Geest-oefenen

Ik kan natuurlijk net zo beginnen als een maand geleden, in ‘Tussenjaar’ op zondag 7 juni. Dat wil zeggen met nieuwsberichten van Motief op de website van de Antroposofische Vereniging in Nederland. ‘Michaëlweek voor jongeren eind september’ werd geplaatst op donderdag 18 juni:

‘Wat gebeurt er met de mens en de wereld waarin we leven? Wat wil de jonge generatie en hoe kunnen zij verbindingen leggen met hun herinneringen van verleden en dromen voor de toekomst, om in het heden constructief te kunnen zijn?

Van maandagmiddag 28 september tot vrijdagmiddag 2 oktober zal er een “Michaëlweek” plaatsvinden voor maximaal 450 jongeren. Locatie is het terrein van de camping De Paasheuvel in Vierhouten, omringd door de natuur van de Veluwe. De Michaëlweek is een initiatief van vier organisaties en komt voort uit de Michaëlweek die al jarenlang een bekend fenomeen is op de Vrijeschool Pabo (voorheen Hogeschool Helicon). Voor dit jaar komen de Antroposofische Vereniging, de Vrije Hogeschool en de Raphaëlstichting samen met de Vrijeschool Pabo aan Hogeschool Leiden tot een unieke samenwerking.

De praktische organisatie van de Michaëlweek ligt bij een grote groep studenten van de Vrijeschool Pabo en jongerenleden van de Antroposofische Vereniging. De dagelijkse leiding is in handen van Rik ten Cate, Stephan Jordan en Koen Gort.

Als een bijdrage in de kosten wordt iedere deelnemer een eigen bijdrage van €75 gevraagd. Daarvoor krijgen zij iedere dag drie, biologische, maaltijden. Van maandag tot en met vrijdag nemen ze deel aan een vol programma, met werkgroepen, sprekers en performers. Deze genodigden zullen een vergoeding krijgen. Daarnaast betalen ze voor de locatie: een prachtig terrein op de Veluwe.

Dit initiatief wordt financieel gesteund door verscheidene organisaties. Die steun is echter niet dekkend voor de totale kosten die gemaakt worden. Men is uitgekomen op een eigen bijdrage van vijftien euro per dag, vanuit het idee is dat deze voor iedereen betaalbaar is.’

Op maandag 29 juni werden maar liefst drie berichten tegelijk geplaatst, waarvan de laatste het meest brisant. Maar dit is eerst ‘Website Tom van Gelder over fenomenologie’:

‘In 2011 overleed Tom van Gelder. Hij was vanaf 2004 enkele jaren coördinator van de landbouwsectie van de Antroposofische Vereniging. Korte tijd voor zijn overlijden was hij begonnen met een website over fenomenologie. Dat gebeurde na circa 20 jaar les te hebben gegeven op de biologisch-dynamische land- en tuinbouw opleiding Warmonderhof in Dronten. Op zijn website is heel veel informatie te vinden over waarnemen, fenomenologie en mens en dier vanuit een antroposofisch gezichtspunt. Van Gelder wilde hetgeen hij in de loop van jaren had opgeschreven opnemen op een website, zodat meer mensen dan alleen de studenten van die opleiding er kennis van konden nemen. Het gaat om lesstof die hij in wisselwerking met de studenten had gemaakt.

In 2005 vertelde Tom van Gelder aan Motief, maandblad voor antroposofie: “Antroposofie is inzicht hebben in wat meer is dan alleen materie, in het geestelijke van de materie. Ik probeer mijn studenten bij te brengen hoe ze dit waar kunnen nemen. Ik stel hun vragen over leven en het levende: wat is dat? En is bewustzijn alleen uitdrukking van materie of is het meer dan dat? De grondlegger van de antroposofie, Rudolf Steiner, beschreef diverse methoden om het levende te leren waarnemen. Antroposofie geeft inzicht in en hulp aan bd-boeren hoe zij tot levenskrachtige voeding kunnen komen. De fysieke kant van deze levenskrachten uit zich in voeding onder meer in smaak, kleur en geur.”

Website AntroVista meldt dat het beheer van de website van Tom van Gelder in juni is overgedragen aan Stichting AntroVista. De oorspronkelijke site is daarbij gerestyled en aangepast aan de huidige techniek. De hele website is ook in het Engels te lezen.’

Dit is een bericht over een internationaal congres ‘Vier de bodem, vier het leven’:

‘Onder de vlag van Celebrating Soil! Celebrating Life! vond op 26 en 27 juni in Amsterdam een ontmoeting plaats van spirituele leiders, NGO-kopstukken, bedrijfsmensen en activisten. Onder hen auteur-activiste Vandana Shiva, Thabo Makgoba (aartsbisschop Zuid-Afrika), Ibrahim Abouleish (Sekem, Egypte), Volkert Engelsman (CEO Nature & More) en Joszi Smeets (directeur van de Youth Food Movement). De conferentie, in het kader van Het Jaar van de Bodem en de campagne Save Our Soils (Red Onze Bodems), speelde zich af in het Koninklijk Instituut voor de Tropen. Het Nederlandse bedrijf Nature & More nam het initiatief en organiseerde het geheel, met steun van FAO en IFOAM. Bekendheden als Julia Roberts en de Dalai Lama ondersteunden de actie. Tijdens het congres maakten de sprekers duidelijk dat klimaatdoelen en voedselzekerheid volstrekt onhaalbaar zijn zonder vruchtbare bodems. We verliezen bodems met een snelheid van 24 miljard ton per jaar, met een economische waarde van 1,5 biljoen euro.

Zaterdag 27 juni werd de Amsterdam Declaration gepresenteerd, een document waaraan de meeste aanwezige VIPS en 200 SOS-campagnepartners hun bijdrage leverden. Het manifest spreekt zich nadrukkelijk uit voor biologische en biodynamische landbouw. Beleidsmakers, regeringen, bedrijven en de maatschappij moeten deze en andere duurzame vormen van landbouw erkennen als een fundamentele oplossing voor biodiversiteit, klimaat en voedselzekerheid, aldus het manifest. Renate Künast, voormalig minister van landbouw in Duitsland, schreef: “We moeten zorgen dat bodems een centrale rol gaan spelen in internationale wetgeving en beleid.”

