Er is flink de klad in gekomen met deze weblog de laatste twee, drie maanden. Dan wordt het een hopeloze inhaalactie op deze laatste dag van het jaar. Als ik het wederom simpel aanpak, dan ga ik langs motief.online en haal de nieuwsberichten na de vorige keer, op 19 oktober in ‘Voleinding’, op. Het eerste was op 1 november, ‘Open Avond en tweede ALV over Riouwstraat’:
Door de ledenraadpleging op 13 oktober 2016 is het bestuur gesterkt in zijn voornemen om de verantwoordelijkheid voor het pand aan de Riouwstraat 1-3 te Den Haag vanuit de vereniging op zich te nemen. De leden waren vrijwel unaniem voor deze stap. Wel waren er nog vragen over de inrichting van de nieuwe verhoudingen en de financiële gevolgen. Met de resultaten en nadere stappen in het proces is het bestuur daar weer verder mee gekomen. In twee stappen gaan wij naar een definitief besluit.
Op vrijdag 2 december van 18.00 tot 21.00 uur is er op een Open Avond op de Boslaan 15 te Zeist de gelegenheid om technische aspecten met het bestuur door te spreken. Deze avond is zuiver van informatieve aard. U kunt vragen stellen en gezichtspunten aan ons meegeven. Wij zullen zorgen voor soep en broodjes. Aanmelding vooraf voor de Open Avond op 2 december is daarom noodzakelijk, doet u dit via secretariaat@antroposofie.nl. We willen uw aanmelding uiterlijk woensdag 30 november ontvangen in verband met de catering op vrijdag.
Op 12 december om 19.30 uur vindt weer in het Iona-gebouw op het Landgoed de Reehorst (Antropia) te Driebergen een buitengewone algemene ledenvergadering plaats. Daarbij worden de zoveel mogelijk beslissingsrijpe plannen en de begroting voor de bouwinvesteringen na aanpassingen gepresenteerd. Alle leden krijgen per post documentatie hierover toegezonden en voor wie niet aanwezig kan zijn op de bijeenkomst is er de mogelijkheid om schriftelijk te reageren. Na deze ledenraadpleging zal het bestuur enkele definitieve besluiten moeten nemen en de uitgaven doen die daarvoor noodzakelijk zijn.
Op de jaarvergadering 2017 zal dan een verantwoording daarvan worden geven, maar – als de plannen doorgaan – zijn de verplichtingen dan door de AViN reeds aangegaan en is de verbouwing in gang gezet. De bijeenkomst van 12 december is dus de (laatste) gelegenheid waarbij beoordeeld wordt of er draagvlak is voor het uitgezette beleid aangaande de Riouwstraat. Voor meer informatie verwijzen wij naar de aan de leden nog per post toe te zenden documentatie en naar de website van onze vereniging. U dient zich voor de ALV van 12 december vooraf aan te melden via het online aanmeldformulier. Toegang is slechts voor leden op vertoon van de roze ledenkaart.
Namens het dagelijks bestuur,
Jaap Sijmons
‘Zelf vrije school oprichten wint snel aan populariteit’, schreef het Algemeen Dagblad op woensdag 9 november. Het artikel maakte onder meer melding van het feit dat de Vereniging van vrijescholen “35 initiatieven in de afgelopen drie jaar” telde. “In elf situaties heeft de school de deuren al geopend.” Als voorbeeld werd de Vrije School Rotterdam-West aangehaald, die het tweede schooljaar is ingegaan. “Ouders konden geen geschikte school voor hun kinderen vinden.” Zij besloten daarom zelf een school op te richten: “een vrije, met veel aandacht voor natuur en diversiteit”.
Dezelfde woensdag had de Vereniging van vrijescholen in een eigen bericht op haar website meer informatie over de groei gegeven: “Op elf plaatsen in Nederland is er inmiddels een start gemaakt en een tiental initiatiefgroepen is voornemens te starten binnen de komende twee schooljaren. De overige groepen lopen in hun regio tegen problemen aan op het gebied van stichtingsnormen, huisvesting en concurrentieposities óf verkeren nog in een beginstadium van het traject. Dat blijkt uit een inventarisatie van de Vereniging van vrijescholen.”
De koepelvereniging deed ook verslag van een netwerkbijeenkomst in oktober voor initiatiefgroepen. “Ruim 50 deelnemers namens 21 initiatiefgroepen waren vertegenwoordigd en deelden met elkaar succesverhalen en knelpunten.” Er is een nieuwe wet op komst die mogelijk meer ruimte biedt voor vrijescholen. “Tijdens de bijeenkomst konden deelnemers hun ervaringen delen met een ambtenaar van het ministerie van Onderwijs, die aanwezig was voor een veldraadpleging in het kader de nieuw te ontwikkelen wet Meer Ruimte voor Nieuwe scholen.”
Die avond in Dit is de Dag op Radio 1 zei Rian van Dam, voorzitter van de vereniging, dat er op vrijescholen “meer aandacht voor brede ontwikkeling van kinderen” is. “Dat verklaart de groei van de toename ervan.”
Naar aanleiding van het wetsvoorstel ‘Meer ruimte voor nieuwe scholen’ van staatssecretaris Dekker, dat momenteel ter beoordeling bij de Raad van State ligt, meende zij: “Er heerst nog een dominant ordeningsprincipe in het onderwijs. Dat wil ik veranderen, zodat we breder kunnen kijken, en meer goede scholen kunnen starten.”
Voedselvertrouwen met Barstensvol leven
24 november 2016
Is het nog wel goed gesteld met het voedselvertrouwen? De bekende website Foodlog heeft er recent een ‘hele Kwestie’ aan gewijd, genaamd ‘Food & Trust’: “Feiten zijn het resultaat van een onderzoekopzet. Zo’n opzet komt voort uit hypothesen en doorgaans onbenoemde belangen. Vanwege dat laatste vertrouwen velen de feiten niet meer.”
Het is dan ook een prangende kwestie: “Kunnen we nog vaststellen hoe iets echt zit? Het maakt ons volgens Dick Veerman (hoofdredacteur Foodlog, red.) knotsknettergek. Feit en fictie vallen niet meer te scheiden in de steeds sneller en meer meningen en feiten producerende mediamachine overal om ons heen.”
Wetenschappelijk onderzoeker Paul Doesburg heeft er dan ook een andere kijk op: “De gangbare visie op voedingskwaliteit is gebaseerd op inhoudsstoffen; hoe meer (vermeende) gezondheidsbevorderende en hoe minder gezondheidsbelastende inhoudsstoffen, hoe beter de kwaliteit. Onze visie op kwaliteit gaat echter een stuk verder. Voeding is veel meer dan een verzameling van goede en slechte inhoudsstoffen. Dit zou levende organismen namelijk reduceren tot chemische en fysische verschijnselen, waardoor aspecten buiten beschouwing worden gelaten die onlosmakelijk verbonden zijn met levende organismen. Zoals de levensprocessen van groei, rijping en veroudering en de mate van zelforganisatie. Deze aspecten en hoe die op elkaar ingrijpen willen wij aanschouwelijk maken.”
Dat heeft hij in samenwerking met journalist Petra Essink gedaan in het in november verschenen boek Barstensvol leven: “De belangrijkste conclusie van dit boek is dat vitale voeding veerkrachtige voeding is. Dat wil zeggen: voedingsplanten (en landbouwhuisdieren) die in staat zijn geweest hun eigenheid te ontwikkelen en in stand te houden.”
De inhoud van het boek wordt geflankeerd door de verhalen van verschillende boeren, artsen, wetenschappers, bodemkundigen, plus een kok en een zaadteler. Zij zijn allemaal pioniers en tegelijk specialisten op het gebied van voedingsvitaliteit. Medewerking verleend aan deze publicatie hebben Arie Bos, Jan Diek van Mansvelt, Johannes Kingma, Ruud Hendriks, Derk Klein Bramel, Eef Stel, René Groenen, Piet van IJzendoorn, Irene van de Voort, Joke Bloksma, Roeland van Wijk, Ton Baars, Machteld Huber, Gaston Remmers, Jonathan Karpathios, Maria van Oosterhout en Peter van Berckel.
