Bedoeld is: antroposofie in de media. Maar ook: in de persbak van de wijngaard, met voeten getreden. Want antroposofie verwacht uitgewrongen te worden om tot haar werkelijke vrucht door te dringen. Deze weblog proeft de in de media verschijnende antroposofie op haar, veelal heerlijke, smaak, maar laat problemen en controverses niet onbesproken.

woensdag 17 juli 2013

Roof

De Kunsthal in Rotterdam is vandaag twee keer in het nieuws. Het meeste aandacht vraagt uiteraard ‘Eigenaar verbrande werken Kunsthalroof: dit is eeuwig zonde’, zoals Lex Boon meldt op de website van NRC Handelsblad:
‘De Rotterdamse familie Cordia, eigenaar van de zeven werken die in oktober uit de Rotterdamse Kunsthal werden gestolen, laat weten dat het “eeuwig zonde” is dat de kunstwerken “er naar alle waarschijnlijkheid” niet meer meer zijn. Gisteren werd bekend dat het vrijwel zeker is dat de schilderijen, met een verzekerde waarde van 17,1 miljoen euro, zijn vernietigd.’
Onze aandacht gaat echter uit naar het berichtje op pagina 17 in de papieren editie van vandaag, waar in de ‘Kortkolom kunst’ het berichtje ‘Kunsthal langer dicht voor verbouwing’ staat:
‘De Kunsthal in Rotterdam blijft langer dicht voor een verbouwing dan gepland. Het gebouw is sinds vorige maand gesloten en zou in november weer opengaan. Dat wordt nu 1 februari 2014. Volgens een woordvoerder was de planning te krap. De Kunsthal krijgt een nieuwe entree aan de kant waar nu het café is, zodat het auditorium apart kan worden verhuurd. De ruimtes in het gebouw worden van elkaar gescheiden, zodat het klimaat beter te regelen is. De tentoonstelling over Rudolf Steiner, waarmee de Kunsthal zou heropenen, wordt uitgesteld. (NRC)’
Die tentoonstelling meldde ik voor het laatst op 23 mei in ‘Halveren’, namelijk dat de duur drastisch was ingekort, van vier tot twee maanden. De website van de Kunsthal geeft nu dit aan: ‘Rudolf Steiner – Alchemie van het alledaagse – september 2014 t/m januari 2015’. Daarmee keren we terug tot de oorspronkelijke duur, moeten er echter een jaar langer op wachten. Het ‘Vastgoedjournaal Green’ berichtte gisteren over ‘Kunsthal verbouwt en verduurzaamt’:
‘Stichting Kunsthal Rotterdam, huurder van de Kunsthal, gemeente Rotterdam, eigenaar van het pand, en een consortium van een viertal Rotterdamse bedrijven gaan de Kunsthal verbouwen.

In de afgelopen maanden is door een uniek samenwerkingsverband, van bouwbedrijf Dura Vermeer, installatiebedrijf Roodenburg, smart maintenance manager Moneco en energiebedrijf Eneco, in samenwerking met architectenbureau OMA gewerkt aan een integraal plan met als doel het aanzienlijk verduurzamen van de Kunsthal en het verbeteren van de exploitatiemogelijkheden.

Afgelopen weekend is definitieve overeenstemming bereikt en deze week start de verbouwing die zal leiden tot een aantrekkelijker gebouw met uitgebreide mogelijkheden om invulling te geven aan het cultureel ondernemerschap van de Kunsthal. Op 1 februari 2014 opent de Kunsthal met een verrassend tentoonstellingsprogramma.

Grote verduurzamingsslag

De Kunsthal, twintig jaar geleden ontworpen door architect Rem Koolhaas, is een zeer uitgesproken, maar ook complex gebouw dat om specifieke maatregelen vraagt. Zo zijn de gevels van het gebouw vrijwel geheel van glas. Al deze glasgevels zullen vervangen worden door glas dat beter isoleert. Het gebouw kampt al lange tijd met problemen op het gebied van energiebeheersing en exploitatie en voldoet niet meer aan de energiebesparingsnormen van deze tijd. Daarom zullen de technische installaties compleet gerenoveerd worden volgens de nieuwste technieken. Het gebouw, dat nu feitelijk één grote aaneenschakeling van ruimtes is, wordt opgedeeld in verschillende compartimenten waardoor de Kunsthal beter kan sturen op klimaat, comfort en energiebeheersing. Een breed pakket aan ingrepen zorgt voor een energiebesparing van 30%.

Een van de partners in het consortium, Eneco, geeft garanties af voor wat betreft het onderhoud en de energiebesparing. Dat houdt in dat met deze pilot de investering ter grootte van €1,5 miljoen vooraf wordt gedaan door het energiebedrijf en vervolgens over een periode van 15 jaar.

Gebouw ooit alleen ontworpen op mooiheid

Emily Ansenk, directeur Kunsthal Rotterdam: “Wij zijn blij dat er eindelijk een enorme slag gemaakt wordt met het gebouw, zodat wij ook in de toekomst kunnen blijven doen waar wij goed in zijn: succesvolle tentoonstellingen maken voor een breed en gevarieerd publiek. Nu het gebouw duurzamer én bezoekersvriendelijker wordt door de verplaatsing van de hoofdentree en uitbreiding van winkel en garderobe zien wij de toekomst van de Kunsthal met vertrouwen tegemoet.”

Antoinette Laan, wethouder Sport en Recreatie, Kunst en Cultuur, Gemeente Rotterdam: “Dit is echt een schoolvoorbeeld van hoe we voortaan de zaken moeten regelen. Alle partners pakken hun deel: de gemeente, de Kunsthal, maar ook het consortium investeert. Hierdoor behoudt de Kunsthal voor de toekomst zijn functie voor de stad, wordt het gebouw duurzaam en is het beter te exploiteren. Dit verdient navolging.”

