Bedoeld is: antroposofie in de media. Maar ook: in de persbak van de wijngaard, met voeten getreden. Want antroposofie verwacht uitgewrongen te worden om tot haar werkelijke vrucht door te dringen. Deze weblog proeft de in de media verschijnende antroposofie op haar, veelal heerlijke, smaak, maar laat problemen en controverses niet onbesproken.

donderdag 30 april 2015

Werkelijkheid


De foto is snel genomen en daarom een beetje scheef uitgevallen...

Motief meldde gisteren op de website van de Antroposofische Vereniging ‘Overlijden Maarten Udo de Haes’:
‘De Christengemeenschap, beweging voor religieuze vernieuwing, maakt bekend dat haar oud-bewindsdrager en geestelijke met emeritaat Maarten Udo de Haes op 25 april in Hilversum op 77-jarige leeftijd is overleden.

In Motief nr. 191 van april was het waarschijnlijk laatste artikel van Udo de Haes verschenen onder de titel Door te vergeven raakt alles uit balans, dat wij hier online ter inzage geven: Vergeving.

In 1938 geboren op Java, Indonesië, ontving Maarten Udo de Haes in 1968 de priesterwijding, waarna hij als geestelijke werkte in Oostenrijk en Nederland. Vanaf 1978 was hij 21 jaar bewindsdrager voor Nederland en Vlaanderen. Vanaf 1983 maakte hij 24 jaar lang deel uit van de Kring van Zeven, het centrale leidingsorgaan van de internationale priesterkring. In die hoedanigheid begeleidde hij onder meer de stichting van de Christengemeenschap in Japan. Eind 2007 ging hij met emeritaat.

Maarten Udo de Haes heeft verschillende publicaties over de sacramenten in de Christengemeenschap op zijn naam staan, over de doop, de jeugdwijding en de huwelijkswijding. In 2011 verscheen zijn autobiografie Priester, goochelaar en gewoon mens.’
Op 25 april besteedde filmmaker Rüdiger Sünner op de website van Info3 in een korte necrologie aandacht aan het overlijden van auteur Gerhard Wehr, in ‘Nachruf auf Gerhard Wehr. Das geheime Buch’:
‘Am 22. April 2015 ist Gerhard Wehr gestorben. Mit seinen Werken über Mystik und esoterische Themen sowie mit seinen Biographien über große Gestalten der Geistesgeschichte wurde er weit über anthroposophische Kreise hinaus bekannt. Rüdiger Sünner erinnert sich an eine besondere Begegnung mit dem eigenständigen und originellen Forscher und Autor, der immer wieder auch in Info3 präsent gewesen ist.

Die Nachricht vom Tod Gerhard Wehrs hat mich stark berührt. Ich zähle nicht nur seit vielen Jahren zu den begeisterten Lesern seiner Bücher, sondern begegnete ihm auch persönlich, etwa zu einem Interview für meinen C. G. Jung-Film Nachtmeerfahrten und bei gemeinsamen Veranstaltungen dazu. In Erinnerung bleibt, neben dem umfassend gebildeten Geist, die zarte Gestalt und persönliche Bescheidenheit dieses bedeutenden Mystik-Forschers und Biographen. Trotz seiner innigen Verbindung zu spirituellen Strömungen im Untergrund des Abendlandes wollte Wehr nie so etwas wie ein “spiritueller Lehrer” sein. Er vertraute ganz auf die unterschwellige Wirkung des geschriebenen Wortes, auf die empathische und differenzierte Darstellung der Ideen etwa von Jakob Böhme, Meister Eckhart, Martin Buber, Rudolf Steiner, Helena Blavatsky oder C. G. Jung. Bedeutend für mich wurden vor allem sein Buch über Steiner und Jung sowie seine bis heute unübertroffene Jung-Biographie, die für die Vorbereitung meines Filmes sehr wichtig war. Wehr war nie ein Parteigänger. Mit fein nuanciertem Ton wägte er auch Problematisches etwa bei Steiner oder Jung ab, Helmut Zander nannte ihn sogar den “Vater der kritischen Steiner-Forschung”.

Eine besonders anrührende Facette erlebte ich, nachdem wir das Interview für den Jung-Film beendet hatten. Während eines Spazierganges am Ufer der idyllischen Schwarzach erzählte mir der damals fast Achtzigjährige von der schweren Demenzerkrankung seiner Frau. Meistens erkenne sie ihn nicht mehr und dämmere nur so vor sich hin. Aber es sei seine Pflicht, sie täglich in einem Heim zu besuchen, um einfach still neben ihrem Bett zu sitzen und zu warten, was komme. Dies sei vor allem deshalb hart, weil seine Frau einmal seine erste Leserin und Kritikerin gewesen war, seine Muse, seine Begleiterin auf Reisen zu den Wirkungsorten der Protagonisten seiner Bücher. Nachdem er das gesagt hatte, fing Wehr bitterlich an zu weinen. Aus dem Mystikforscher, der etwa mit Jakob Böhme wusste, dass Gott auch ein “Abgrund” ist, brach plötzlich aller Schmerz der Welt ungeschützt hervor. Dies berührte mich so, dass ich bei späteren Telefonaten einmal die Frage aufwarf, wie und ob mir in solch einer Situation wohl mein “spirituelles Wissen” weiterhelfen würde. Wehrs Frau war inzwischen verstorben und zu meinem Erstaunen nahm er meine Anregung, so etwas einmal in einer Art Autobiographie zu erörtern, interessiert auf. Er stimmte mir zu, dass ja gerade seine jetzige Lebenssituation ein wirklicher Härtetest sei, um zu prüfen, wie stark seine Spiritualität angesichts des Untröstlichen, Tragischen und Niederschmetternden überhaupt sei. Bei einem unserer letzten Gespräche meinte er, er habe mit einem solchen Manuskript begonnen, spüre aber, wie seine Kraft nachlasse. Doch allein die Bereitschaft, sich dem zu stellen, fügte meiner Bewunderung für seine Arbeit noch eine zusätzliche Note hinzu. Wehrs geheimes, nie geschriebenes Buch wird immer in meiner Imagination bleiben. Und trotz aller Trauer über den Verlust dieser besonderen Persönlichkeit macht es Freude, aus seinen anderen Texten heraus zu erahnen, wie es wohl ausgesehen hätte.’
Cosmetica- en geneesmiddelenfabrikant Wala maakt op zijn beurt een overlijden bekend:
‘Am Sonntag, 26. April 2015, ist Karl Kossmann, geboren am 1. März 1927 in Essen, nach einem ereignisreichen und arbeitsintensiven Leben in die geistige Welt zurückgekehrt.

Bis in seine letzten Lebenstage hat sich Karl Kossmann für die Belange der von ihm mitbegründeten Unternehmensstiftung (WALA Stiftung) eingesetzt und die Entwicklung der WALA begleitet. Er gehörte zu den Pionieren der WALA, die er mit kaufmännischem Geschick, unermüdlichem Arbeitswillen und wachem Humor lange Jahre leitete.

Im Jahre 1986 fällten er und Herr Dr. Heinz-Hartmut Vogel die selbstlose, visionäre Entscheidung, ihre Gesellschafteranteile vollständig in die WALA Stiftung zu überführen.

Karl Kossmann vermittelte Kunden, Partnern, Mitarbeitenden sowie Besuchern auf unnachahmliche Art Werte und Wesen des Unternehmens. Als Mitgestalter über mehr als sechs Jahrzehnte ließ er jahrelang alle neuen Mitarbeitenden intensiven Anteil an Ursprung und Geschichte der WALA nehmen. Sein großes Interesse an Menschen, auf die er offen und herzlich zugehen konnte, ließ zahllose Freundschaften und Arbeitsbeziehungen entstehen, die er nie aus den Augen verlor.

In tiefer Dankbarkeit und Verbundenheit nehmen wir Abschied von Karl Kossmann, der die WALA auch in Zukunft begleiten wird. Wir teilen die Trauer der Angehörigen und wünschen ihnen in dieser Zeit Kraft und Zuversicht.

Für die WALA Stiftung
Wolfgang Gutberlet & Herwig Judex & Dr. Marcus Roggatz & Dr. Wolfgang Schuster

Weitere Informationen:
Interview mit Karl Kossmann

Karl Kossmann, Von der Idee zur Wirklichkeit. Autobiografie. Berlin: Salumed 2007, 296 Seiten, Taschenbuch. Lizenzausgabe, € 11,– [D] ISBN 978-3-928914-14-7’
Dat interview werkt niet, maar ik heb wel een ander gevonden dat duidelijkheid schept. Namelijk dit van Jürgen Schäfer op 1 maart 2012 bij de Neue Württembergische Zeitung, ‘Mit der Wala Zeichen gesetzt’:
‘Er ist der große alte Steuermann der Wala: Karl Kossmann hat das Unternehmen Jahrzehnte geführt und vom Fluch des Kapitalismus befreit. Heute feiert der gebürtige Essener seinen 85. Geburtstag.

Nichts ist stärker als eine Idee: Dieser Satz von Wala-Gründer Dr. Rudolf Hauschka ist für Kossmann das Erfolgsgeheimnis der Eckwäldener Firma, die weltweit Naturkosmetik und Heilmittel vertreibt. Durchgesetzt hat sich Hauschkas Idee, Produkte im Einklang mit der Natur hervorzubringen. Kossmann könnte den Satz auch für sich in Anspruch nehmen. Er hat Hauschkas Erbe mit einer eigenen Idee weiterentwickelt. Und die heißt: “Dem Kapitalismus Ade zu sagen.”

Wie das geht? Der Wala-Besitz war seit 1953 auf mehrere Personen verteilt, 1962 wurde Kossmann Mitgesellschafter. Nach Hauschkas Tod 1969 plädierte er für eine Mitarbeiterbeteiligung, die akzeptiert wurde. 1986 brachten er und der Arzt Dr. Heinz-Hartmut Vogel als letzte Gesellschafter ihre Anteile in eine Unternehmensstiftung ein, die das Kapital führt – neben der produzierenden Wala GmbH. Noch heute sieht der große alte Mann in diesen Stationen sein Lebenswerk. Und es bestimmt seinen Wunsch an die Zukunft: Dass das Modell erhalten bleibe und möglichst viele Nachahmer findet. Denn noch sei es die große Ausnahme. Kossmanns Credo: “Wenn alle Firmen Stifungen wären, gäbe es die gesamten sozialen Probleme nicht.” Denn sie müssten keinen Gewinn für die Besitzer erwirtschaften.

Kossmann hat sich dabei von der Anthroposophie leiten lassen, die Rudolf Steiner entwickelte und Hauschka zum Erfolg führte. In die Wiege gelegt wurde ihm das nicht. Kossmann stammt aus einer Bergarbeiterfamilie im Ruhrpott. Mit 14 begann er eine kaufmännische Lehre bei Krupp, dem Großunternehmen und Waffenschmiede in seiner Heimatstadt Essen. Der Krieg erwischte ihn nicht mehr als Frontsoldat, aber mit der Härte von dreieinhalb Jahren Kriegsgefangenschaft in Polen. Unter dramatischen Umständen gelang ihm die Flucht.

Der Spätheimkehrer fand im zerbombten Nachkriegsdeutschland eine neue Lebensphilosophie. “Ich habe mich gefragt, warum ich all die lebensbedrohlichen Situationen überlebt habe und schließlich den Sinn in der Anthroposophie gefunden”, erzählt er. Ihm sei klar geworden, dass es sein Lebenssinn sei, etwas im Sozialen zu verwirklichen. Seine Lebensaufgabe fand er darin, den Gegensatz von Kapital und Arbeit zu überwinden.

Von Essen ins schwäbische Nest Eckwälden kam Kossmann 1952, als ein neuer kaufmännischer Leiter der Wala gesucht wurde. Damals hatte die Firma gerade mal sieben Leute, sie war ein exotischer Farbtupfer in dem Dorf mit zwölf Kleinstbauern. Der Norddeutsche hat damals “fast kein Wort verstanden”, schmunzelt er.

Kossmann führte die Wala bis Mitte der 90er-Jahre, Einfluss im Stiftungsrat behielt er bis heute. Den mächtigen Neubau am Ortseingang von Eckwälden hat er gelenkt und begleitet, er steht hinter der Weichenstellung für das künftige Werk in Bad Boll und Zell. Noch immer ist er Vorsitzender der Dr. Hauschka-Stiftung zur Förderung der Medizin, speziell der anthroposophischen. Seine Lebensgeschichte hat er vor Jahren als Buch herausgebracht: “Von der Idee zur Wirklichkeit”.’
Weer terug naar Nederland. Om precies te zijn: naar de website ‘Triodos Bank op de Reehorst. Over onze nieuwe huisvesting’. Die geeft inderdaad wat het belooft:
‘Welkom op deze website over de nieuwe huisvesting van Triodos Bank. Op deze site kunt u meer lezen over de voorgenomen plannen voor landgoed De Reehorst en het nieuwe kantoor van Triodos Bank. Ook houden we u via deze weg op de hoogte van de laatste ontwikkelingen.

