Geannuleerd

Zoals bekend treft ook ons land morgenochtend een gedeeltelijke zonsverduistering. Ter gelegenheid daarvan schreef Michael Eggert gisteren op zijn weblog over ‘Der Wolf, der die Sonne verfolgt: Über Sonnenfinsternis’. Maar voordat ik die tekst weergeef, eerst een noodbericht van dinsdag 17 maart op de website van de Antroposofische Vereniging, ‘Conferentie “De mens tussen boven- en ondernatuur” GECANCELED’:

‘Met een mooie opkomst van meer dan 60 aanmeldingen, waren de voorbereidingen voor de conferentie komend weekend in volle gang. Echter, op 16 maart jl.bereikte ons het bericht dat de spreker, Andreas Neider, met spoed in het ziekenhuis is opgenomen in verband met acute buikklachten. Deze week verwachten we meer duidelijkheid over wat er aan de hand is en hoe het verder gaat.

De conferentie kan echter in het weekend van 20-21 maart NIET doorgaan. Andreas Neider wil de conferentie zo snel mogelijk inhalen, maar of en wanneer dit is moeten wij voorlopig afwachten. Uiteraard wordt het reeds betaalde inschrijfgeld teruggestort als de conferentie helemaal niet doorgaat of wanneer de nieuwe datum niet past. Vooralsnog vragen we om begrip voor de situatie en hopen we op een goed herstel van de spreker.’

Update 20 maart:

Er staat nu vermeld: ‘De conferentie verplaatst naar 2-3 oktober 2015.’

Op dezelfde website zijn onder ‘Actueel’, ofwel het ‘Berichtenarchief’, verzorgd door Motief, ook nieuwe berichten te vinden. Zoals ‘Enthousiasme voor vrijeschoolonderwijs in Volkskrant’ van dinsdag 10 maart:

‘Steeds meer ouders, ook uit de niet-antroposofische hoek, kiezen voor de vrijeschool. Vaak uit onvrede met de prestatiedruk en het karige curriculum in het reguliere onderwijs. Journaliste Pauline Bijster uit Amsterdam-Noord is zo’n vrijeschoolmoeder zonder antroposofische achtergrond. In het Volkskrant Magazine van afgelopen weekend (7 maart 2015) uitte ze haar verbazing en enthousiasme over de gang van zaken op de vrijeschool.

“Ik wilde weten of er een school bestond waar lezen en rekenen niet het Allerbelangrijkste Op De Hele Wereld was.” (...) “En waar verven en buitenspelen gewoon een onderdeel zijn van het curriculum, in plaats van iets dat alleen mag als het werk af is,” zegt Bijster in haar artikel. De vrijeschool in Amsterdam-Noord, waar haar kinderen naartoe gaan, is nog maar net opgericht en heeft nu al een wachtlijst. Die wachtlijsten zijn er overigens bij veel vrijescholen in Nederland. Tristan van der Linden van de Vereniging voor Vrijescholen meldt in het artikel dat de groei van het vrijeschoolonderwijs vooral de laatste vijf jaar duidelijk zichtbaar is. “Het aantal Vrijeschoolleerlingen is in die tijd gestegen met 16 procent, terwijl in het primair onderwijs de leerlingaantallen landelijk juist aan het krimpen zijn.” Tevens spreekt hij de verwachting uit dat de groeitrend minstens zal doorzetten in 2015, mede door de komst van nieuwe scholen.

Uit het artikel blijkt dat Bijster zelf nog altijd onwennig staat tegenover de voor haar compleet nieuwe wereld van de antroposofie. Maar haar kinderen zijn blij met hun nieuwe school, en daarmee ook zijzelf als ouder: “Terwijl ik nóóit meer iets hoor over lastige taalwerkjes of rekensommen, leest mijn dochter van 6 zelf boeken in bed en hebben ze allebei hun Citotoets bovengemiddeld goed gemaakt.”

Voor betalende lezers is het artikel uit het Volkskrant Magazine hier te lezen. De spirituele glossy Happinez zag hierin aanleiding om voor al die verwonderde nieuwbakken vrijeschoolouders een oud artikel uit het blad over de antroposofische inwijdingsweg gratis online te plaatsen. Dat artikel vindt u hier.’