Volkert Engelsman, oprichter van Eosta / Nature & More en initiator van Save Our Soils, betoonde zich dankbaar en hoopvol: “Boeren die goed voor hun grond zorgen zijn de dokters van de toekomst. De consumenten zijn in dit verhaal de slapende reus. Alleen als zij besluiten om hun boodschappentas te vullen met producten van bodemvriendelijke landbouw, kan er iets veranderen. Het is hoopgevend dat jonge mensen het eens zijn dat biologische en duurzame landbouw de juiste weg is. Wij, de heersende generatie, moeten onze verantwoordelijkheid nemen.”’

Dat brisante bericht is ‘Lievegoed gered van faillissement’:

‘De website van Het Financieele Dagblad meldde zaterdag 27 juni dat zorginstelling Lievegoed is gered van een faillissement. Het bestuur heeft dat geschreven in een brief aan de ouders van cliënten. Twee weken eerder meldde het FD dat Lievegoed in financiële nood zat. Er vond overleg plaats met de banken en zorgverzekeraars of en hoe Lievegoed verder kon. De instelling verkeert al langere tijd in zwaar weer. Uit het laatste jaarverslag, over 2013, blijkt dat Lievegoed al eind 2013 de bankconvenanten schond. De omzetratio zakte toen tot onder de afgesproken 15%. Eind 2013 telde Lievegoed 25 vestigingen in en rond de vier grote steden en Breda.

Veel instellingen in de geestelijke gezondheidszorg hebben het moeilijk. Het aantal bedden moet volgens landelijke afspraken in snel tempo omlaag. Patiënten moeten meer zorg thuis krijgen en zo minder snel in een (dure) instelling terecht komen.

Een reddingsplan is opgesteld, zo schrijft nu het bestuur, waarbij verschillende partijen zijn betrokken. Daaronder banken en zorgverzekeraars. Het FD bericht verder: “In een persbericht meldt het bestuur alleen dat een ‘interne efficiencyslag’ onderdeel uitmaakt van het reorganisatieplan. De huisvesting wordt ‘meer gecentraliseerd’ en panden worden verkocht. In de overhead en bij het management komen arbeidsplaatsen te vervallen. Om hoeveel banen het gaat is niet duidelijk.

De antroposofische instelling had in 2014 al hard ingegrepen door het aantal bedden te reduceren en 27 van de 350 voltijds banen te schrappen. Maar al snel bleek dit niet genoeg.”’

Er is ook alweer een zomeruitgave van Motief, ‘Bekijk de laatste editie: Motief #194’:

‘Verbinding

Hoe geven antroposofen vorm aan hun gemeenschap? Een interview met Janine Verdonk. Zij deed met behulp van antropologie en sociologie onderzoek naar “geestverwanten van Rudolf Steiner in Nederland”.

Moed en kracht

Er wordt vandaag de dag veel gevraagd van jonge mensen. Tijdens de Michaëlweek wordt hen van 28 september tot en met 2 oktober de gelegenheid geboden om even “stil te staan” bij zichzelf en samen kracht op te doen. Daar is wel moed voor nodig!

Eerbied

De roep om meer respect klinkt steeds vaker. Helaas met betekenisinflatie tot gevolg. Heel anders is dit met eerbied, schrijft Désanne van Brederode. Eerbied is een vorm van dankbaarheid, zonder dat je enig idee hebt wie je zou moeten bedanken.

Zelfsturing

De mens heeft meerdere lagen in zich. Als je hiermee bewust kunt omgaan, krijg je een extra gevoel van vrijheid. Jaap van de Weg over de ontwikkeling van bewustzijn over het gebied van het onzichtbare, van de geest.

Inspiratie

Inspiratie is een bevleugelende zielsbeweging die leidt tot creatief scheppen of handelen. Intuïtie heeft meer het karakter van het plotselinge, heldere inzicht, het “weten van binnenuit”, schrijft Edward de Boer. Met een prachtig gedicht van Mathilde Santing.

Vreugde

Een essay van Jan Diek van Mansvelt over wezenlijkheid en wezens: vermoeiend, vermakelijk, vermenselijkt, verheffend en vermanend.

Oefening

Antroposofie is een oefenweg. Jaap Sijmons over de drie oproepen om te oefenen: “Oefen geest-herinneren”, “Oefen geest-bezinnen” en “Oefen geest-schouwen”, waarmee een intensieve inzet gevraagd wordt van concentratie, gevoelsbeleving en wilskracht.’

Nieuws is ook dat de website van de Bernard Lievegoed University niet meer actief is. Wel die van de Vrije Hogeschool. Die heeft ook een weblog, en daarop staat alleen dit bericht van 14 juni, getiteld ‘Blijft de Vrije Hogeschool dezelfde?’

‘De Vrije Hogeschool is geen gewone Hogeschool. Dat merk je aan de visie, de missie en de didactiek, dat merk je ook aan de intense betrokkenheid van oude en nieuwe studenten. Uitgangspunt van de Vrije Hogeschool is dat ieder mens een meer of minder vaag besef van zijn bestemming heeft. Er is iets in ons dat verwerkelijkt wil worden. Onze handelingen en onze keuzes kunnen ons daarbij helpen of ons juist belemmeren.

De laatste tijd komen veel studenten, nieuwe en oude, op ons af met de vraag of de Vrije Hogeschool nog wel dezelfde zal zijn als de legendarische school die zij kennen of waar zij van gehoord hebben.

De vraag is interessant, omdat het een vraag is naar het behoud van het goede, en een vraag naar het behoud van het verleden. Het is daarom een vraag naar de traditie en naar de mores van de Vrije Hogeschool. Bernard Lievegoed richtte de school op in 1971. De nieuwe Vrije Hogeschool gaat terug naar de oorspronkelijke inspiratie, waarin de lotsbepalende ontmoeting met de Ander een centrale rol speelt. Die Ander kan je werkelijke Ander zijn, maar ook de kant van jezelf die je niet kent, of de Natuur, het Vreemde of de Vreemdeling die mij een besef van mijn bestemming geeft.