Triodos Bank groeit hard en zoekt naar uitbreidingsmogelijkheden voor haar huisvesting. In december 2011 heeft Triodos Bank het landgoed De Reehorst voorwaardelijk aangekocht met als doel daar Triodos Bank Nederland en Triodos Investment Management te vestigen. Tevens heeft Triodos Bank een revitalisering van het landgoed voor ogen. De aankoop wordt definitief als de benodigde vergunningen voor de bouw van het geplande kantoorgebouw zijn verkregen. De bank streeft er naar om haar zeer duurzame kantoor in 2018 op te leveren.

De informatie op deze website zal meegroeien met de ontwikkelingen in het proces. Zo is de website momenteel gevuld met schetsontwerpen, welke we in een later stadium zullen vervangen door definitieve ontwerpen. Op het moment dat de bouw van start gaat, is deze website ook de plek waar de voortgang van de bouw gevolgd kan worden.’
Er is veel informatie te vinden. Om te beginnen deze ‘informatiebijeenkomst Triodos op Reehorst’:
‘Op 18 mei 2015 organiseert Triodos Bank een informatiebijeenkomst over haar komst naar De Reehorst. Bewoners, betrokkenen en belangstellenden zijn van harte uitgenodigd.

De bijeenkomst vindt plaats in cultuur- en congrescentrum Antropia, op loopafstand van station Driebergen-Zeist.

De markt biedt informatie over de nieuwe huisvesting van Triodos op landgoed De Reehorst. Diverse specialisten informeren de bezoekers graag over de plannen, die niet alleen de nieuwe huisvesting omvatten maar tevens een kwaliteitsimpuls voor het gehele landgoed betekenen.

Locatie: Antropia, Hoofdstraat 8, Driebergen
Aanvang: 19.00 uur
Einde: 21.00 uur

Wij hopen u op 18 mei te ontvangen. Aanmelden is niet nodig.’
Bij ‘Landgoed’ staat er:
‘Triodos Bank heeft het voornemen om zich te vestigen op een bijzonder landgoed. Daarmee krijgt de bank de komende decennia de verantwoordelijkheid voor het beheer en de ontwikkeling van het landgoed.

Passend bij de missie van Triodos Bank is een landgoedvisie opgesteld met het leidende principe dat cultuur, natuur en economie zich op De Reehorst in evenwicht met elkaar ontwikkelen. Vanuit dit principe wordt het landgoed een plek die mensen inspireert en waar zij verbinding beleven met andere mensen, met kunst en cultuur, met landbouw en de natuur.

De Reehorst heeft een rijke historie en maakt deel uit van de Stichtse Lustwarande. Deze cultuurhistorie wordt als belangrijk kenmerk van het landgoed gerespecteerd en inzichtelijk gehouden bij nieuwe ontwikkelingen. Voor veel gebruikers is het landgoed een thuis geworden. Triodos Bank heeft de intentie om zo veel mogelijk van de huidige activiteiten in stand te houden.’
Bij ‘Gebouw’ wordt vermeld:
‘Het nieuwe kantoorgebouw van Triodos Bank, dat een oppervlakte krijgt van 12.500m2, wordt optimaal ingepast in het landgoed. Hierbij zijn de bestaande natuur en cultuur-historische waarden van het landgoed belangrijke aandachtspunten. Het Triodos gebouw wordt een zeer duurzaam kantoor.

Bij aanvang van de ontwerpfase zijn diverse onderzoeken uitgevoerd op het gebied van ecologie, cultuurhistorie, archeologie, bomen, bodem, water en verkeer. De uitkomsten van deze onderzoeken zijn meegenomen in de uitwerking van het ontwerp.

Ook bij het bouwproces wordt rekening gehouden met de op het landgoed aanwezige flora en fauna. Het uiteindelijke doel is om naast het realiseren van een nieuw gebouw ook te zorgen voor een ecologische, culturele en financieel-economische stimulans voor het landgoed.’
Over ‘Omgeving’ lezen we:
‘Bij de ontwikkeling van de nieuwe huisvesting op landgoed De Reehorst wordt rekening gehouden met verschillende omgevingsfactoren.

Zo zijn de ontwikkelingen op het landgoed onderdeel van een bredere gebiedsontwikkeling waarbij het stationsgebied Driebergen-Zeist volledig wordt vernieuwd. Triodos Bank zoekt daarbij naar nauwe samenwerking met betrokken partijen om de ontwikkelingen in de omgeving en op het landgoed zo goed mogelijk op elkaar af te stemmen.

Daarnaast kent het landgoed een aantal direct omwonenden en zijn er op dit moment diverse gebruikers en bedrijfsactiviteiten op het landgoed. Andere stakeholders die onderdeel uitmaken van de directe omgeving zijn vooral maatschappelijke organisaties die een nauwe betrokkenheid hebben bij het landgoed. Met al deze stakeholders voert Triodos Bank op een open en transparante wijze de dialoog.’
Er is ook een pagina met ‘Veelgestelde vragen’:
‘» Proces en planning
» Natuur
» Gebouw
» Landgoed

Proces en planning

»Wat staat er te gebeuren op landgoed De Reehorst?

Triodos Bank groeit hard en is op zoek naar uitbreidingsmogelijkheden voor haar huisvesting. In december 2011 heeft Triodos Bank het landgoed De Reehorst voorwaardelijk aangekocht met als doel daar Triodos Bank Nederland en het internationale kantoor van Triodos Investment Management te vestigen. Triodos Bank heeft een nauwe band met de regio Driebergen/Zeist als plaats van oprichting en gebied waar veel medewerkers wonen. Daarnaast zoekt Triodos Bank vanuit duurzaamheidsoverwegingen huisvesting dichter bij het station, omdat klanten en medewerkers vanuit heel Nederland naar ons toe komen. De vestiging van Triodos Bank op landgoed De Reehorst betekent een herontwikkeling, revitalisering en kwaliteitsverbetering van dit bestaande landgoed.

»Wat is de planning van de bouwerkzaamheden?

Triodos Bank heeft landgoed De Reehorst eind 2011 voorwaardelijk aangekocht. De aankoop wordt pas definitief als de benodigde vergunningen voor de bouw van het nieuwe kantoor van Triodos zijn verkregen. In 2012 is een schetsontwerp gemaakt. We verwachten het definitief ontwerp van het nieuwe kantoor in 2015 af te ronden. Na het verkrijgen van een onherroepelijke bouwvergunning kan de bouw starten. De oplevering van het nieuwe kantoorpand staat medio 2018 gepland.

»Hoe blijf ik op de hoogte van de ontwikkelingen?

Om zo veel mogelijk mensen op de hoogte te kunnen houden van de details van onze plannen is deze website www.triodosopreehorst.nl gerealiseerd. Op het moment dat de bouw van start gaat, is deze website ook de plek waar de voortgang van de bouw gevolgd kan worden.

»Waarom bouwt Triodos Bank een nieuw kantoor, terwijl er in Nederland veel kantoren leeg staan?

Triodos Bank groeit en de huidige huisvesting wordt te klein. Daarom ontstond de noodzaak voor Triodos Bank om op zoek te gaan naar nieuwe kantoorruimte. Voorwaardelijk voor geschikte kantoorruimte is een optimale bereikbaarheid per openbaar vervoer, omdat klanten en medewerkers vanuit heel Nederland naar ons toe komen. Daarnaast is het voor Triodos Bank belangrijk dat onze nieuwe huisvesting bij uitstek uitdrukt waar wij als eigenwijze bank voor staan.

De leegstandsproblematiek en de herbestemming van leegstaande kantoorruimte heeft onze uitdrukkelijke aandacht, ook bij de kredietverlening. Wij hebben daarom actief gezocht naar mogelijkheden tot het overnemen en herontwikkelen van leegstaande kantoorruimte op of nabij een goed bereikbaar station in de regio. We hebben gezocht bij Amersfoort, Utrecht Centraal en station Driebergen-Zeist. Tot onze spijt was er geen passende ruimte beschikbaar die wij in eigendom konden verwerven. Daarom is besloten tot nieuwe huisvesting.

Oorspronkelijk was het onze bedoeling om voor geheel Triodos Bank een nieuw kantoor te bouwen. Omdat we echter geen leegstand willen laten ontstaan in onze bestaande panden in Zeist, zijn de plannen teruggebracht van ruim 20.000 m2 naar 12.500 m2. Het internationale hoofdkantoor van de bank blijft gevestigd op de huidige locatie in Zeist.

De verhuizing van Triodos Bank naar De Reehorst draagt bij aan het behoud van het landgoed. Het landgoed in zijn huidige vorm was zijn voortbestaan niet zeker, hetgeen ook is te zien aan de huidige staat van onderhoud. Triodos Bank zal de zorg voor De Reehorst voortzetten en het landgoed ontwikkelen met alle respect voor mens en milieu. Op die manier willen wij de gebruikers nu en in de toekomst een mooi en toegankelijk landgoed bieden dat recht doet aan zijn rijke historie. De huidige maatschappelijke functies van het landgoed, zoals de zorgboerderij, het cultuur- en congrescentrum, ruimte voor kunstenaars, onderzoek en onderwijs willen we daarbij handhaven.

Om de natuur op het landgoed zoveel mogelijk te ontzien kiezen wij er bewust voor om de nieuwe huisvesting zo dicht mogelijk bij de geplande infrastructurele activiteiten rond het station te plaatsen en de ecologische functie van het landgoed aan de zuidkant te versterken. Door de ecologische hoofdstructuur (EHS) daar uit te breiden komt een verbinding tot stand tussen de ecologische zones van het Kromme Rijngebied en de Heuvelrug. Dit sluit aan bij de gebiedsvisie van de Gemeente Utrechtse Heuvelrug.

»Wat gebeurt er met de huidige kantoorpanden van Triodos Bank?

Triodos Bank Nederland en Triodos Investment Management zullen gehuisvest worden op de nieuwe locatie. Om in de aanloop naar de nieuwe huisvesting de groei op te vangen, is voor Triodos Bank Nederland tijdelijke kantoorruimte gehuurd op Utrechtseweg 44. Het kantoorpand op de Utrechtseweg 60/Nieuweroordweg 1 blijft in gebruik als locatie voor het hoofdkantoor van Triodos.


Natuur

»Waarom kiest Triodos Bank ervoor om in de Ecologische Hoofd Structuur (EHS) te gaan bouwen?

De komst van Triodos Bank op het landgoed draagt bij aan de handhaving van de EHS. Onze intentie is om de EHS juist te versterken en de nieuwe huisvesting zal in lijn met die intentie ontwikkeld worden. Door de herontwikkeling van het stationsgebied zal de kop van het landgoed een intensief gebruikte zone worden. De nieuwe huisvesting van Triodos Bank zal daarom, en in lijn met de Provinciale Ruimtelijke Structuurvisie, in deze zone worden gerealiseerd. De EHS zal elders, waar het belangrijker en waardevoller is, worden versterkt.

De mogelijkheid om in de EHS te bouwen bestaat ook uitsluitend bij de gratie van het feit dat de EHS versterkt wordt. Hier zal nauwkeurig op toegezien worden in de plannen, tijdens de bouw en na ingebruikname van het nieuwe kantoor. Wij beogen de aanwezige natuur en natuurelementen met monumentale/cultuurhistorische waarde (bijv. houtopstanden, zichtlijnen) zoveel mogelijk te behouden en waar ze beperkt moeten wijken, dit ruimschoots te compenseren door aanleg van nieuwe natuur. Met de nieuwe huisvesting wil Triodos Bank een voorbeeldfunctie vervullen op het gebied van duurzaam ontwikkelen. Het landgoed in zijn totaliteit is ons vertrekpunt.

»Gaat Triodos Bank de EHS-gebieden verbinden en zo ja, hoe dan?

Ja, dat gaan we doen. We doen dit door een integraal EHS-plan samen met het infrastructuurplan te realiseren. Hiermee verbinden we het EHS-gebied ten zuiden van de A12, via de EHS op De Reehorst met het EHS-gebied ten noorden van de Hoofdstraat.

»Zal de natuur aangetast worden door de bouw van het nieuwe kantoor?

Triodos Bank beoogt de aanwezige natuur en natuurelementen met monumentale/cultuurhistorische waarde (bijv. houtopstanden, zichtlijnen) zoveel mogelijk te behouden en waar ze beperkt moeten wijken, dit ruimschoots te compenseren door aanleg van nieuwe natuur. In nauwe samenspraak met de gebouwarchitect en landschapsarchitect is de beste locatie bepaald.

»Welk aantal boommarters is er gesignaleerd en blijven ze bestaan als wij er gaan bouwen?

Er zijn kleine marterachtigen gesignaleerd zoals wezels, hermelijnen en bunzingen. Aantallen zijn niet bekend. Tijdens de bouw dient de aannemer zich aan een uitvoeringsprotocol te houden. Hierdoor wordt een negatieve impact tijdens de bouw zoveel mogelijk voorkomen.

