Schrikbarend

Het is schrikbarend lang geleden dat deze weblog werd aangevuld met actueel nieuws. De laatste keer was notabene op 8 september, bijna drie maanden terug. Dat heeft natuurlijk zijn reden: vooral drukke bezigheden elders. Misschien komt daarvan nog iets tevoorschijn. Eens kijken welke schade ik kan inhalen.

Op 14 september meldde Motief de ‘Verbouwing van Riouwstraat 1 in Den Haag’:

‘Antroposofie Den Haag’ is een afdeling van de Antroposofische Vereniging in Nederland, de AViN. Met hun website wil deze afdeling een platform bieden voor alle antroposofisch geïnspireerde activiteiten voor heel Den Haag en omstreken. Zij willen ook ruimte geven aan andere activiteiten die op soortgelijke wijze willen werken aan de ontwikkeling van de wereld.

Hun eigen gebouw De Zalen aan de Riouwstraat is tot december gesloten vanwege een renovatie. Stephan Jordan, de nieuwe locatiemanager per augustus 2017, doet op de website verslag over de staat van de verbouwing en de plannen rond de Riouwstraat 1:

‘Met de sluiting van De Zalen op 1 juli is de periode van de verbouwing ingeluid. De laatste gebruikers waren veertig jonge leden van de Antroposofische Vereniging uit heel de wereld, bijeen voor de oprichting van de Nederlandse jeugdsectie. Een bijzondere, inspirerende bijeenkomst. Op de ochtend van hun vertrek ging de sloophamer in het pand. Muren werden doorgebroken, waarmee direct zichtbaar werd hoe de begane grond het gewenste ‘open karakter’ krijgt.

Je kunt nu vanuit de entree tot aan de Rode zaal kijken en tot achter in de serre. In de bouwvak werd al het asbest verwijderd, veel meer dan vooraf gedacht. Een tegenvaller dus. Maar de rest van de bouw verloopt volgens plan: in de kelder is al begonnen met het stucwerk en op alle etages zijn nieuwe netwerken aangelegd: brandveiligheid, waterleiding en elektra.

Stap voor stap wordt het resultaat zichtbaar, terwijl blijkt hoe nodig deze verbouwing was qua brandveiligheid en moderne regelgeving, nog even los van de wensen om het pand nieuwe functionaliteiten en égards te geven. In de komende maanden bouwen we met ons team aan de opzet voor de nieuwe onderneming. Ik hoop daarover in de volgende nieuwsbrief meer te kunnen berichten. Of er een nieuwe naam voor De Zalen komt is nog niet besloten, ook daarover later meer!’

Dezelfde dag was er aandacht voor ‘Gezondheidszorg voor het welbevinden van de gehele mens’:

‘Stroom’ heet het tijdschrift van gezondheidsvereniging Antroposana. Een flink aantal artikelen is online te lezen, met een schat aan inhoud. Er is een keur aan onderwerpen, zoals:

geestelijke gezondheid
therapie
biografie
tandheelkunde verzekeren
voeding
opvoeden
ouderen
kraamzorg
geboorte
autisme
column
diversen

Het magazine ligt bij alle antroposofische gezondheidscentra in Nederland in de wachtkamer. Het is een prachtig ledenblad dat vier keer per jaar verschijnt met interessante artikelen over de antroposofische gezondheidszorg.

Wie lid wordt van Antroposana krijgt het magazine gratis thuis. Wie een los nummer wil aanvragen, stuurt een e-mail met zijn of haar verzoek naar secretariaat@antroposana.nl. Dit is geheel gratis.

Antroposana is een gezondheidsvereniging voor mensen die kiezen voor antroposofische gezondheidszorg. Het accent ligt niet op ziekte maar op de gezondheid van mensen. Vanuit hun organisatie behartigt de vereniging de belangen van hun leden. Zodat antroposofische zorg voor iedereen bereikbaar is en blijft.

Antroposana verenigt mensen die zich herkennen in gezondheidszorg die gericht is op het welbevinden en de gezondheid van de gehele mens – dus fysiek, mentaal en spiritueel. Deze zogenoemde integratieve zorg is geïnspireerd op het gedachtengoed van Rudolf Steiner en Ita Wegman. Lees hier meer over antroposofische gezondheidszorg.

Op 20 september berichtte Motief dat de ‘Reünie Warmonderhof één groot feest’ was:

De reünie ter ere van zeventig jaar opleiding tot biologisch-dynamisch boeren op Warmonderhof (zie ook Jubileumfeest en reünie 70 jaar Warmonderhof) op zaterdag 16 september was één groot feest, zo meldt Biojournaal.

Leon Veltman vertelt: ‘Er waren meer dan 500 aanmeldingen en er kwamen ook nog wat mensen onaangekondigd naar de reünie. Dat past eigenlijk ook wel mooi bij Warmonderhof. Met onze eigen mensen erbij waren er in totaal zo’n 750 aanwezigen en we kijken terug op een geweldige dag. Het mooie is dat alle oud-studenten de sfeer nog herkennen en zich meteen weer thuis voelden.’

Dat blijkt ook uit de reportage die Omroep Flevoland maakte. Fred Weinberg (87) vertelt daarin dat hij op 17-jarige leeftijd als student het allereerste jaar van de school meemaakte. ‘De school begon in 1947 in het Zuid-Hollandse Warmond en verhuisde in 1992 naar Dronten. Deze nieuwe plek in de polder is volgens Weinberg ideaal. “Het is ongelofelijk mooi. Ze hebben prachtige gewassen en alles staat er mooi bij.”’

Oud-studenten uit de hele wereld kwamen erop af. De Drontenaar schreef voorafgaand al:

‘Oud-Warmonderhoffers uit Nieuw–Zeeland, Schotland, Canada, Zweden, Oostenrijk, Frankrijk, Duitsland, België, Denemarken en Engeland pakken vliegtuig, trein of auto om terug te gaan naar “hun” Warmonderhof”, aldus de school, die tegenwoordig officieel “Aeres MBO Dronten Warmonderhof” heet.’