Vanochtend volgde ‘Tussen traditie en toekomst’:

‘Tussen traditie en toekomst is een van de thema’s op de jaarvergadering van de Algemene Antroposofische Vereniging, die dit jaar op 27, 28 en 29 maart in Zwitserland wordt gehouden. Aanleiding is onder meer het terugtreden uit het hoofdbestuur na 31 jaar door oudgediende Virginia Sease, het aantreden van het nieuwe bestuurslid Constanza Kaliks (afkomstig uit Brazilië, ze is al hoofd van de sectie voor jonge mensen), de aankondiging van Michaela Glöckler (hoofd van de medische sectie) om volgend jaar terug te treden na 28 jaar leiderschap en het plan om in 2016 een grote internationale conferentie in de herfst in het Goetheanum te houden, onder meer over de werkzaamheid van de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap, die het centrum van de vereniging vormt.

Over dit laatste thema zal op de jaarvergadering ook Jaap Sijmons, voorzitter van de Nederlandse vereniging, spreken. Oud-voorzitter Ron Dunselman levert eveneens een bijdrage, over de internationale ervaringen die hij heeft opgedaan als secretaris-generaal. Bij behandeling van de jaarrekening is de ongunstige wisselkoers van de Zwitserse frank een belangrijk thema. Verder staat onder meer de geplande integrale opvoering van de Faust van Goethe op de agenda. Hoofdbestuurslid Paul Mackay besteedt aandacht aan de vraag welke stappen de antroposofische beweging de komende jaren zal moeten zetten.

Informatie en programma is hier te vinden.’

De vrijescholen doen het goed de laatste tijd. ‘Vrijeschool in Delft maakt vliegende start’ schrijft vandaag de Vereniging van vrijescholen:

‘Met ingang van het schooljaar 2015-2016 is Delft een nieuwe schoolsoort rijker. De Vrijeschool Afdeling (VSA) van het Grotius College maakt in augustus direct een vliegende start. De vraag naar vrijeschoolonderwijs is zo groot, dat er met twee klassen kan worden gestart: een mavo-havo klas en een havo-vwo klas.

Een initiatiefgroep heeft samen met het Grotius College en met steun van Stichting Vrije Scholen Zuidwest Nederland de afgelopen twee jaar met succes hard gewerkt om in Delft voortgezet vrijeschoolonderwijs mogelijk te maken. Op de Vrijeschool Afdeling is naast de reguliere (kennis)vakken veel aandacht voor creatieve doe-vakken. Leren met je hoofd, je handen én met je hart, dat is het uitgangspunt.

Groot deel instroom uit regulier onderwijs

In Delft bestaan al langer relatief veel “bijzondere” basisscholen. Zogenoemde “conceptscholen” waaronder bijvoorbeeld de vrijeschool en montessorionderwijs. De initiatiefnemers gingen er vooraf vanuit dat de grootste toeloop zou komen van kinderen van de bijzondere basisscholen, maar nu blijkt dat elke “gewone” klas leerlingen herbergt die warm lopen voor vrijeschoolonderwijs. Nelleke Guequierre, één van de initiatiefnemers van de nieuwe vrijeschool: “Bijna veertig procent van de inschrijvingen komt van de conceptscholen; de meerderheid komt van verschillende andere basisscholen. En niet alleen uit Delft, maar ook uit omringende plaatsen als Rijswijk, Den Hoorn en Schipluiden.”

Dit onderstreept het landelijke beeld dat steeds meer ouders en kinderen, óók zonder een vrijeschool achtergrond, zich aangetrokken voelen tot deze vorm van onderwijs, waarbij veel aandacht is voor de sociale, culturele en kunstzinnige ontwikkeling van kinderen. Ook de menselijke maat en kleinschaligheid spreken veel ouders en leerlingen aan. Naast het vrijeschoolse programma kunnen kinderen ook Latijn en Grieks kiezen. Ook kunnen ze meedoen aan de leuke talentplannen op dinsdagmiddag: extra sport, theater of techniek.

Meer weten?

Hoewel de inschrijftermijn officieel op 15 maart is verstreken, kunnen leerlingen die op andere scholen zijn uitgeloot, zich nog aanmelden voor de Vrijeschool Afdeling van het Grotius College. Kijk voor meer informatie op de website of stuur een e-mail naar de Vrijeschool Afdeling in Delft.’