Daaruit volgt de traditie en de mores van de Vrije Hogeschool. De Vrije Hogeschool is een ontmoetingsplaats, een broedplaats en een incubatieplek, maar bovenal is de Vrije Hogeschool een Vrijplaats waarin de maatschappij onderzoekt wat zij wil.

Dat onderzoek besteedt zij als het ware uit aan haar jongeren. En die uitbesteding heet Bildung. Alle bildung komt voort uit een ontmoeting. De ontmoeting met mijzelf, de ontmoeting met jou, de ontmoeting met de dingen, maar ook de ontmoeting met de grote gedachten en ideeën en kunstwerken in de wereld. Opleiden heeft dus alleen indirect te maken met de bemiddeling van waarheden, ervaringen, waarden en normen. Waarheden die zonder ontmoeting bemiddeld worden, zijn zonder meer geen waarheden waaraan we ons ontwikkelen, en die dus de naam bildung verdienen.

De vraag is dus niet: “blijft alles wel het zelfde” maar de vraag is: hoe heten we een nieuwe generatie studenten welkom op de Vrije Hogeschool? Met de stichting van de Vrije Hogeschool wilde Bernard Lievegoed namelijk niets meer of minder dan de sluimerende missie in de biografie van de enkeling vrij maken. De Vrije Hogeschool moet er volgens Lievegoed op gericht zijn om de mens als vrij initiatiefnemer te wekken. Deze opgave verricht de school niet in een isolement: alleen in een open en welwelwillend samenleven en samenwerken tussen mensen treedt de missie van de enkeling aan het licht. De nieuwe missie van de Vrije Hogeschool om sociale netwerken in de stad te bouwen is dan ook een gevolg is van de traditie, en een gevolg van het diepe besef dat de mens steeds minder in isolement leeft, maar verlangt naar “open systemen” waarin een ontmoeting plaats vindt, die hem helpt zich te verwerkelijken in de wereld.

In het Oriëntatiejaar komen steeds opnieuw studenten, wetenschappers, kunstenaars en ondernemers samen, om gemeenschappelijk de vragen te vinden die opwellen in de biografische ontmoeting tussen hen. Daarom kan geen enkel jaar op de Vrije Hogeschool hetzelfde zijn en is de Vrije Hogeschool meer dan ooit: traditie in verandering.

Wanneer worden scholen en universiteiten tot vrijplaatsen waarin de gemeenschap zich zelf vergewist van wat zij wil? Daarvoor is een omkering nodig. Het is niet de maatschappij die bepalen moet, hoe onze vrijplaatsen moeten worden ingericht, ook niet als die uit oud-studenten of oud-docenten bestaat. Het is omgekeerd. Het zijn de nieuwe studenten die bepalen zullen hoe de Vrije Hogeschool en hoe de maatschappij er uit moet zien. De maatschappij zal even moeten loslaten wat zij van de nieuwe studenten te verwachten, te verlangen en te eisen heeft. De nieuwe studenten zijn er niet om de behoeften van de volwassenen en jongvolwassenen die hen voor zijn gegaan, door te dragen of te realiseren. Zij volgen een eigen traject, en zijn zelf behoeders van een impuls, die wellicht nog aan het licht treden moet.

De Vrije Hogeschool heeft besloten haar vensters en deuren wijd te openen naar de wereld. Midden in de stad, op de Drift in Utrecht, wil zij opnieuw een ontmoetingsplek zijn. Ontmoeting met andere creatieve scheppende organisaties zoals de Michaëlsweek, de stichting Tafelboom, de Sint Maarten processie en onze meer dan 5000 alumni zal worden gezocht. Ontmoeting met jezelf, in de Ander in de wereld is het nieuwe trefwoord. Wij zullen, als kunstenaars, wetenschappers en ondernemers, ontmoetingen aan gaan met onze studenten, en zij met ons. Uit die ontmoeting Verrijst de Vrije Hogeschool.

Gerrie Strik’

Overigens is er nu ook een ‘Raad van Advies’ met daarop deze namen:

‘Prof. Dr. Cees Zwart (oud Rector Vrije Hogeschool & Emeritus Hoogleraar Erasmus Universiteit Rotterdam)
Prof. Mr. Jaap Sijmons (Universtiteit Utrecht)
Prof. Dr. Klaas van Egmond (Universiteit Utrecht)
Prof. Dr. Rosi Braidotti (Universiteit Utrecht)
Lector Mr. Eric van de Luytgaarden (Hogeschool Zuyd)
Onderzoeker Drs. Hanke Drop (Hogeschool Utrecht)
Kunstenaar Herman van Veen (Podiumkunstenaar)
Kunstenaar Koen Jantzen (De Noorderlingen)
Kunstenaar Herman Bartelds
Kunstenaar Rik ten Cate
Kunstenaar Selma Susanna
Kunstenaar Jos Groenier
Ondernemer Drs. Happy Megally (Anafora)
Ondernemer Drs. Rogier Boon (Fonk)
Ondernemer Drs. Dave Jongeneelen (Better Future)
Docent Drs. Erno Eskens (ISVW)
Rebecca Streng (oud student)
Daan de Jager (oud student)’

Sinds de vorige keer zijn er heel wat berichten bijgekomen op de website van de Vereniging van vrijescholen. Op 8 juni werd dit verslag van de ‘Landelijke ontmoetingsdag kleuterleidsters inspiratiebron’ geplaatst:

‘Op een regenachtig zaterdag in het weekend na hemelvaart kwamen vele kleuterleid(st)ers naar congrescentrum Antropia in Driebergen om zich bezig te houden met het thema “grenzen”. Kinderarts Dr. Schoorel gaf een interessante lezing over grenzen en zintuigontwikkeling bij jonge kinderen. Voor veel deelnemers was de ontmoetingsdag een inspiratiebron die voor stof tot nadenken zorgde.