Heemhuys Academie voor innovatie en kwaliteit van de kinderopvang
1 december 2016
Heemhuys Academie, onderdeel van de kleinschalige kinderopvang Heemhuys, is met haar scholing helemaal ingesteld op het recente akkoord Innovatie en Kwaliteit Kinderopvang dat in juni 2016 is gesloten. De nieuwe website van de Heemhuys Academie speelt hierop in. Deze biedt veel handige cursussen voor leidsters en gastouders die ingaan op thema’s als de zintuiglijke ontwikkeling, wikkelen en inbakeren, natuur in de kinderopvang en gezonde voeding. Ook is het mogelijk bij de Heemhuys Academie een Babycertificaat te halen.
Het nieuwe akkoord stelt kleinere groepen en vaste leidsters centraal. Ook vraagt de minister meer kwaliteit als het gaat om de opvang die wordt geboden. Allemaal gemakkelijk gezegd, maar hoe kom je aan deze eisen tegemoet? Met cursussen die de pedagogische kwaliteit verhogen en die toegankelijk zijn voor alle beroepskrachten in de kinderopvang.
Met een klanttevredenheid van bijna honderd procent speelt Heemhuys een belangrijke voortrekkersrol als het gaat om het bieden van een vorm van kleinschalige kinderopvang waarbij het welzijn van het kind centraal staat. Hoe kun je naar elk kind individueel kijken en toch een groep leiden? Het is de uitdaging waar praktisch alle beroepskrachten binnen de kinderopvang voor staan.
Het grote voordeel van de cursussen van Heemhuys is dat deze zijn ontwikkeld aan de hand van casussen uit de praktijk en zijn gestoeld op de denkbeelden van de grondlegger van de antroposofie Rudolf Steiner. Hij was van mening dat een veilig klimaat voor een kind alleen te bereiken is door dit kind met toegewijde aandacht, onbevangenheid, empathie, vertrouwen en humor tegemoet te treden. De oprichtster van de Heemhuys Academie, Clara Selder, heeft zijn ideeën vertaald naar een pedagogisch beleid dat aansluit bij deze tijd. Een beleid dat met succes wordt toegepast in vijftien Heemhuysen verspreid over heel Nederland.
Binnen de Heemhuys Academie is het aanbod heel divers. Allereerst omvat het een zeer gedegen cursus voor het starten van een eigen kinderopvang of om gastouder te worden. Dat kan vervolgens binnen Heemhuys, maar ook als zelfstandige. Een belangrijke poot zijn de cursussen die ingaan op de eigen biografie en ontwikkeling, omdat de manier waarop wij in het leven staan sterk samenhangt met de manier waarop wij kinderen tegemoet treden. Vooral praktisch zijn de cursussen over bijvoorbeeld de jaarfeesten, speelgoed, het werken met de meldcode en rapporteren en verslagverzorging.
Het zijn inspirerende cursussen doordat er is gekozen voor de vorm werkend leren. Dit is namelijk de manier waarop iemand het beste kennis tot zich neemt.
Kijk op www.heemhuysacademie.nl, mail met info@heemhuysacademie.nl of bel naar (0570) 51 77 48.
Zich actief verzekeren van antroposofische zorg
1 december 2016
Wie wil overstappen naar een andere zorgverzekeraar, heeft daar sinds eind november weer de kans voor. Tot eind december is er tijd om de huidige verzekering op te zeggen. Voor 1 februari moet men dan bij een nieuwe verzekeraar zijn aangemeld. Wellicht is dit een goed moment om eens te kijken hoe dat zit met vergoedingen voor antroposofische gezondheidszorg.
Antroposofische gezondheidszorg valt onder ‘alternatieve geneeswijzen’ en wordt niet vergoed door de basisverzekering. In feite is ‘alternatief’ niet de juiste benaming, want antroposofische geneeskunde is een vorm van integratieve geneeskunde, waarbij reguliere geneeskunde samengaat met complementaire behandelmethoden en een belangrijke rol is weggelegd voor de preventie van ziekten. Als je ook antroposofische therapieën, geneesmiddelen en dergelijke vergoed wilt krijgen, kun je een aanvullende zorgverzekering afsluiten.
Maar welke verzekering past dan het beste bij jouw wensen? Op zorgwijzer.nl kun je nagaan welke verzekeraars antroposofische zorg vergoeden en tegen welke premie. Bovendien vind je er een beknopte uitleg over de uitgangspunten van de antroposofische geneeskunst. Wil je meer weten? Kijk dan eens op de website van Antroposana, de patiëntenvereniging voor antroposofische gezondheidszorg. Leden van deze vereniging kunnen gebruikmaken van de Antroposanapolis en dragen bij aan de beschikbaarheid en groei van antroposofische geneeskunde.
Overlijden Joop van Dam
9 december 2016
Ons bereikte het droeve bericht dat Joop van Dam, antroposofisch huisarts, langdurig lid van het bestuur van de Antroposofische Vereniging in Nederland en een zevental jaren voorzitter, op 7 december door de poort van de dood ging.
Joop was tot het laatst helder van geest en met een hem kenmerkende blijmoedigheid droeg hij de lasten van de laatste maanden, waarin zijn lichaam hem meer en meer begon te ontvallen. Temidden van familieleden is hij op 84-jarige leeftijd rustig ingeslapen.
Joop maakte kennis met de antroposofie als geneeskundestudent te Leiden. Door bemiddeling van Hans Peter van Manen vond hij een studiekring met onder anderen Ate Koopmans, die hij later als voorzitter zou opvolgen. Willem Zeylmans van Emmichoven deed een appel op hem voor een nieuw Studiecentrum voor Antroposofie in Leiden en zo raakte Joop betrokken bij de vereniging. Toen Bernard Lievegoed na Zeylmans voorzitter werd van de vereniging, kwam Joop in het bestuur (vanaf 1963). Hij is 34 jaar lang onafgebroken bestuurslid geweest. Toen Lievegoeds opvolger Ate Koopmans in 1986 om gezondheidsredenen het voorzitterschap moest neerleggen, was de keuze voor hem vanzelfsprekend. Hij legde andere accenten met de oefenpraktijk van de antroposofie, het omgaan met de verschillen in de vereniging en het gesprek met de wereld in zin van contacten zoeken met bewegingen die in de actualiteit staan, zoals Amnesty International, Greenpeace en de Vredesbeweging. Na zijn voorzitterschap bleef hij tot 1997 als senior in het bestuur.
Het verenigingswerk deed Joop lang naast zijn huisartsenpraktijk in het Haarlemse therapeuticum. Een arts in hart en nieren. Aan Joop was zijn helende wil sterk ervaarbaar, zijn positieve opstelling naar de ander en de mogelijkheid oplossingen te zien die mensen verder brengen. Wij zijn dankbaar dat hij zo lang en zoveel van zichzelf aan de vereniging heeft gegeven.
Onze gedachten gaan uit naar zijn familie, die een bijzonder mens zullen missen.
De uitvaartdienst voor Joop wordt op verzoek van de familie in wat kleinere kring gehouden. De leden zijn welkom op een herdenkingsbijeenkomst op zaterdag 14 januari 2017 om 14.00 uur in de grote zaal van het Iona-gebouw van Antropia (op Landgoed de Reehorst, Hoofdstraat 8, 3972 LA Driebergen-Rijsenberg). Graag even aanmelden op herdenkingjoop@gmail.com.
Namens het bestuur van de Antroposofische Vereniging in Nederland,
Jaap Sijmons
Onderweg met rugzakje of backpack? Conferentie antroposofische zorg op 11 februari 2017
15 december 2016
Wat heeft antroposofische zorg te bieden aan kinderen en jongeren? En aan scholing voor hulpverleners en begeleiders?
We leven in een tijd van snelheid, van veel informatie en communicatie. Hoe vind je als jong mens je eigen weg in deze dynamische samenleving? Overprikkeling en angsten komen veel voor. Diagnoses met de bijbehorende ‘rugzakjes’ voor het onderwijs worden veelvuldig gesteld.
Wat is er aan de hand? Wat brengen jonge mensen mee in deze tijd, herkennen we hun impulsen voor de toekomst? Wat zit er in hun ‘karmabackpack’?