Warmonderhof zelf meldt dat ze een alumni-database aan het vullen zijn met alle oud-studenten erin: ‘Dan kun je elkaar vinden en kennis en ervaringen delen. Ook is aan deze oud-studentendatabase een wereldkaart gekoppeld met daarop een overzicht van de bedrijven van oud-Warmonderhoffers. Help mee deze database compleet te maken en schrijf je in!’

Op 2 oktober kwam daar ‘Demeter als topkeurmerk’ bij:

Demeter is een van de elf topkeurmerken die uit onderzoek van Milieu Centraal naar voren zijn gekomen. Deze keurmerken hebben een heldere en goed gecontroleerde meerwaarde. Demeter scoort binnen de biologische keurmerken het hoogst, met de meest verregaande regels wat betreft kringlopen van mest en voer, dierenwelzijn en behoud bodemvruchtbaarheid en biodiversiteit.

Milieu Centraal is een campagne begonnen om de bekendheid van deze elf keurmerken te vergroten. Helaas is er nog steeds een woud aan keurmerken; met regelmaat verschijnen er nieuwe claims op producten in de supermarkt. En dat terwijl er een duidelijke ordening van elf toppers is. Hierin staan maar liefst drie biologische keurmerken: het Europese biologisch keurmerk, het EKO keurmerk en Demeter, het keurmerk voor biologisch-dynamische landbouw. Voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal start daarom een samenwerking met de eigenaren van de topkeurmerken en supermarktketen Jumbo om de keuzestress bij consumenten te verminderen.

Het was in 2016 dat Milieu Centraal alle logo’s en afbeeldingen op voedselproducten beoordeelde. Daaruit volgde een ordening, waarbij elf duurzaamheidskeurmerken toppers bleken. Het doel van de ordening was om consumenten duidelijkheid te geven over welke keurmerken de meeste impact hebben op mens, dier en milieu.

Supermarktketen Jumbo brengt nu als eerste supermarkt de topkeurmerken onder de aandacht bij haar klanten. ‘Van de producten die tot stand komen met zorg voor mens, dier en milieu heeft Jumbo er dit najaar ruim 100 voorzien van een speciaal schapkaartje. Hierdoor ontstaat een duurzame boodschappenroute door de winkel’, aldus Colette Cloosterman-van Eerd, Lid van de Raad van Bestuur en CCO van Jumbo supermarkten. Milieu Centraal juicht het toe als andere supermarkten dit initiatief volgen.

In de campagne ‘Check het plaatje’ geven Milieu Centraal en de betrokken keurmerkorganisaties de consument tips & tools om het kiezen voor verantwoorde producten makkelijker te maken. In de keurmerkenwijzer kun je elk plaatje dat je tegenkomt op een verpakking checken op het gebied van duurzaamheid, transparantie en controle. Met de app op je telefoon heb je ’m in de winkel altijd bij de hand.

Diezelfde dag bleek dat ‘Vrijeschool en montessori werken samen in Den Haag’:

De Vereniging van vrijescholen bericht over een samenwerking tussen vrijeschool en montessori in Den Haag. Het gaat om Montessori Waalsdorp en De Vrije School Den Haag. ‘Dit schooljaar zullen de teams van beide basisscholen samenwerken aan nieuwe manieren om hun onderwijs te verantwoorden. Zodat de opbrengst en kwaliteit van de scholen beter zichtbaar wordt. Dit doen zij onder begeleiding van het centrum onderwijs & innovatie Leiden, onderdeel van de Hogeschool Leiden.’

Dit centrum onderwijs & innovatie schrijft over zichzelf: ‘Binnen Hogeschool Leiden leiden we niet alleen studenten op tot startbekwame leraren, maar verzorgen we ook vervolgopleidingen voor leraren, schoolteams en (toekomstige) schoolleiders die werkzaam zijn in regulier onderwijs, vrijeschool onderwijs en ander (concept)onderwijs. We ondersteunen scholen en hun teamleden bij een leven lang leren. Daarbij werken we vanuit partnerschap. “Samen opleiden”, daar geloven we in!’

De Vereniging van vrijescholen vat samen: ‘Vrijescholen en montessorischolen werken beide vanuit een sterke eigen pedagogisch-didactische visie én met een bijzonder curriculum, waarin veel aandacht is voor de ontwikkeling van het individuele kind. Het sociale proces, de creativiteit en eigen identiteit spelen hierbij een grote rol. Echter socialisatie en de persoonlijke ontwikkeling van kinderen zijn lastig te meten of in toetsresultaten te vangen.’

Zoals Berien Bakker, directeur van Montessori Waalsdorp, zegt: ‘hoe maken we de opbrengst en kwaliteit van ons onderwijs zichtbaar? Zodat we niet alleen het “kennen en kunnen” meten, maar ook het leerproces zelf en het geleerde in de breedste zin laten zien. Daarvoor gaan we het juiste gereedschap ontwikkelen.’

De schoolleider van De Vrije School Den Haag, Niels Schieman, vult aan: als we ‘de brede ontwikkeling van de kinderen onvoldoende zichtbaar maken, bestaat het risico dat we te veel waarde toekennen aan de zogenaamde “genormeerde toetsen” voor taal en rekenen.’

Twee dagen later, op 4 oktober, ging het over de ‘Viering veertigjarig bestaan van Kraaybeekerhof in Driebergen’:

Kraaybeekerhof in Driebergen vierde zondag 1 oktober haar veertigjarig bestaan, zo bericht Biojournaal. Er kwamen in totaal zo’n 300 mensen naar de viering. In die veertig jaar is Kraaybeekerhof uitgegroeid tot het centrum voor biodynamische landbouw, voeding en gezondheid in Nederland. Kernactiviteiten van het Landgoed zijn de tuinen, de Academie, het restaurant en de zalenverhuur.

Onderdeel van het feestprogramma was de onthulling van een nieuw straatnaambord: Addick LandLaantje. Addick Land was de eerste biodynamisch boerende boer op Kraaybeek, later Kraaybeekerhof. Dankzij zijn pionierswerk behoren de gronden van Kraaybeekerhof binnen Nederland tot de oudste bd-gronden. ‘Kleindochter Pyta van de Weg nam iedereen mee terug in de geschiedenis en overhandigde Ronnie Horstman, bestuurder van Kraaybeekerhof, een foto en het verhaal van haar grootvader. Samen met haar oom nam Pyta het nieuwe straatnaambord in ontvangst. Vanaf nu is op het landgoed dus ook het Addick LandLaantje te vinden. Dit is een prachtige nagedachtenis en deze overhandiging was een heel warm moment.’