Naast de lezing stonden drie werkgroepen op het programma: Lois Eijgenraam sprak over grenzen in de klas, Micheline Mets (speltherapeute) gaf een praktische en afwisselende werkgroep over de verzorging van de zintuigen in relatie tot grenzen en Mieke van Willigen verzorgde een kunstzinnige werkgroep over vilten, waarin de meest prachtige kunstwerken werden gemaakt.

Het was een mooie dag, vol ontmoeting en verbinding. Aan het einde van de dag begon de zon weer door te komen. De deelnemers vertrokken met vrolijke en stralende gezichten weer naar huis. Veel deelnemers zullen elkaar volgend jaar weer treffen op de landelijke ontmoetingsdag voor kleuterleid(st)ers.

Over de lezing: “ Grenzen en de zintuigontwikkeling”

Schoorel verkende met de deelnemers het thema aan de hand van de eerste vijf zintuigen. Zintuigen scheppen een binnen- en buitenwereld en leveren het opgroeiende kind kennis zonder toedoen van het verstand. Zintuigen hebben naast fysieke aspecten ook menskundige aspecten. De tast is het eerste zintuig van de onderste vier zintuigen. Via de tast ervaart het kind zijn eigen binnenwereld en ook de buitenwereld. De tast geeft het kind de beleving, in dit lichaam woon ik en niemand anders.

Hier ben ik.

Het tweede zintuig is de levenszin. Het kind weet zich door de ouders verzorgd met voedsel, warmte, slaap en ritme. Het kind voelt zich daarbij behaaglijk. Op het grensgebied van dit zintuig ervaart het kind ook pijn, honger, slaap, ziekte en verdriet. Het kind beleeft met de levenszin de grenzen van het lichaam. Hij heeft dat nodig om te ervaren dat het zijn lijf is.

Dit ben ik.

Via de bewegingszin ontmoet het kind de wereld en anderen. Door de beweging ontdekt het kind dat het vrij is om te gaan en staan. Het kind ervaart: “ik heb invloed op de wereld om mij heen en ik heb daar een relatie mee”.

Ik ben vrij.

Door de evenwichtszin ervaart een kind zijn eigen centrum. Het kind beweegt en neemt zichzelf mee. Het kind kan ook een ander binnen laten in zijn ruimte en merken dat het zelf niet opgeheven wordt, maar dat je samen met een ander meer wordt.

Ik ben een centrum.

Vanaf het vijfde levensjaar tot en met de leerrijpheid ontwikkelt het kind zijn eigen warmtezin. De kinderziektes met hun koorts zijn hierbij zeer nuttig. Ze schudden los, integreren en bouwen opnieuw het eigen materiaal op. Dit is ook een fase van de creativiteit en originaliteit. De fysieke basis om een autonoom mens te, wordt hier gelegd.

Ik ben uniek.

Schoorel noemt ook het gevaar in de opvoeding wanneer we kinderen die grenservaringen van de zintuigen ontnemen. Kinderen die nooit moeite hebben hoeven doen of iets hebben leren verdragen of ergens door heen hebben moeten gaan, die zullen later in de pubertijd grote problemen krijgen met het opzoeken van grenzen. Het is van belang dat jonge kinderen via hun lichaamgerichte zintuigen grenzen ervaren.

Tot slot zegt Schoorel iets over de ik-zin in relatie tot de tast. “Door de ik-zin, nemen we waar dat iemand een ik is. We kunnen zelfs waarnemen of iemand iets vanuit zichzelf zegt of dat men iemand anders napraat. Door de ik-zin neem je ook waar of een schilderij van van Gogh is of van Rembrandt of een muziekstuk van Mozart is of van Debussy. Hierin zie je de ik van die persoon. Wanneer een kind de fase van de ontwikkeling van de tastzin niet goed doorloopt, kun je de ik-zin niet goed ontwikkelen. En daarmee kun je later problemen met het waarnemen van de waarheid.” Daarom wijst hij op het belang van: Eerst je lichaam en dan de wereld.’

Op 11 juni volgde ‘Vrijescholen doen mee aan de dialoog over #onderwijs2032’:

‘Vrijescholen doen mee aan de dialoog over #onderwijs2032. Ouders, leerkrachten, schoolleiders, wetenschappers en bestuurders uit het vrijeschoolonderwijs voeren gesprekken en delen hun ideeën over het onderwijs op verschillende niveaus in de samenleving en de onderwijssector. De Vereniging van vrijescholen verzamelt de komende periode een aantal columns op deze website.

Op de pagina #vrijeschoolonderwijs2032 kunt u nu al verschillende columns en ideeën lezen. Ideeën over hoe wij ons onderwijs nu zouden moeten vormgeven. Op 1 juli aanstaande zal de Vereniging tijdens een Politieke Onderwijstafel in Studio Dudok in Den Haag een visie op Onderwijs 2032 overhandigen aan Tweede Kamerleden en Platform Onderwijs 2032 namens de vrijescholen. Een bundeling van de columns op die gepubliceerd staan op de website van de Vereniging wordt daar aan toegevoegd.’

Onder de link ‘#vrijeschoolonderwijs2032’ vinden we inderdaad dit:

‘De vrijescholen in Nederland staan voor kwalitatief onderwijs met een brede blik op de persoonlijkheidsontwikkeling van kinderen. Naast een solide cognitieve basis wordt grote waarde gehecht aan onder meer sociale intelligentie, creativiteit en talentontwikkeling. Daarmee worden kinderen nu voorbereid op de maatschappij van hun toekomst; van 2032. Als verantwoordelijke en zelfstandige volwassenen vinden zij hun plaats in de samenleving.

Vrijescholen zijn zich bewust van de verwachtingen die de Nederlandse samenleving van onderwijs heeft. Er wordt intensief samengewerkt met ouders, leerkrachten, schoolleiders en bestuurders om de onderwijskwaliteit te borgen en een vertaalslag te maken naar eigentijdse ontwikkelingen en de samenleving in 2032. Zij delen hun ideeën over #onderwijs2032 met de Vereniging. De opbrengsten staan op een rij in de linker navigatiekolom op deze pagina. De komende periode komen daar nieuwe columns bij.