»Wordt er tijdens de bouw en in de keuze van de aannemer rekening gehouden met de dieren?

Ja, er zijn diverse onderzoeken gedaan naar de aanwezigheid en diversiteit van fauna en hoe deze zo min mogelijk in hun huidige leefomgeving/biotoop worden verstoord. Er is ook gekeken naar mogelijkheden ter verbetering van het leefgebied van diverse diersoorten. Tijdens de bouw dient de aannemer zich aan een uitvoeringsprotocol te houden. Hierdoor wordt een negatieve impact tijdens de bouw zoveel mogelijk voorkomen.

»In hoeverre tast het nieuwe kantoor op De Reehorst de natuur aan?

In de herontwikkeling, waarbij boskap beperkt blijft tot enkele naaldbomen en kleine stroken struikgewas, zal de aanwezige avifauna wat betreft soorten niet afnemen. Doordat de herontwikkeling van het gebied leidt tot verplichte herplant van bomen en struikgewas zal in de toekomst ook weer nieuwe broedbiotoop beschikbaar zijn. De natuurinrichting zal bestaan uit een afwisseling van waterpartijen, bomenlanen, bosontwikkeling en ontwikkeling van bloemrijke graslanden.


Gebouw

»Hoe groot wordt het nieuwe kantoor van Triodos Bank?

De nieuwe huisvesting op landgoed De Reehorst zal 12.500m2 omvatten. Triodos Bank Nederland, Private Banking en Triodos Investment Management zullen gehuisvest worden op de nieuwe locatie. Het hoofdkantoor van Triodos zal blijven op de locatie op de Utrechtseweg/Nieuweroord in Zeist. Oorspronkelijk was het de bedoeling om voor geheel Triodos Bank een nieuw kantoor te bouwen. Omdat we echter geen leegstand willen laten ontstaan in onze bestaande panden in Zeist, zijn de plannen teruggebracht van ruim 20.000 m2 naar 12.500 m2.

»Het gebouw is vrij modern, is dit in afstemming met de andere gebouwen op De Reehorst?

Het gebouw is inderdaad modern. Het is de invulling van het landgoed van de 21ste eeuw. Het landgoed is 160 jaar oud en kenmerkt zich doordat in verschillende periodes door de tijd heen (gebouw)ontwikkelingen hebben plaatsgevonden passend bij de periode van die tijd. Deze “transformatiedynamiek” wordt met het kantoor van Triodos voortgezet. Het uitgangspunt in de plannen voor de bouw van een nieuw kantoor op De Reehorst is daarom niet conserveren, maar juist het toevoegen van een nieuwe tijdslaag zonder daarbij oude tijdlagen uit te vlakken.

»Het gebouw is bijna volledig van glas; is het dan bij donker weer een “lichtbak”?

In de intensiteit van het licht kan geschakeld worden. Er wordt gewerkt met bewegingsmelders, zodat bij afwezigheid van medewerkers het licht automatisch uit is.

»Hoe zit het met de vogels, die tegen het gebouw aan kunnen vliegen?

Er is rekening gehouden met vliegroutes van onder andere vleermuizen. Om die reden is er ook 10 meter afstand gehouden tot de boomkronen. Daarnaast is bij het ontwerp van het gebouw gekozen voor een volume dat is opgebouwd uit drie losse torentjes waar de vleermuizen tussendoor kunnen vliegen. Tot slot is er middels randoverstekken herkenbare textuur aangebracht, die voorkomt dat vleermuizen/vogels tegen de ramen opvliegen.

»In hoeverre kan de begane grond ook door niet-bankmedewerkers gebruikt worden?

De begane grond is het gedeelte dat (semi-)openbaar is. Op de begane grond komen in ieder geval een restaurant, een duurzame ontmoetingsplaats en enkele vergaderzalen.

»Welke (vooruitstrevende) duurzaamheidsmaatregelen worden er getroffen?

Het gebouw en het landgoed worden op zo’n manier ontwikkeld dat de Ecologische Hoofd Structuur (EHS) versterkt wordt. We streven ernaar om voor het gebouw een Breeam Outstanding Certificaat te verkrijgen. Dit is de hoogst haalbare certificering voor duurzaamheid, verdeeld over negen categorieën: management, gezondheid, energie, transport, water, materialen, afval, landgebruik en ecologie en vervuiling.

»Is er rekening gehouden met uitbreiding van het kantoor?

Uitbreiding van het kantoor is op de gekozen plek niet mogelijk. Er is rekening gehouden met de groei van de bank tot 2030.

»In hoeverre wordt autogebruik ontmoedigd en gebruik OV gestimuleerd?

De directe nabijheid van het station stimuleert gebruik te maken van OV. De parkeerplaatsen voor autogebruikers bevinden zich het verst van het kantoorgebouw.

»Waar zal de parkeergelegenheid voor Triodos Bank gerealiseerd worden op het landgoed?

De locatie van parkeergelegenheid voor onze medewerkers ligt achter het beukenbos.


Landgoed

»Is Triodos Bank van plan de “antroposofische” achtergrond van het landgoed te handhaven?

Triodos Bank is geen antroposofische bank, maar respecteert wel de historie van het landgoed.

»Blijft het landgoed opengesteld voor bezoekers?

Ja, het landgoed zal toegankelijk blijven voor bezoekers.

»Zullen de huidige gebouwen op het landgoed gesloopt worden?

Het is onze intentie om de huidige gebouwen op het landgoed te behouden. Alleen de twee houten bungalows zullen moeten wijken, omdat we op deze locatie het nieuwe kantoorgebouw willen realiseren.

»Waarom is gekozen voor landgoed De Reehorst?

Triodos Bank groeit hard en is op zoek naar uitbreidingsmogelijkheden voor haar huisvesting. Triodos Bank heeft een nauwe band met de regio Driebergen/Zeist als plaats van oprichting en gebied waar veel medewerkers wonen. Daarnaast zoekt Triodos Bank vanuit duurzaamheidsoverwegingen huisvesting dichter bij het station, omdat klanten en medewerkers vanuit heel Nederland naar ons toe komen. Verschillende opties zijn daarvoor onderzocht, bij Amersfoort, Utrecht Centraal en station Driebergen-Zeist. Landgoed De Reehorst heeft uiteindelijk de voorkeur gekregen, ook vanuit de gedachte dat op dit landgoed Triodos Bank is opgericht en om het landgoed in stand te kunnen houden.

»Wat gaat er met het landgoed gebeuren? Kunnen de partijen die nu gebruik maken van het landgoed hun activiteiten op het landgoed voortzetten?

De vestiging van Triodos Bank op landgoed De Reehorst betekent een herontwikkeling, revitalisering en kwaliteitsverbetering van dit bestaande landgoed. Het Triodoskantoor vormt hierbij een nieuwe economische drager onder het landgoed en draagt daarmee bij aan behoud en continuïteit van De Reehorst en de diverse maatschappelijke en culturele activiteiten die daar plaatsvinden.

»In hoeverre is er samenwerking met de andere functies op het landgoed?

Het Triodoskantoor vormt een nieuwe economische drager onder het landgoed en draagt daarmee bij aan behoud en continuïteit van de diverse maatschappelijke en culturele activiteiten die daar plaatsvinden. Er is geregeld overleg met alle bewoners en gebruikers op het landgoed. We streven er naar om samen met de huidige gebruikers lokale (water-, energie-, afval- en voedsel)kringlopen te sluiten en duurzame energie op te wekken.

Staat uw vraag er niet tussen? Neem dan contact met ons op via: reehorst@triodos.nl
Via de website ‘Herinrichting Stationsgebied Driebergen-Zeist’ leren we nog meer:
‘Driebergen-Zeist krijgt een nieuw station en het gebied eromheen wordt ingrijpend verbeterd. Het stationsgebied van Driebergen-Zeist wordt een compacte OV-knoop, die veilig is en waar al het verkeer goed doorstroomt. Het aantal sporen wordt ter hoogte van het station uitgebreid naar vier en de N225 kruist straks het spoor met een tunnel. In 2019 heeft Driebergen-Zeist een mooi, veilig en gebruiksvriendelijk stationsgebied dat ingericht is op de toekomst. Meer informatie over het nieuwe station vindt u op www.prorail.nl/driebergen-zeist.’
Gisteren publiceerde Ruud Thelosen ‘Waarom vuilnismannen meer verdienen dan bankiers. Voor en tegens van meritocratie’:
‘De prikkelende stelling in de titel van dit boekje van Rutger Bregman en Jesse Frederik roept in eerste instantie ongeloof op totdat je je realiseert dat het werkwoord verdienen meerdere betekenissen heeft. De vraag “Wat verdien je” kun je op meerdere manieren beantwoorden. Letterlijk gesproken vraag je dan naar iemands inkomen of loon, maar figuurlijk gesproken vraag je naar waar iemand “recht op heeft” of rechtens toekomt. Dat zijn twee verschillende zaken die niet altijd samenvallen. Zo beschrijven de auteurs vele vormen van “onverdiend inkomen”. Dan bedoelen ze bijvoorbeeld een erfenis, of opbrengsten verworven uit de bodem, opbrengsten uit patenten en opbrengsten uit speculatie en marktmanipulatie. “Verdiend inkomen” ontstaat door arbeid te verrichten in dienst van de samenleving en waarbij waarde wordt toegevoegd of gecreëerd.

Dit essay is uitgegeven als bijdrage aan de maand van de filosofie, die gewijd is aan het thema ongelijkheid. Dat is extra in de belangstelling gekomen door het boek “Kapitaal in de 21e eeuw” van de Franse econoom Thomas Piketty. Op basis van gedegen onderzoek over een langere periode heeft hij wetenschappelijk aangetoond dat de accumulatie van kapitaal veel sneller gaat dan de groei van inkomen door arbeid. Dat leidt ertoe dat de ongelijkheid steeds verder toeneemt tussen degenen die kapitaal hebben en zij die alleen hun arbeid kunnen inzetten. Een toenemende inkomens- maar vooral ook vermogensongelijkheid is de laatste decennia wereldwijd gezien evident. Uit o.a. onderzoek van Wilkinson & Pickett is bewezen dat een toenemende inkomensongelijkheid vele negatieve maatschappelijke gevolgen heeft. Datzelfde lijkt nu ook het geval te zijn met een toenemende vermogensongelijkheid, die zelfs ook de economie zelf schaadt. Liberaal economen hebben altijd beweert dat een volledig vrije markt en ongebreideld kapitalisme juist ervoor zorgen dat de welvaart verdeeld wordt. Dat blijkt dus een mythe te zijn. Inmiddels hebben internationale organisaties als de OESO, het IMF en de Wereldbank, die altijd de mondialisering, vrijhandel en liberalisering (vrije verkeer van geld en goederen) bepleitten, toch ook de negatieve effecten van toenemende vermogensongelijkheid bevestigd. In eigen land heeft een WRR-studie de bevindingen van Piketty bevestigd. Het CBS die andere definities hanteert is veel voorzichtiger.

Het bijzondere van beide auteurs, die werken voor het digitale tijdschrift “de Correspondent” is dat ze vele historische voorbeelden aanhalen. Indrukwekkend is bijvoorbeeld de staking van vuilnismannen in New York in 1968 waar eerst om werd geschamperd totdat de gevolgen zichtbaar werden. Iedere dag kwam er 10.000 ton afval bij en dat trekt ongedierte aan en veroorzaakt een enorme stank. Uiteindelijk werd zelfs de noodtoestand uitgeroepen. Na 9 dagen kregen de stakers alsnog hun eisen voor een beter salaris ingewilligd. Inmiddels verdient een vuilnisman een respectabel jaarsalaris van $ 70.000, waarbij overwerk en andere toeslagen nog niet zijn meegerekend. Inmiddels wil iedereen wel vuilnisman worden in New York.

Een geheel andere historische gebeurtenis was een bankenstaking in Ierland in mei 1970, die uiteindelijk zes maanden duurde. In no time was 85% van de geldhoeveelheid achter slot en grendel. Tot ieders verbazing bleek het maatschappelijke leven en de economie echter niet tot stilstand gekomen. In de pubs ontstonden spontaan een nieuw soort banken waar mensen elkaar van alles leenden en op eenvoudige papiertjes leningen en schulden bijhielden. In het licht van de titel zou je op basis van deze voorbeelden dus kunnen beweren dat we vuilnismannen veel harder nodig hebben dan bankiers.

Een ander deel van het boekje wordt besteed aan de eerste liberale premier van Nederland, Pieter Cort van der Linden, die zo’n 100 jaar geleden een aantal belangrijke standpunten verkondigde waar de huidige premier Mark Rutte van zou gruwelen. Van der Linden was een groot voorstander van progressieve belastingen en vooral vermogensbelasting. Hij was ook voorstander van overheidsbanken en heeft de oprichting vande Rijkspostspaarbank bepleit, alsook een staatsverzekeringsbedrijf. Samen met zijn liberale minister Willem Treub heeft hij ook het erfrecht verandert waardoor alleen directe familie nog een deel zou kunnen erven. Tegenwoordig is de VVD een tegenstander van erfbelasting.