We willen in deze conferentie niet alleen zorgen benoemen, maar ook positieve mogelijkheden. Antroposofische menskunde biedt gezichtspunten en handvatten om hier ondersteunend en helend in op te treden. Deze conferentie is voor professionals in de gezondheidszorg en ook voor leraren en pedagogen bijzonder interessant. Opvoeden en genezen gaan hand in hand. Zie de folder: Conferentie antroposofische zorg.
Met voordrachten van:
Madeleen Winkler, huisarts: Wat krijgen onze kinderen mee?
Erik Baars, lector Antroposofische Gezondheidszorg Hogeschool Leiden: Antroposofisch en regulier onderzoek verbinden: ’t is hoog tijd!
Pim Blomaard, bestuursadviseur inhoudelijke ontwikkeling Raphaëlstichting: Quality time. Hoe kan ik in de relatie tot mijzelf en tot anderen de ontmoeting kwaliteit geven?
Frans Lutters, onderwijskundige, docent levensbeschouwing en onderzoeker: Wegwijzers, opvoeden en uithouden
Met 21 werkgroepen:
1. Crisis als kans voor een ‘nieuwe kansen interventie’
2. Muziek als helper: speel en ik leer je kennen, muziekinstrumenten als begeleiders
3. Als een mens in beweging komt…
4. Gezondmakende processen voor jong en oud!
5. Als de inhoud van de koffer overal ligt
6. De digitale maatschappij. Het ultieme appèl aan autonomie
7. Constitutiebeelden
8. Gezondmakend Onderwijs
9. Een rugzak vol verhalen
10. Van reguleren naar verbinden: hoe ontmoet ik mijn omgeving?
11. Beknotten of uitdagen – hoe kunnen we vooral de jongens (4-7 jaar) beter begeleiden in het vrije spel?
12. Ver Werken, de basisoefeningen
13. Onderweg met meditatie
14. Resiliëntie en immuniteit
15. Boetseren geeft handen en voeten
16. Thuis komen in je lichaam
17. Welke warmte?
18. Eigen kracht versterken
19. Kick-training speciaal
20. Helende omgeving
21. De kracht van het gewone leven
De conferentie vindt plaats in het Geert Groote College, Fred Roeskestraat 84, Amsterdam, op zaterdag 11 februari 2017. Aanvang 10.00 uur, einde 17.00 uur. Kosten: € 98, studenten € 50. Deze conferentie wordt georganiseerd door de Sectie Gezondheidszorg van de Antroposofische Vereniging samen met het lectoraat AG, de Academie AG, de NVAZ, Plegan-opleidingen en Scillz.
Leefsfeer medebepalend voor gezondheid en welbevinden
15 december 2016
‘Door op de juiste manier aandacht te geven aan de leefsfeer, kun je de gezondheid en het welbevinden bevorderen van de mensen die erin leven. Een positieve werking van een omgeving op de gezondheid en het welbevinden van mensen is maatschappelijk inmiddels bekend onder de noemer “healing environment”. Daarnaast groeit de belangstelling voor de relatie tussen levensstijl (“life style”) en gezondheid. Er is meer aandacht voor factoren die de vitaliteit bevorderen of juist benadelen.’
‘De serie “Helend klimaat” schept op haar manier een ordening in de veelheid van kennis die er in de loop der jaren is ontwikkeld binnen de antroposofische zorg. Veel mantelzorgers en begeleiders weten wel zo ongeveer welke thema’s van belang zijn, zonder precies te kunnen vertellen waar het om gaat en hoe je ermee om kunt gaan. Daarom helpt het om deze belangrijke zaken op een rij te zetten en dichtbij te brengen.’
Sinds najaar 2016 faciliteert de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders (NVAZ) het werk aan ‘project helend klimaat’. Het doel hiervan is te komen tot een reeks van vier boekjes over het vormgeven van het leefklimaat voor mensen met ontwikkelingsproblemen. Hieraan wordt gewerkt door Annemieke Korte, tot voor kort werkzaam als docent bij het Edith Maryon College. Zij schrijft deze boekjes op basis van interviews met medewerkers van zorginstellingen en haar eigen ervaring als begeleider, leidinggevende en docent.
Van de beoogde vier deeltjes zijn er twee voltooid, deze zijn positief ontvangen. Het wordt gewaardeerd dat ze er aantrekkelijk uitzien met veel ruimte om de tekst en mooie foto’s. Niet alleen onder begeleiders maar ook onder ouders, behandelaars en managers is er belangstelling voor de boekjes. Tevens zijn ze in gebruik als lesmateriaal in antroposofische opleidingen en trainingen.
Deel 1, ‘Helende omgeving, voor kinderen, jongeren en volwassenen met ontwikkelingsproblemen’, kwam in 2010 uit. Een herziene uitgave staat op stapel. Uit de inhoud: de werking van vormen en kleuren, de werking van natuur, van kunst en helende beelden. De inrichting van ruimtes en het belang van zorg en aandacht voor de omgeving. Nieuw zijn een aantal waarnemingsoefeningen voor het beoordelen van ruimtes.
Deel 2, ‘Bedding creëren, over gezondheid en welbevinden van mensen met ontwikkelingsproblemen’, kwam eind 2015 uit en kan voor € 8,50 worden besteld via info@nvaz.nl. Uit de inhoud: de werking van ritme; het verschil tussen ritme en structuur, dag-, week-, maand en jaarritme; omgaan met voeding en maaltijden; lichamelijke verzorging, uitwendige ondersteuning en de werking van warmte; het omgaan met zieken, gezichtspunten met betrekking tot kleding en het huishouden.
Deel 3, ‘De wereld kleur geven’ (werktitel), zal gaan over rituelen, huiscultuur en het vormgeven van vrije tijd. De planning is dat dit deel 2017 verschijnt. De volgende thema’s zullen worden behandeld: rituelen en hun werking, hoe geef je rituelen vorm? Omgaan met spreuken, jaarfeesten en de hiermee verbonden huiscultuur. De plaats van muziek, (voor) lezen, toneel, knutselen en spel. Het gebruik van multimedia. De plaats van sport en hobby’s. Voor de begeleider zelf: waarnemingsoefeningen, de werking van jezelf scholen via kunst en je verbinden met natuur en jaarfeesten.
Deel 4 zal gaan over samenwerken en innerlijke ontwikkeling van medewerkers.
Pand Riouwstraat terug in de schoot van de Antroposofische Vereniging
20 december 2016
Een uitvoerig verslag van de Algemene Ledenvergadering op 12 december staat op de website van de Antroposofische Vereniging. Deze vergadering was een vervolg op die van 13 oktober, waarvan een verslag op de website van Motief te vinden is, evenals de aankondiging voor de ALV van 12 december. Daarin werd duidelijk gesteld dat de bijeenkomst op 12 december de laatste gelegenheid was om te beoordelen of er draagvlak bestond voor het door het bestuur uitgezette beleid aangaande de Riouwstraat. Dat bleek het geval: 138 van de aanwezige leden stemden op 12 december vóór het besluit om het pand aan Riouwstraat 1-3 binnen het vermogen van de Antroposofische Vereniging te brengen, zoals opgenomen in de overeenkomst met de Stichting Euritmie, 46 leden stemden tegen, 7 leden onthielden zich van stemming.
Het bestuur zegt zich te realiseren dat er leden zijn die tegen het plan waren en niet tevreden zullen zijn met de uitkomst. “De leden die ons geschreven hebben waren eveneens in meerderheid vóór het plan, doch er waren ook tegenstanders. Voor allen, maar met name degenen die tot nu toe zich niet met het plan konden verbinden, lichten wij achtereenvolgens nog eens toe:
– De wijze waarop het besluit tot stand is gekomen
– Waarom wij geen alternatief besluitvormingstraject hebben ingezet
– De waarde van het aanbod van de Stichting Euritmie
– Of wij alternatieven voor de Riouwstraat zagen
– Tenslotte: de gang van zaken op de vergadering van 12 december.”
Over de vergadering zelf schrijft het bestuur onder meer: “Op de vergadering lag ter besluitvorming voor een aanbod van de Stichting Euritmie, dat wij als bestuur wilden aanvaarden. Niet iedereen leek van begin af aan dit punt in beeld te hebben. Als wij het aanbod niet zouden aanvaarden (zoals het er lag in de overeenkomst) dan zou het aanbod van de stichting juridisch ook zijn vervallen. Dan konden we ook niet meer zinvol ter plekke stemmen over een koop op andere voorwaarden (bijvoorbeeld zonder verbouwing). Er zou namelijk eerst opnieuw met de stichting gesproken moeten worden over een geheel ander scenario.”