Op zaterdag 14 maart was tussen tien en twaalf ‘De Taalstaat’ te horen, een radioprogramma waarin de Nederlandse taal het middelpunt vormt, met als presentator Frits Spits. Om half twaalf had hij het item ‘De beste leraar Nederlands van Nederland 2015: Marcel Seelen’:

‘De zoektocht naar de Beste Leraar Nederlands is boeiend. Hij geeft ons de kans de binnenkant van een klaslokaal te bekijken, ons mee te laten luisteren naar de lessen. Inmiddels hebben we vier kandidaten gesproken die allen meedingen naar de titel Beste Leraar Nederlands van 2015. Op zaterdag 16 mei maakt minister Bussemaker de winnaar bekend. De zoektocht is een initiatief van De Taalstaat en Onze Taal en wordt ondersteund door onderwijsorganisaties in Nederland en België.

Vandaag de vijfde kandidaat, Marcel Seelen uit Roermond, 56 jaar, van het Bisschoppelijk College Broekhin, een Vrije school.’

Het item is via de link terug te beluisteren. Nog meer radio: op maandag 16 maart had ook Thomas van Zijl in zijn programma ‘Werk in uitvoering’ op BNR een item (hier terug te luisteren vanaf minuut 13, duur negen minuten, tot het einde van het programma) over de ‘Vrije school’:

‘Ouders kiezen voor hun kinderen steeds vaker voor Vrijeschoolonderwijs. Het aantal leerlingen is in één jaar tijd met 16 procent gestegen in het primair onderwijs, terwijl de landelijk trend juist is dat de leerlingaantallen krimpen. Waarom kiezen ze daarvoor? hoogleraar onderwijskunde aan de UvA, Monique Volman, geeft het antwoord.

Luister elke maandag om 15.00 naar BNR met Thomas van Zijl.’

Op zaterdag 14 maart meldde Cornelleke Blok in de Provinciale Zeeuwse Courant een ‘Plan voor middelbare Vrije School in Zeeland’. Ze schreef onder meer:

‘Zeeland kent nu alleen een Vrije School voor basisonderwijs: de Vrije School Zeeland (VSZ) in Middelburg, met leerlingen uit heel Zeeland. De dichtstbijzijnde middelbare Vrije Scholen staan in Breda en Antwerpen.’

‘Vrijeschool basisonderwijs in Rotterdam. Vrijeschool voor ieder kind’ meldde 13 maart om 15:27 op Facebook:

‘Na het artikel afgelopen zaterdag in het Volkskrantmagazine een enorme toestroom van aanmeldingen!! en ouders die meer informatie willen hebben over het vrijeschoolonderwijs in Rotterdam. Daarom hier opnieuw een filmpje. Er is een informatieavond op 21 april om 20.00 uur, Vredehofweg 30 Rdam. Aanmelden kan via administratie@vsrotterdamwest.nl’

Op Facebook is ook te vinden wat ‘Demeter Nederland’ berichtte 12 maart om 9:58, en dat gaat dan natuurlijk over iets anders, over landbouw:

‘19 & 20 maart 2015 Brabanthallen Den Bosch

Boeren komen in toenemende mate problemen tegen bij het beheer van hun bodem. Het organische stofgehalte daalt, het bodemleven kwijnt weg, de structuur raakt verdicht. Ondertussen komen praktische oplossingen voor duurzaam bodembeheer steeds meer in beeld.

“De uitdaging van een gezonde bodem ligt erin de diversiteit onder en boven de grond zo groot mogelijk te maken. Daarmee creëer je evenwicht”, zegt Joost van Strien, Demeter akkerbouwer uit de Noordoostpolder en deelnemer aan Bodem Anders! Die aanpak vraagt echter om een flinke inzet van zowel boeren als burgers.’

Op 9 maart verscheen in ‘De Stad Amersfoort’ van Anita Mooi ‘Het beste kunnen ouders de Vrije School ervaren’:

‘Op vrijdagmorgen 13 maart zetten veel basisscholen in Amersfoort hun deuren open voor ouders die een school moeten kiezen voor hun kind. Dit jaar kan er ook worden rondgekeken op de Vrije School. Landelijk gezien wordt die onderwijsvorm steeds populairder. “Kinderen leren hier door hun hele lijf te ervaren.”