Auteur Bregman kennen we nog van het boekje “Gratis Geld en andere radicale ideeën”, waarin hij pleit voor invoering van een basisinkomen en flinke vermindering van de omvang van de werkweek. Zie ook http://bedrijfskunde-economie.blogspot.nl/2014/10/gratis-geld-en-andere-radicale-ideeen.html

Het bijzondere van deze auteur is dat hij als historicus ons de ogen opent en ons bevrijdt uit de waan van de dag. Wat heden ten dag bijna onmogelijk lijkt was vroeger heel gewoon. Wie heden ten dage klaagt over hoge belastingen moet eens terug gaan in de geschiedenis. In Nederland, maar ook in Groot-Brittannië en in de Verenigde Staten zijn belastingniveaus geweest van 72% en zelfs 90%. Zeker in oorlogstijd was dit het geval waardoor men dit ook wel “de dienstplicht van de rijken” noemde. We zullen samen deze inkomens- en vermogensongelijkheid moeten bestrijden en moeten echter niet wachten tot er een oorlog uitbreekt of een revolutie ontstaat. De overheid moet hierin voorop lopen en laten we hopen dat het nieuwe belastingstelsel hierin voorziet.

Anders dan in het eerste boekje laten de auteurs hier wat open eindjes liggen. Met hun weergave van verdiend en onverdiend inkomen en vermogen wordt er een academische discussie over meritocratie. Daarmee wordt bedoeld zeggenschap en inkomen naar verdienste. Die verdienste is echter niet eenduidig te berekenen. Wie moet er meer verdienen: een rechter, een arts of een hoogleraar? Veel belangrijker is het om de verschillen tussen inkomens te verkleinen en daarvoor moeten we misschien een maximum-inkomen invoeren zoals nu al voor een deel is gebeurd met de Balkenendenorm voor de publieke sector versus een wettelijk minimuminkomen.’
Heel ander nieuws vond ik gisteren in de Texelse Courant met ‘Nieuw seizoen My Beach van start’, waarin Jeroen van Hattum, ‘Journalist Texelse Courant, beginnend hardloper’ schrijft:
‘Honderd leerlingen van Vrije School Stella Maris in Den Burg gaan donderdagochtend het strand bij Paal 15 op om rommel en afval te ruimen.

Het is de start van een nieuw seizoen MyBeach, het project waarbij bezoekers van het strand wordt gevraagd het strand mee schoon te houden. Er doen langs de Nederlandse kust achttien strandpaviljoens (inclusief een surfschool en een hotel) mee aan MyBeach. Vijf daarvan bevinden zich op Texel: Paal 9, 12, 15, 17 en 28.

Ter herkenning van de campagne staan dit jaar op het strand schepen met masten waaraan de op het strand verzamelde rommel kan worden opgehangen. De masten zijn een verwijzing naar de VOC en Texel 600 jaar Stad. MyBeach is een initiatief van Stichting De Noordzee en kan op het eiland volgens de VVV rekenen op steun van Paal 17, Ecomare en de VVV. De stranden die meedoen aan het project zijn te herkennen aan informatieborden, beachflags, prullenbakken en afvalzakjes van MyBeach.

In augustus vindt er net als vorig jaar weer een Beach Cleanup Tour van Boskalis plaats waarbij in een maand tijd de gehele Noordzeekust wordt opgeruimd. Texel is vrijdag 21 en zaterdag 22 augustus aan de beurt.’
Weekblad ‹Das Goetheanum› schreef gisteren om 9:00 op Facebook over ‘Zwangsimpfungen. Keine Gesundheitsdiktatur!’
‘Unter diesem Motto wendet sich der Bürgerverband ‹Gesundheit Aktiv› gegen die angekündigte Einführung einer Impfpflicht in Deutschland, die im Rahmen der Europäischen Impfwoche vielerorts gefordert wird. Schmidt-Troschke, Geschäftsführer des Verein betont: «Eine Impfpflicht wäre eine völlig überzogene und inakzeptable Maßnahme. Die Impfquoten bei Kleinkindern liegen hierzulande für Masern bei 92 bis 96 Prozent. Viel problematischer ist es, dass Jugendliche und Erwachsene ungeschützt sind. Weil sie die Krankheit nicht durchgemacht haben, lässt der Impfschutz nach 10 bis 15 Jahren nach, übertragen Mütter keinen ‹Nestschutz› mehr auf Neugeborene.» Auch zeigen Länder wie die USA und Italien, dass sich trotz Impfpflicht die Masern nicht ausrotten ließen. Überdies fehle es an einer qualifizierten Kontrolle bei Impfkomplikationen: Sie würden meist verharmlost oder gar nicht gemeldet. Sollte es zu Gesetzesinitiativen für die Einführung einer Impfpflicht kommen, so kündigt der Verein eine breite Kampagne für den Erhalt einer individuellen Entscheidung an. Auch eine Verfassungsklage wird nicht ausgeschlossen. Schließlich handele es sich um die Verletzung des Grundrechtes auf körperliche Unversehrtheit. Gesundheit Aktiv/CC’
En er is ook weer eens een nieuwsbrief van het ‘Institut für anthroposophische Meditation’, van Anna-Katharina Dehmelt ‘in Kooperation mit Goetheanum Meditation Initiative Worldwide — Gesellschaft für Bildekräfteforschung — EnlightenNext — Public Meditation — Freies Bildungswerk Rheinland’, namelijk ‘23.04.2015 // Newsletter April 2015’. Deze gaat over:
‘Tagung “Meditation in Ost und West” – Kolloquium “Anthroposophische Meditation und akademische Meditationsforschung” – Meditation im Kino – Rezension zu “Die Chakren – Sinnesorgane der Seele” – Neue Facette von Andreas Meyer – Umschau auf Veröffentlichungen und Veranstaltungen.

Von Anna-Katharina Dehmelt und Terje Sparby.

Die Tagung “Meditation in Ost und West – Buddhismus und Anthroposophie im Gespräch” war ein festliches Ereignis der Begegnung verschiedener Meditationsansätze und vor allem der Menschen, die sie praktizieren. Viele von ihnen haben die Gelegenheit genutzt, die ihnen bisher fremdere Richtung etwas besser kennen- und verstehen zu lernen. Das hat dazu beigetragen, dass die verschiedenen Ansätze immer weniger als sich gegenseitig ausschließend und immer mehr als sich ergänzende wahrgenommen werden.

Andreas Neider hat von der Tagung in den Mitteilungen aus der anthroposophischen Arbeit berichtet und dabei gleich zur nächsten Tagung vom 26. bis 28. Februar 2016 zum Thema “Meditation in Ost und West – Ich und Nicht-Ich” eingeladen. Terje Sparby hat im Aprilheft von Die Drei berichtet und sehr differenziert die Vielfalt buddhistischer Ansätze und ihr Verhältnis zur anthroposophischen Praxis aufgezeigt (sein Bericht kann online für 3,- Euro gekauft werden), und Christoph Hueck endet seinen Bericht im Aprilheft von Info3 mit der vielleicht etwas zugespitzten Feststellung, “dass der Buddhismus auf zweieinhalb tausend Jahre Geschichte zurückblickt, während anthroposophische Meditation und Schulung nach 100 Jahren erst allmählich erschlossen wird”.

Der Bericht von Terje Sparby hat die Aufmerksamkeit des Portals “Buddhaland” erweckt. Unter den verschiedenen Diskussionsbeiträgen finden sich auch Äußerungen wie “Ich finde es interessant, wie die Anthroposophie sich verbiegen wird, um den Buddhismus zu vereinnahmen” oder “Ich sehe im Institut für anthroposophische Meditation einen Weg der Vermarktung der Anthroposophie, in dem man sich an die Achtsamkeitsbewegung anhängt, denn das Interesse an der Anthroposophie ist ja rückläufig.” Solches liest man denn doch mit Erstaunen. Immerhin zitiert dann ein aufmerksamer Leser aus dem Flyer der Tagung, dass es weniger um “das Bekräftigen von vermeintlichen Übereinstimmungen als ein deutliches Bewusstsein der Differenzen zwischen Buddhismus und Anthroposophie” gehen sollte.

In diesem Sinne hat Anna-Katharina Dehmelt in ihrem Ko-Referat zu dem Beitrag von Michael von Brück den Ausgangspunkt der anthroposophischen Meditation in der denkenden Individualität betont. Die Grundgedanken ihres Beitrages finden sich auch in ihrem Aufsatz “‘Alles in der Welt ist bewusst’. Anthroposophische Meditation als Weg zur Erforschung des Bewusstseins”.

Ebenfalls im März fand das sechste Kolloquium “Anthroposophische Meditation und akademische Meditationsforschung” im Rahmen des Instituts für anthroposophische Meditation statt. Die mitwirkenden Anthroposophen gaben je eine Kurzdarstellung zu den Gründen und Eigenarten ihrer anthroposophischen Meditationspraxis – Aufgabe war, die Besonderheit anthroposophischer Meditation durch die konkreten Erfahrungen in den Blick zu bekommen. Die verschiedenen Beiträge, die sehr individuell waren, hatten doch eine Reihe gemeinsamer Aspekte, die sich so zusammenfassen lassen: “Die bewusste Erfahrung des denkenden Ichs ist der Ausgangspunkt einer anthroposophischen Meditation. In diesem Bewusstseinsraum kann der Inhalt einer Meditation aufblühen. Im Halten und Erleben dieses aufblühenden Inhaltes entsteht Sinn, der ergriffen bzw. gestiftet wird und bis zu einer nondualen Sinn- bzw. Einheits- und Einweihungserfahrung gesteigert werden. Dabei weitet sich das Ich, und in das (denkende) Bewusstsein integrieren sich auf höherer Ebene mehr und mehr auch Fühlen und Wollen. Der eigentlichen Meditation gehen Übungen zur Erfassung des Ich selbst voraus, und die Meditation kann Grundlage werden für geistige Forschung.”

Meditation im Kino – das ist noch relativ neu, insbesondere wenn nicht nur beiläufig meditiert wird, sondern Meditation das Thema des Films ist. “Stopping – Wie man die Welt anhält – Wege zur Meditation” startete am 26. Februar in den deutschen Kinos. Der Film begleitet vier Personen zu ihren Meditationskursen, in denen sie Vipassana- und Zen-Meditation lernen, einen MBSR-Kurs nach Jon Kabat-Zinn besuchen und an den Quellhof fahren zu einem Kurs mit Thomas Mayer und Agnes Hardorp in anthroposophischer Meditation. Die Gruppe beschäftigt sich in diesem Kurs unter anderem mit einem Stein, und die Erfahrung, die Welt und den Alltag als beseelt zu erleben, wird als Besonderheit anthroposophischer Meditation deutlich. Man bekommt von den verschiedenen Ansätzen durchaus einen plastischen Eindruck, weil auch die Kurs- und Meditationshäuser und die dort jeweils Lehrenden gezeigt werden.

Während sich “Stopping” in erster Linie an Menschen wendet, die bereits ein erstes Interesse an Meditation entwickelt haben, geht “From Business to Being” davon aus, dass es “in unserer Gesellschaft eine Überinterpretation der Leistung und eine Unterbetonung des Seins” gibt, wie die Neurowissenschaftlerin Tania Singer es formuliert. “Gute Führung heisst, in sich zu ruhen”, so Rudi Ballreich, der die Entstehung des Films begleitet hat und Gesprächspartner eines der drei Protagonisten mit der Frage “Wie will ich leben und arbeiten?” ist. Dabei spielt Meditation eine Rolle, aber auch Coaching und das Nachdenken über die (Wirtschafts)-Welt. Zu Wort kommen unter anderem Friedrich Glasl, Claus Otto Scharmer, Götz Werner und Arthur Zajonc, die alle von der Anthroposophie inspiriert sind, was aber vor allem in der originellen und eigenständigen Art ihres Umgangs mit den angesprochenen Fragen zum Ausdruck kommt.

“From Business to Being” war bereits vorab vereinzelt zu sehen, zum Beispiel auf der Ost-West-Tagung im März in Stuttgart, die offizielle Premiere wird aber erst am 10. Mai auf dem Filmfest in München sein. Beide Filme wird es mittelfristig sicherlich auch als DVD geben.

Die Bildsprache der Filme ist ähnlich, neben den Menschen zeigen sie vor allem Natur: als wogenden Baum, plätschernden Bach oder beeindruckende Alpenkulisse mit stets blauem Himmel, in dem manchmal ein Vogel kreist. Bei “From Business to Being” gibt es zwischendurch gelegentliche Kamerafahrten durch Hochhauslandschaften. Wenn sich auch beide Filme bemühen, ihr Thema ruhig und achtsam anzugehen, ist man am Ende doch abgefüllt mit einer Menge an Inhalt und an Eindrücken. Man darf gespannt sein, wie sich das Medium Film für das Thema Meditation bewähren wird.