Bram Poeth, directeur Eneco Energy Service Company (ESCO): “Wij kennen het pand van de Kunsthal goed. Het is een tamelijk complexe locatie die om hele specifieke maatregelen vraagt. Het gebouw is ontworpen op mooiheid en niet op zuinigheid. We gaan alle installaties onder de loep nemen en zo nodig vervangen, zorgen voor een betere isolatie en optimale energiehuishouding. Dat alles moet de komende vijftien jaar resulteren in substantieel lagere huisvestingslasten.”’
De website van ‘De Architect’ is vandaag explicieter in ‘Kunsthal na renovatie duurzamer en aantrekkelijker’:
‘De Kunsthal in Rotterdam zal na de verbouwing ruim dertig procent minder energie verbruiken. Het gebouw wordt voorzien van nieuw glas met een hogere isolatiewaarde en de technische installaties worden gerenoveerd. Ook de indeling van het gebouw, nu een aantal grote ruimtes, wordt aangepast zodat het klimaat en het comfort beter te regelen zijn. De renovatie, die 6,2 miljoen euro zal kosten, start deze week.

Bram Poeth van Eneco Energy Service Company, onderdeel van het renovatieconsortium, zegt in Cobouw dat de Rotterdamse Kunsthal ruim twintig jaar geleden is ontworpen op “mooiheid en niet op zuinigheid”.

Mede door de glazen gevel verbruikt het gebouw meer energie dan in deze tijd zou moeten, stelt Eneco. Samen met Dura Vermeer, installateur Roodenburg en “smart maintenance manager” Moneco start Eneco de verbouwing, die op 1 februari afgerond moet zijn.

Garanties Eneco

Energieconcern Eneco geeft garanties af voor het onderhoud en de energiebesparing, meldt de Kunsthal. Dat betekent dat de investering van 1,5 miljoen euro door het energiebedrijf wordt betaald en dat die rekening in vijftien jaar wordt terugbetaald uit de besparingen op energie en onderhoud.

Sinds 2009 werken de Kunsthal Rotterdam en de gemeente in samenspraak met architectenbureau OMA aan de plannen voor verduurzaming. De installaties in het pand van de Kunsthal zijn dusdanig verouderd dat deze aan vervanging toe zijn. Daarnaast is het energieverbruik van het pand te hoog, onder andere doordat de verschillende ruimtes met elkaar verbonden zijn.

Betere exploitatie

De verbouwing voorziet ook in verbeteringen waarmee het gebouw beter is te exploiteren. De hoofdentree wordt verplaatst naar het Museumpark, waar een ontvangstgebied moet ontstaan met een café, museumwinkel en educatieve ruimtes. Het auditorium wordt verbouwd tot een zaal die als een aparte ruimte is te verhuren.

Bronnen: Cobouw, de Kunsthal’
Dan is er een ‘Nieuwe website’:
‘Het heeft even geduurd, maar de realisatie van onze website is een feit. Wij vertrouwen erop u via deze weg te inspireren en van dienst te zijn. Vragen of opmerkingen? Meld het ons!’
Inderdaad duurde het een tijdje, lees bijvoorbeeld ook ‘Praatjes’ op 12 maart. Het gaat om de website van de ‘Antroposofische Vereniging in Nederland’:
‘“Antroposofie is een weg tot zelfkennis en kennis van de wereld. Ze helpt u om midden in de wereld te staan en praktisch vorm te geven aan een spirituele levenshouding. De Antroposofische Vereniging is een open huis voor iedereen die de antroposofie wil leren kennen.”

Lees meer over ons »

Welkom

Hartelijk welkom op de website van de Antroposofische Vereniging in Nederland. Zij verenigt “mensen, die het zieleleven in de mens individueel en in de menselijke samenleving willen ontwikkelen op grondslag van de door Rudolf Steiner vertegenwoordigde geesteswetenschap, de antroposofie”. Zij stelt zich ten doel “het bestuderen, beoefenen en verbreiden van deze geesteswetenschap”. Daarmee wil zij een spiritueel gefundeerde bijdrage leveren aan de menselijkheid in de wereld van heden en morgen.

De Antroposofische Vereniging is een levend geheel van mensen en activiteiten. Er zijn zo’n 50 plaatselijke ledengroepen en 20 antroposofische studiecentra verspreid over Nederland. Deze organiseren lezingen, cursussen en bijeenkomsten op geestelijk en maatschappelijk gebied maar bieden ook intiemere gespreksgroepen voor innerlijke scholing en meditatie.

Verder zijn er veel sociale en kunstzinnige activiteiten, zoals tentoonstellingen, uitvoeringen met muziek, dans/euritmie en drama, en vieringen van jaarfeesten.

Lees meer over ons
Nog niet alles blijkt ingevuld, die ledengroepen bijvoorbeeld. Maar dat komt vast nog. Er is ook nieuws uit Zutphen. Zie mijn vorige bericht ‘Jong publiek’ van eergisteren. Maar verrassend is dat nieuws niet; wat er staat is net een gebedsmolen. De website ‘Vrije School Nu’ heeft namelijk een update met ‘16-7: Reactie (2) van de Raad van Toezicht’:
‘Geachte heer Koridon,

Zoals wij u al hebben medegedeeld in de e-mail van 11-07-2013 heeft de Raad van Toezicht op 10-07-2013 een besluit genomen betreffende de positie van de bestuurder en dat deze volgende week bekend zal worden gemaakt in een communiqué via de GMR leden, de MT leden en de website van de VSNON.