De Vrije School Amersfoort aan de Romeostraat is net verbouwd en uitgebreid. Het biedt onderdak aan 350 leerlingen en aan kindercentrum Panta Paideia dat naast buitenschoolse opvang ook dagopvang voor baby’s en peuters biedt. Op 13 maart kan de hele school, inclusief de opvang, tussen half negen en half twaalf bezocht worden.

“Het leuke van deze open dag is dat de lessen gewoon doorgaan. Zo kunnen ouders de sfeer goed proeven.” Marloes Ouwerkerk is leerkracht op één van de vijf kleutergroepen van de Vrije School. Ze gaf eerder les op een katholieke basisschool, maar had er moeite mee om kinderen van 4 en 5 jaar achter werkbladen te zetten en CITO-toetsen te laten afnemen. “Het grootste verschil met andere scholen is dat kinderen op de Vrije School leren door te doen. Vooral de kleuters leren veel spelenderwijs. Ze zingen, rijmen en spelen veel en zo wordt hun taal- en rekenontwikkeling gestimuleerd.”

Wie een kijkje neemt in de kleuterklassen van de Vrije School kan kinderen zien werken aan bouwwerken van houten blokken, kleurige steentjes en houtgesneden poppen. Of ziet kinderen van kisten en planken een piratenschip bouwen, waarmee ze vervolgens denkbeeldige zeeën bevaren. “Kleuters kunnen hier nog echt kind zijn. Ze krijgen veel ruimte om hun fantasie vorm te geven. Ook leven we veel met de seizoenen en vieren we de jaarfeesten die daarbij horen uitgebreid.”

Een hardnekkig vooroordeel dat aan het vrijeschoolonderwijs kleeft is dat er geen structuur zou zijn. Volgens Ouwerkerk is dat een misvatting: “Vroeger was de Vrije School vrij van overheidsbemoeienis. Tegenwoordig vallen we onder het reguliere onderwijs en moeten net als andere scholen aan de eisen van de onderwijsinspectie voldoen. Wij werken ook met leerdoelen en hebben een onderwijsvolgsysteem.”

Vrije mensen

De Vrije School is gebaseerd op de antroposofische levensvisie. Volgens die visie moet onderwijs zich niet alleen richten op leren rekenen en schrijven, maar heeft het ook de taak om kinderen te vormen tot vrije mensen. Om die reden wordt aan kunstzinnige en sociaal-emotionele vorming net zoveel waarde gehecht als aan de cognitieve ontwikkeling. De leerlingen krijgen kunst-, toneel- en muziekles, leren ambachtelijk te werken en doen veel aan bewegingsonderwijs. Die andere aanpak leverde de school een “geitenwollensokkenimago” op, maar het tij verandert. In de afgelopen tien jaar groeiden de Vrije Scholen landelijk meer dan andere basisscholen. 

Directeur Naomi Schieman van de Vrije School Amersfoort heeft daar wel een verklaring voor.  “De antroposofische levenswijze sluit goed aan op de huidige tijdgeest. Gezonde voeding en het gebruik van duurzame, natuurlijke materialen zijn een trend. En vanuit de wetenschap komt de laatste jaren steeds meer bewijs dat bewegingsonderwijs en kunstzinnige vorming een grote bijdrage leveren aan de ontwikkeling van de hersenen. Juist het innovatieve deel van het brein wordt er door aangesproken.”

Maar is dit onderwijs voor iedereen geschikt? Juf Marloes Ouwerkerk denkt van wel. “Door de veelzijdigheid van het onderwijs kan ieder kind zich op zijn of haar manier ontwikkelen. En op de open scholendag kunnen ouders het zelf ervaren!”’