Janny van der Heijden, jurylid van het tv-programma Heel Holland Bakt, presentatrice bij Omroep MAX en culinair publiciste, sneed vervolgens de verjaardagstaarten aan, gebakken door vrijwilligers en betrokkenen van Kraaybeekerhof. De kaarsjes werden door aanwezige kinderen uitgeblazen.

De jarige wilde niet alleen terug-, maar ook vooruitkijken, door symbolisch aan de toekomst te werken. Een van de akkers werd samen met de aanwezigen met de hand ingezaaid: met winterrogge. Winterrogge is een perfecte groenbemester, die in het voorjaar alleen maar ondergewerkt hoeft te worden.

Op dezelfde dag was er ook een bericht over ‘Crowdfunding voor kunstprogramma over relatie met de gestorvenen’:

Voor de financiering van een gedenkkunstprogramma op 12 november in Eindhoven is een crowdfundingsactie van een maand gestart. De bedoeling is van tevoren een bedrag van € 800 te verzamelen, zodat de toegang gratis kan zijn. De betrokken kunstenaars hechten in dit verband sterk aan ‘warm schenkgeld’: ‘we vinden kaartverkoop aan de deur niet passen bij dit thema’. Iedereen kan meedoen voor € 5, 10, 25, 50 of meer.

Het gaat om een programma over de relatie met de gestorvenen: ‘De dubbelheid dat iemand er niet meer is, niet meer in het fysieke lichaam leeft, maar wel in je eigen ziel en in je herinneringen, je beelden en dromen is, wie kent dit niet? Met euritmiebeweging vormen we choreografieën op existentiële, pakkende gedichten van Doorlie Gerdes en op prachtige muziek van J.S. Bach en Ysay. Solo viool maar toch tweestemmig.

Wat is er te zien “tussen” onze bewegingen in de ruimte? Kunnen engelen zichtbaar-onzichtbaar meebewegen op Bach? Dit is een uur vol muziek, dichtkunst en overdenkingen met betrekking tot onze relatie met gestorvenen.’

‘Op het podium staat een kunstwerk van glazenier Peter Vormer, speciaal gemaakt en ontworpen naar aanleiding van dit thema, verstilling uitnodigend zoals een indrukwekkend raam in een kerk dat kan doen.’

Men wil € 800 via crowdfunding genereren, ‘hoewel de eigenlijke kosten veel hoger liggen. Er zijn enkele initiatieven in Eindhoven waar we voordat we deze actie begonnen een aanvraag hebben gedaan om ons te steunen. En met goed gevolg.’

De kosten van de middag in Eindhoven bedragen € 1080. ‘Ons gedenkkunst uur in Eindhoven is in verhouding tot de ontwikkelkosten wel een klein bedrag (ontwikkelkosten liggen rond de 5500 euro voor zaalhuur van repetities, regie, violiste en spraakkunstenaar, belichtingontwikkeling en kostuums) maar toch best een heleboel geld. Instudering vraagt tijd en geld, en inspiratie en plezier uiteraard.’

12 november, 16.00-17.00 uur, zaal van Vrije School Brabant, Nueneseweg 6, Eindhoven
Uitvoerenden:
Inleiding: Wiel Hupperets
Euritmie: Martine Meursing & Chantal Heijdeman
Spreekkunst: Manjo Joosten
Violiste: Astrid Abas
Regie: Juliette van Lelieveld & Baptiste Hogrefe

Op 11 oktober bleek dat ‘Demeter groeit in omvang en invloed’:

Stichting Demeter, de BD-Vereniging en de landbouwsectie van de Antroposofische Vereniging hielden op 10 oktober het herfstcongres over ‘Biodynamisch en de “vrije” markteconomie. Waarden toevoegen in plaats van afromen’. Op Antropia in Driebergen sprak onder meer Marianne Thieme, fractievoorzitter van de Partij voor de Dieren, over een ‘planeet-brede’ visie en hoe deze zich moet vertalen in ons landbouw en voedselsysteem. Ook was er het afscheid van Jozien Vos als voorzitter van Stichting Demeter en het aantreden van Jan Schrijver van biodynamische boerderij de Lepelaar als nieuwe voorzitter. Het congres vond plaats tijdens de ‘dutch agri food week’ van 9 tot en met 19 oktober 2017 en werd mede mogelijk gemaakt door Eosta, Green Organics, Natudis, Odin en Udea.

Tijdens het congres werd tevens de ‘Demeter Monitor over biodynamische landbouw en voeding 2016-2017’ gepresenteerd. Daarin staat dat vanaf 2012 het oppervlak dat wordt bewerkt door biodynamische boeren en tuinders gestaag groeit. Het areaal nam toe van 4.962 hectare in 2012 tot 6.466 hectare eind 2016; het aantal boeren steeg in die periode van 119 naar nu 133. Hierdoor valt nu 10,5% van het totale biologisch areaal onder Demeterlicentie, het keurmerk voor biodynamische producten. De gemiddelde bedrijfsgrootte van de Demeterbedrijven nam verder toe naar 49,4 ha. Met bijvoorbeeld de norm in de melkveehouderij dat 80% van het voer van het eigen bedrijf moet komen zijn deze bedrijven daarmee sterk grondgebonden Dat is groter dan het gemiddelde biologische bedrijf (33,7 hectare) en het gemiddelde gangbare bedrijf (32 hectare in 2016).

Qua areaal is Nederland wereldwijd iets gezakt naar de zesde plaats wereldwijd. Duitsland is met meer dan 77.000 hectare onder Demeter licentie koploper, op grote afstand gevolgd door Italië en Frankrijk.

Wereldwijd is de omvang van biologische landbouw aan het stijgen, zo blijkt uit het recente rapport The World of Organic Agriculture van FiBL en IFOAM, met gegevens uit 179 landen: 50,9 mln ha is ingeruimd voor biologische landbouw, 1,1 procent van alle landbouwgrond wereldwijd, verdeeld over 2,4 miljoen producenten. Opmerkelijk is dat meer dan driekwart van al die producenten in 2015 in ontwikkelingslanden te vinden zijn. India staat bovenaan de lijst met 585.200 producenten, gevolgd door Ethiopië (203.302) en Mexico (200.039).