Op 1 juli aanstaande zal de Vereniging tijdens een Politieke Onderwijstafel in Den Haag een visie op Onderwijs 2032 overhandigen aan Tweede Kamerleden en Platform Onderwijs 2032 namens de vrijescholen.

Opdracht Rijksoverheid

In het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs worden leerlingen voorbereid op wat ze later nodig hebben. Maar de maatschappij verandert. Welke kennis en vaardigheden hebben leerlingen in de toekomst nodig? De Rijksoverheid wil hierover een dialoog aangaan met leerlingen, leraren, ouders, scholen en andere belangstellenden. Dit moet leiden tot een vernieuwd curriculum en een vernieuwing van de kerndoelen en eindtermen. Om dit te bewerkstelligen heeft de Rijksoverheid Platform Onderwijs 2032 ingesteld onder leiding van socioloog en hoogleraar Paul Schnabel.

Wat doet het Platform Onderwijs 2032

Kinderen die nu voor het eerst naar school gaan, solliciteren rond 2032 naar hun eerste baan. Wat moeten zij nú leren om straks een vliegende start te kunnen maken op de arbeidsmarkt? Welke kennis en vaardigheden hebben zij nodig om optimaal te kunnen functioneren in de samenleving van de toekomst? Het Platform Onderwijs2032 zoekt naar antwoorden op deze vragen. Dat doet het in de vorm van een dialoog met leraren, leerlingen, ouders, ondernemers, wetenschappers en andere belangstellenden.

Tijdens een eerste (online) brainstorm zijn al veel ideeën aan het licht gekomen. Nu is het tijd om daarop voort te bouwen. Daarom is op 12 februari 2015 officieel het Platform Onderwijs2032 van start gegaan. Het Platform Onderwijs2032 stuurt de maatschappelijke dialoog aan die op www.onsonderwijs2032.nl en socialmediakanalen (Facebook, Twitter) wordt gevoerd.’

Die ‘visie op Onderwijs 2032’ ben ik nog niet tegengekomen. Wel dit:

‘Visies op #onderwijs2032

“Klaar voor de toekomst” door: Wim den Blanken, schoolleider
“Ontwikkelen is een sociale opdracht” door: Allert de Geus, bestuurder
“Vijf essentiële aspecten van onderwijs” door: Elard Pijnaken, schoolleider
“Brief aan mijn jongste dochter” door: Aziza Mayo, lector vrijeschoolonderwijs
“Het kind heeft de toekomst” door: Jacques Meulman, psycholoog
“Visie van onze vrijeschool” door: Niels Schieman, schoolleider
“Persoonsvorming is de essentie” door: Antoinette van de Ven, intern begeleider
“Kunstzinnig onderwijs” door: Jean-Pierre van Groeningen, leerkracht
“Nadruk op persoonsvorming” door: Frans Ebskamp, bestuurder
“Onderscheidend is wat je in je draagt” door: Meike Vellener, leerkracht
“Maak persoonlijkheidsvorming mogelijk!” door: Christof Wiechert
“Liefde en fantasiekracht!” door: Daniëlle van Dijk, leerkracht’

Op 17 juni plaatste de Vereniging van vrijescholen het verslag ‘Europese vrijescholen-verenigingen ontmoetten elkaar Armenië’:

‘Drie keer per jaar organiseert de ECSWE (Europese koepel voor vrijescholen-verenigingen) een meerdaagse bijeenkomst, waarin wordt vergaderd en de vertegenwoordigers van andere landen kennismaken met de bijzonderheden en onderwijsomstandigheden van het betreffende gastland. De ECSWE-bijeenkomsten zijn bedoeld om van elkaar te leren, de landen te verbinden, de dialoog te voeren en het vrijeschoolonderwijs in heel Europa te versterken. Dit keer vond de vergadering plaats in Yerevan, Armenië. Lees verder voor een verslag van deze bijeenkomst.

Conferentie

De Ecswe council startte met een conferentie over de Armeense genocide in pedagogische context, die op twee tv-kanalen in het nieuws is geweest. Door de grote internationale betrokkenheid en de steeds bredere erkenning van de genocide voelen Armenen zich erkend en gesteund in de verwerking ervan.

Enkele quotes uit de conferentie:

“Genocide ontstaat door nationalisme en het vanuit sociaal-darwinistische gezichtspunten streven naar een etnisch homogene staat en is mogelijk vanuit een denken dat niet gebonden is aan gevoel en aan verantwoordelijkheid voor anderen. Dat streven is tot vandaag een weerkerende factor in de Europese geschiedenis. Onderwijs is een belangrijke factor om dit tegen te gaan. Mensen leven niet samen door elkaar te toleren, maar door anderen in je ziel op te nemen. (Vrijeschool)onderwijs dient niet alleen op te voeden op tot eigen verantwoordelijkheid, maar ook tot verantwoordelijkheid voor anderen. Geschiedenisonderwijs moet niet gaan over daders en slachtoffers, over stereotypen maar over begrip voor andere culturen. Jonge mensen moeten jonge mensen ontmoeten; internationale uitwisseling is een must.”

De leerlingen van Yerevan Waldorf School presenteerden een cultureel programma met muziek en euritmie en de eerste akte van Goethe’s Faust in het Duits.

In werkgroepen werd gesproken over leiderschap in vrijescholen, een actueel onderwerp omdat steeds mee externe eisen aan het leiderschap in scholen worden gesteld en we aan de andere kant het primaat van het onderwijs bij de leraar willen leggen. Met de resultaten van de besprekingen gaat een werkgroep aan de slag.

Landrapportages

In de ledenvergadering van de ECSWE werden de formele zaken (jaarrekening/begroting) afgehandeld.