Gezien het karakter van de in uw brief gestelde vragen ziet de Raad van Toezicht geen aanleiding om met u in gesprek te gaan. Het besluit om van drie naar twee locaties te gaan is weloverwogen genomen en het is in het belang van het op een gezonde wijze voortbestaan van de VS NON om dit besluit ook op een zorgvuldige manier ten uitvoer te brengen. Als Raad van Toezicht zullen wij daar nadrukkelijk op toezien. Echter in dit soort processen kan niet aan alle belangen en wensen tegemoet gekomen worden. De Raad heeft is er van overtuigd dat de huidige bestuurder, de leden van het MT en de leraren er alles aan zullen doen om het proces zo zorgvuldig mogelijk te begeleiden. Wij verwijzen hiervoor ook nogmaals naar de uitgebreide brief van de bestuurder van 9 juli jl. waarin op vele vragen (ook de uwe) een antwoord wordt gegeven.

Met vriendelijke groet,

Eef Jordens

Voorzitter
Raad van Toezicht VSNON’
Dan heb ik een update van ‘Koppig’ op 6 juli, dat wil zeggen, van dat gedeelte dat over de website Steinerscholen.com van Ramon De Jonghe ging. Deze had namelijk eergisteren het volgende geplaatst:
‘Update 15/07/2013: brief aan advocaat Federatie van Steinerscholen in Vlaanderen vzw. Klik hier http://www.scribd.com/doc/153854824/Aangetekende-zending-voor-advocaat-Federatie-van-Steinerscholen
Daar lezen we zijn verweer, gedateerd 10 juli, gericht aan de advocaat van de Belgische Federatie van Steinerscholen:
‘Geachte heer,

In antwoord op uw brief van 26 juni j.l. laat ik u weten dat ik de Federatie van Rudolf Steinerscholen in Vlaanderen vzw tegemoet wil komen en ik daar ook al concreet stappen voor heb ondernomen. Zoals u zelf al aangeeft, wil ik uiteraard eventuele nadelige gevolgen van een gerechtelijke procedure vermijden. Met de website Steinerscholen.com en de bijhorende gelijknamige domeinnaam streef ik geen enkel economisch belang na en ontvang ik – in tegenstelling tot de Federatie – geen enkele overheidssubsidie, noch enige financiële tegemoetkoming voor aan de werking van de website gerelateerd redactie- of onderzoekswerk. Ik ben dan ook bereid een regeling te treffen, zodat tijd- en geldrovende procedures kunnen worden vermeden.

Het verbaast mij overigens dat ik slechts drie weken nadat de Federatie bij het Benelux merkendepot de naam “steinerscholen” heeft gedeponeerd een aangetekend schrijven van u mocht ontvangen waarin u het volgende stelt: “Mijn cliënte heeft moeten vaststellen dat u ditzelfde woord gebruikt als domeinnaam, onder andere via een website (wwww.steinerscholen.com) en een e-mail adres (focus@steinerscholen.com). U maakt tevens gebruik van het woord ‘steinerscholen’ in een verschillend e-mail adres, steinerscholen@gmail.com.”

Wat ik hierbij wil opmerken is dat het lijkt alsof deze door de Federatie gedane vaststelling van recente datum is, terwijl de Federatie al in 2008 kennis heeft kunnen nemen van mijn website www.steinerscholen.com en sindsdien ook meermaals gebruik heeft gemaakt van de e-mailadressen focus@steinerscholen.com en steinerscholen@gmail.com. Waarom heeft de Federatie, in plaats van onmiddellijk via een advocaat te dreigen met gerechtelijke stappen, mij niet laten weten dat ze mijn website (die als betrouwbare bron van informatie over steinerscholen en antroposofie bekend staat) als schadelijk ervaart, zodat er een open dialoog had kunnen ontstaan? Per slot van rekening heb ik niet alleen samengewerkt met, maar ken ik ook enkele functionarissen van de Federatie persoonlijk.

Dat de Federatie laat weten gerechtelijke stappen te zullen ondernemen tegen het gebruik door mij van het woord steinerscholen als domeinnaam of e-mailadres – en dit vlak na het deponeren van dat woord – heeft er alle schijn van dat de registratie van het Beneluxmerk “steinerscholen” ter kwader trouw is gebeurd.

Hiermee meent m.i. de Federatie klaarblijkelijk de stok waarmee ze mij – al sinds mijn eerste kritische berichtgeving over steinerscholen in 2007 – wil slaan, te hebben gevonden. Toenmalig voorzitster van de Federatie, Lieve Vansintjan, momenteel zowel vertegenwoordigster voor de Federatie van Rudolf Steinerscholen in Vlaanderen als voor het O.K.O. (Overleg Kleine Onderwijsverstrekkers) en zetelend in de VLOR (Vlaamse OnderwijsRaad), liep al in 2007 rond met het idee om me te laten vervolgen.

Reden daarvoor was dat ik in een open brief aan de school van mijn kinderen, de Leuvense steinerschool, en de Federatie had aangekaart dat ..., de zus van ... en op dat moment leerkracht in de Leuvense steinerschool de Zonnewijzer, mijn oudste zoon meermaals fysiek en verbaal had mishandeld (wat achteraf geen alleenstaand geval bleek te zijn). Sinds 2007 heeft men mij vanuit de steinerschoolbeweging regelmatig te kennen gegeven dat de Federatie (die op mijn berichtgeving over de mishandeling van mijn zoon niet reageerde) naarstig naar een manier zoekt om mij te vervolgen, maar daar geen argumenten voor vindt.