Op 11 maart 2015 schreef Marije Ehrlich op vrijonderwijs.nl ‘Inburgeren in de vrijeschool’:

‘De journaliste die het stuk over de vrijeschool in Volkskrant Magazine van afgelopen weekend (7 maart) schreef, vroeg zich af of de huidige ouders op vrijescholen wel blij zijn met al die nieuwe ouders die erbij komen. Ze schreef dit met een knipoog, maar het klopt wel dat er vrijeschoolouders zijn die de grote toestroom met argusogen bekijken. Zal “onze” vrijeschool niet verwateren? Op zich een legitieme vraag, maar wel gebaseerd op de aanname dat die nieuwe ouders alleen als onderwijsconsument hun kind komen afgeven. Ik denk niet dat de meeste ouders er zo in staan, maar ik snap wel waar die bezorgdheid vandaan komt. Want het vrijeschoolonderwijs vergt ook echt iets van ouders, en het is afwachten of nieuwe ouders daartoe bereid zijn.

Natuurlijk is het niet wenselijk dat een paar ouders alles op zich neemt, en de rest toekijkt en geniet van de mooi verzorgde klassen, jaarfeesten en bijzondere uitstapjes. Ook helpt het juf of meester niet als de visie op opvoeding thuis en in de klas mijlenver uit elkaar ligt. De Sinterklaastijd is daar een mooi voorbeeld van. Als thuis elke dag het Sinterklaasjournaal aan staat, verstoort dit nu eenmaal de sfeer verwondering en eerbied die juf of meester in de lagere klassen met een pedagogische reden probeert te bereiken.

Gelukkig zijn de meeste nieuwe ouders erg nieuwsgierig en staan juist open voor het waarom van al die vrijeschooldingen. De vraag is of zij door de school voldoende worden meegenomen in het hoe en waarom van de vrijeschool; én wat juf of meester nodig heeft van ouders om het werk in de klas goed te kunnen blijven doen.

Vroeger waren er VOK-groepen in de scholen. Dat waren ouders die zich bezig hielden met Vrije Opvoedkunst, een soort thuisequivalent van de vrijeschoolpedagogie. Daar kon je als ouders meer te weten komen over de antroposofische kijk op opvoeding. Nu zijn er internetfora (bijv. Antroposofie en Kind) en facebookgroepen (w.o. de Vrijeschoolgroep en Bewust ouderschap met antroposofie) waar ouders elkaar vinden. Maar heeft de school als gemeenschap daar voldoende aan? Zijn de ouderavonden en 10-minutengesprekken voldoende voor een pedagogische samenwerking? Gaan die gesprekken ook over pedagogische samenwerking, of gaat het alleen over het leren in de klas?

In een aantal vrijescholen voor voortgezet onderwijs krijgen leraren voor wie de antroposofie nieuw is een intern scholingstraject. In sommige vrijescholen wordt zelfs zoiets aan ouders geboden. Zo zijn er op een aantal plaatsen in Limburg werkplaatsen voor pedagogie voor ouders in de vrijescholen aldaar. Ik ben benieuwd of ouders op deze vrijescholen net zo bezorgd zijn over de toestroom als op scholen waar ouders het zelf moeten uitvinden. Het zou mooi zijn als elke nieuwe ouder een soort inburgeringscursus krijgt. Niet verplicht, maar wel vanzelfsprekend. Dan neem je nieuwe ouders echt op in de gemeenschap, en niet alleen hun kinderen. Als nieuwe ouder zou ik zo’n inburgeringscursus op prijs stellen.

In een tijd dat opvoedvragen steeds talrijker en uitdagender worden lijkt het mij belangrijk dat we elkaar op opvoedkundig gebied verstaan. Best belangrijk in een schoolgemeenschap waar onderwijs ook opvoeding mag zijn. Want wat doen we met social media, tv/computer/games, (cyber)pesten, Sinterklaas, de prestatiecultuur, multicultureel onderwijs, digitalisering in het onderwijs enzovoorts. Allemaal vragen waar we vanuit een gedeelde visie antwoorden op moeten vinden. Dan hoeven we niet bang te zijn voor verwatering als gevolg van de snelle groei.

Graag nodig ik ouders, leraren en schoolleiders uit hier hun ervaringen, zorgen en ideeën te delen!’