Biojournaal meldde op 9 oktober een workshop Demeter bij Natudis exclusief voor Promotie Partners: ondernemers van natuurvoedingswinkels die een dienstenpakket van Natudis afnemen. De trainers waren Petra Essink en Paul Doesburg, auteurs van het boek ‘Barstensvol Leven’. De ondernemers hadden behoefte aan meer informatie om Demeterproducten beter te kunnen aanbieden aan klanten. Enkele reacties: ‘het verhaal achter het Demeter-keurmerk kan ik beter vertellen’, ‘veel stof om onderling nog te bepraten’ en ‘deze workshop was absoluut van toegevoegde waarde’.

Nog meer opmerkelijk nieuws in Biojournaal, uit een interview met trendwatcher Anneke Ammerlaan, die al ruim twintig jaar trendonderzoeker en foodwatcher is. ‘Vanuit haar culinair journalistieke achtergrond – ze stond onder andere aan de basis van AllerHande – volgt ze met haar bedrijf Vision on Food de ontwikkelingen in de (thuis)keuken.’ De meeste innovatie in de biologische landbouw ziet ze expliciet bij Demeter: ‘De biodynamische teelt wordt nog wel eens getypeerd als rigide. Als het domein voor de “donkergroenen”, zij die zijn vastgeroest in oude denkwijzen. Maar het is juist deze tak die zo enorm vernieuwend bezig is. Binnen het biodynamische groentenaanbod staan natuurlijke en pure smaken centraal. Door hun toewijding op het gebied van smaakontwikkeling, het gebruiken van speciale rassen, het veelvuldig experimenteren met nieuwe en “vergeten” rassen, is Demeter op dat gebied echt koploper.’

Ze verklaart verder: ‘We zijn al snel geneigd om vernieuwing te willen zoeken in concepten. De biosector, met Demeter voorop, timmert vooral op het gebied van productdifferentiatie hard aan de weg.’

Op 1 oktober vroeg Demeter in een Open brief aan Kamerleden om vrijstelling voor biodynamische melkveehouders in het fosfaatdossier: ‘Er is immers geen enkele vergelijkbare groep die zover binnen de mestregels werkt en die actief bijdraagt aan een landschap met koeien in de wei, grondgebonden veehouderij en behoud van biodiversiteit. Toch worden – ondanks alle mooie woorden die vaak ter stimulering voor biologische landbouw worden gebezigd – zelfs deze biodynamisch werkende melkveehouders door uw regelingen getroffen, waarvan wij meerdere meldingen uit onze achterban binnen hebben gekregen. Dit kan volgens ons niet de bedoeling zijn.’

Dat het boek ‘Kattensoep van Janneke Schotveld geschenk Kinderboekenweek’ was, kwam eveneens op 11 oktober naar voren:

Op 3 oktober stond er een interview met haar in de Volkskrant: Janneke Schotveld. Zij is de schrijfster van het Kinderboekenweekgeschenk Kattensoep. De Kinderboekenweek duurt dit jaar van woensdag 4 tot en met zaterdag 14 oktober. Er is veel om te doen vanwege het griezelthema Gruwelijk eng. Het gratis geschenk van Janneke Schotveld krijgt iedereen die minstens tien euro aan kinderboeken besteedt.

Schotveld is bekend door haar boeken over ‘Superjuffie’. ‘Drie jaar na haar debuut Villa Fien brak ze in 2010 definitief door met de populaire serie over een lerares die kan vliegen. (…) Ze heeft van haar boeken al zo’n 250 duizend exemplaren verkocht. Desondanks stopte ze pas kortgeleden met lesgeven in het speciaal onderwijs.’

Ze heeft de Pabo gedaan en woont op zorgboerderij De Dijckhof in Driebergen, zo blijkt uit haar website. ‘Tien jaar lang heb ik op mijn eigen schooltje gewerkt. Een klein klasje op de zorgboerderij waar ik toen ook woonde. (…) Daarna heb ik twee jaar op een school voor speciaal onderwijs gewerkt, vooral in klassen voor kinderen met autisme.’

De Dijckhof is onderdeel van Intermetzo, de voormalige Zonnehuizen. Bij een tekening van De Dijckhof schrijft ze: ‘Dit is namelijk de boerderij waar ik zelf alweer ruim acht jaar woon! Ook wonen er zestien jongeren die niet meer thuis kunnen wonen. Hier werken ze in de tuin en met de dieren. Omdat ze nog jong zijn, gaan ze ook naar school. En van dat schooltje ben ik bijna tien jaar de juf geweest. Er komen ook leerlingen die hier niet wonen. Die komen van thuis, een pleeggezin of een woongroep.’

Maar nu is ze dus volledig schrijfster. Nieuwsblad De Kaap berichtte op 25 september: ‘Vanwege haar speciale band met Driebergen heeft ze bij boekhandel Jacques Baas alle 710 geschenken vooraf gesigneerd en geïllustreerd. Janneke: “Tijdens de kinderboekenweek ga ik het hele land door langs boekwinkels en bibliotheken, maar ik wilde toch ook iets bijzonders in mijn eigen dorp doen. Dus ben ik op een zondagmiddag bij Petra en Lars van boekhandel Jacques Baas in de tuin gaan zitten en aan het signeren gegaan. Een flinke klus, maar ook heel gezellig.”’ Een dag later besteedde ook het Algemeen Dagblad aandacht aan deze actie.

Diezelfde dag was er dit derde bericht, namelijk dat ‘Volkert Engelsman winnaar Duurzame 100 van 2017’ was geworden:

Dinsdag 10 oktober was Dag van de Duurzaamheid, in zijn inmiddels negende editie, op initiatief van duurzaamheidsorganisatie Urgenda. Dagblad Trouw besteedt er een dag later traditiegetrouw een heel katern in de papieren editie aan en ook op de website wordt het uitgebreid toegelicht: ‘Wie staan er in de Trouw Duurzame 100 van 2017? Eerlijke prijzen, doeners en voeding: dat zijn de belangrijkste trends in deze negende editie, zo heeft de onafhankelijke jury van twaalf experts bepaald.’