Als het uw cliënte enkel en alleen te doen is om met me af te rekenen of om het kritische geluid op mijn website te dwarsbomen, denk ik dat mijn voorstel om tegemoet te komen bij de Federatie weinig gehoor gaat vinden. Ik hoop echter, zoals eerder gezegd, dat de Federatie toch bereid zal zijn om een regeling te treffen en zij zich niet door het nagelaten advies van de grondlegger van de steinerschool zal laten leiden. Rudolf Steiners advies aan steinerschoolleraren houdt namelijk in dat om de steinerschool te kunnen handhaven mensen van buitenaf voor de gek mogen worden gehouden.

Hoogachtend,’
Het is mooi geformuleerd, ‘mijn website (die als betrouwbare bron van informatie over steinerscholen en antroposofie bekend staat)’... Bij wie dan? De laatste zin laat zien waar die betrouwbaarheid uit bestaat: ‘Rudolf Steiners advies aan steinerschoolleraren houdt namelijk in dat om de steinerschool te kunnen handhaven mensen van buitenaf voor de gek mogen worden gehouden.’ In ‘Leugen(tje?) om “slechtwil”’ op 25 juni 2012 heeft Pieter Witvliet zich al enorm opgewonden over de hardnekkigheid waarmee Ramon De Jonghe aan deze bewering vasthoudt en heeft hij ook duidelijk gemaakt welke verkeerde interpretatie hieraan ten grondslag ligt. Maar dat is uiteraard aan dovemansoren gericht. Nu ik toch over vrijescholen bezig ben, past hier dit bericht bij van Nana Göbel in het julinummer van Erziehungskunst, ‘Mit Pfirsichblüte und Kinderzauber’, aldaar te vinden op de website:
‘Ende April haben sich in Südkorea 400 Waldorfpädagogen zur Asiatischen Waldorflehrertagung versammelt. Diese Tagungen sind zum wichtigsten überregionalen Fortbildungsinstrument geworden.

Während draußen der Frühling langsam begann, die Blüten der Obstbäume und der Azaleenbüsche die Natur mit einem zarten Rosa und einem dunklen, rötlichen Violett überzogen, versammelten sich die angereisten Waldorfpädagogen in dem staatlichen Bildungszentrum, in dessen gepflegtem Park sich eben jene Farbenpracht entfaltete. Zum fünften Mal trug Christof Wiechert, der emeritierte Leiter der Pädagogischen Sektion am Goetheanum, mit einem siebentägigen Vortragszyklus über anthroposophische Menschenkunde zum Gelingen dieser Tagung bei. Seine Darstellungen zu den methodischen Grundlagen wurden von Mal zu Mal konzentrierter und geistig dichter. Wiechert ist inzwischen zum geliebten Lehrer der asiatischen Waldorfbewegung geworden.

Es folgten Arbeitsgruppen zur Vorbereitung der neuen Schuljahre, zur Bothmer-Gymnastik, zur Handarbeit für den Kindergarten und die Schule sowie künstlerische Gruppen. Die Dozenten kamen aus Indien, Thailand und Korea genauso wie aus Deutschland, Neuseeland und Israel. Am letzten Abend wurde die Sinnhaftigkeit und Effizienz einer solchen siebentägigen Zusammenarbeit sichtbar, als die Ergebnisse der einzelnen Arbeitsgruppen vorgetragen wurden. Mit präziser Leichtigkeit und einer wunderbaren Anmut wurden die ton-eurythmischen Übungen mit Rieko Hata vorgetragen. Der Gesang der Herren, die ein vergleichendes Studium der Geschichte der asiatischen Länder unternahmen (man bedenke, dass die Vorgänge des Zweiten Weltkrieges in dieser Region noch in keiner Weise öffentlich aufgearbeitet und die Wunden tief sind), ließ hingegen ein gewisses Schmunzeln entstehen und es wurde klar, dass die Begabungen dieser Oberstufenlehrer an anderer Stelle liegen.

Zum ersten Mal in der Reihe dieser Tagungen wurden intensiv kulturhistorische und geographische Themen behandelt. Dazu kamen Unterrichtsbeispiele – meistens der 5. Klassen – der Cheonggye Waldorfschule, der Purunsup Waldorfschule, der Waldorfschule Seoul, der heilpädagogischen Schule in Yangpyoeng, der Dongrim Waldorfschule und der Gurumsan Waldorfschule – alles Schulen im Umkreis von Seoul. Von Siebtklässlern mit gelben Kleidern und Hüten wurden wir zu Tagungsbeginn mit Trommeln und Flöten empfangen; traditionelle Rhythmen geleiteten uns zum Konferenzsaal. Höhepunkte waren die Abendaufführungen der Schüler. Die 12. Klasse der Cheongyye Waldorfschule zeigte Beispiele aus ihrer Eurythmiearbeit, das Oberstufen-Orchester dieser Schule spielte sich mit Wiener und tschechischer Musik in die Herzen aller Zuhörer. Mit vielleicht noch größerer, aber sicher ebenso großer Begeisterung wurde die Eurythmieaufführung der vier Eurythmisten Koreas mit Beispielen westlicher und koreanischer Komponisten aufgenommen.