“Die verplichting naar de stichting is het bestuur nagekomen, terwijl de leden de volle vrijheid behielden dit plan te verwerpen en daarna met eventuele moties voor alternatieven te komen, zoals dus werden voorgesteld.”
Het is dus zo gegaan, zoals hierboven beschreven, dat de leden het plan van het bestuur goedkeurden. Het Dagelijks Bestuur schrijft ten slotte: “Wij hopen dat deze toelichting nog enige misverstanden over het beleid en de gang van zaken kan wegnemen en voor meer begrip voor het doorlopen proces en besluit kan zorgen.”
Deze zomer kon ik de Faust-uitvoering in de grote zaal van het Goetheanum meemaken. In de nieuwe enscenering van Christian Peter zien we een moderne versie, die het niet schuwt om bijvoorbeeld Mefistofeles zich vrij – laten we maar zeggen ‘expliciet’ – te laten uitdrukken en bewegen. Faust, Gretchen en Helena e.a. kregen ook veel ‘vlees en bloed’. Daarmee kwam het drama des te heftiger bij de toeschouwer binnen. Verder was zijn keuze om onder meer met de muziek zeer eigentijds te zijn en de tragedie niet achter een waas van verhevenheid of zelfs heiligheid te laten verbleken.Motief #206 van oktober 2016:
Goethes Faust lezen is één ding, alles met zo veel reliëf en kracht voor je zien nog weer een ander. Ons uit de eigen gedachtegang als lezer trekkend, brengt het stuk op toneel een beeld dat ons nieuw overzicht geeft en in een keer de samenhang laat voelen.
Faust, ‘een tragedie’, zoals de titel zegt, ofwel een ‘trag-oodia’ (Gr.), een boksgezang. Het drama verloopt tragisch voor de mooie en lieve Gretchen op wie Faust onheilspellend verliefd wordt, voor haar kind dat uit hun liefde ontstaat, haar moeder, haar broer, en voor Filemon en Baukis, de brave oudjes. Allen vinden zij (indirect) door Faust de dood. Hijzelf leeft honderd jaar en zijn onsterfelijke ziel wordt door de engelen gered. Het tragische is echter ook in de Faust, dat hij zich zijn leven lang van het kwaad (Mefistofeles) niet kan bevrijden. De gestalten van Gretchen, haar kind en de anderen zijn ook in Faust. Sterven zij, dan betekent dit dat in het leven van Faust een nieuwe fase intreedt als tegenbeweging of ook als een zelfoverwinning. Het boksgezang was het satyrspel over de god Dionysos, dat vanuit de inwijdingsplaats Eleusis werd opgevoerd in Athene. Daaruit ontstond het klassieke theater met als functie de ‘katharsis’, de loutering van de toeschouwer, die met het drama tegelijk in zijn eigen ziel schouwde. Goethe voert ons door een moderne katharsis heen met zijn Faust. Maar dan wil hij wel begrepen zijn.
Mij trof hoe de atmosfeer, de goede inleidende voordrachten en het toneelspel – ondanks dat wij hier alles mensenwerk en veel ‘naturel’ zagen – een intensieve sfeer opriepen. Wij kunnen zeggen: deze Faust is modern inwijdingstheater! Zo helder en zelfs precies gestructureerd en opgebouwd door Goethe, dat het zijn werking niet kan missen voor wie het zien en horen wil. Veel nog over te zeggen, maar vooral: zag u het nog niet? Volgend jaar komt er een herkansing.
Jaap Sijmons, voorzitter
Beuys in Schloss MoylandMotief #207 van november 2016:
In de Antroposofische Vereniging zal het jaar 2016 de boeken ingaan als een jaar met belangstelling voor de kunst. Zo sluiten wij het jaar af met een bijeenkomst met het Duitse bestuur en belangstellenden net aan de andere kant van de grens met Duitsland, waar in het oude Schloss Moyland de collectie van de gebroeders Van der Grinten is ondergebracht, gewijd aan de beroemde kunstenaar Joseph Beuys. Avant-gardist en een van de spraakmakendste kunstenaars in Duitsland na de oorlog. Wie kent niet zijn uitspraak Jeder Mensch ein Künstler! of de titel Zeige deine Wunde. Een opvallende verschijning, die verrassend zijn inspiratie uit het werk van Rudolf Steiner niet onder stoelen of banken stak.
Moeilijker dan zijn oneliners is het zijn werk te doorgronden. Langzaam ontstaat een completer biografisch beeld van Joseph Beuys, die zijn oorlogservaringen op de Krim bewust mythologiserend inzette en daarmee het zicht op zijn achtergrond ontnam. Zijn leraar architectuur op de kunstacademie, Max Benirschke, was een persoonlijke leerling van Rudolf Steiner geweest. Benirschke wees de jonge Joseph Beuys op De wetenschap van de geheimen der ziel van Rudolf Steiner en op de sociale driegeleding, die Beuys in de jaren zeventig actief en met politiek succes zou uitdragen.
De meditatieve praktijk bracht hem tot een imaginatief denken. Daarmee beschouwd werd alles kunst en zijn kunst voor iedereen een aansporing tot imaginatief denken: elk mens is een kunstenaar, want elk mens staat dit vermogen als een hoogst eigen bezit van de mens ter beschikking. Van verstilling getuigt zijn reeks van geheel nieuwe crucifixen. Alles te zien in Schloss Moyland.
Het programma voor 7 december staat verderop in dit nummer. Kern: na een bezichtiging van de collectie zal Beuys-kenner prof. Reinhold Fath een inleiding over het leven en werk van Beuys verzorgen. Wij spannen daarmee dit jaar een boog van Jeroen Bosch tot Joseph Beuys.
Jaap Sijmons
De wereldconferentie rond Michaël 2016En als laatste dit jaar Motief #208 van december 2016-januari 2017:
Ruim achthonderd mensen uit eenenvijftig landen waren eind september naar het Goetheanum in Dornach gekomen voor de Weltkonferenz Michaeli 2016. Niet alleen uit verschillende windrichtingen, maar ook verschillende werkgebieden. Uit het verenigingswerk, uit de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap, klassenlezers, bestuurders, contactpersonen, artsen, therapeuten, leerkrachten, landbouwers, filosofen en ondernemers, esoterici en bankiers. Elke morgen klonken de openingszinnen in een andere taal, Duits, Engels, Frans, Portugees, Arabisch en in de werkgroepen en wandelgangen werd driftig heen en weer vertaald. Tijdens het plenum in de grote zaal via de hoortoestellen hielpen vier vertalers. Een jonge vrouw uit China dankte ervoor, maar nog meer voor het zo ‘vertalen van de antroposofie’, dat zij in China kon worden gehoord (de vrijescholen zijn er booming).
Daarmee raakte ze een hoofdthema van de conferentie, die in het teken stond van de viervoudige impuls van de Grondsteenmeditatie: geest-herinneren, geest-bezinnen, geest-schouwen en vervolgens het in harten grondvesten wat wij met onze hoofden leiden willen. Is de oorsprongsimpuls van nu al bijna een eeuw geleden zo levend in de vereniging dat zij haar opgave vervuld? Antroposofie werkt in de wereld. Zoveel mensen hebben een rechtstreekse verhouding tot de antroposofie door haar vruchten en door de boeken en voordrachten van Rudolf Steiner of zijn leerlingen. ‘Vertaalt’ de vereniging de antroposofie waaraan zij is gewijd, echter nog steeds voldoende naar de praktijk van alledag? Dat kan niet zonder een intensieve wisselwerking van de hogeschool met de periferie van de werkgebieden.
De opening stond daarom in het teken van het vormen van een schaal of anders gezegd een ‘oor’. Het Goethenaum wil een oor zijn voor de wereld, aldus bestuurslid Joan Sleigh. Tijdens de conferentie werd dit volgehouden en was er veel ruimte voor inbreng van alle deelnemers. Belangstelling, gezamenlijk enthousiasme en moed waren daarvan de vrucht. De komende zeven jaar willen wij dit doordragen. To be continued!