En de winnaar dit jaar is Volkert Engelsman: ‘Voor het eerst staat een pionier uit de voedingssector op nummer 1 in de Duurzame 100. Volkert Engelsman, die een import- en distributiebedrijf heeft in biologische groente en fruit, voert de lijst van 2017 aan. (…) Met zijn bedrijf Eosta probeert Engelsman ‘eerlijke prijskaartjes’ aan groente en fruit te hangen.’

Dat is onder meer bekend van het interview met hem een jaar geleden in Antroposofie Magazine: ‘In het Financiële Dagblad beschuldigde hij supermarkten van “crimineel gedrag” bij de handel in groente en fruit. “De schade die het telen aanricht aan mens en milieu, wordt niet meegerekend in de verkoopprijs. Het is schandalig. Breng de echte kosten in rekening,” zei Engelsman eerder deze week in de krant.’ Ook Motief besteedde aandacht aan de krasse uitspraken van Engelsman.

Nu wordt hij beloond voor het feit dat hij hiermee ook echt iets heeft gedaan: ‘Winnaar Volkert Engelsman heeft afgelopen jaar een proef gedaan om de “echte kosten” maar ook de baten van de teelt van biologisch en gangbaar fruit tegenover elkaar te zetten, een primeur in de wereld. Dat betekent dat effecten als uitputting of verrijking van de bodem, CO2-uitstoot en watergebruik, maar ook de sociale omstandigheden van de werknemers in de prijs meetellen. Dan blijkt: niet biologische producten zijn te duur, maar gangbaar voedsel is te goedkoop.’

Op dinsdagavond werd in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam de top 25 van de lijst bekend gemaakt. Op de foto uit Trouw steekt de verrassende winnaar zijn trofee triomfantelijk in de lucht.

Op 19 oktober werd duidelijk dat ‘Triodos Bank mag definitief bouwen op de Reehorst’:

Triodos Bank liet 18 oktober weten dat de Raad van State de nieuwbouw op de Reehorst in Driebergen goedkeurt. We berichtten hier eerder over op 20 februari in ‘Triodos Bank gaat eindelijk bouwen op de Reehorst’. Zo snel ging het echter niet, er waren bezwaren die tot de Raad van State gingen. Het Algemeen Dagblad was er als de kippen bij om het nieuws te verspreiden met ‘Triodos mag nieuw kantoor bouwen in natuurgebied tussen Driebergen-Zeist en A12’. En zoals Triodos Bank zelf schrijft:

‘Van de Raad van State mogen we ons nieuwe kantoor bouwen op landgoed De Reehorst. Die uitspraak heeft zij vandaag bekend gemaakt. Er waren door twee omwonenden en stichting Milieuzorg Zeist bezwaren ingediend tegen het bestemmingsplan en de omgevingsvergunning. De omwonenden waren bang voor overlast rond het gebouw en er zou geen actuele regionale behoefte zijn aan een nieuw kantoor. De Raad van State heeft deze bezwaren ongegrond verklaard. Zij is van oordeel dat de gemeente voldoende heeft onderbouwd dat er wél een actuele regionale behoefte bestaat aan het nieuwe kantoor. Ook heeft de gemeente voldoende onderbouwd dat het landgoed en de omgeving niet onaanvaardbaar zullen worden aangetast door de aanwezigheid van het nieuwe gebouw en de parkeervoorzieningen.

We zijn natuurlijk erg blij met deze uitspraak. Nu het bestemmingsplan en de omgevingsvergunning onherroepelijk zijn, kunnen we ons integrale plan verwezenlijken om een nieuw kantoor te bouwen op landgoed De Reehorst, en het landgoed een nieuwe, duurzame impuls geven.

De werkzaamheden zullen volgende maand (november 2017) van start gaan en omvatten in eerste instantie een archeologisch- en explosievenonderzoek. De oplevering van het nieuwe kantoor van Triodos Bank staat nu gepland voor mei 2019. Vanzelfsprekend zullen we met de partijen die een beroep hebben ingediend in gesprek blijven over de toekomstige ontwikkelingen op het landgoed.’

Op 25 oktober bleek ‘Faust gered’:

Het Goetheanum maakt bekend dat de nieuwe Faustenscenering verder wordt ontwikkeld en in 2020 weer onverkort in het Goetheanum zal worden opgevoerd. Dat heeft de Goetheanum-leiding op 17 oktober besloten.

Er waren eerder ernstige vragen gerezen over deze enscenering, zoals in Motief 216 van oktober was te lezen (zie dit Faustverslag). Terwijl het publiek tijdens de opvoering van de zomer laaiend enthousiast bleek.

Op de jaarvergadering op 8 april 2017 van de Algemene Antroposofische Vereniging in Dornach, Zwitserland, werd een motie aangenomen die het bestuur opriep verantwoording af te leggen over het ‘Faustproject’. Dit zal plaatsvinden op een speciale ledendag op 3 november in het Goetheanum. In de aanloop hier naar publiceerde het bestuur in Anthroposophie weltweit nr. 11 van november 2017 een uitvoerige (ook financiële) verantwoording van zijn keuze en het verloop van het project.

Intussen is het besluit genomen om verder te werken aan de enscenering van Christian Peter, waarbij Andrea Pfaehler voor het toneelspel en Eduardo Torres voor de euritmie verantwoordelijk zal zijn. Zij waren alle drie al bij deze enscenering betrokken.

Dat de heropvoering pas in 2020 plaatsvindt, heeft te maken met het feit dat er al grote evenementen voor de komende twee jaren zijn gepland, namelijk de opvoering van de vier mysteriedrama’s van Rudolf Steiner. Bovendien vereist het op de planken brengen van de volledige Faust 1 en 2 veel voorbereiding van heel veel betrokkenen.

