Gastkemperhttp://www.blogger.com/profile/11703149973290737335noreply@blogger.com5