Jaap Sijmons, voorzitter
Terugblik en vooruitblik op de rozenkruisbijeenkomst(en)
Op 28 en 29 oktober vond in het Iona-gebouw te Driebergen de bijeenkomst over de Chymische Hochzeit van Christaan Rosencreutz anno 1459 plaats. De opkomst was hartverwarmend, een volle zaal van circa tweehonderd belangstellenden, waaronder de genodigde familie Ritman van de Bibliotheca Philosophia Hermetica in Amsterdam. Het onderwerp van de Chymische Hochzeit beweegt immers een grotere kring dan alleen onze eigen vereniging. De uitnodiging was verder met de leden van het Lectorium Rosicrucianum gedeeld.
Het karakter van de gezamenlijke vormgeving, wel met een gemeenschappelijke rode draad, maar verschillende kunstzinnige en persoonlijke bijdragen, heeft goed gewerkt. Het laat maar weer zien hoe de kunst de vleugels van de antroposofie is en hoe het persoonlijke (maar toch niet al te persoonlijke) in de verwerking ervan algemene thema’s tot leven kan brengen.
Op de vrijdag en zaterdag doorliepen we de beeldtaal van de zeven dagen van het ‘chemisch huwelijk’, of eigenlijk het ‘alchemistisch huwelijk’. Wat met woorden niet eenvoudig is te beschrijven, werd in een langere euritmievoorstelling in beeld en beweging gebracht. De humor van de Chymische Hochzeit werd er doorheen gemengd met vaak speelse percussie. Er is veel mogelijk als we de creativiteit de ruimte geven.
De inhoudelijke bijdragen lieten ook zien dat er met denken en mediteren over de beelden van de Chymische Hochzeit nog steeds weer nieuwe of verdiepende gezichtspunten kunnen worden gevonden. De meditatie van het rozenkruis, de ontwikkeling van de mensheid en de culturele omgeving van de Chymische Hochzeit kwamen daarbij ter sprake. Imaginaties – zo mag men deze beelden wel noemen – willen niet eenvoudigweg verstandelijk verklaard worden en daarmee een niveau naar omlaag vallen. Zij willen steeds opnieuw beleefd, verbreed, verdiept en kunstzinnig verwerkt worden. De levendigheid daarvan beantwoordt zo enkel aan het levende karakter van de bron zelf.
Dat geeft een perspectief op het vervolg. De thema’s die kunst, het individuele creatieve proces en de ernst van de diepe verbondenheid met de ontwikkeling van de mensheid omvatten, vormen ingrediënten van een voortzetting, waarschijnlijk eerst in deelthema’s. Dergelijke deelthema’s buiten de directe tekst van de Chymische Hochzeit zijn de rozenkruisersprookjes, de spirituele techniek, de nieuwe meditatievormen van de moderne Rozenkruizersinwijding, de antroposofische astronomie, het karma van deze stroming en haar verbinding met de antroposofie. Het onderwerp heeft voldoende potentie om veel leven in de vereniging te brengen.
Jaap Sijmons, voorzitter
Op vrijdag 2 december verschijnt alweer het vierde nummer van Antroposofie Magazine! Deze keer besteden we aandacht aan het thema ‘Onderwijs en opvoeding’. Veel basisscholen kampen met dalende leerlingaantallen, maar de vrijeschool blijft doorgroeien. Lange wachtlijsten voor een plekje op de vrijeschool zijn geen uitzondering. Een groeiend aantal ouders neemt dan ook het initiatief om zélf een vrijeschool op te richten. De veilige sfeer waarin aandacht is voor persoonlijke ontwikkeling en minder nadruk ligt op prestaties, spreekt een steeds bredere groep ouders aan. Zo wordt de leerlingenpopulatie van vrijescholen steeds meer een afspiegeling van de maatschappij. En dat is precies hoe dit onderwijs oorspronkelijk bedoeld was: de eerste Waldorfschool was immers een school voor kinderen van fabrieksarbeiders.Op 3 november werd ‘Midwinterviering voor jongeren’ geplaatst:
Ook zoomen we in het themadeel in op de verschillende ontwikkelingsfasen die een kind doormaakt en hoe een leerkracht hierbij kan aansluiten. En we besteden aandacht aan handwerken als een manier van zelfscholing. “Van breien, maar ook van borduren, haken en vilten word je rustig in een drukke wereld,” zegt Akke Faling, docent textiele handvaardigheid aan de Hogeschool Leiden.
Uitgaan van persoonlijke vrijheid en verantwoordelijkheid bij orgaandonatie
Wil jij orgaandonor worden? Voor veel mensen is dit een lastig vraagstuk. De Tweede Kamer nam onlangs een wetsvoorstel aan dat er in het kort op neerkomt dat we allemaal automatisch orgaandonor zijn, tenzij we aangeven dat niet te willen. Nu is het nog zo dat je alleen donor bent als je dat uitdrukkelijk hebt aangegeven. Hoe kunnen we vanuit het antroposofisch perspectief naar orgaandonatie kijken? Rudolf Steiner liet zich hier nooit over uit, het bestond immers nog niet in zijn tijd. Zijn pleidooi voor persoonlijke verantwoordelijkheid lijkt echter een nuttig vertrekpunt voor de huidige discussie.
Binnenkijken bij Daan Rot, blogger en auteur van het boek Het hele jaarfeesten
We hebben er weer een prachtig, vrolijk en vooral persoonlijk boek over de jaarfeesten bij. Heb je het al zien liggen in de winkel? Een van de makers, Daan Rot, is blogger, schrijfster, fotograaf én de vrouw van muzikant Jan Rot. Bovendien is ze moeder van vier kinderen, die haar onder meer inspireerden voor haar blog MaandagDaandag.nl. We mochten een kijkje nemen in haar huis in Antwerpen. De foto van haar gezin spreekt voor zich… Daan inspireert graag anderen door de kleine, mooie dingen uit haar leven te laten zien.
Klik hier voor een preview van het artikel
Je binnenste stralend houden in donkere dagen
Tijdens de donkere winteravonden lijken slechte nieuwsberichten over oorlog en vluchtelingen harder aan te komen dan anders. Bij jou ook? Hoewel je overal om je heen kerstlampjes ziet branden, valt het niet mee om in deze donkere tijden ook je binnenste stralend te houden. Een lichtspreuk kan je helpen om binnen in jezelf een kaarsje te ontsteken. Kit le Large maakte er weer een prachtige illustratie van.
En verder onder andere:
- Feest: Sint-Nicolaas als adventsheilige
- Hout klieven op je tachtigste: actieve dagbesteding voor ouderen op De Reube
- Biologisch-dynamische fruitteler Kees Konijn over zijn pittige appeltjes
- Voeding en vitaliteit: wanneer is voeding rijp?
Geen abonnement? Het nieuwe nummer is verkrijgbaar in diverse boekhandels in Nederland. Vraag er anders even naar bij je boekhandel. Deze kan de uitgave bestellen via VMBpress.
Samen met andere jongeren op zoek naar verdieping en gezelligheid, sfeervol het oude jaar afsluiten en met hernieuwde inspiratie het nieuwe tegemoet gaan. Dat is de midwinterviering van de jongerenbeweging van de Antroposofische Vereniging in Nederland (AViN).
Het is voor de tweede keer dat de jongerenbeweging zo’n driedaagse winterbijeenkomst organiseert. Dit jaar is er gekozen voor het thema ‘De levensloop van de mens als instrument in een stormachtige tijd’. De antroposofie gaat uit van een ontwikkeling van de mens in fasen van telkens zeven jaar. In iedere zevenjaarsperiode beschikt de mens over bepaalde vermogens. Tijdens de midwinterviering onderzoeken de jongeren met elkaar welke krachten iedere levensfase met zich meebrengt en hoe je deze kunt omzetten tot de juiste daden die zowel voor jezelf als voor de wereld van belang zijn. Wat zijn kenmerken van de levensfasen tussen 18 en 35 jaar? En hoe kun je een sterke basis in deze periode creëren, waar je de rest van je leven op kunt bouwen? Via lezingen, werkgroepen, kunst, spel en strandwandelingen proberen ze daar met elkaar achter te komen. Daarnaast is er volop gelegenheid voor ontmoetingen, zang, dans en feest.