We komen al in de maand november. Op 6 november werd ‘De inspiratie van Bernard Lievegoed’ gemeld:

Op 12 december is het 25 jaar geleden dat Bernard Lievegoed overleed. Hij was een krachtige inspirator achter maatschappelijke ontwikkelingen in Nederland. Zo stond hij aan de wieg van een nieuwe gehandicaptenzorg, organisatieontwikkeling en universitaire propedeuse voor studenten. Hij wist een hele beweging op deze gebieden in gang te zetten. Zijn thema ‘op weg naar de 21e eeuw’ en onbevreesd ‘het goede doen’ was een mijlpaal en sprak jongeren sterk aan, terwijl ‘de levensloop van de mens’ en ‘mens op de drempel’ op brede belangstelling vanuit de samenleving konden rekenen. Zijn kijk op ‘mensheidsperspectieven’ en ‘over de redding van de ziel’ zijn levensthema’s gebleken. Het wonderlijke is dat al deze onderwerpen niet verouderd zijn, intussen zelfs een hogere actualiteitswaarde hebben gekregen.

Daarom is er op 17 december in Driebergen een symposium rond de inspiratie van Bernard Lievegoed. Christine Gruwez en Friedrich Glasl houden een voordracht, de eerste over de drie grote mensheidsstromingen, de tweede over de actualiteit van de ideeën van Bernard Lievegoed over organisatie en management. Uitgeverij Christofoor presenteert de heruitgave van vijf boeken van Bernard Lievegoed: Het goede doen in de 21e eeuw, De levensloop van de mens, Mens op de drempel, Mensheidsperspectieven en Over de redding van de ziel. Deze boeken zijn ter plekke aan te schaffen. Uitgeverij Pentagon verzorgt een heruitgave van Bezinning op de grondsteen. Daarnaast is er een initiatievenmarkt, waar door Lievegoed geïnspireerde initiatieven zich presenteren.

Alle deelnemers aan het symposium ontvangen een interviewbundel, waarin zeven mensen vertellen hoe zij zich in de praktijk van hun leven en werk door Bernard Lievegoed laten inspireren. Het symposium vindt plaats in het Iona-gebouw van Antropia op Landgoed De Reehorst, aan de Hoofdstraat 8 in Driebergen. Deelname kost € 45. Meer informatie en aanmelden via deze site.

Op 13 november was het nieuws dat het ‘Vrijeschoolonderwijs op steeds meer locaties’ is:

De Vereniging van vrijescholen meldde begin november dat dit schooljaar bovengemiddeld veel nieuwe locaties voor vrijeschoolonderwijs van start zijn gegaan. Nieuwe vrijescholen in het basisonderwijs zijn begonnen in Oss en Castricum, en ook in Hilversum en Rotterdam Nesselande kunnen leerlingen nu vrijeschoolonderwijs genieten. In het voortgezet onderwijs in Deventer startte een leerroute geïnspireerd op de vrijeschoolprincipes met maar liefst 78 leerlingen en op 3 november werd de nieuwe brede VMBO Vrijeschool de Kaap in Rotterdam officieel geopend.

De belangstelling voor het vrijeschoolonderwijs blijkt een grote vlucht te nemen. De afgelopen jaren startten steeds enkele nieuwe vrijeschool-locaties per schooljaar. Dit jaar zijn dat er meer dan anders. Ook andere initiatiefnemers voor nieuwe vrijescholen die nog niet gestart zijn, staan te trappelen om te beginnen. De afgelopen jaren zag de Vereniging van vrijescholen tientallen initiatiefgroepen ontstaan verspreid over het hele land.

‘We merken dat ouders en leerlingen steeds vaker verschillende vormen van onderwijs naast elkaar leggen en een bewuste afweging maken. Zij willen iets te kiezen hebben in het onderwijs en gaan niet langer standaard naar de school in de buurt. Ouders willen dat hun kind gezien wordt in de hele ontwikkeling. De onderwijsvisie van de vrijeschool gaat precies daarover: aandacht voor de brede persoonsvorming’, zo verklaart Rian van Dam, voorzitter van de Vereniging van vrijescholen, de enorme aandacht voor de vrijeschool.

Vrijescholen groeien de laatste jaren sterk, zo meldt de Vereniging van vrijescholen. De nieuwe telgegevens van het aantal leerlingen op vrijescholen worden bekendgemaakt in de Staat van het vrijschoolonderwijs, een publicatie van de Vereniging van vrijescholen die begin 2018 verschijnt.

Diezelfde dag werd ook bekendgemaakt dat er al ‘33 jaar antroposofische psychotherapie’ bestaat:

2017 is een jaar met een bijzonder tintje: de NVAP, de Nederlandse Vereniging ter bevordering van Antroposofische Psychotherapie, bestaat 33 jaar. Dit wordt gevierd op vrijdag 17 november, tussen 16.00 en 18.00 uur. Een ieder is welkom: leden, cursisten en docenten van alle NVAP-opleidingen, vrienden, sympathisanten.

Plaats van handeling is de grote zaal van het Raphaëlhuis, Rudolf Steiner Zorg, Nieuwe Parklaan 58 in Den Haag. Bekend als ‘het schip in de duinen’, op initiatief van Willem Zeylmans van Emmichoven gebouwd als Rudolf Steiner Kliniek, waarvan de grondsteenlegging negentig jaar geleden plaatsvond. Tussen 18.30 en 19.30 uur wordt de gasten soep met broodjes aangeboden (graag vooraf opgeven: info@nvap.nl).

Diezelfde avond, om 20 uur, zal Peter Selg hier een voordracht houden, die ook toegankelijk is voor geïnteresseerden. De basis voor zijn voordracht is het boek van Willem Zeylmans van Emmichoven, ‘De werkelijkheid waarin wij leven’. Kosten van de voordracht van Peter Selg zijn € 20, aan de kassa te voldoen.

De Nederlandse Vereniging ter bevordering van Antroposofische Psychotherapie organiseert op zaterdag 18 november een werkconferentie: ‘De ziel als bemiddelaar tussen lichaam en geest’. De ziel wordt van alle kanten bedreigd in deze tijd. Hoe kunnen we de bewustzijnsziel behoeden en ontwikkelen?

De bijdrage van Peter Selg op vrijdagavond is hiervoor een inleidende voordracht. Hij is kinderpsychiater en leider van het Ita Wegmaninstituut in Arlesheim. Hij zal zijn voordracht in het Duits houden.