Op 6 maart om 8:34 stond bij ‘Vrije School’ op Facebook:

‘Vrijonderwijs.nl: “De vrijeschool is, mede onder druk van overheidseisen, veranderd. Ouders en leraren zijn veranderd. In een veranderende samenleving is ontwikkeling belangrijk, maar wel vanuit onze eigen visie en met het kind en de samenleving in beeld. Nu lijkt het onderwijs een zaak te zijn geworden van politici, beleidsmakers, bestuurders en allerlei instanties rond de scholen. Terwijl het wat, hoe en wanneer onze kinderen leren in de eerste plaats het domein zou moeten zijn van leraren en ouders. De bezetting van het Maagdenhuis is in dit verband veelzeggend. Studenten hebben geen ouders nodig. Die kunnen voor zichzelf spreken. Kinderen zijn in het onderwijs afhankelijk van wat hun ouders en leraren voor elkaar weten te krijgen. Op een van zijn eerste ouderavonden zei Rudolf Steiner tot de ouders: “De vrijheid van het onderwijs ligt in uw handen”. Dat realiseren ouders zich niet meer. Inspraak is iets dat volgens vaststaande procedures via de MR loopt, maar waar in de praktijk meestal weinig van terecht komt. Veranderingen gaan vaak geleidelijk, en zolang het goed gaat met je kind, is er toch niks aan de hand? Ondertussen hebben leraren zich aan veel veranderingen moeten conformeren en is de werkdruk enorm. Veel leraren haken hierdoor af. De prestatiecultuur is zelfs de school van “worden wie je bent” binnengeslopen en zorgt voor veel buikpijn bij kinderen en ouders. Een vernieuwing van het onderwijs is in deze tijd echt nodig. Dus we willen zeker niet terug naar vroeger. Maar het is gerechtvaardigd als leraren, gesteund door ouders het onderwijs weer in eigen hand krijgen. Zodat zij het van binnenuit kunnen vernieuwen en weer geïnspireerd en vanuit vertrouwen hun o zo belangrijke werk kunnen doen. Laten we daarom samen actief worden om de onbenutte ruimte te vinden en waar nodig ruimte terug te claimen. Voor de kinderen en de toekomst!

Onze eerste actie wordt de onderwijsdag op 30 mei in het Geert Groote College in Amsterdam.”
https://www.facebook.com/vrijonderwijs.nl’

Ik zou een tekst weergeven van Michael Eggert over de gedeeltelijke zonsverduistering morgenochtend, ‘Der Wolf, der die Sonne verfolgt: Über Sonnenfinsternis’, schreef ik in het begin. Ik kom er nu pas aan toe. Die tekst luidt als volgt:

‘Die Sonnenfinsternis vom Freitag, dem 20. 3. 2015 wird bei Wikipedia ein ganzer Beitrag gewidmet: “Die totale Sonnenfinsternis vom 20. März 2015 findet am Tag des Frühlingsbeginns auf der Nordhalbkugel statt. Die totale Verfinsterung beginnt östlich von Neufundland, der Schattenpfad umrahmt dann Grönland und Island auf seinem Weg durch das Europäische Nordmeer. Die Färöerinseln und Spitzbergen liegen in der totalen Zone. Die Finsternis endet nahe dem Nordpol, genau an dem Tag, an dem dort die Sonne erstmals nach einem halben Jahr wieder über dem Horizont erscheint. In ihrer partiellen Phase kann die Finsternis von ganz Europa gesehen werden.”

In den gesammelten Äußerungen Rudolf Steiners, dokumentiert in der Gesamtausgabe (GA), finden sich eine Reihe okkulter Aussagen über das Phänomen Sonnenfinsternis. Einige davon werden in der Folge in Ausschnitten wiedergegeben.

“Bei einer Sonnenfinsternis gehen große okkulte Veränderungen bei allen Lebewesen, Menschen, Tiere und Pflanzen vor sich; das ganze Gefüge zum Beispiel zwischen physischem Leib und Ätherleib der Pflanzen verändert sich, die ganze Welt sieht verändert aus und mit ihr die Erdenaura.” GA 148.281

“Man fühlt während einer Sonnenfinsternis etwas wie ein Aufstehen der Gruppenseelen der Pflanzen, der Gruppenseelen der Tiere, dagegen wie ein Mattwerden aller physischen Leiblichkeit der Pflanzen und Tiere. Es tritt etwas ein wie ein Hellwerden alles dessen, was geistig ist, was Gruppenseelenhaftigkeit darstellt. (..)