De midwinterviering vindt plaats in Den Haag en staat open voor alle in antroposofie geïnteresseerde jongeren van 18 t/m 35 jaar. Voor de drie dagen betaal je €45,-, dat is inclusief alle maaltijden en slaapgelegenheid. Meer info en aanmelden via midwinterviering.nl
Proef de sfeer met het filmpje van de midzomerviering die de AViN-jongeren afgelopen zomer op boerderij Veld en Beek in Doorwerth organiseerden.
Antroposofisch arts Loes Klinge: “Angst is geen goede raadgever”
Een groeiend aantal ouders is kritisch op het vaccinatieprogramma van het RIVM. Is het wel nodig allemaal? Tegelijk ligt de mazelenepidemie van 2013-2014 nog vers in het geheugen. Waar doe je als ouder nu goed aan wat vaccineren betreft? Antroposofisch jeugdarts Loes Klinge vertelt hoe zij hier in haar praktijk mee omgaat.
Tekst: Cisly Burcksen
Je baby is net een maand oud en dan ligt de uitnodiging voor de vaccinaties al op de mat. Veel ouders beginnen dan pas na te denken over de vraag of ze hun kind wel willen laten vaccineren. “Beter kun je je al voor of tijdens je zwangerschap verdiepen in de voors en tegens van vaccinaties,” zegt Loes Klinge, die als jeugdarts verbonden is aan antroposofische consultatiebureaus in Arnhem en Zutphen. “Het RIVM dringt aan op het vroeg beginnen met vaccinaties, dat is voor hen efficiënt en goedkoop. Of het gezond is, valt te betwijfelen. Met hun dwingende folders brengen ze jonge ouders naar mijn idee in een angstmodus. Angst is geen goede raadgever bij het maken van dergelijke keuzes. Helemaal niet als je kindje net geboren is, dan heb je wel wat anders aan je hoofd! Neem de tijd om je erin te verdiepen, er zijn verschillende mogelijkheden. En bedenk je: het RIVM stuurt een uitnodiging, vaccineren is niet verplicht. Bespreek je angsten met elkaar en vraag je af waar je eigenlijk bang voor bent.”
Beter worden
Kies je ervoor om je kind niet te laten inenten, weet dan óók waar je voor kiest, stelt Loes. “Het is geen argument om te zeggen dat een bepaalde ziekte niet meer voor komt. Je moet weten hoe het verloop is van een kinderziekte en waar en hoe je kan ondersteunen. Praat met ouders van kinderen die ze hebben doorgemaakt of met een antroposofisch arts. Kinderziektes zoals de mazelen zijn voorbeelden van koortsende ziektes waarbij er veel gebeurt in het lichaam. Paracetamol geven is in zo’n geval onverstandig. Dan daalt de temperatuur, waardoor een virus langer in het lichaam blijft, wat kans geeft op complicaties. Goed uitzieken en rust houden is beter.” Vaak hoort ze van ouders in haar praktijk dat hun kinderen na het doormaken van zo’n kinderziekte letterlijk ‘beter’ zijn geworden: “Kwakkelklachten zoals problemen met de huid of de luchtwegen zijn dan verdwenen en soms kunnen ze erna ineens meer, bijvoorbeeld beter praten.”
Kies je wel voor het hele vaccinatieprogramma, weet dan ook dat je kind beslist niet voor honderd procent beschermd is tegen de ziektes waarvoor het wordt ingeënt. Zo ontstond enkele jaren geleden een bofepidemie onder gevaccineerde studenten. Na een aantal jaar zijn veel inentingen uitgewerkt. Ook met een ziekte als kinkhoest blijft het oppassen. Loes vertelt dat ook kinderen die het hele vaccinatieprogramma doorlopen hebben, hier maar voor vijftig procent tegen beschermd zijn. “Voor kleine baby’s kan kinkhoest gevaarlijk zijn. Hou je kind dus sowieso het eerste halfjaar liever weg bij hoesters.” Voor een aantal andere ziektes waartegen gevaccineerd wordt, ziet ze juist weinig risico: “Hepatitis-B krijg je via bloed-bloedcontact of geslachtsgemeenschap, dat is voor een baby helemaal niet relevant. En een ziekte als tetanus komt voor bij wonden waar geen zuurstof bij kan komen. Het is fijn dat er een vaccin tegen is, maar het is de vraag wanneer je dat moet spuiten. De kans dat een baby tetanus oploopt is echt heel erg klein. Als je geen verre reizen met je kind gaat maken, kun je een hele tijd wachten met vaccineren als je wilt.”
Risico
In de eerste maanden van zijn leven is een kind nog helemaal bezig om zijn lichaam te ‘gaan bewonen’. Ook zonder het verwerken van vaccinaties heb je daar als klein mensje al je handen vol aan. “Vaccinaties verwerken is multitasken,” legt Loes uit. “Je krijgt zeven ziektes tegelijk binnen en daarnaast nog zware metalen en stoffen als formaldehyde. Dit is enorm heftig voor het lichaam. Bovendien is bij heel jonge kinderen de bloed-hersenbarrière nog open, waardoor deze stoffen sneller bij de hersenen komen. Bij een wat ouder kind is dit risico veel minder.” Loes vertelt dat ouders er daarom vaak voor kiezen het eerste halfjaar geen enkele vaccinatie te geven. “Het is essentieel om je kind goed te leren kennen: hoe gaat mijn kind om met een gewone verkoudheid of een griepje? Als ze zien wat voor vlees ze in de kuip hebben, kiezen ouders er soms voor dan nóg een halfjaar te wachten. Maar je kunt ook afgaan op lichaamsgewicht en pas beginnen met vaccineren als je kind boven de elf kilo weegt. Of wachten tot het kind ‘ik’ gaat zeggen. Hoe later je begint, hoe minder vaccinaties je hoeft te geven. Het immuunsysteem is dan rijper, waardoor het de informatie langer kan onthouden.”
Opvangen
Kies je ervoor om te vaccineren, dan kunnen antroposofische middelen ondersteuning bieden. “We schrijven dan vaccinatiekorrels van Weleda voor. Die vertellen het lichaam dat er iets aan gaat komen en helpen de schok van de prik op te vangen,” legt Loes uit. “Verder adviseren we het toedienen van vitamine C-poeder, om te voorkomen dat het gehalte aan bloedplaatjes te laag wordt. En bij verminderde weerstand kun je de vaccinatie altijd alsnog uitstellen, bijvoorbeeld als je kind verkouden is of net op de opvang is begonnen. Er is nooit een keiharde reden om een vaccinatie op een bepaald moment te geven.”
Meer lezen:
‘Inenten - Waarom wel? Waarom niet?’ - Madeleen Winkler & Pieter Meester
Ibrahim Abouleish (79) woonde twintig jaar in Oostenrijk, toen hij in 1975 een bezoek bracht aan zijn Egypte en besloot zich in te gaan zetten voor zijn vaderland. Zijn droom: nieuwe ontwikkelingen op gang brengen op sociaal, cultureel en economisch gebied. Biodynamische landbouw – het opbouwen van een vruchtbare bodem – vormt hiervoor de basis.
Een zoete geur van bloemen. Dat is het eerste wat opvalt als ik ’s avonds laat in het donker uit de bus stap bij het gastenverblijf van SEKEM. Samen met vijftien anderen neem ik deel aan een reis die de Nederlandse Vriendenkring SEKEM heeft georganiseerd in de lente van 2016. Dat we in een bloeiende oase terecht zijn gekomen, blijkt pas de volgende ochtend. We zien bloeiende sierheesters rond de gebouwen, bloemenmengsels langs de paden en bloeiende akkers met calendula, kamille en gele toorts. Ook in de dadelpalmen langs de randen van de akkers hangen grote, witte bloementrossen.
Veertig koeien én een stier
Ibrahim Abouleish begon in 1977 met het slaan van waterputten en het planten van bomen in een kale zandvlakte in de woestijn bij Belbes, zestig kilometer ten noordoosten van Caïro. Hij bouwde aan het visioen dat hij voor zich had gezien. Het water, de bomen, de planten en de bloemen zouden insecten, dieren en mensen aantrekken. Deze plek zou voor de bewoners in de omgeving gezonde voeding gaan bieden; en werk, medische zorg en onderwijs.