Kürzlich neu erschienen ist in der Reihe “Die kleinen Begleiter” des Rudolf Steiners Verlags die von Andreas Neider herausgegebene Zusammenstellungen “Die Chakren – Sinnesorgane der Seele”. Hier eine kleine Rezension:

Für das Wahrnehmen der uns umgebenen Welt haben wir unsere Sinnesorgane. Womit nehmen wir die tieferen Schichten der Wirklichkeit wahr, ihre Kraft, ihren Sinn, ihre Wesenhaftigkeit? Steiner hat hier zunächst zum Denken gegriffen und es in seiner “Philosophie der Freiheit” als produktives Wahrnehmungsorgan für die wahre Wirklichkeit beschrieben. Mit seiner Tätigkeit in der Theosophischen Gesellschaft hat er sich deren Ausdrucksformen für seine Anschauungen bedient und in seinem Schulungsweg-Erstling “Wie erlangt man Erkenntnisse der höheren Welten” an die östliche Anschauung von den Chakren angeknüpft. Bei ihm werden sie zu differenzierten Wahrnehmungsorganen, die auch differenziert ausgebildet werden können.

Er hat den einzelnen (nicht allen) Chakren verschiedene, zumeist ebenfalls aus der östlichen Spiritualität bekannte Übungen zugeordnet, die neben den eigentlichen Meditationen zu einer gesunden Ausbildung der Chakren beitragen. Weil sie das “neben” den eigentlichen Meditationen tun, wurden diese Übungen von Steiner und bis heute oft “Nebenübungen” genannt.

Der neue, von Andreas Neider herausgegebene Band “Die Chakren – Sinnesorgane der Seele” enthält Steiners diesbezügliche Ausführungen und noch vieles mehr. Wie schon in dem Vorgängerband “Andacht und Achtsamkeit” stellt Neider die (Neben-)Übungen zur Ausbildung der Chakren als Achtsamkeitspraxis dar, wenn auch zur buddhistischen Achtsamkeitsschulung doch starke Unterschiede bestehen.

Der Band macht deutlich, wie Steiner im weiteren Umgang mit dem Thema der Chakren immer stärker die rein seelische Wirksamkeit der Chakren betont, die es eigentlich nur im Moment ihrer Betätigung gibt. Die heute oft vorherrschende Auffassung von den Chakren als energetischen Kraftpunkten lag Steiner fern – erstaunlicherweise hat er auch da, wo man eine solche Betrachtung eigentlich erwarten könnte, nämlich bei der Begründung der anthroposophischen Medizin und insbesondere der Heileurythmie, die Chakren nicht berücksichtigt. Hinsichtlich der mit Steiners Darstellung der Chakren verbundenen Frage, wie die anthroposophische Schulung des übersinnlichen Wahrnehmens sich auf den energetischen Bereich des übenden Menschen auswirkt bzw. welche Vorkehrungen getroffen werden müssen, damit in diesem Bereich keine Probleme auftreten, enthält der interessante und aufschlussreiche Band in der Einleitung und in den Anmerkungen einige Anregungen, die aber im Moment noch auf eine gründlichere und besser verständlichere Ausarbeitung warten.

Vor allem nach seiner Trennung von der Theosophischen Gesellschaft hat Steiner von den Chakren als Sinnesorganen der Seele nur noch in Einzelfällen und vermutlich im Zusammenhang mit bestimmten Fragen aus seinem Umkreis gesprochen. Stattdessen wird in seinen Schilderungen immer mehr und in Anknüpfung an Goethe die ganze Seele mit ihrem Denken, Fühlen und Wollen zur Grundlage einer Entwicklung von Organen für übersinnliches Wahrnehmen. Die Zusammenstellung enthält Passagen, in denen sich der konzeptionelle Übergang von den Chakren zu Imagination, Inspiration und Intuition als Verwandlungsprodukten aus Denken, Fühlen und Wollen beobachten lässt. Das sind interessante Passagen, weil man darin Steiner beim Forschen quasi zuschauen kann. Sie zeigen auch, wie er die in “Wie erlangt man” angelegte Chakrenlehre – auf die er immer wieder verwiesen hat – in eine viel weiter gefasste Lehre übersinnlicher Wahrnehmung und Forschung überführt.

Im Newsletter vom Dezember 2014 haben wir von dem Kolloquium “Yoga und Anthroposophie” in Mannheim berichtet. Der Beitrag von Florian Heinzmann, in dem er sich mit dem Verhältnis zwischen Yoga und Steiners “Wie erlangt man Erkenntnisse der höheren Welten” beschäftigte, wird nun in verkürzter Form unter der Überschrift “Keine Angst vor Yoga” im Mai-Heft von Info 3 erscheinen. Ab Mitte Mai wird er auch online zugänglich sein.

Wir freuen uns, Sie auf eine neue Facette hinweisen zu können: Andreas Meyer hat sich mit den Ablenkungen beschäftigt, die beim Meditieren unvermeidlich auftreten. Vielen Dank dafür! Vom gleichen Autor stammt nun endlich auch eine Rezension des wichtigen Buches “Gehirn und menschliches Bewusstsein” von Johannes Wagemann in Die Drei 4/2015. Und zudem hat er noch eine Serie “Schritte zu innerem Wachstum” in Info 3 begonnen, deren erster Beitrag “Die Verabredung mit sich selbst betrifft” (leider nicht online).

Zum Schluss noch eine kleine Umschau auf Veröffentlichungen und Veranstaltungen (bitte werfen Sie auch einen Blick in den Veranstaltungskalender):

Die Goetheanum Meditation Initiative hat eine neue Website. Corinna Gleide hat in ihrem Aufsatz “Der Schulungsweg als Ich-Prozess” einen oft vernachlässigten Schwerpunkt gesetzt, indem sie die autobiographischen Aspekte und die Auseinandersetzung mit dem Doppelgänger stärker als sonst üblich einbezogen hat. Christoph Hueck hat mit “Geistige Wahrnehmung – Einheit von Produktivität und Empfänglichkeit” einen Monat später daran angeknüpft.

Von Fritz Hemmerich ist mit “Hervor aus dem dunklen Spiegel!” ein ganz besonderes Meditationsbüchlein erschienen. Drei längere Texte in gestalteter Sprache werden zu Grundlage einer Meditation von Karfreitag über Karsamstag zu Ostern. Doch ist damit eigentlich jeder Tag, jeder Morgen gemeint. Die Meditation wird durch Jahre im Eridanos-Zentrum auf Teneriffa praktiziert.

In “Herzdenken – Über inspiratives Erkennen” trägt Martina Maria Sam Steiners Aussagen zur Ausbildung der Inspiration zusammen, und zwar vor allem im Hinblick auf die Erziehung der Gefühle. Dabei arbeitet sie einen Grundzug heraus, der alle Übungen zur Erlangung der Inspiration kennzeichnet: “das Wegschaffen subjektiv-persönlicher, aus dem natürlichen Menschen aufsteigender Gefühlselemente einerseits und das bewusste Erzeugen und Pflegen gewissermaßen objektiver, sich aus der der Sache ergebender Gefühle andererseits.”

Das Büchlein kann auch zur Vorbereitung auf das Kolloquium “Imagination und Inspiration – Unterschiede und Übergänge” in Stuttgart 1. Mai dienen. Auch das 2nd European Summer Research Institute des Mind & Life Instituts auf der Fraueninsel im Chiemsee verspricht mit vielen namhaften Referenten – und wieder ohne anthroposophische Beteiligung – interessant zu werden.

Wenn das alles zu viel wird, gibt es auf der Sommertagung “Alltag und Meditation” in Zürich Unterstützung und Gelegenheit, um zur Ruhe zu kommen. Und das wünschen wir Ihnen unbedingt!’

vrijdag 24 april 2015

Geestverwanten

Nog één keer op de foto de (dubbele) regenboog in Schotland, omdat die zo mooi en bijzonder is...

Twee weken geleden, op vrijdag 10 april in ‘Terugblik’, maakte ik gewag van het bericht ‘De Reehorst in Driebergen: een terug- en vooruitblik’ dat op 4 april op de website van de Antroposofische Vereniging in Nederland was verschenen. Daarin schreef voorzitter van de Antroposofische Vereniging in Nederland, Jaap Sijmons, onder meer:
‘De situatie is nu zo, dat de het oriëntatiejaar van de Bernard Lievegoed University is ondergebracht in het oude gebouw van Helicon naast de Stichtse Vrije School aan de Socrateslaan in Zeist. Dat is voorlopig een prima plek, gelet op de huidige omvang van dit studiejaar (60-80 studenten) en de daarmee verbonden cursustrajecten. De bachelor-master opleiding staat on hold.’
Afgelopen woensdag 22 april werd op dezelfde website onder ‘Motief actueel’ met ‘Van Bernard Lievegoed University naar Vrije Hogeschool’ het laatste nieuws geplaatst:
‘In het aprilnummer van Motief kondigde Jeroen Lutters aan dat de Bernard Lievegoed University stopt. Dit betekent een wending in de koers van een instituut dat 44 jaar geleden is begonnen als de Vrije Hogeschool.

De afgelopen maanden werd de BLU geconfronteerd met de vraag: “hoe nu verder?” Iedereen, docenten, studenten, alumni, de Antroposofische Vereniging en de Vriendenkring, het gehele trouwe netwerk rond de BLU, had zijn eigen gedachten bij de brand en de gevolgen daarvan. Maar een ding stond buiten kijf: het is belangrijk, zelfs noodzakelijk, dat de Vrije Hogeschool, de kern van waaruit de Bernard Lievegoed University werd gebouwd, bestaat.

Al degenen die de VH nooit uit hun hart hebben gebannen, kunnen gerust zijn over de toekomst van de Vrije Hogeschool. De BLU stopt, maar de Vrije Hogeschool gaat door, en wel in een eeuwenoud monument in het studentenkwartier in de oude binnenstad van Utrecht. Drift 17 is een uitstekende omgeving om de missie van de Vrije Hogeschool opnieuw gestalte te geven. Die missie is onveranderd: een door de antroposofie geïnspireerde bijdrage te leveren aan het culturele leven in Nederland en de ontwikkeling van het hoger onderwijs ten behoeve van adolescenten en studenten. Deze studenten zitten anno 2015-2016 niet langer op een afgelegen landgoed, maar midden in de stad, omgeven door allerlei andere incubatieplekken en broedplaatsen waar het ruist en borrelt.

Het oriëntatiejaar van de Vrije Hogeschool biedt studenten een complete basis voordat ze een gerichte opleiding gaan doen. Tijdens dat jaar doen ze (wetenschappelijke) onderzoeksprojecten, krijgen ze trainingen, werken aan verschillende vormen van kunst en leren intussen welke kant ze op willen, wat hun idealen zijn en wat je moet ontwikkelen om die idealen straks te kunnen waarmaken. Op de Vrije Hogeschool leren studenten als vanouds te ontdekken wie ze zijn, en hun eigen talenten te ontwikkelen en zo vorm te geven aan hun dromen.

Inmiddels dienen de eerste studenten zich aan. Samen met deze eerste studenten van de toekomst en een team van hoog gemotiveerde docenten zal de Vrije Hogeschool in september opnieuw haar deuren openen op de Drift 17. Geestdrift voor de impuls van de Vrije Hogeschool en geestdrift voor de plek is wat hen drijft.

Klik hier voor Informatieavonden Vrije Hogeschool.’
Drift 17 is ook de plek waar de Hogeschool Geesteswetenschappen te Utrecht huist:
‘De Hogeschool Geesteswetenschappen te Utrecht (HGU) is een opleidingsinstituut dat zich richt op het verzorgen van beroepsopleidingen voor de (geestelijke)gezondheidszorg, religiestudies, filosofie en spiritualiteit.’
Onder de docenten is een aantal bekenden te vinden, van wie ik hier alleen John van Schaik noem. Morgen wordt er een open dag gehouden. – Gisteren reageerde Triodos Bank op zijn website op een in zijn ogen onterechte voorstelling van zaken in het NOS Journaal, in ‘Triodos Bank is een onafhankelijke bank’:
‘In het NOS-Achtuurjournaal van woensdag 22 april is in een item over overstappen de suggestie gewekt dat Triodos Bank niet geheel onafhankelijk zou zijn. Dit is feitelijk onjuist en misleidend. Triodos Bank is sinds de oprichting in 1980 een onafhankelijke bank.

Om het bijzondere karakter en de missie van onze bank te waarborgen hebben we geen aandeelhouders maar certificaathouders. Zij hebben geen stemrecht in Triodos Bank. Dat recht wordt namens de certificaathouders uitgeoefend door Stichting Administratiekantoor Aandelen Triodos Bank, die de missie en ideële doelstellingen van de bank bewaakt. Er zijn bij elkaar meer dan 31.000 certificaathouders. De meesten van hen zijn particulieren. Ook is er een aantal institutionele certificaathouders met een belang van 3% of meer. Een overzicht van de verdeling van certificaten is hier te vinden.