Während der Pausen und abends nach den Aufführungen saßen Lehrergruppen beieinander und bearbeiteten Vorträge und Arbeitsgruppeninhalte und halfen sich gegenseitig, die Inhalte zu verstehen, die ihnen wegen mangelhafter Übersetzung oder aus anderen Gründen entgangen waren. Es herrschte eine unglaublich fleißige, angeregte und freudige Stimmung, überall wurde schul- und sprachübergreifend gesprochen, gesungen oder geübt. Eine Dichte, die nur die aktive Stille erlaubt, entstand am letzten Nachmittag, als wir des am Morgen plötzlich und unerwartet verstorbenen Dozenten Christian Kröner gedachten und eine Totenfeier mit allen seinen neuen asiatischen Freunden abhielten, aus deren Mitte er so plötzlich gerissen worden war. Diese Tagungen (2005 in Taiwan, 2007 in Bangkok, 2009 in Manila und 2011 in Hyderabad) sowie ihre Vorgängertagungen werden seit 1996 von den Vertretern der entsprechenden Länder gemeinsam mit den »Freunden der Erziehungskunst« organisiert. Sie sind inzwischen das wichtigste überregionale Fortbildungsinstrument geworden und tragen unmittelbar zum Zusammenwachsen der Kindergärten und Schulen in den einzelnen Ländern wie auch zur Entwicklung einer asiatischen Waldorfbewegung bei. Die Reihe wird 2015 in Japan fortgesetzt.’
Op Anthromedia.net staat nu al onder de datum van morgen, 18 juli, dit bericht van Olga Pronina, ‘Zur Hundertjahrfeier der Gründung der Russischen Anthroposophischen Gesellschaft’:
‘Im April 2012 und im Juni 2013 fanden in Sankt-Petersburg zwei Tagungen statt, die gewidmet wurden der Hundertjahrfeier der Ansprachen Rudolf Steiners für die russischen Anthroposophen. Auf die Frage nach der Bildung in Russland einer Anthroposophischen Gesellschaft, antwortete Rudolf Steiner bestätigend. Schon im Mai 1913 wurde in Moskau die Russische Anthropsophische Gesellschaft gestiftet und registriert. Die festliche Eröffnung aber kam später. Am 20. September 1913 wurde in Dornach der Grundstein Goetheanums gelegt. Und es ist bemerkenswert, dass an demselben Tag in Moskau der Festakt der Eröffnung der Russischen Anthropsophischen Gesellschaft stattfand.

Heute finden wir auch schriftliche Bestätigungen dieses Ereignisses. Assja Turgenieff schrieb in ihrer Erinnerungen an Rudolf Steiner: “Am gleichen Abend fand, nach Anordnung von Dr. Steiner, die Gründung des Moskauer Zweiges der Anthroposophischen Gesellschaft statt”. Margarita Woloschina beschreibt das im autobiografisches Buch “Die grüne Schlange” so: “Ich kam nach Moskau zur Einweihung der russischen Anthroposophischen Gesellschaft. Als ich an dem kalten Septemberabend durch die vom Monde hell beleuchteten Sträßchen zwischen Pretschistenka und Arbat fuhr, brannten in allen Kirchen und Kirchlein die Wachskerzen zu feierlichen Gottesdienst; es war am Vorabend der Geburt der Jungfrau Maria. Ich freue mich, dass die Einweihung gerade an jenem Abend stattfand und dass ganz Russland mit uns feierte. Wir gedachten an diesem Abend Solowjews, der nach Dante als erster die Begegnung mit dem Wesen der Jungfrau Sophia erlebt hatte”.

Diese Anordnung Rudolf Steiners für die Russische Anthropsophische Gesellschaft erwies sich als prophetisch. “Als dann der Bau dem Feuer zum Opfer fiel, wurde wiederum zur gleichen Zeit, vom Jahre 1922 und 1923, die russische Anthroposophische Gesellschaft von der bolschewistischen Regierung verboten”, so Margarita Woloschina.

Mehrere russische Anthroposophen wurden von dem sowjetischen Regime streng verfolgt, waren in Gefängnissen, KZs und Verbannungen. Sie konnten sich nur im Untergrund treffen. Jahresfeste feierten sie im schmalen Kreis von zuverlässigen Menschen. Vortragszyklen von Rudolf Steiner wurden von ihnen heimlich abgetippt, oder sie schrieben diese Schriften ab in ihre Hefte und versteckten sie von fremden Augen.

Nach dem Fall des sowjetischen Regimes in Russland wurde es möglich offen zu der anthroposophischen Arbeit zu stehen; und im Dezember 1990 wurde die “Anthroposophische Gesellschaft in Russland” staatlich registriert. Ihr Hauptquartier liegt heute in Moskau in denselben Gassen nicht weit von Pretschistinka- und Arbat-Strasse, in der Nähe vom Haus Andrey Belyis, wo jetzt sein Museum ist und wo junger Student Boris Bugaew (Andrej Belyj) im Mai 1900 hörte, wie Philosoph Wladimir Solowiow seine “Kurze Erzählung vom Antichrist” vorliest – ein Werk, der er soeben vollendete. Dieses erste und letzte private Treffen von ihnen war wie ein Zeichen: im Juli 1900 starb Wladimir Solowiow, und in Russland begann die Blütezeit der Kultur des “Silbernen Zeitalters” und der Dichter Andrej Belyj war im Kreis von Symbolisten, die in ihren Werken das Thema der Schönen Dame entwickelten. Im Rudolf Steiner Archiv in Dornach gibt es grafische Zeichen von Andrej Belyj, die er Rudolf Steiner zeigte. Unter ihnen – ein beeindruckendes Bild der in Golf glänzenden Sophia.

Im Herbst 2013 finden in Moskau Treffen zur Hundertjahrfeier der Gründung der Russischen Anthroposophischen Gesellschaft statt. Im Laufe von 3 Tagen vom 20. bis zum 22. September rühren Mitglieder der Anthroposophischen Gesellschaft in Russland und Freunde der anthroposophischen Bewegung die Vergangenheit der Gesellschaft an und richten ihre Blicke in die Zukunft. Sie kommen zusammen, um wesentliche Fragen des Gegenwart zu besprechen.