Und das äußere Naturereignis wird ein Ausdruck dafür, daß die Menschheit eine Stufe erreicht hat, innerhalb welcher sich das aus der Menschheit selbst geschöpfte Wissen vor das höhere Erkennen hingestellt hat wie der Mond vor die Sonne, bei einer Sonnenfinsternis. Der Menschheit Seelenverdunkelung innerhalb der Erdenevolution fühlt man hingeschrieben in einem ungeheuren Zeichen der okkulten Schrift in den Kosmos in jener Verfinsterung der Sonne.

Das Gegenwartsbewußtsein kann es wie eine Beleidigung empfinden, wenn man so etwas ausspricht, weil es kein Verständnis mehr hat für das Walten spiritueller Kräfte im Weltenall, die im Zusammenhang stehen mit dem, was in der Menschenseele als Kräfte waltet. Ich will nicht im gewöhnlichen Sinne von Wundern sprechen, von einem Durchbrechen der Naturgesetze, aber ich kann nicht anders als Ihnen mitteilen, wie man jene Verfinsterung der Sonne lesen muss.” GA 148.26ff

“Wenn der alte nordische Mensch sich verständlich machen will über das, was er sieht bei einer Sonnenfinsternis – natürlich sah der Mensch zur Zeit des alten Hellsehens noch anders, als heute bei Benutzung des Fernrohres –, so wählte er das Bild des Wolfes, der die Sonne verfolgt und der in dem Momente, wo er sie erreicht, die Sonnenfinsternis bewirkt. Wenn der Mensch einst an die Stelle dieses Äußeren – der Bedeckung der Sonne durch den Mond – den wahren Tatbestand erkennen wird, dann wird er finden, daß der nordische Mythos recht hat. Dass eine Sonnenfinsternis dadurch entsteht, daß sich der Mond vor die Sonne stellt ist für die äußere Anschauung ganz richtig, ebenso richtig, wie für die astrale Anschauung die Sache vom Wolf richtig ist.” GA 121.160

“Wenn eine Sonnenfinsternis da ist, dann geht unter den veränderten Verhältnissen desjenigen Teiles der Erde, auf den die Sonnenfinsternis eine Wirkung hat, doch etwas ganz anderes vor sich, als wenn die Sonnenfinsternis nicht da ist. Wenn wir wissen, dass die Sonnenstrahlen zu uns dringen und die Willensstrahlen der Sonne entgegen dringen, so werden wir uns auch vorstellen können, wie eine Sonnenfinsternis auf die Willensstrahlen, die nun geistig sind, einen gewissen Einfluss haben kann. Die Lichtstrahlen hält der Mond auf, das ist ein rein physischer Vorgang. Die Willensstrahlen können durch die physische Materie des Mondes nicht aufgehalten werden. Sie strahlen hinein in das Dunkel, und es ist einmal eine Zeit, wenn auch eine kurze, da, in welcher dasjenige, was auf der Erde willenhaft ist, anders in den Weltenraum hinausströmt, als es hinausströmt, wenn nun keine Sonnenfinsternis ist. Das Physische des Sonnenlichtes verbindet sich sonst immer mit den ausgesandten Willensstrahlen. In diesem Fall gehen die ausgesandten Willensstrahlen in einem Strahlenkegel ungehindert in den Weltenraum hinaus.

Die alten Eingeweihten haben gewusst: In einem solchen Falle bewegt sich in den Weltenraum hinaus alles dasjenige, was der Mensch an ungezügeltem Willen, an ungezügelten Instinkten und Trieben in sich hegt. Und die alten Eingeweihten haben ihren Schülern erklärt: Unter gewöhnlichen Verhältnissen wird dasjenige, was der schlechte Wille der Menschen hinaus strahlt in den Weltenraum, von den Sonnenstrahlen in einer gewissen Weise verbrannt, so dass es nur dem Menschen selber schadet, aber nicht im Kosmos Schaden anrichtet.

Wenn aber eine Sonnenfinsternis ist, dann ist die Gelegenheit dazu vorhanden, dass die Schlechtigkeit der Erde in allen Weltenhimmeln sich verbreitet. Da haben wir ein physisches Ereignis, das durchaus einen geistigen Inhalt hat. Bei der Sonnenfinsternis wird das, was als Schlechtigkeit auf der Erde sich verbreitet, in luziferischer Weise in den Weltenraum hinausgetragen und kann dort weiteres Unheil anrichten.” GA 213.38ff’