Certificaathouders kunnen nooit meer dan 10% van alle uitgegeven certificaten in handen hebben. Ook zijn de certificaten niet aan de beurs genoteerd. Zelfs als de Rabobank (waarvan het NOS-Journaal stelt dat onze bank voor een klein deel “in handen” zou zijn) gewone aandelen Triodos Bank in bezit zou hebben, dan nog zou dit niet de suggestieve vraag legitimeren “hoe onafhankelijk wij eigenlijk zijn”. Dan zou er sprake moeten zijn van een meerderheidsbelang van minimaal 50,1% en stemrecht. Maar de mogelijkheid van een dergelijk groot belang is door onze bijzondere rechtsvorm nu juist expliciet uitgesloten. Dit wist de NOS, omdat zij kort voor de uitzending navraag bij ons hierover hebben gedaan. Wij hebben de NOS gevraagd de foutieve berichtgeving te rectificeren.’
Die rectificatie is niet terug te vinden in de ‘herstelrubriek’ op de website van de NOS. Wel verscheen daar op woensdagmorgen het artikel ‘Van bank overstappen: doen we het ook echt?’, met onder meer de volgende inhoud:
‘Het rommelt in bankenland. Na de flinke salarisverhogingen voor de top van ING en ABN Amro, geeft in onze poll zo’n 40 procent van de mensen aan een andere bank te zoeken. En op de Facebook-pagina van Ik Stap Over Van Bank Week, een actie van Rutger Bregman van De Correspondent, hebben inmiddels meer dan 4000 mensen aangegeven dat ze een nieuwe rekening gaan openen.

Uit een enquête van het consumentenprogramma Kassa van begin april blijkt dat vooral klanten van de ING, ABN Amro en Rabobank weg willen bij hun bank. Zij hebben hun oog laten vallen op Triodos, ASN Bank en Regiobank.

Maar... doen we het ook echt?

Veel mensen zéggen dat ze overstappen, maar hoeveel dat ook daadwerkelijk doen, is onduidelijk. Uit de meest recente cijfers van Betaalvereniging Nederland blijkt dat vooral in 2014 veel mensen van bank wisselden (waarvan 85 procent particulieren). De vraag is of het écht veel is want die 110.000 overstappers zijn goed voor slechts een half procent van de 22 miljoen bankrekeningen in Nederland.

ASN Bank, Knab, Triodos en ING zeggen dat zij de afgelopen maand flink veel nieuwe klanten hebben mogen verwelkomen. Rabobank kan dat op dit moment niet zeggen. “Je wint wat klanten en je verliest wat klanten”, zegt een woordvoerder. “Op het totaal aantal klanten zijn deze getallen beperkt.”

De grote banken willen geen cijfers geven, dus de precieze verschuivingen blijven nog onduidelijk. ABN Amro zegt uit principe helemaal geen mededelingen te doen over het aantal overstappers.

Dan rest nog de vraag: overstappen, heeft dat wel zin? In Nederland zijn er niet heel veel banken en de kleinere banken zijn vaak weer een onderdeel van de grotere spelers. Het is dus maar de vraag of je echt beter af bent.

“Ik wil niet claimen dat er in Nederland een perfecte bank bestaat, maar ik denk wel dat er voor veel Nederlanders een beter, eerlijker en duurzamer alternatief is”, zegt Rutger Bregman van de Correspondent. “Zo zijn er gewoon banken die niet aan bonussen doen, interessant als je heel erg tegen bonussen bent. En als je tegen slavenarbeid of kernwapens bent, kan je terecht bij banken die daar niet aan doen.”

Voor meer informatie daarover kan je de Eerlijke Bankwijzer checken.’
Op 6 maart maakte Antroz melding van ‘Voortgang verbetertrajecten Huize Valckenbosch en Leendert Meeshuis’:
‘Zoals bekend zijn Huize Valckenbosch en Leendert Meeshuis vorig jaar juli door de Inspectie voor de Gezondheidszorg onder verscherpt toezicht gesteld. In januari jongstleden heeft de Inspectie beide vestigingen bezocht om de stand van zaken te beoordelen.

De Inspectie heeft vertrouwen in de voortgang van het verbeterproces op de beide locaties, maar constateert dat er meer tijd nodig is om de achterstanden in te lopen en de kwaliteit helemaal op orde te krijgen.

De Antroz vestigingen zijn vorig jaar september aangehaakt bij het project Zorgzaam Warande, waarmee de Warande vestigingen in 2012 begonnen zijn. Het doel is om de zorg een stuk verder te professionaliseren. De laatste jaren is de zorgzwaarte van bewoners sterk gestegen en dit vraagt om een methodische aanpak van de zorg, het vastleggen van gegevens, het duidelijk afbakenen van verantwoordelijkheden en het nauwkeurig en gedisciplineerd opvolgen van afspraken en protocollen.

De Inspectie ziet in beide vestigingen een duidelijke cultuurverbetering. Er zijn aanzienlijke verbeteringen op het gebied van de kwaliteit van zorg geconstateerd. Er zijn nog een aantal aandachtspunten en daarom wordt het toezicht voor Huize Valckenbosch met 4 en voor Leendert Meeshuis met 6 maanden verlengd.

De komende maanden wordt per vestiging een gericht programma van verbeteringen uitgevoerd. De voortgang wordt gevolgd door een Stuurgroep (Kwaliteit en Veiligheid Antroz).

Verder zullen 30 bewoners van Leendert Meeshuis in de komende periode verhuizen naar Verpleeghotel Bovenwegen.

Wij hebben er alle vertrouwen in dat met deze maatregelen de nog resterende verbeterpunten binnen de verlengingstermijnen gerealiseerd kunnen worden.’
‘Op 15 april jl. is de somatische afdeling van Leendert Meeshuis verhuisd naar Verpleeghotel Bovenwegen in Zeist. Daar is een volledig opnieuw ingerichte afdeling betrokken die de naam “Eva Mees” heeft gekregen. Eva Mees (1925-2011) was de grondlegster van de kunstzinnige therapie in Nederland.

Afdeling Eva Mees is ingebed in de somatische verpleeghuiszorg die Verpleeghotel Bovenwegen biedt. Dit is een van de uitkomsten van de verregaande samenwerking tussen de stichtingen Antroz en Warande. De antroposofische gezichtspunten en de vertaling ervan in o.a. therapieën en activiteiten, zijn gecontinueerd vanuit de directe verbinding met Leendert Meeshuis.

Alle bewoners van afdeling Eva Mees hebben nu een eigen kamer. De eigen kamer wordt nu op korte termijn ook voor alle andere bewoners in Leendert Meeshuis gerealiseerd.’
In januari verscheen bij Uitgeverij Christofoor van Adriaan Bekman het volumineuze boek ‘Bezieling, filosofie van het georganiseerde leven’:
‘Adriaan Bekman verkent fundamentele levensvragen omtrent onze oorsprong, onze ziel en onze vrijheid. Deze verkenning voltrekt zich stap voor stap. Bronnen van 2500 jaar filosofie worden aangeboord. Daarna worden deze vragen verkend in verbinding met ons huidige georganiseerde bestaan. Dit levert een uniek boek op, een boek dat met zijn rijke inhoud de lezer uitdaagt deze vragen mee te verkennen en te doorgronden. We zijn na 2500 jaar bij onszelf aangekomen. We hebben de allesomvattende natuurlijke verbinding met de schepping verloren als de basis van ons bestaan en zijn in een eenzaam bestaan terechtgekomen, in een veelheid van georganiseerde gemeenschappen. We gaan nu de volgende 2500 jaar op weg naar de ander. We leren lezen hoe de ander als mens zich tot zichzelf en tot mij verhoudt. We leren oog en oor te krijgen voor de vraag van de ander, de ander in het spel te brengen, de diepste gronden van de ander te doorschouwen en vooral te leren zien wat achter die ander staat in een kosmisch/natuurlijk perspectief en in een wereldwijde menselijke lotsverbondenheid. We gaan op weg om vanuit individuele vrijheid tot een mensengemeenschap te komen die moreel is en verbonden met de bron van zingeving. Een veeleisende weg, een worsteling, een avontuur!

Prijs € 35,00, 1e druk, gebonden, 17x23cm, 544 blz, ISBN: 9789060387399’
Op de website van de Vrije Universiteit in Amsterdam lees ik bij de Faculteit der Sociale Wetenschappen:
‘8 mei 2015
Promotie Janine Verdonk

Locatie: Aula
Tijd: 13.45 uur

De titel van het proefschrift: De antroposofische orde: Religieus individualisme, gemeenschapsleven en maatschappelijke participatie in de antroposofische beweging in Nederland.

Promotor: Prof.dr. Anton van Harskamp, copromotoren zijn: prof.dr. A.F. Droogers en dr. P.G.A. Versteeg (VU-SCA).’
Elders op de website verneem ik meer over deze promotie:
‘Antroposofen zijn gericht op het individuele zelf. Tegelijkertijd hebben ze een sterk ontwikkeld gemeenschapsleven. Is deze tegenstelling een schijnbare? Hoe gaat “religieus individualisme”, zoals antroposofen dat beleven en praktiseren, samen met maatschappelijke betrokkenheid, gemeenschapsleven en moraliteit? Die vraag staat centraal in het promotieonderzoek van Janine Verdonk.

Tot op heden is er weinig sociaalwetenschappelijk onderzoek gedaan naar antroposofen in Nederland. Verdonk geeft inzage in de antroposofische cultuur. Ze laat zien hoe het huidige antroposofische spreken, denken en handelen gegrond is in de tijd waarin de antroposofische beweging is ontstaan, de roerige periode rond het jaar 1900. “De late 19e eeuw was een tijd waarin mensen naarstig op zoek waren naar nieuwe modellen om de sterk veranderde sociale werkelijkheid te begrijpen. De antroposofie was zo’n model,” vertelt Verdonk. De titel van de dissertatie, “De antroposofische orde”, heeft betrekking op deze manier van spreken, denken, en handelen van antroposofen en op de uit het verleden voortkomende structuur achter dit spreken.

Verdonk is twintig jaar betrokken geweest bij de antroposofische beweging: eerst als moeder van Vrije Schoolleerlingen, daarna als onderzoeker. Voor haar onderzoek heeft ze bijeenkomsten van de beweging bijgewoond, meegedaan aan oefeningen en praktijken, antroposofen geïnterviewd en literatuuronderzoek gedaan.

Het proefschrift verschijnt bij de VU Uitgeverij onder de titel “De antroposofische orde, Geestverwanten van Rudolf Steiner in Nederland”.’
De Vereniging van vrijescholen laat vandaag over de ‘Verkiezing Leraar van het Jaar 2015’ weten:
‘Tot en met vrijdag 1 mei aanstaande kunnen leraren, schoolleiders, onderwijs(ondersteunend) personeel, maar ook leerlingen en ouders hun favoriete leraar aanmelden voor de Verkiezing Leraar van het Jaar 2015. Uit alle aanmeldingen kiest een vakjury de uiteindelijke winnaars uit het basisonderwijs, speciaal (basis)onderwijs, voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs. De winnaars worden rond de Dag van de Leraar (Worlds Teachers’ Day, 5 oktober 2015) bekendgemaakt.

Wil jij jouw leraar nomineren voor Leraar van het Jaar 2015, meld hem of haar dan voor 1 mei aan via www.deleraarvanhetjaar.nl

Positief imago

De verkiezing Leraar van het Jaar is een initiatief van de Onderwijscoöperatie, dat jaarlijks leerlingen, ouders, schoolleiders en leraren oproept hun favoriete leraar op te geven. De verkiezing draagt bij aan een positief imago en het bespreekbaar maken van kwaliteit in de beroepsgroep en is onderdeel van de activiteiten in het kader van de Dag van de Leraar.

Bekroning voor vakmanschap!

Doelstelling van de verkiezing Leraar van het Jaar is kwaliteiten van leraren in het basisonderwijs, voortgezet onderwijs, speciaal onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs zichtbaar en bespreekbaar te maken en het leraarschap op een positieve manier in beeld te brengen. De verkiezing van de Leraar van het Jaar richt zich daarom op die leraren die in staat zijn hun omgeving te overtuigen van hun kwaliteiten, die hierover in gesprek durven en kunnen gaan en die weten te inspireren. De titel “Leraar van het Jaar” is dan ook een erkenning voor het vakmanschap van vier individuele leraren, maar tegelijkertijd ook voor de beroepsgroep als geheel.’
Brancheorganisatie Bionext kwam gisteren met het bericht dat ‘Bionext bij RTL 4 over groeiende concurrentie biowinkels’ is (waarbij er in de eerste zin natuurlijk een reportage wordt bedoeld):
‘Vandaag maakt RTL4 een rapportage over de groei van biologisch en de toenemende concurrentie met de retail en tussen biowinkels onderling. Bionext-directeur Bavo van den Idsert is geïnterviewd over de groei van biologisch in de afgelopen vijf jaar. In die periode zijn de consumentenbestedingen aan biologische voeding verdubbeld, zijn er 40 gespecialiseerd biowinkels bijgekomen en was een forse toename te zien in de totale omzet van alle biowinkels tezamen.