Duitsland telt 230 scholen met 83.000 leerlingen. Het leerlingenaantal groeit licht. De meeste scholen hebben één tot twee groepen per leerjaar. Gewoonlijk eindigt het curriculum met een 13e klas die met een Abitur toegang geeft tot de universiteit. Het Abitur in de 13e klas verstoort het vrijeschoolcurriculum in de laatste twee jaren. Het diplomaproject kan daarvoor een oplossing zijn.

De scholen worden bestuurd door een lerarencollege en ze hebben een manager voor wettelijke en financiële zaken.

Er is een handvol heel kleine scholen, die niet kunnen doorgroeien tot en met 13e klas, bijvoorbeeld in landelijke gebieden. Zij werken met combinatieklassen en hebben het financieel moeilijk.

Ongeveer 80% van de bekostiging komt van de staat (met regionale verschillen), de rest komt van ouders. Medewerkers hebben daarom lagere salarissen en pensioenen. De scholen zijn volledig vrij in wat ze aanbieden t/m klas 12. Er zijn geen testen. Ouders betalen gemiddeld 180 euro ouderbijdrage per kind per maand.

Duitsland heeft elf opleidingen tot vrijeschoolleraar. Twee daarvan mogen door de staat geaccepteerde diploma’s uitreiken en de afgestudeerden mogen dan ook op staatscholen lesgeven.

Het kantoor van de Bund der Freien Waldorfschulen is vergeleken met Nederland groot. Er werken bijvoorbeeld drie advocaten en drie journalisten voor het blad Erziehungskunst dat in een oplage van 17.000 gratis onder de ouders wordt verspreid. In de onderzoekssectie gaat 700.000 euro per jaar om.

Finland heeft het moeilijk. Het Finse bekostigingsstelsel gaat mogelijk veranderen met daardoor minder inkomsten en de bovenbouw (klas 10 tot 13) trekt minder leerlingen. Ook is het moeilijk om voldoende ouderbijdragen binnen te krijgen. Daardoor zien scholen hun inkomsten dalen en sluiten een aantal bovenbouwen hun deuren. Het leidt ook tot pedagogische vragen: Ben je nog een vrijeschool zonder bovenbouw?, Wat is een vrijeschool die geen leerlingen meer trekt?, Hoe kunnen scholen hun kwaliteit handhaven?, Wordt de pedagogische impuls nog gevoed?, Hebben de scholen zich te veel naar de staatseisen gericht en hun eigen identiteit verloochend?

De Finse Vereniging van vrijscholen gaat zich richten op de pedagogische impuls en de verbinding met de antroposofie, het werken aan het curriculum en aan PR.

EU en VS onderhandelen over een nieuw handelsverdrag TTIP, waardoor economie een grotere invloed krijgt op de beleidsruimte van overheden. De EU sluit publiek gefinancierde diensten als onderwijs uit van het verdrag. Privéscholen en niet bekostigde vrijescholen zouden echter gaan vallen onder het verdrag met mogelijk grote gevolgen. De parlementaire Commission on Culture and Education adviseert de Europese Commissie over de inhoud van het verdrag. Door lobby van ECSWE met EFFE is een belangrijke toevoeging aan dat advies toegevoegd waardoor overheden hun niet bekostigde onderwijs kunnen beschermen tegen bedrijven.

ECSWE gaat een conferentie over gestandaardiseerde toetsen organiseren in januari 2016. Voor de Alliance for childhood is dit het belangrijkste onderwerp voor 2016. Ook de zes bijeenkomsten in 2016 van de Working Group on the Quality of Childhood at the European Parliament hebben dit onderwerp als belangrijkste punt.

ECSWE werkt in het diplomaproject aan de invoering van het Steiner School Certificate (SSC) door samenwerking met de Steiner Education Development Trust (SEDT, Nieuw Zeeland). SEDT kan landelijke verenigingen en de scholen helpen bij het implementeren van SSC. Meer informatie hier.

De volgende ECSWE-bijeenkomst vindt plaats in Bratislava met het thema Challenge of creativity.

Over de ECSWE

De ECSWE, European Council for Steiner Waldorf Education, verbindt 26 nationale vrijescholen-verenigingen en vertegenwoordigt daarmee 712 scholen en 147.000 leerlingen in heel Europa. Markant detail is dat Nederland op de tweede plaats komt, na Duitsland, als het gaat om de leerlingenaantallen en het aantal scholen. Op Nederlandse scholen volgen ruim 23.500 leerlingen vrijeschoolonderwijs. Daarmee is Nederland in Europa goed voor een aandeel van zo’n 15%.’

Een dag later, 18 juni, volgde ‘Inspectietoezicht in transitie!’

‘De Vereniging van Vrijescholen onderhoudt namens haar leden contact met de Inspectie van het Onderwijs. Voormalig bestuurslid Francien Kleemans neemt deel aan het zogenoemde Ringen-Overleg. Dat is het platform waarin de inspectie de ontwikkeling van het toezichtskader afstemt met het onderwijsveld. Hierbij geven we een overzicht van de meest recente ontwikkelingen in het primair onderwijs.

Verandering in wijze van toezicht

De afgelopen jaren is er door de inspectie veel energie gestoken in het opsporen van minder presterende scholen. Het aantal scholen dat zwak of zeer zwak was is flink afgenomen. In de komende periode wil de inspectie haar wijze van toezicht houden gaan veranderen. Het toezicht gaat verschillen per school:

– De scholen die risico’s vertonen blijft de inspectie stevig aanspreken en volgen. Dit geldt ook voor besturen waarbij de financiën niet op orde zijn of waar bestuurlijke problemen zijn. Deze scholen worden risicogericht benaderd.

– Scholen die aan de basiseisen voldoen wil de inspectie gaan ondersteunen in hun ambities en hun verbetercultuur. De inspectie heeft de intentie om aan te sluiten bij de ontwikkelingen van lerarenteams, directeuren en bestuurders. De inspectie wil meer zicht bieden op mogelijkheden tot verbetering en de brede kwaliteit.