Im Rahmen dieser Tagung werden auch Führungen zu Gedenkstätten Moskaus, die verbunden sind mit der Geschichte der Russischen Anthroposophischen Gesellschaft stattfinden sowie Besuche des Andrej-Belyj-Museums in der Arbat-Straße, Kunst- und Fotoausstellungen, Bücherpräsentationen, Konzerte und Rundtische. Alle Russlands Freunde in der Welt werden herzlich dazu eingeladen.

Olga Pronina, Moskauer Zweig der Anthroposophischen Gesellschaft in Russland, Vorstandsmitglied

Kontakt: Anthroposophische Gesellschaft in Russland
Nastschokinskij Pereulok 6,
kw.3RU-119019 Moskau
Tel. +7 495 695 09 64
Fax +7 495 695 09 64
landesvertreter@gmail.com

Landesvertreter: Alexey Zhukov

Olga Pronina, E-mail: olga_pronina@mail.ru
Michael Eggert had op zijn weblog nog twee interessante berichten. Vorige week, op 10 juli, schreef hij over ‘Der gereifte Sebastian Gronbach’:
‘Ich hatte ja meine Schwierigkeiten mit Sebastian Gronbach, dem Autor von “Missionen”, dem Betreiber eines Blogs, auf dem er viele Kurse, auch zusammen mit seiner Frau und Anderen, anbietet. Die Schwierigkeiten meinerseits lagen darin, dass ich in ihm den Anspruch auf eine “bessere” Anthroposophie vertreten sah, der sich vor allem in der Kappung ihrer Kernaussagen wie Karma, Ich-Begriff, Christus-Begriff verstand – ein Anspruch, den ich als Hybris seinerseits begriff. Dazu kamen früher seine Ausflüge in eine nach vielen Seiten fragwürdige Metaphorik, eine Art Selbstverherrlichung mit Gottesanspruch, durchsetzt mit allerlei ekstatischen Erleuchtungsschilderungen. Aber wir werden älter (auch wenn man es Sebastian Gronbach keineswegs ansieht), zumindest in dem Sinne, dass wir, wie er es im unteren Filmbeitrag auch anspricht, ein Recht auf unsere egozentrischen Phasen haben, aber auch die Pflicht, deren einigermaßen Herr zu werden. “Wo nichts ist, kann man auch nichts überwinden”, sagt er sinngemäß, und dem kann man nur beipflichten. Jedenfalls gelingt ihm eine in seiner Art faire und stimmige Darstellung von Anthroposophie, ohne etwas zu ent- oder zu verstellen, und er nimmt sich selbst durchaus als Person zurück. So gewinnt man den Eindruck einer Reifung und einer gelungenen Präsentation eines zeitgenössischen Begriffs von Anthroposophie.’
In het bericht opgenomen is een video van bijna een half uur, met daarin een interview met Sebastian Gronbach. En dat is nog maar het eerste deel. Bij de Egoisten dus te bekijken. Eergisteren volgde Andrew Cohen tritt von seiner Guru-Rolle zurück und entschuldigt sich’:
‘Andrew Cohen war ja auch hier, auf den Seiten der Egoisten, wegen seiner rigiden Methoden kritisiert worden – informiert etwa durch die immer zahlreicher werdenden Bücher von Aussteigern, die sein finanzielles und persönliches Gebaren anprangerten: “Die Methoden, deren sich Cohen in den internen Kreisen bedient, ist ein umfassender Spitzelapparat, dem sich Hunderte von aktiven Anhängern bereitwillig unterwerfen, um dann – angeblich um ihr ‘Ego’ zu brechen – zunehmend gedemütigt, teilweise geschlagen und ihrer sämtlichen Ersparnisse (oder mehr) beraubt zu werden. ‘Beraubt’ ist vielleicht der falsche Ausdruck – sie überschreiben das Geld, nehmen Kredite auf, um ihren auf sie scheinbar wütenden Guru zu besänftigen, der sich mit Kleingeld nicht zufrieden gibt, auch nicht mit buchstäblichen Unterwerfungen, Bädern in eiskaltem Wasser, stundenlangem Beten vor seinem Abbild. Die ‘Schuld’, um die es sich handelt, ist meist sexueller Natur. Cohen kontrolliert alle (sexuellen) Beziehungen der ihm Hörigen und ahndet einen nicht von ihm genehmigten Kontakt (oder auch nur einen Akt der Masturbation) – eben alles, was die Spitzel ihm bereitwillig zutragen – so lange, bis es sie selbst erwischt. Es ist ein totalitäres System, das mit blumigen Implikationen und einem weltoffenen Erscheinungsbild verschleiert wird.”