Hij wist zijn toekomstbeeld met zo veel kracht aan anderen over te brengen, dat SEKEM precies die mensen aantrok die nodig waren om zijn droom te verwezenlijken. Zo kwam in 1981 de Duitse Angela Hofmann op bezoek. Om de woestijnbodem vruchtbaar te maken was veel behoefte aan goede compost van koeienmest. De Egyptische koeien bleken echter weinig productief. Ze regelde daarom samen met een andere Duitse vrouw de komst van veertig drachtige Braunvieh-koeien én een stier. De vrouwen regelden ook een lening bij de Duitse GLS-gemeinschaftsbank voor de aanschaf en het transport van de alpenkoeien. Angela reisde in februari 1982 naar de haven van Alexandrië, waar de koeien van een schip werden overgeladen in vier vrachtwagens. Ze reed mee met het transport naar SEKEM en is daar sindsdien gebleven.
“Om de bodem vruchtbaar te maken zijn koeien onovertroffen,” vertelt Angela ons. Op SEKEM zijn op dit moment 150 koeien, deels nakomelingen van de eerste groep, deels zwart-witte Holstein Friesian. Een dak van palmbladeren biedt bescherming tegen de hitte. Hiernaast zijn er schapen, kippen, duiven en bijen. Er is een grote variëteit aan gewassen, waarvan een aanzienlijk deel bestemd is voor kruidenthee. Angela: “Doordat we de verwerking en de handel zelf organiseren, kunnen we een grotere meerwaarde realiseren.”
SEKEM Development Foundation
Op het terrein van de boerderij bij Belbes zijn vier verwerkende bedrijven gevestigd: Lotus (in- en verkoop van kruiden), ISIS Organic (thee, sap en levensmiddelen), ATOS Pharma (kruidengeneesmiddelen) en NatureTex (biologisch katoenen kinderkleding en popjes). Van de winst die de bedrijven gezamenlijk realiseren, vloeit tien procent naar de SEKEM Development Foundation. Deze stichting financiert nieuwe ontwikkelingen op het gebied van onderwijs, gezondheidszorg, kunsten, duurzaamheid en maatschappelijke projecten, ook buiten de grenzen van SEKEM. Zo is er in de 13 dorpen in de regio, waar ongeveer 30.000 mensen wonen, gezondheidsvoorlichting en een afvalophaaldienst opgezet. Voor kleine ondernemers is er de mogelijkheid een lening aan te vragen via het microkredietprogramma, inclusief begeleiding bij het maken van een bedrijfsplan. Vanuit heel Egypte leveren 140 boerderijen biodynamische producten aan SEKEM, zoals groente, granen, kruiden, katoen en veevoer. Zij worden begeleid door landbouwingenieurs die door SEKEM zijn opgeleid in het toepassen van de biodynamische landbouwmethodes.
Onderwijs en zorg
Als we op een ochtend de dagopening van de SEKEM-basisschool bijwonen, zien we dat Angela zich niet alleen voor de landbouw inzet. Op haar accordeon begeleidt ze het zingen van het Egyptische volkslied – dat is op alle scholen in Egypte verplicht. Daarna mogen we kijken bij een bamboefluitles die Angela geeft aan de eerste klas van de middelbare school. Onder de indruk van het bezoek uit Nederland doen de kinderen erg hun best en weten ze de liedjes aardig mee te fluiten.
Op het terrein van SEKEM gaan 650 kinderen naar school: de kleuter-, basis-, middelbare school of de beroepsopleiding. Ook zijn er een gehandicaptengroep en sinds kort een kinderdagverblijf. Een bijzondere groep vormen de ‘kamillekinderen’, kansarme kinderen die al moeten werken, iets wat veel voorkomt in Egypte. Bij SEKEM verdienen ze een dagloon met een halve dag licht werk (ze danken hun naam aan het plukken van kamillebloemen). De andere helft van de dag gaan ze gratis naar school.
We brengen ook een bezoek aan het medisch centrum op het terrein, dat 40.000 patiënten per jaar behandelt. Naast een prachtig bloeiende binnentuin staan bankjes, waar mensen geduldig op hun beurt wachten. “Dr Ibrahim Abouleish en Dr Hans Werner hebben dit medisch centrum samen gedroomd,” vertelt Yvonne Floride die ons hier rondleidt.
Nieuwe woestijnboerderijen
Het valt me op dat ze op SEKEM de kunst verstaan om dromen uit te laten komen. Elders in een interview zegt Abouleish: “Dromen is denken met je hart.” En hij droomt ervan om die kunst – het realiseren van dromen – aan anderen over te brengen. Daarom – en voor de persoonlijke ontwikkeling in het algemeen – is er veel aandacht voor creativiteit. Niet alleen op de scholen zijn er veel creatieve lessen voor zowel leerlingen als leraren, maar alle 1200 SEKEM-medewerkers krijgen binnen werktijd les in muziek, toneel, beeldende kunst, euritmie en vaardigheden die voor het werk van belang zijn.
Een droom is om op drie andere plekken in de Egyptische woestijn vergelijkbare ‘oases van ontwikkeling’ te realiseren. In maart 2008 vierden SEKEM-medewerkers en -vrienden de start door gezamenlijk bomen te planten in een geïrrigeerde geul op een winderige kale vlakte in de Sinaï. Met een jaarlijkse regenval van 25 mm (bij ons is dat 800 mm) is Egypte volledig afhankelijk van irrigatie.
Angela toont dia’s van de drie nieuwe woestijnboerderijen, die voor ons te ver zijn om te bezoeken. “Het begint met water. We leggen rondom druppelirrigatie aan en planten snelgroeiende eucalyptus- en casuarinabomen. Die breken de vele zandstormen. En het is een verademing als je na een paar jaar eindelijk in de schaduw kunt staan.” We zien een konvooi vrachtwagens dat compost aanvoert. En we zien een dia van een ander openingsfeestje: in maart 2015 wordt een groot zonnepanelenproject in gebruik genomen bij de boerderij in El Bahareya. De pomp die 25 hectare dadelpalmen bevloeit, loopt nu op zonne-energie.
Het mooie van de Sinaï
Op 24 maart wonen we het jaarlijkse lentefeest bij in het grote, lemen amfitheater op SEKEM. Een groep bedoeïenen uit de Sinaï sluit het feest af met traditionele volksdansen en muziek. Ze oogsten enthousiast gejuich en applaus van het 2000-koppige publiek. De keus om hen uit te nodigen is heel bewust, horen we later van Ibrahim Abouleish. Om een stabiele sociale samenhang tot ontwikkeling te brengen rond de boerderij, is meer nodig dan water, bomen en compost. “In de Sinaï is veel strijd en er zijn veel spanningen. Wij willen hun ziel omhoogtillen. Daarom laten wij iets van de mooie cultuur uit de Sinaï laten zien.”
De Nederlandse Vriendenkring SEKEM ondersteunt, samen met vier andere Europese vriendenkringen, de SEKEM Development Foundation. De vriendenkring is van plan om in het voorjaar van 2017 opnieuw een reis naar SEKEM te organiseren, zie sekemvrienden.nl.
Op sekem.com is meer informatie te vinden over dit veelzijdige initiatief, onder andere over de ‘Heliopolis Universiteit voor duurzame ontwikkeling’, die in 2012 bij Caïro van start is gegaan. Informatief is ook het SEKEM Sustainability Report 2015 en SEKEM Insight, de maandelijkse nieuwsbrief waar je je gratis op kunt abonneren.
SEKEM is op zoek naar allerhande vakmensen en vakdocenten en iemand die de landbouwopleiding wil opzetten, zie sekemvrienden.nl/vacatures.
Sekem.com
Sekemvrienden.nl
De toestroom van mensen uit andere werelddelen naar het onze is al lange tijd bezig en het afgelopen jaar alleen maar omvangrijker geworden. Hoe gaan we in Europa zorgen voor al die mensen die nu vanuit oorlogsgebieden hun toevlucht bij ons zoeken? Rudolf Steiner kwam in 1918 met een alternatief voor een solidaire samenleving. Het geheim zit hem in het principe van het niet-uitsluiten.Hiermee is wel een aardige staalkaart geven van antroposofie in 2016, lijkt mij. Niet slecht als noodzakelijke inhaalactie.