Waarderingskader

Het waarderingskader gaat bestaan uit vijf kwaliteitsgebieden te weten:
1. Financieel beheer
2. Onderwijsresultaten
3. Onderwijsproces
4. Schoolklimaat en veiligheid
5. Kwaliteitszorg en ambities

De kenmerken van deze vijf gebieden worden beschreven in “portretten”.

Gedifferentieerd oordeel

De inspectie wil onderscheid gaan maken tussen scholen van onvoldoende, voldoende of goede kwaliteit. De grens tussen wel of niet de basisnorm halen wordt steeds verder uitgewerkt. Er is een externe jury die een selectie maakt van excellente scholen. De Vereniging is net als de PO-Raad van mening dat de inspectie beter geen gedifferentieerd oordeel kan geven. Vrijescholen kunnen zelf het beste aangeven of en waarin ze goed en excellent zijn.

Zelfevaluatie

Een belangrijk verschil met het oude toezicht is dat de inspectie uit zal gaan van zelfevaluatie. Hoe ziet de school zichzelf? Kan een school zelf een verbetertraject in gang zetten, analyses en plannen van aanpak maken? Heeft de school zicht op de zorg, het aanbod en de evaluaties, en op het didactisch handelen? Naast de zelfevaluaties maakt de inspectie ook gebruik van de landelijke gegevens met betrekking tot de opbrengsten, jaarverslagen en jaarrekeningen van besturen.

Pilots

Tot zomer 2016 worden verschillende pilots uitgevoerd door de inspectie en per augustus 2016 zal het nieuwe toezicht in werking treden. We hebben inmiddels op een paar vrijescholen de eerste ervaringen opgedaan en over het algemeen waren zowel de directeuren als de leraren positiever gestemd dan voorheen. Men heeft beleefd dat er meer ruimte was om de school beter zichtbaar te maken en dat er meer dialoog was. Dat alles stemt ons voorzichtig optimistisch!

Uiteraard is erop de website van de inspectie veel informatie te vinden over de pilots, de nieuwe analyse en waardering van de opbrengsten.’

Op 26 juni schreef men over een ‘Conferentie vrijeschoolse mediapedagogiek. Meld u nu aan!’

‘Op 25 september houdt de Vereniging van vrijescholen samen met BVS-Schooladvies en de Vrijeschool Pabo op de Hogeschool in Leiden een conferentie over media(wijsheid) en digitale middelen op vrijescholen in het primair onderwijs. Een conferentie voor leerkrachten, intern begeleiders, schoolleiders, bestuurders van vrijescholen en studenten van de Vrijeschool Pabo. Over bewustwording, de digitale wereld van het kind, reflectie op media-gebruik, media-menselijkheid, leren programmeren, the Reverse Turing Test en nog veel meer...

Voor wie?

De conferentie is bedoeld voor deelnemers uit het primair vrijeschoolonderwijs die willen werken aan een vrijeschoolse mediapedagogiek en een bijdrage willen leveren aan het innoveren en experimenteren in de eigen school.

Er is ruimte voor maximaal vier deelnemers per vrijeschool, zolang er plaatsen beschikbaar zijn. De entree bedraagt 75 euro per tweetal. Bij aanmelding van uitsluitend één deelnemer geldt dezelfde entreeprijs van 75 euro.

Aanmelden kan nu!

De aanmeldingen lopen via de schoolleiders en bestuurders. Zij kunnen medewerkers, leerkrachten en zichzelf aanmelden door een e-mail te sturen naar de Vereniging van vrijescholen vereniging@vrijescholen.nl met daarin de naam van de vrijeschool en de namen en functies van de betreffende deelnemers.Graag zien wij uw aanmelding tegemoet.

Meer informatie over het thema en het programma.’

Op 29 juni werd een ‘Bijeenkomst nieuwe initiatieven vrijescholen’ aangekondigd:

‘Op 3 oktober aanstaande houdt de Vereniging van vrijescholen in Zeist een bijeenkomst voor nieuwe en bestaande initiatiefgroepen, die zich bezighouden met de oprichting van nieuwe vrijescholen en met de uitbreiding van bestaande vrijescholen.

Het programma is vooral bedoeld om van bestaande ervaringen te leren. Ook zal een deskundige aanwezig zijn die de nodige vragen kan beantwoorden. De bijeenkomst is voor zowel primair onderwijs als voortgezet onderwijs. De bijeenkomst wordt gehouden in de middag. Exacte tijden en het programma worden later bekendgemaakt op deze website. 

U kunt zich kosteloos aanmelden voor de bijeenkomst via vereniging@vrijescholen.nl. Geeft u daarbij ook aan vanuit welke achtergrond u wilt deelnemen aan deze bijeenkomst.’

Het meest recente bericht is van eergisteren. ‘Steun de petitie-actie voor Harimada!’

‘Op het Rudolf Steiner College in Rotterdam is ontzet gereageerd op het bericht dat muziekdocent Harimada Kusuma, na een verblijf van 12 jaar, nu binnen 28 dagen ons land moet verlaten. Ondanks de vele gerechtelijke stappen die hij heeft ondernomen om zich blijvend in Nederland te mogen vestigen, krijgt hij geen verblijfsvergunning. De reden is dat niet aangetoond kan worden dat hij met zijn werk en activiteiten een wezenlijk economisch of cultureel belang in onze maatschappij dient. Dit besluit lijkt nu definitief.

Petitie-actie en protestmars

De Rotterdamse leerlingen, ouders en collega’s laten het er echter niet bij zitten. Op donderdag 9 juli wordt een muzikale protestmars georganiseerd richting het stadhuis. Daarnaast is een petitie-actie gestart. Allen die Harimada en de school steun willen betuigen worden van harte uitgenodigd om via de link de petitie te ondertekenen en de petitie te verspreiden in het eigen sociale netwerk. Inmiddels heeft de school een Facebookpagina geopend om zoveel mogelijk mensen op te roepen aan de protestmars mee te doen.’

Dit laatste bericht komen we veel meer tegen. Bijvoorbeeld op de website van het Rudolf Steiner College in Rotterdam, ‘Muziekdocent Harimada Kusuma moet blijven!’