Op zaterdag zijn er zowel in de ochtend als in de middag werkgroepen waarin samen wordt onderzocht wat er noodzakelijk is om de bewustzijnsziel te ontwikkelen. Deze werkgroepen zijn voor collega’s in de gezondheidszorg en het onderwijs en voor andere geïnteresseerden. Er is voor 8 uur accreditatie aangevraagd bij de beroepsverenigingen. Euritmie zal een belangrijke plaats innemen in het geheel.

‘In en rond de Reehorst in Driebergen veel bouwactiviteiten’ schreef Motief op 20 november:

Triodos Bank meldde vorige week dat de eerste voorbereidende werkzaamheden zijn begonnen voor de bouw van het nieuwe kantoor op Landgoed de Reehorst in Driebergen.

De hoofdaannemer maakt door het aanleggen van de bouwplaats in november en december de toekomstige bouwlocatie gereed. Het is onvermijdelijk dat daarbij vegetatie wordt weggehaald ten behoeve van het nieuwe kantoor. Het meeste rooiwerk is inmiddels voltooid. Op het landgoed zijn ook bomen verplaatst. De komende weken zal er archeologisch en explosievenonderzoek worden uitgevoerd. Daarnaast legt de aannemer aan de buitenrand van het landgoed een transportweg aan voor het bouwverkeer.

Het nieuwe natuurgebied aan de zuidzijde van het landgoed, richting de A12, krijgt eveneens in de komende maanden vorm. Hier worden veel nieuwe bomen geplant. Deze zullen de noodzakelijke bomenkap ruimschoots compenseren. Bovendien zal dit nieuwe natuurgebied de Ecologische Hoofdstructuur versterken. Samen met een nieuw aan te leggen faunatunnel zullen de momenteel versnipperde EHS-gebieden straks met elkaar verbonden zijn, met het landgoed als verbindende schakel.

De bouwonderneming voor Triodos Bank is op 10 november begonnen met informatievoorziening door middel van een eerste nieuwsbrief. Zij werkt aan de realisatie van het nieuwe, duurzame kantoor voor Triodos Bank Nederland en Triodos Investment Management. Met de Informatiebrief wil zij inzicht geven in de aankomende activiteiten.

Ernaast opende bijna tegelijkertijd, op 13 november, de eerste energieneutrale parkeergarage in Nederland. Het was landelijk nieuws, niet alleen de NOS besteedde er aandacht aan. Hij is gebouwd met zoveel mogelijk natuurlijke materialen en op het dak zijn zonnepanelen geplaatst. In deze P+R-garage bij station Driebergen-Zeist is plek voor bijna 600 auto’s.

In dezelfde week is bij ProRail in een Projecten Parade de interne duurzaamheidstrofee uitgereikt aan het project Stationsvernieuwing Driebergen-Zeist. Het project Stationsgebied Driebergen-Zeist is nog steeds gaande en is ook steeds meer gaande. Het zorgt voor een complete vernieuwing en herinrichting van het station en spoorse omgeving van Driebergen. ProRail werkt aan station Driebergen-Zeist in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, de provincie Utrecht, de gemeenten Utrechtse Heuvelrug en Zeist. In 2017 is BAM in opdracht van ProRail begonnen met bouwen, in 2020 is de station helemaal vernieuwd.

Het nieuws op 22 november betrof ‘Landelijke campagne “geen btw op bio”’:

Terwijl groenteboeren vandaag op het plein voor de Tweede Kamer protesteren tegen de btw-verhoging die het kabinet heeft aangekondigd, is er sinds begin november ook een biologische protestactie bezig. De NOS schrijft over de actie van vandaag: ‘De groenteboeren vinden dat voor groenten en fruit eigenlijk helemaal geen btw moet worden geheven, omdat dit mensen zou ontmoedigen om gezond te eten. Het kabinet wil het lage btw-tarief verhogen van 6 procent naar 9 procent. Het lage tarief geldt voor de dagelijkse boodschappen. De detailhandelsorganisatie voor groente en fruit heeft een petitie opgesteld om te protesteren tegen de hogere btw voor groenten en fruit.’

Maar de biologische sector zit niet stil. Zoals Bionext schreef: ‘Op vrijdag 3 november was de aftrap van de campagne “geen btw op bio”. Volkert Engelsman, die vorige maand door Trouw werd uitgeroepen tot meest invloedrijke duurzame Nederlander van 2017, zette bij Gimsel in Rotterdam de eerste handtekening onder de landelijke petitie “geen btw op bio”. Het doel van de initiatiefnemers: in de eerste 100 dagen van het kabinet naar 0% btw op biologische voeding. Op 10, 11 en 12 november konden mensen alvast btw-vrij boodschappen doen bij hun biologische speciaalzaak.

De campagne is een initiatief van de Biowinkelvereniging waarin onder andere de biologische speciaalzaken van Ekoplaza, Natuurwinkel, Odin en Gimsel samenwerken. Met een petitie willen ze bij de Tweede Kamer aan de kaak stellen dat biologische voeding onterecht wordt belast. Want zolang de kosten van milieuvernietiging, zoals de massale insectensterfte, niet worden afgewenteld op de vervuiler maar op de belastingbetaler, is de prijs van biologisch geproduceerde voeding relatief te hoog. Het is de taak van de overheid om drinkwaterbronnen, klimaat, biodiversiteit, bodem en gezondheid te beschermen en te behouden voor huidige en toekomstige generaties. De milieuvriendelijke biologische landbouw is daarin een brede en effectieve maatregel en zou volgens hen daarom vrijgesteld moeten worden van btw.

Volkert Engelsman, die de eerste handtekening onder de petitie zette, heeft de afgelopen jaren vanuit zijn handelsbedrijf Eosta gewerkt om de echte kosten van voeding in kaart te brengen. Uit het onderzoeksrapport True Cost of Food, dat hij samen met de FAO heeft laten uitvoeren, blijkt dat de echte prijs van biologische voeding lager is dan gangbare voeding als je de maatschappelijke kosten voor milieu en leefomgeving meerekent. “Biologische voeding is niet te duur, maar gangbaar voedsel is te goedkoop,” concludeert Engelsman.

Betrokken burgers kunnen de petitie ondertekenen bij de kassa in biologische speciaalzaken of via de campagnewebsite. Het doel is om minimaal 40.000 handtekeningen op te halen. De petitie met handtekeningen zal begin 2018 aangeboden worden aan de leden van de Tweede Kamer.’