Europa heeft altijd al instroom van vreemde culturen gekend. Neem nou Nederland. Voor de Tweede Wereldoorlog woonden er in ons land vrijwel alleen Nederlanders die hier geboren waren. Na 1945 vluchtten veel Indische Nederlanders naar het moederland, omdat ze hun leven in het onafhankelijke Indonesië niet meer zeker waren. Die stroom hield aan tot midden jaren zestig. Tien jaar later zochten veel Surinamers en Antillianen een betere toekomst in ons land. Er zijn meer Europese landen met zo’n immigratieverhaal, vaak het slotakkoord van hun koloniale verleden: Frankrijk met Algerijnen en Marokkanen, Engeland met Indiërs en Pakistanen. Duitsland kent weer een grote instroom van mensen uit Turkije. Het laatste decennium zijn veel mensen uit Afrika, zoals Somalië en Eritrea, naar Europa gekomen en sinds kort kennen we de vluchtelingenstroom uit het Midden-Oosten.
Donaumonarchie
Wat betekent deze ontwikkeling voor de ontwikkeling van Europa? Misschien goed om in dit verband een sprong in de tijd terug te maken naar de tweede helft van de negentiende eeuw. In het hart van Europa bestond toen de Donaumonarchie, ook wel Oostenrijk-Hongarije genoemd. Het was het grootste land van Europa en omvatte het huidige Oostenrijk, Tsjechië, Slowakije, Hongarije, Slovenië, Kroatië, Bosnië en Herzegovina en delen van Noord-Italië, Polen, Montenegro, Servië, Roemenië en Oekraïne. Het land telde niet alleen een flink aantal bevolkingsgroepen en talen, maar vertoonde ook een grote religieuze en culturele verscheidenheid. Dit omvangrijke geheel werd maar moeizaam bij elkaar gehouden. Aan het hoofd stond de Oostenrijkse keizer, die het land zeer autocratisch bestuurde. Niet alle bevolkingsgroepen hadden evenveel rechten. Dat zorgde vaak voor onrust, de ene keer waren het de Tsjechen en de Hongaren die meer stemrecht eisten, dan weer de Bosniërs. De tweede helft van de negentiende eeuw was de tijd van het opkomend nationalisme, waarbij volken steeds meer zelfbestuur voor zich opeisten. Van democratie of gelijke rechten zoals wij die kennen, was nog nauwelijks sprake. Vele groeperingen voelden zich achtergesteld. De etnisch-culturele spanningen in de Donaumonarchie zouden begin twintigste eeuw tot een uitbarsting komen en de aanleiding vormen voor de Eerste Wereldoorlog.
De jonge Steiner
Daarover zo dadelijk meer. Eerst neem ik je mee naar een klein dorpje in het hart van deze Donaumonarchie, naar Donji Kraljevec, in het noorden van Kroatië. Daar wordt op 27 februari 1861 Rudolf Steiner geboren, de grondlegger van de antroposofie. Zijn ouders zijn geen Kroaten, maar Oostenrijkers, afkomstig uit het Waldviertel, een streek in het noorden van Oostenrijk. Zijn vader werkt bij de spoorwegen en is overgeplaatst naar Kraljevec, aan de grens met Hongarije en Slovenië. De jonge Steiner wordt dus niet geboren in het land waar zijn ouders vandaan kwamen. Je zou hem met enig recht een ontheemde kunnen noemen, maar dan zonder de dramatische betekenis zoals die voor oorlogsvluchtelingen geldt. Het jonge gezin zou overigens niet lang in Kraljevec blijven. In 1863 verhuizen ze naar Mödling, vlakbij Wenen, om binnen een half jaar naar Pottschach te verkassen, iets verder naar het zuidwesten, aan de rand van de Alpen. In 1868 volgt alweer een overplaatsing. Nu wordt het Neudörfl, een dorpje op de grens van Oostenrijk en Hongarije. Het stationsgebouwtje staat al op Hongaars gebied, je kijkt er uit over de poesta. De jonge Rudolf gaat hier naar de lagere school. Hij knoopt er vriendschap aan met zijn onderwijzer, die hem inwijdt in de geheimen van de meetkunde, prachtig viool speelt, maar ook een voorstander is van Hongaarse autonomie. Duitse cultuur komt niet aan bod. Er volgen meer verplaatsingen. Zijn middelbare schooltijd brengt Steiner door in Wiener Neustadt. Hij reist daar dagelijks vanuit Neudörfl heen. Later bezoekt hij de Technische Hogeschool in Wenen, en wordt dan al snel een jongeman van de grote stad. Uit zijn eigen beschrijvingen in Mijn levensweg blijkt dat Steiner zich prima thuis voelt in het studentenleven en met mensen verkeert uit allerlei rangen en standen.
De jonge Rudolf is dus iemand die oorspronkelijk nergens echt thuishoort, maar juist daardoor zich overal thuis kan voelen. Geboren op het Kroatische platteland, groeit hij op in een Hongaars grensdorp en heeft als beste vriend een dorpsonderwijzer met Hongaars nationale sympathieën. Zoals hij zelf beschrijft, krijgt hij als kind al het een en ander mee van de politieke strubbelingen die zich in dit Hongaars-Oostenrijkse grensgebied voordoen. Deze ervaringen, een kind te zijn van een land waarin etnische en culturele verschillen volop aan de dag treden, blijken doorslaggevend voor zijn latere kijk op de politieke problemen die vlak na de Eerste Wereldoorlog in Midden-Europa de kop opsteken.
Driegeleding
Wat was toen het geval? Oostenrijk en Duitsland hadden eind 1918 de oorlog verloren. De Oostenrijks-Hongaarse monarchie werd ontbonden. Onder druk van de Amerikaanse president Wilson werd de eis tot zelfstandigheid van elk volk erkend. Steiner was hier fel op tegen. Hij zag wèl de meerwaarde van mensen met verschillende culturele en etnische achtergronden binnen één staatsbestel. Hij voorzag dat een verdere versterking van het nationalisme – elk volk een eigen staat – desastreuse gevolgen zou hebben voor de ontwikkelingen in Europa. Hij kwam met een alternatief. Zijn ideeën over de inrichting van de maatschappij beschreef Steiner rond 1918 onder de noemer ‘sociale driegeleding’. Hij onderscheidt hierbij drie maatschappelijke terreinen: het geestelijk-culturele (onderwijs, wetenschap, kunst, religie, creativiteit), het economische (productiviteit en consumptie) en het juridische (wetgeving). Elk van deze gebieden gaf hij een eigen ordenend principe. Voor het culturele leven is dat vrijheid, voor het economische broederschap en voor het rechtsleven gelijkheid. Het ene gebied moest niet ‘regeren’ over een ander gebied. Het is in zijn ogen uit den boze dat bijvoorbeeld vanuit de economie wordt bepaald wat er op het geestelijk-culturele vlak mogelijk is, waar juist de grootst mogelijke individuele vrijheid moet kunnen heersen. Op basis van deze driegeleding, die Steiner in detail uitwerkte, zou een multi-etnische samenleving goede kansen maken. Het geheim zit hem namelijk in het principe van het niet-uitsluiten. Alles wat mensen meebrengen, zowel individueel als groepsgewijs, kan een plaats krijgen en vormt een verrijking voor de samenleving. Niemand die van goede wil is, is daarbij te veel. Zijn ideeën vonden politiek weinig ingang. Zijn inzet was een samenleving waarbij iedereen iets kan bijdragen aan de gemeenschap en waarbij de gemeenschap als geheel zich bekommert om de behoeften en noden van de enkeling. Een solidaire samenleving dus. Geen samenleving waarin mensen slechts pionnen zijn op het economische schaakbord van een elite, zoals in onze tijd.
Steiner begreep als geen ander dat de kwintessens van alle menselijke ontwikkeling het opnemen van het vreemde is, datgene wat je nog niet kent. Dat is een oud christelijk-humanistisch ideaal. Zijn ideeën kunnen de basis vormen voor een nieuw Europees sociaal elan, ver weg van egoïstische tendensen, of die nu de vorm aannemen van volksgevoelens of van een economische structuur gebaseerd op hebzucht. En waarbij niet langer de angst voor het vreemde het gesprek van de dag hoeft te zijn, maar de vreugde om wat mensen die elkaar nog niet kennen elkaar te bieden hebben.
Dit artikel werd gepubliceerd in Antroposofie Magazine 01 van maart 2016.
.