‘Harimada moet Nederland uit. Wat een ongelofelijk verdriet voor hem en veel mensen in zijn omgeving.

Wij kunnen ons niet neerleggen bij de beslissing die door de IND genomen is op advies van OCW en EZ, waarin staat dat zijn activiteiten geen cultureel belang dienen! Samen kunnen we met kracht en muziek aantonen dat Harimada weldegelijk een bijdrage levert aan onze muziekcultuur in Nederland; in Rotterdam in het bijzonder!!

Komt allen donderdag 9 juli om 12.00 uur op het schoolplein van het Rudolf Steiner college aan de Vondelweg 87 te Rotterdam. We gaan dan in een mars naar de Coolsingel en bieden met muziek en spandoeken een petitie aan aan de beste burgemeester van Nederland!

Ook de Petitie ondertekenen? Doe dat dan hier’

De website van de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders (NVAZ) meldt ‘Verhuizing NVAZ’:

‘De NVAZ gaat per donderdag 9 juli a.s. verhuizen naar de Boslaan 15 in Zeist. In 2012 is besloten om samen met Antroposana en het Edith Maryon College nog drie jaar in het gebouw Lenteleven te blijven. Gedurende deze periode is het de verhuurder niet gelukt om de andere leegstaande ruimtes te verhuren waardoor het gebouw een steeds desolatere uitstraling heeft gekregen, een uitstraling die niet past bij de NVAZ. Daarnaast is de huurprijs voor de NVAZ aan de hoge kant en proberen wij vanaf 2014 de structurele kosten te minimaliseren. Aldus zijn wij op zoek gegaan naar een meer passende huisvesting.

Het bestuur van de AViN heeft de NVAZ en Antroposana kantoorruimte aangeboden op de Boslaan. Behalve van een kantoorruimte voor het secretariaat, kunnen wij gebruik maken van de vergadermogelijkheden. We zijn blij dat er nu duidelijkheid is over onze huisvesting en vinden dat de behuizing aan de Boslaan beter past bij de NVAZ.

Wij hopen u binnenkort op ons nieuwe adres te mogen ontvangen: ons nieuwe adres is Boslaan 15, 3701 CH te Zeist. Ons postbus adres en telefoonnummer blijven ongewijzigd.

Namens het bestuur NVAZ
J. Benjamin’

Stichting Demeter meldt tot slot ‘Biodynamische landbouw tussen hemel en aarde. Congres Microkosmos Macrokosmos’:

‘woensdag 30 september, 10.30-19.45 uur, Artis
Adres: Plantage Kerklaan 38-40, 1018 CZ, Amsterdam

In het Jaar van de Bodem staat in een gezamenlijk congres van Stichting Demeter en de BD-Vereniging de interactie tussen micro- en macrokosmos centraal. We onderzoeken de samenhang tussen de micro- en macrokosmos op een locatie waar deze werelden ook daadwerkelijk te beleven zijn, namelijk in het planetarium van Artis en het nieuwe museum Micropia (uniek in zijn soort), waar ingezoomd wordt op de allerkleinste levensvormen.

De begrippen microkosmos en macrokosmos komen van de oude Griekse filosofen om de plaats van de mens in het heelal te beschrijven. Als mens staan we in het midden waar vanuit we met de modernste technieken in staat zijn ongeveer 10 tot de 35ste macht in en uit te zoomen. Waar een blik in het heelal ons veelal nederig stemt, stellen we ons richting de kleinste deeltjes veelal als overheersers op.

In de biodynamische landbouw stelt de mens/boer zich bewust als waarnemer en bemiddelaar op tussen enerzijds de kosmische krachten, zoals de seizoenen, de getijden en invloeden van andere planeten en anderzijds het aardse leven met z’n bodemrijkdom aan microben en mineralen (afkomstig uit de macrokosmos). Hoe vertaalt deze attitude zich door naar de kwaliteit van ons voedsel en ons bewustzijn?

Key-note sprekers op het congres:

Peter Westbroek, emeritus hoogleraar geologie, auteur van het boek “de ontdekking van de aarde” en deelnemer van de interdisciplinaire aardwetenschap onder de naam “Earth System Science”. Westbroek gaat in op wat hij “het civilisatieproces van de aarde” noemt en de noodzaak om afstand te nemen van het antropocentrische denkkader richting een levenshouding waarin de aarde de enige aandeelhouder is.

Willem Beekman, bioloog, auteur, spreker en coach, oud-directeur van de Hortus Botanicus Amsterdam en oud-docent van de Warmonderhof. Beekman spreekt over de plaats en uitdaging van de mens tussen micro- en macrokosmos, hoe we in de levende planten- en dierenwereld de ritmes van de kosmos weerspiegeld zien en over de relatie tussen moraliteit en de positie van de mens ten opzichte van de macro- en microkosmos.

Coen ter Berg, bodemkundige. Ter Berg geeft een inleiding over biodynamische landbouw en bodembiologie, met name gericht op de invloed van de zon op bodemvorming en hoe we het “levende” in de bodem verder kunnen verzorgen om tot vitale gewassen/voeding te komen.

Daarnaast zal Bert van Ruitenbeek, directeur Stichting Demeter, de jaarcijfers uit de Demeter Monitor presenteren en vindt er een “open space” plaats, waarin deelnemers kunnen uitwisselen over tal van gerelateerde thema’s. Bekijk het volledige dagprogramma hier of download het als PDF

Deelname

Kosten voor deelname aan het programma zijn 80 euro (excl. BTW). Dit is inclusief toegang tot museum Micropia, drankjes, lunch en buffet met drank. Leden van de BD-vereniging en licentiehouders van het Demeter keurmerk krijgen 20 euro korting. Bij aanmelding en betaling vóór 1 juli 2015 krijgt u een extravroegboekkorting van €5,00.

Schrijf je in via het inschrijfformulier of bel 0343-52 23 55.

Het congres wordt georganiseerd door Stichting Demeter en de BD Vereniging en mede mogelijke gemaakt door BD-Totaal, EkoPlaza, Kroon, Natudis, Nature & More en Odin.’