De verwachting van Bionext is dat biologisch dit jaar met meer dan 10% groeit. Tegelijkertijd neemt de onderlinge concurrentie in deze groeimarkt toe. Tussen de biowinkels en de retail en tussen de biowinkels en franchiseorganisaties onderling. Komt de zelfstandige winkelier onder druk te staan, vraagt RTL zich af? “Natuurlijk geeft dit extra druk en nieuwe uitdagingen”, antwoordt Bavo van den Idsert van Bionext op deze vraag, “maar de grootste biowinkel van Nederland, Gimsel Rotterdam, bewijst dat een zelfstandige ondernemer goed stand kan houden bij toenemende concurrentie van zowel franchiseorganisaties als retail.”

Het item wordt vanavond of morgen uitgezonden in het RTL Nieuws om 19.30 uur.’
Gisteren schreef men er ook ‘HollandBio doet zijn naam geen eer aan’:
‘Twee recente artikelen over octrooi op voedsel in het Financieel Dagblad laten goed zien waar het de biotechbedrijven om gaat: monopolie en euro’s. Biotechbedrijven die zijn aangesloten bij HollandBio – een zeer misleidende naam – “...maken zich grote zorgen over het voornemen van staatssecretaris Sharon Dijksma van Landbouw om het octrooirecht op plantenveredeling te beperken.” Waarom? “Ze vrezen dat hun investeringen verloren gaan als Dijksma erin slaagt het octrooirecht open te breken ten gunste van kleine veredelingsbedrijven.” Hier wordt door veel mensen anders over gedacht, want Dijksma kan krijgt brede steun in de Tweede Kamer.

Met octrooien kunnen bedrijven zich eigenschappen van planten en zaden toe-eigenen. Vooral agrochemische bedrijven als Syngenta en Monsanto zien daar big business in en creëren op deze manier een monopoliepositie. Het gaat al lang niet meer alleen om gentech-gewassen, ook op klassiek veredelde gewassen worden steeds vaker octrooien aangevraagd. Een ontwikkeling waarover veel wetenschappers, politici, veredelaars, telers en burgers zich zorgen maken.

Bionext vindt octrooi op leven onethisch. Bovendien belemmeren octrooien de innovatie, omdat het plantaardig materiaal dan niet meer vrij beschikbaar is voor veredelaars. Daarmee zal de diversiteit aan rassen voor onze voedselproductie afnemen. Dat leidt tot minder keuze voor boeren en consumenten en brengt uiteindelijk de voedselzekerheid en agro-biodiversiteit in gevaar.

Wilt u ook wat doen? Procedeer nu mee tegen octrooi op leven!
– Maak online een gift over: klik hier. Alle beetjes helpen. Bionext heeft de ANBI-status: uw gift is dus aftrekbaar voor de inkomstenbelasting.
– Breng de actie onder de aandacht via Twitter en Facebook. Vermeld daarbij: #hartvoorbiodiversiteit.
– Onderteken de petitie! (net als ruim 17 duizend andere mensen). Lees meer.
Gisteren bracht weekblad ‹Das Goetheanum› op Facebook nieuws van Michaela Glöckler over de ‘Medizinische Sektion’, namelijk ‘Matthias Girke wird neuer Leiter’:
‘Bis zum 12. April haben wir aus 21 Ländern 182 individuelle Zuschriften zur Leitungsnachfolge bekommen, neben ungezählten mündlichen Stellungnahmen. Das Ergebnis ist erfreulich einhellig. Auch diejenigen, die sich für die Nachfolge einen jüngeren Menschen wünschen würden, eine Frau, einen sichtbar mehr esoterisch orientierten Repräsentanten oder aber einen Nicht-Deutschen, einen Nicht-Arzt oder anstelle einer Einzelpersönlichkeit ein international zusammengesetztes Leitungskollegium, haben betont, dass sie die vorgeschlagene Leitungsnachfolge durchaus befürworten. Auf dieser Grundlage hat nun das Hochschulkollegium einmütig die Berufung von Matthias Girke in die Leitung der Medizinischen Sektion ab Michaeli 2016 ausgesprochen. Damit wurde auch der Vorschlag des IKAM-Kollegiums angenommen, verbunden mit der ausdrücklichen Bitte von Matthias Girke, dass Georg Soldner als stellvertretender Sektionsleiter einen Teil der Aufgaben operativ übernehmen wird.’
Het Goetheanum heeft nu eindelijk het communicatiemiddel video ontdekt en past dat om te beginnen toe bij de sectie voor sociale wetenschappen. Dit werd gepubliceerd op 26 maart 2015, ‘Sozialkunst – Seminare am Goetheanum’:
‘Zu erleben, dass ich als Zeitgenosse die Möglichkeit habe, die Welt mitzugestalten, ist eine der wichtigsten Entdeckungen, die ich im Leben machen kann.’

Op 21 april werd ‘Mensch und Organisation’ gepubliceerd:
‘Eine Begegnung von Menschen mit Führungsverantwortung.’

In beide video’s komen bekende mensen kort voor de camera. Het is maar een begin, want het kan allemaal nog veel meer uitgenut worden. De ‘Freie Hochschule Stuttgart – Seminar für Waldorfpädagogik’ bericht vandaag dat een ‘Neues Buch über Spiritualität in der Pädagogik wird veröffentlicht. Diskussionsbeiträge zur Bedeutung spiritueller Erfahrungen in den Lebenswelten von Kindern und Jugendlichen’:
‘Spiritualität – ein relevanter Themenbereich für die Pädagogik? Spirituelle Erfahrungen können eine wesentliche Bedeutung in Bildungs- und Erziehungsprozessen haben. Zu diesem Thema erscheint ein neues Buch mit dem Titel “Spiritualität in Lebensbereichen der Pädagogik: Diskussionsbeiträge zur Bedeutung spiritueller Erfahrungen in den Lebenswelten von Kindern und Jugendlichen”. Herausgeber sind Dr. disc. pol. Peter Loebell, Professor an der Freien Hochschule und Dr. rer. nat. Peter Buck, der eine Professur am Institut für Sachunterricht der PH Heidelberg inne hatte.

Die Autoren setzen sich mit Phänomenen von Spiritualität in Bildungs- und Erziehungsprozessen auseinander; sie untersuchen, wie das Thema in unterschiedlichen Bereichen der Forschung und Praxis bisher bearbeitet wurde und diskutieren neue Zugänge zu diesen Fragen. Damit wird eine Gegenposition zu einer Pädagogik der standardisierten Messung formuliert. Spirituelle Erfahrungen führen offenbar zu einem erhöhten Verantwortungsgefühl für den Umgang mit den eigenen Erkenntnissen.

Spiritualität in Lebensbereichen der Pädagogik: Diskussionsbeiträge zur Bedeutung spiritueller Erfahrungen in den Lebenswelten von Kindern und Jugendlichen
Budrich-Verlag Leverkusen-Opladen. ISBN 978-3-8474-0634-1: 39,90 € auch als eBook: 978-3-8474-0804-8

Die Freie Hochschule Stuttgart

Die Freie Hochschule Stuttgart – Seminar für Waldorfpädagogik, arbeitet im Rahmen des Bundes der Freien Waldorfschulen, dem Dachverband der 234 deutschen Waldorfschulen. In den derzeit sechs akkreditierten Bachelor- und Masterstudiengängen werden ca. 300 Studenten zu Waldorfklassen-, Fach- oder Oberstufenlehrer/-innen ausgebildet.’
De Universität Witten/Herdecke publiceerde gisteren het bericht ‘Wie geht es weiter mit der Universität?’
‘Philip Kovce und Birger P. Priddat veröffentlichen den Sammelband “Die Aufgabe der Bildung”

Die Zukunft der Universität ist offener denn je. Immer mehr Studierende strömen an die Hochschulen. Doch was erwartet sie dort? Und was sollte sie dort erwarten? Eine Zertifizierungsagentur? Eine fundierte Vorbereitung auf das Erwerbsleben? Die Bildung der eigenen Persönlichkeit? Birger P. Priddat, Professor für Volkswirtschaftslehre und Philosophie an der Uni Witten/Herdecke, und Philip Kovce, UW/H-Alumnus und freier Autor, haben einen Sammelband ediert, der 20 Akademiker diese Fragen beantworten lässt. Zu den Autoren zählen der Literaturwissenschaftler George Steiner, der Philosoph Peter Sloterdijk, der Neurowissenschaftler Gerald Hüther sowie der Unternehmer Götz W. Werner.

“Wer über die Zukunft der Gesellschaft reden will, der muss über die Zukunft der Bildung sprechen”, so Philip Kovce, der Wirtschafswissenschaften, Philosophie, Kulturreflexion und kulturelle Praxis an der UW/H studierte. Gemeinsam mit Birger P. Priddat lud er die Autoren ein, ihre Vorstellungen von der Zukunft der Universität essayistisch darzustellen. “Entstanden ist ein Band, der so unterschiedliche Gesichtspunkte enthält, dass er die Zerrissenheit der Universität auf den Punkt bringt”, so Priddat. Es sei nicht sicher, dass derjenige, der sich bilden und nicht bloß ausbilden wolle, in Zukunft an der Universität noch richtig aufgeboben sei.

So unterschiedlich die 18 Beiträge des Bandes auch sind, eines verbindet sie dennoch: die Freude an Fragen der Bildung. “Die Bildungsfrage lässt niemanden kalt”, so Kovce, “sie betrifft jeden einzelnen Menschen”. Insofern liefern sich die Autoren des Sammelbandes auch kein theoretisches Wettrüsten, sondern sie schreiben persönlich und prägnant, was sie sich für die Zukunft der Universität wünschen. “Wir kennen es von der UW/H: Nur im permanenten Gespräch gelingt die Vergewisserung über die eigene Zukunft”, so Priddat. Deshalb sei der Band auch ein Aufruf, nicht aufzuhören, über die Zukunft der Universität zu fantasieren, so Kovce. “Fantasie ist das Einzige, was hilft, den Einfältigkeiten des Alltags immer wieder zu entkommen.” Die Beiträge dieses Sammelbandes zeugen davon.

Konstantin Sakkas: Die Bologna-Reform und die Geisteswissenschaften/ Salvatore Lavecchia: Für eine Zukunft der Geisteswissenschaften/ Stefan Brotbeck: Lichthöfe des Möglichen. Miniaturen zur Bildungskultur/ Wolf Dieter Enkelmann: Zur Geisterstunde. Die Träume der Vernunft/ Jochen Hörisch: Das Geld der Wissenschaft/ Götz W. Werner, André Presse: Wirtschaft als Wissenschaft?

Konrad Paul Liessmann: Das Kloster. Über die Zukunft der Universität/ Dirk Baecker: Wer hat Angst vor Hegel?/ Martin Seel: Eine republikanische Idee der Universität/ Birger P. Priddat: Über die Erfindung der Universität als Universität/ Ekkehard Kappler: Wieso, weshalb, warum? Wer nicht fragt, bleibt dumm/ Sascha Liebermann, Thomas Loer: Erforschung der Welt und Befreiung des Geistes/
George Steiner: Für ein Kerncurriculum aus Mathematik, Musik, Architektur und Genetik/ Jörn Rüsen: Studium humanum. Plädoyer für Bildung/ Claus Otto Scharmer: Die Universität als Ort der Erneuerung/ Gerald Hüther: Der überholte Einzelkämpfer. Wie die Universitäten umlernen müssen/ Christoph Markschies: Was von Humboldt noch zu lernen ist/ Peter Sloterdijk: Prüfungszeiten. Zur Transformation des Subjekts und seiner Hochschule

Philip Kovce, Birger P. Priddat (Hg.), Die Aufgabe der Bildung. Aussichten der Universität
Metropolis Verlag, Marburg 2015, 258 Seiten, 24,80 Euro. www.metropolis-verlag.de/die-aufgabe-der-bildung/1047/book.do
Weitere Informationen bei Prof. Dr. Birger P. Priddat, 02302/926-584 (Sekr.), birger.priddat@uni-wh.de

Über uns:

Die Universität Witten/Herdecke (UW/H) nimmt seit ihrer Gründung 1982 eine Vorreiterrolle in der deutschen Bildungslandschaft ein: Als Modelluniversität mit rund 2.100 Studierenden in den Bereichen Gesundheit, Wirtschaft und Kultur steht die UW/H für eine Reform der klassischen Alma Mater. Wissensvermittlung geht an der UW/H immer Hand in Hand mit Werteorientierung und Persönlichkeitsentwicklung.