Offenbar kam Cohen, der von seinen Schülern konkrete Fortschritte erwartete, aus der Paradoxie seiner Rolle als Lehrer nicht heraus, den die Erwartungshaltung seiner Anhänger immer mehr einengte, auch wenn er sie schockierte und von sich auf sich selbst zu verweisen versuchte; die Abhängigkeiten und Projektionen blieben bestehen. Im Juni hatte Anna-Katharina Dehmelt in ihrem Rundbrief des Instituts für Anthroposophische Meditation schon von einem vermutlich halbjährigen Sabbatical Cohens nach dem Retreat in der Toskana geschrieben: “Katrin Karneth und Tom Steininger haben den Umkreis von EnlightenNext über diesen Schritt wie folgt orientiert: ‘Andrew Cohen, der Gründer von EnlightenNext, möchte in der nächsten Zeit auch für sich und seine Vision eines post-traditionellen Lehrers einen Schritt weiter gehen. In Gesprächen mit seinen langjährigen Schülern wurde ihm klar, dass es wichtig ist, deutlicher als bisher aus der traditionellen Lehrerrolle in eine neue Form des Schüler-Lehrer-Verhältnisses zu gehen. Um sich für diese Arbeit auch Zeit zu nehmen, hat sich Andrew Cohen entschlossen, nach dem Retreat in der Toskana für sechs Monate in eine Auszeit zu gehen, in der er darüber reflektiert, wohin er sich auch persönlich entwickeln kann, um eine post-traditionelle Lehrerrolle besser ausfüllen zu können.’ Andrew Cohen ist ja oft nachgesagt worden, mit seinen Schülern recht restriktiv umzugehen. Das hat sich jedoch schon in den letzten Jahren erheblich gewandelt. Wohin sich seine Lehrer-Rolle nun entwickeln wird und wie die Ausrichtung und Struktur von EnlightenNext sich entsprechend umgestalten wird – darauf darf man gespannt sein!”

Danach war, wie vermutet, tatsächlich die autoritäre Guru- Rolle das zentrale Problem; eine lähmende Projektion der Ich-Entwicklung durch die Schüler auf den Lehrer. Aber nun geht Cohen wesentlich weiter als erwartet; er zieht sich für eine unbestimmte Zeit zurück und entschuldigt sich für die Erstarrung in seiner Rolle und für die Übergriffe gegenüber seinen Schülern: “I’m fifty-seven years old and currently find myself facing the biggest challenge of my life. I’ve been a teacher of spiritual enlightenment for twenty-seven years. Enlightenment has always been and always will be about transcending the ego. Over the last several years, some of my closest students have tried to make it apparent to me that in spite of the depth of my awakening, my ego is still alive and well.

I’ve understood this simple truth—that we all have egos no matter how enlightened we may be—and even taught it to thousands of people all over the world throughout my career. But when I was being asked to face my own ego by those who were nearest and dearest to me, I resisted. And I often made their lives difficult as a result.” (..)

“In light of all this, for the sake of my own integrity as a spiritual teacher and as a human being, I’ve decided that I need to take some time off so I can make the effort to develop in many of the ways that I’ve asked other people to. Starting this fall, once I’ve fulfilled some prior commitments, I’m going to embark upon a sabbatical for an extended period of time. During this hiatus, I will be stepping down from the leadership of my organization, I won’t be publishing anything here on my blog, and will not be doing any public teaching. My intention is to become a better teacher, and more importantly, a better man.”

In der Szene wird dieser Schritt sogar als gänzlicher Rückzug zumindest in Bezug auf sein bisheriges Wirken verstanden: “Andrew Cohen, einer der einflussreichsten spirituellen Lehrer unserer Zeit, Vordenker der integralen Bewegung und Herausgeber der Zeitschrift EnlightenNext hat auf seinem Blog einen bemerkenswerten Post verfasst, in welchem er seinen Rücktritt von seinen Positionen und seiner Funktion als spiritueller Lehrer erklärt und sich bei seinen Schülern entschuldigt.”

Ich bin voller Bewunderung und Respekt für einen solchen Bruch, denn natürlich ist der Abschied aus einer solchen Rolle ein sehr schwieriger Schritt. Der Widerspruch zwischen seiner Rolle und dem Anspruch, im 21. Jahrhundert spirituelle Autonomie zu lehren, hat Cohen letztendlich auf sich selbst zurück geworfen. Dass er dann auch die Konsequenzen zieht, ist mutig und konsequent.’
Opvallende ontwikkeling en constatering. Sebastian Gronbach kwam hier al op 3 februari 2009 voorbij in ‘Vereniging’. Ik maakte toen tevens melding van ‘Zelfbewust’ op 25 januari 2009. Op 28 januari 2009 12:25 uur kwam daar een reactie van John Wervenbos, die begint met:
‘Ik ken Sebastian Gronbach niet, maar als hij zich sterk oriënteert op Andrew Cohen kan ik me wel voorstellen dat hij omstreden is in Duitsland. Op Skepsis.nl heeft Rob Nanninga, hoofdredacteur van Skepsis.nl, een artikel gewijd aan Cohen, dit ook in verband met Herman Wijffels sympathieën voor het ideeëngoed van Andrew Cohen. Cohen komt in dit stuk naar voren als een sektarische potentaat. Of dit artikel Cohen volledig recht doet, weet ik niet. Zie: Evolutionair leiderschap – De goeroes van Herman Wijffels
Volg je deze laatste link, wordt eens te meer duidelijk dat het goeroeschap van Cohen het in Nederland verder heeft geschopt dan Bhagwan (in Nanninga’s woorden). Het hele verhaal van André van der Braak, waar Michael Eggert ook al over had geschreven, wordt hier uit de doeken gedaan. Verheffend is het niet. Kun je mensen die zich als goeroe opstellen überhaupt wel vertrouwen? Het respect dat Michael Eggert nu voor Sebastian Gronbach uitspreekt is gebaseerd op zijn eerdere opstelling tegenover zijn oude vriend. Die was niet mals en vol kritiek. Maar Jostein Saether gelooft er niet zo in, laat hij weten in drie bijdragen op zijn weblog. Gisteren schreef hij eerst ‘Hat Sebastian Gronbach seine ehemalige verzerrte Steiner-Interpretation umgewandelt?’
‘Auf dem TV-Kanal MYSTICA ist der Autor und spirituelle Dienstleister Sebastian Gronbach vom Moderator und Autor Thomas Schmelzer interviewt worden. Michael Eggert erteilt auf seinem Blog dem Interview sein positives Gutachten und konstatiert, dass es Gronbach grundsätzlich gelingt, Anthroposophie fair und stimmig zu präsentieren, ohne etwas zu fälschen oder zu verstellen. Eggert schreibt wohlwollend: “So gewinnt man den Eindruck einer Reifung und einer gelungenen Präsentation eines zeitgenössischen Begriffs von Anthroposophie.”