Het laatste bericht was op 29 november en ging over het ‘Afscheid Edith Lammerts van Bueren bij het Bolk Instituut’:

Senior onderzoeker Edith Lammerts van Bueren van het Louis Bolk Instituut bereikt haar pensioenleeftijd en neemt daarom in december afscheid. Zij was de afgelopen veertig jaar in belangrijke mate beeldbepalend voor de ontwikkeling van de biologische landbouw in Nederland en Europa.

Het Louis Bolk Instituut schrijft over haar:

‘Ruim dertig jaar is Lammerts van Bueren verbonden geweest aan het Louis Bolk Instituut waar ze zich gespecialiseerd heeft in biologische plantenveredeling. Zowel in Nederland als in Europa was zij de eerste die erin slaagde dit nieuwe onderwerp hoog op de agenda te plaatsen en een gezicht te geven, altijd vanuit de verbinding met andere soorten landbouw.

Als veelgevraagd spreker heeft ze tijdens publieke debatten de wetenschap dicht bij de burger gebracht, alternatieven voor gentechnologie gepresenteerd en de meerwaarde van biologische veredeling aangetoond.

Sinds 2005 bekleedt Lammerts de buitengewone leerstoel Biologische Plantenveredeling aan de Wageningen University. Zij schreef veel publicaties waaronder het eerste wetenschappelijke boek over biologische plantenveredeling.

Voor haar aanjagende en verbindende rol voor vergroening en verduurzaming is zij op voordracht van het Louis Bolk Instituut dit jaar geëerd met een Koninklijke Onderscheiding. Daarnaast is zij in 2012 benoemd tot Nationale Held van de Smaak en heeft zij in november 2017 de IFOAM Recognition Award ontvangen, een blijk van waardering voor haar bijdrage aan internationale visievorming en beleid voor biologische landbouw.

In Lammerts’ werk hebben drie vragen centraal gestaan: welke gewaseigenschappen zijn wenselijk voor de biologische teelt? Hoe ontwikkelen we dergelijke rassen? En welke sociaaleconomische en juridische vraagstukken moeten we oplossen om geschikte rassen voor de biologische sector beschikbaar te hebben?

Dit zijn ook de drie thema’s die tijdens het minisymposium voor genodigden op 7 december aan bod komen, en waar zes vak- en sectorgenoten hun visie op geven. Haar afscheidsspeech houdt Lammerts van Bueren op donderdag 7 december om 16.00 uur in de Aula van Wageningen University & Research. Deze bijeenkomst is vrij toegankelijk.’

En dit zijn alleen nog maar de nieuwsberichten van Motief. Op 1 december verscheen deze tekst uit Motief 218 van december 2017-januari 2018:

Het Elisabeth Vreedehuis

Lang heeft het bestuur gedaan om een besluit te nemen over de naam van het verenigingsgebouw aan de Riouwstraat 1 in Den Haag. Wij ontvingen vele en zeer diverse, soms heel vrijlatende, soms wat meer nadrukkelijke suggesties. Sommige spraken ons zeker aan, maar overtuigden ons later toch niet helemaal meer. Uiteindelijk werden wij enthousiast over een suggestie van een van de leden al aan het begin: het Elisabeth Vreedehuis!

Elisabeth Vreede werd in 1879 in Den Haag geboren. Zij was een getalenteerd en leergierig kind. Haar ouders waren voorname theosofen. Elisabeth hoorde Rudolf Steiner in 1903 voor het eerst spreken en zij zou met haar bemiddelde ouders Rudolf Steiner op vele voordrachtsreizen volgen. In 1910 vestigde zij zich in Berlijn om met Rudolf Steiner te kunnen samenwerken. Op zijn verzoek hield zij voor de leden voorbereidende lezingen over elementaire astronomie (zij had wiskunde, astronomie en filosofie gestudeerd in Leiden). In 1914 ging zij mee naar Dornach om mee te helpen bouwen aan het Goetheanum. In 1923 vroeg Rudolf Steiner haar in het bestuur van de nieuw opgerichte Algemene Antroposofische Vereniging. Zo werd ‘Fraulein Dr. Lili Vreede’, naast de Nederlandse Ita Wegman, de tweede Hollandse in de ‘Urvorstand’.

Zij kreeg een bijzondere opgave voor Nederland toegewezen. De vrijeschool in Den Haag zou opgenomen worden in de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap en Rudolf Steiner vroeg haar tot het Haagse schoolbestuur toe te treden. Tot de oorlog dat onmogelijk maakte, bleef zij met de school actief verbonden. Zij las in Nederland vaak ook de hogeschoolmeditaties van de esoterische cyclus.

In het huis van de familie Vreede aan de Laan van Meerdervoort in Den Haag had Rudolf Steiner in de beginjaren zelf esoterische voordrachten gehouden. Vanuit het raam van huis Vreede zag hij het park waarin later het Vredespaleis verrees. Daar stond toen nog een tuinhuisje waarin vrijmetselaars samenkwamen. De graaf van Saint Germain had daar in de achttiende eeuw tijdens zijn verblijf in Nederland aan de bijeenkomsten deelgenomen. Voor Rudolf Steiner was dat belangrijk. De plek is op een steenworpafstand van Riouwstraat 1.

Elisabeth Vreede was een zeer moedige, maar tegelijk soms wat onzichtbare persoonlijkheid, omdat zij, om Rudolf Steiner mee te kunnen maken, te vroeg en zodoende buiten haar eigen karmische groep zou zijn geïncarneerd. Wie zich in haar leven verdiept, zal het met ons eens kunnen zijn dat het pand Riouwstraat 1 terecht haar naam krijgt. Meer daarover graag op de officiële opening in 20 januari 2018!

Jaap Sijmons

Waarmee de berichtgeving van deze weblog vandaag in ieder geval mooi rond is. Ook al hebben we slechts bij Motief gebuurt. (En voor alle berichten geldt: de verwijzingen en links vindt u in het originele bericht. Het is ondoenlijk om ze hier allemaal over te nemen. Daarvoor zijn het er gewoon te veel.)

.