Witten wirkt. In Forschung, Lehre und Gesellschaft.’
In maart verscheen bij maandblad ‘Erziehungskunst’ op de website het artikel ‘Gibt es eine anthroposophische Hochschulbildung? Fragen an das Selbstverständnis der Alanus Hochschule’:
‘Nur um als Hochschule gelten zu dürfen, verzichtet die Alanus Hochschule auf das Attribut »anthroposophisch« in ihrem Antrag zur Förderung einer Professur für Waldorfpädagogik: »Die Alanus Hochschule ist keine anthroposophische Hochschule, und zwar aus dem Grund, dass Institutionen, zumal wenn sie im Hochschulkontext tätig sind, keine Weltanschauung besitzen sollen. Ausgenommen sind dezidierte Bekenntnisschulen bzw. -hochschulen, zu denen sich die Alanus Hochschule nicht zählt.«

Der Antrag wurde von der Mitgliederversammlung des Bundes der Freien Waldorfschulen am 21./22. November 2014 bewilligt.Die zitierte Aussage unterstellt dreierlei: 1. dass es möglich ist, eine Hochschule ohne Weltanschauung zu betreiben, 2. dass Weltanschauungen notgedrungen Bekenntnisse sind, 3. dass die Anthroposophie ein Bekenntnis im Sinne einer Konfession ist.

All diese Voraussetzungen sind unzutreffend. Die weltanschauliche Neutralität ist selbst eine Weltanschauung oder Ausdruck einer Weltanschauung. Weltanschauungen müssen keine Bekenntnisse sein. Anthroposophie ist kein Bekenntnis, sondern eine Wissenschaft.

Darüber hinaus kann eine Institution weder eine Weltanschauung besitzen, noch weltanschauungsfrei sein. Die Frage ist, ob ihr Lehrkörper sich zu einer Weltanschauung bekennt oder nicht, oder ob die Konstitution der betreffenden Hochschule ein solches Bekenntnis verlangt. Dass Bekenntnisse Weltanschauungen sind, ist nicht bestreitbar, wohl aber, dass Weltanschauungen notgedrungen Bekenntnisse sein müssen. Eine wissenschaftliche Weltanschauung ist kein Bekenntnis, sondern eine Art, die Welt anzuschauen. Wenn also die Anthroposophie eine Wissenschaft ist, muss sie nicht zwingend ein Bekenntnis sein.

In den Diskussionen zur Frage, ob Waldorfschulen Weltanschauungsschulen seien oder nicht, die Ende der 1980er, Anfang der 1990er Jahre geführt wurden, konnte nachgewiesen werden, dass Waldorfschulen Schulen »besonderer pädagogischer Prägung« sind, aber keine Weltanschauungsschulen (Stefan Leber, Weltanschauung, Ideologie und Schulwesen. Ist die Waldorfschule eine Weltanschauungsschule?, Stuttgart 1989; siehe auch: Lorenzo Ravagli, Pädagogik und Erkenntnistheorie. Auseinandersetzungen um die Grundlagen der Waldorfpädagogik, Stuttgart 1993). Ebenso konnte herausgearbeitet werden, dass es sehr wohl möglich ist, dass die Unterrichtenden eine Weltanschauung besitzen, ohne die Unterrichteten damit – implizit oder explizit – zu indoktrinieren.

Warum kann eine Hochschule im Waldorfkontext nicht ebenso eine Hochschule besonderer (hochschul-)pädagogischer Prägung sein? Fordern die in Deutschland geltenden Zulassungsbedingungen zwingend ein Bekenntnis zur Weltanschauungsfreiheit – was immer man darunter verstehen mag – damit eine Hochschule staatlich akkreditiert werden kann?

Wir fragen Jost Schieren, Professor für Waldorfpädagogik, und Wolf-Ulrich Klünker, Professor für Antroposophie, beide an der Alanus-Hochschule.

Jost Schieren: Es gibt sogenannte »Bekenntnis«-Hochschulen, das sind wesentlich Hochschulen in kirchlicher Trägerschaft. In einer Veröffentlichung des Wissenschaftsrates zu den grundlegenden Voraussetzungen für die Gründung bekenntnisgebundener Hochschulen heißt es: »Für die Errichtung einer solchen Hochschule wird prinzipiell vorausgesetzt, dass (1) die Mitglieder der im Hintergrund stehenden Religionsgemeinschaft religiöse Überzeugungen und Werte teilen, die einer theologischen Betrachtung nach wissenschaftlichen Kriterien zugänglich sind.

Darüber hinaus muss eine bekenntnisgebundene Hochschule (2) den Grundsätzen der Wissenschaftlichkeit genügen (z.B. in Methodenanwendung, Mitteilbarkeit und Nachprüfbarkeit von Inhalten sowie Auseinandersetzung mit tradierten oder vorherrschenden Lehrmeinungen und alternativen Auffassungen) und (3) im Vergleich zu entsprechenden staatlichen Einrichtungen gleichwertige Bildungsangebote vorhalten.«

Von dieser Art Hochschulen wollen wir die Alanus Hochschule abgrenzen, indem wir Anthroposophie, die auch nach meinem Verständnis eine Wissenschaft oder ein methodischer Erkenntnisweg ist, eben nicht zu einem »Bekenntnis« machen.

Man wird nicht bestreiten können, dass sie von vielen Anthroposophen als Bekenntnis behandelt wird und dass dies auch ein Grund dafür ist, dass Anthroposophie in der Öffentlichkeit eher als weltanschauliches Bekenntnis und eben nicht als Erkenntnisweg begriffen wird. Dies ist eine Haltungsfrage und es kann nur allzu leicht sein, dass durch eine ungenaue Darstellung genau dieser »falsche« Bekenntnischarakter evoziert wird.

Weltanschauungsneutralität ist auch nach meinem Verständnis nicht leistbar. An der Alanus Hochschule wollen und können wir dies nicht erreichen. Was wir anstreben, ist, dass es eine Hochschuleinrichtung in Deutschland gibt, an der auch Anthroposophie beforscht und gelehrt werden kann. Das ist schon ein Alleinstellungsmerkmal.

Wichtig ist uns dabei, dass dies – um eben auch den Bekenntnischarakter zu vermeiden – in einem möglichst pluralen Kontext geschehen kann, das heißt, es gibt waldorf- und anthroposophiebezogene Professuren an der Alanus-Hochschule und Professuren, die andere Forschungs- und Lehrakzente vertreten.

Dies ist für den internen Diskurs und insbesondere für die Studierenden sehr wichtig. Die Studierenden können dadurch ein breites Spektrum wahrnehmen und können, wenn sie es wünschen, sich auch vertieft mit Anthroposophie auseinandersetzen. Interessant ist, dass auf diese Weise Studierende biographisch an ihrer Hochschule eine »Erst«-Begegnung mit der Anthroposophie haben können. An allen anderen anthroposophisch geprägten Einrichtungen muss ja schon eine Vorentscheidung stattfinden, wenn man dort studieren will. Ich habe den Eindruck, dass die Alanus Hochschule auf Grund dieser Tatsache ein Ort ist, an den »bestimmte« Studierende kommen, die vielleicht woanders nicht studieren würden. Umgekehrt gilt dies natürlich ebenso.

Erziehungskunst: Wie ist es möglich, an einer »weltanschauungsfreien« Hochschule Lehrstühle für Waldorfpädagogik oder die Erkenntnisgrundlagen der Anthroposophie einzurichten, wenn es sich bei diesen – zumal nach dem Selbstverständnis der Alanus Hochschule – um Bekenntnisse handelt? Soll damit die Quadratur des Kreises ermöglicht werden, an einer staatlich anerkannten, dem Vernehmen nach bekenntnisfreien Hochschule die bekenntnisfreie Lehre eines Bekenntnisses zu etablieren?

Wolf-Ulrich Klünker: Es handelt sich bei meiner Tätigkeit an der Alanus Hochschule um eine Professur für Philosophie und Erkenntnisgrundlagen der Anthroposophie; vermutlich in der Tat die erste mit einer derart direkt auch auf die Anthroposophie bezogenen Denomination. Das halte ich im Hinblick auf die genuine Wissenschaftlichkeit der Anthroposophie schon für bemerkenswert, denn darin kommt zum Ausdruck, dass Anthroposophie als Geisteswissenschaft direkt – also ohne irgendwelche weltanschauliche Voraussetzungen – in den wissenschaftlichen Diskurs eintreten kann. So hat Rudolf Steiner die Anthroposophie letztlich auch verstanden; zeitbedingt war er allerdings tatsächlich in die Weltanschauungsfrage involviert. Diese historisch kontingente Debatte muss uns nicht mehr tangieren – außer eben als historischer Kontext der Entstehung von Anthroposophie.

Zur Problematik oder sogar Tragik der Entwicklung von Anthroposophie gehört, dass ihre unmittelbare Wissenschaftlichkeit weder von Steiners Umgebung noch in der späteren anthroposophischen Bewegung zureichend bemerkt und aktualisiert werden konnte.’
Tot slot van vandaag een bericht van de website ‘Themen der Zeit’ van Michael Mentzel, die op 19 april aandacht schonk aan ‘Gertrud Schmied-Hamburger gestorben’, door middel van ‘Ein Nachruf von Wolfgang Voegele’:
‘In den Nachmittagsstunden des Karfreitag verstarb in Zürich im Alters- und Pflegeheim Birkenrain Frau Gertrud Schmied-Hamburger im 94. Lebensjahr. Mit ihr ging eine der letzten Persönlichkeiten von uns, die noch persönliche Erinnerungen an Rudolf Steiner und vor allem an seinen gehörlosen Bruder Gustav hatten. Rudolf Steiner selbst war es, der dem am 25. Dezember 1921 in Wien geborenen Mädchen den Namen “Gertrud Elisabeth” gab. “Trudl” wuchs in einem künstlerischen Milieu auf und war von ihrer Anlage her sehr eigenwillig und freiheitsliebend.

Sie besuchte die erste Wiener Waldorfschule bis zur deren Schließung 1938. Ihre Mutter, Hede Jahn-Hamburger (1885-1955) hatte als alleinerziehende Kunstgewerblerin in der Wiener Sezession und den “Wiener Werkstätten” mit Gustav Klimt zusammengearbeitet und war mit dem Jugendstilkünstler Richard Teschner und dem bekannten Fotografen Anton Josef Trcka eng befreundet. Etwa 1918 lernte die alleinerziehende Mutter Rudolf Steiner kennen, mit dem sie über Künstlerisches, Gesundheits- und Erziehungsfragen sprechen konnte. Gustav Steiner durfte seine letzten Jahre in der liebevollen Obhut der Familie Jahn-Hamburger auf dem großväterlichen Landgut in Gresten (Bezirk Scheibbs, Niederösterreich) verbringen.

2009 gab Frau Schmied-Hamburger ein längeres Interview mit ihren Erinnerungen an Rudolf, Marie und vor allem Gustav Steiner, aber auch an andere Persönlichkeiten in Wien und Dornach. Manches davon beruht auf Erzählungen ihrer Mutter. Ein Teil dieser Memoiren wurde 2012 als Sonderheft des “Birkenblatt”, der Hauszeitschrift des Alters- und Pflegeheims Birkenrain Zürich, herausgegeben (TdZ berichtete).

Dieses schön illustrierte Heft ist einsehbar auf www.birkenrain.ch oder kann bezogen werden durch sekretariat(at)birkenrain.ch

Labels

Over mij

Mijn foto
(Hilversum, 1960) – – Vanaf 2016 hoofdredacteur van ‘Motief, antroposofie in Nederland’, uitgave van de Antroposofische Vereniging in Nederland (redacteur 1999-2005 en 2014-2015) – – Vanaf 2016 redacteur van Antroposofie Magazine – – Vanaf 2007 redacteur van de Stichting Rudolf Steiner Vertalingen, die de Werken en voordrachten van Rudolf Steiner in het Nederlands uitgeeft – – 2012-2014 bestuurslid van de Antroposofische Vereniging in Nederland – – 2009-2013 redacteur van ‘De Digitale Verbreding’, het door de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders (NVAZ) uitgegeven online tijdschrift – – 2010-2012 lid hoofdredactie van ‘Stroom’, het kwartaaltijdschrift van Antroposana, de landelijke patiëntenvereniging voor antroposofische gezondheidszorg – – 1995-2006 redacteur van het ‘Tijdschrift voor Antroposofische Geneeskunst’ – – 1989-2001 redacteur van ‘de Sampo’, het tijdschrift voor heilpedagogie en sociaaltherapie, uitgegeven door het Heilpedagogisch Verbond

Mijn Facebookpagina

Translate

Volgers

Totaal aantal pageviews vanaf juni 2009

Populairste berichten van de afgelopen maand

Blogarchief

Verwante en aan te raden blogs en websites

Zoeken in deze weblog

Laatste reacties

Get this Recent Comments Widget
End of code

Gezamenlijke antroposofische agenda (in samenwerking met AntroVista)