Ich finde immer noch und fand schon vor Jahren Sebastian Gronbach sehr sympathisch. Deshalb ging ich ebenfalls vor mehreren Jahren einen Email-Kontakt mit ihm ein, den er aber prompt beendete, als ich ihm kritische Fragen hinreichte. – Seine eventuelle Altersreifung verändert aber nicht die Tatsache, dass ich im vorhandenen Video in den folgenden Sätzen von ihm immer noch wiederfinde denselben Steiner-Interpreten und -Kritiker, den er in seinem Buch Missionen selbstporträtierte. Mag sein, dass er als Mensch heute mehr abgeklärt ist als damals, aber durch die nachstehenden Sätze (meiner Niederschrift) aus dem Interview, gewinne ich den Eindruck einer – was das (die) Wesen der Sache betrifft – irreführenden Präsentation eines zeitgenössischen Begriffs von Rudolf Steiners Anthroposophie:

“Ich würde sagen, er hat das Christus-Prinzip verstanden und das ist eben das, dass wir alle dieses Ich-Binheit sind und haben. Und so hat er mit diesem Wort und mit diesen Bildern auf – ich finde – auf eine schöne und gesunde Art und Weise das Herz aufgemacht, um dann sozusagen die Wahrheit hineinsprechen zu können.”

Mit anderen Worten verbindet Gronbach noch heute mit spiritueller Wahrheit kein anderes Wesen außer sich und uns andern Menschen. Ein Christus außerhalb des Menschen gäbe es als eigenständiges Wesen in seiner Augen wohl doch nicht. Immer noch behauptet er, dass Steiner nur mythologische Metaphern benutzte, um die Menschen zufriedenstellen, weil sie nicht reif gewesen wären, seine individuelle Wahrheit auszuhalten oder zu erkennen. Diese Ansicht darf absolut als persönliche Meinung hingestellt werden, aber sie ist der Anthroposophie Steiners und meiner Erkenntnisse der geistigen Welt wesensfremd, etwas, was ich in meinem Buch Ganz Auge und Ohr schon 2011 ausführlich darstellte.’
Dezelfde dag nog voegde hij er ‘Gronbachs spiritueller “Gugelhupf”’ aan toe:
‘Jeder “backt” seine Menschen- und Weltanschauung aus vorgefassten Rezepten – sei sie katholisch, islamisch, anthroposophisch oder integral – oder aus den verschiedenen Ideen-Ingredienzen, die er im Laufe des Lebensgangs am Rande oder vor sich findet. So auch sicherlich Sebastian Gronbach, wenn ich ihm richtig verstehe im zweiten Teil des Interviews mit Thomas Schmelzer. Mit dieser Umschreibung möchte ich keine Bewertung ihm als Privatmensch geben oder keinen Urteil fällen über seinen in der Öffentlichkeit gezeigten “guten Geschmack”, oder, keinesfalls bezweifeln, dass dasjenige, was er anderen bewirtet, mit unterdessen spirituellem Unterscheidungsvermögen von vielen, auch jüngeren Geistsuchenden mit herzlichstem Dank anerkannt wird.

In Facebook verläuft gerade ein teils 4-er und teilweise 3-er-Gespräch über meinen vorigen Post und darüber, inwieweit es angebracht ist, sich über geistige Erfahrungen im öffentlichen Raum oder sonst wo sich auszutauschen. Gronbach jedenfalls schafft mit seiner Interpretation von Rudolf Steiner und von seiner Auslegung der spirituellen Evolution sich als ein beim Zeitgeist angekommener spiritueller Dienstleister. Es bleibt die Frage, wessen Zeitgeist gemeint ist; ob das Geistwesen Michael gemeint ist oder sein Opponent Ahriman, die Gronbach beide als schlicht überholte mythologische Gestalten einstuft. Geist ist und bleibt seinetwillen – auch während des zweiten Interviews – sein eigener Geist (inklusive der des Interviewers), der die letztendliche Spitze der Evolution sei und selbst Schöpfer aller Evolution bleibe. Im Sinne von Steiners Jugend-Spruch “An Gottes Stelle den freien Menschen”, klingt dies alles wohl gut und richtig. Ob im evolutionären Kontext der Mensch durchs Erreichen seiner evolutionären Stufe, alle bis dahin “über” ihn gewesenen Gottheiten und Hierarchien einholt oder ausmergelt, bleibt jedenfalls für mich noch offen.

Gronbach schafft in seiner für mich neo-nietzscheanischen Haltung der geistigen Welt gegenüber jedenfalls der Nummer Eins einer Art “Selbstverherrlichung mit Gottesanspruch” unter den spirituellen Dienstleistern im deutschen Sprachraum. Einen Gottesanspruch dürften wir alle haben gemäß Christi Angaben in den Evangelien, aber wenn die Selbstverherrlichung sich in Bescheidenheit umkehrt, stünde die Möglichkeit offen in der Erleuchtung (im Astrallicht) das Wesens-Ich eines anderen Geist-Wesens zu erkennen. Was ein solches Wesen dann ausstrahlt oder abgibt, wird man dann nicht nur “wohlriechen” können, sondern die ganze Atmosphäre um ihn herum kann “gekostet” werden, weil es die Speise ist, die früher Manna vom Himmel, ganganda greidi (Altnordisch: herumgehende Bewirtung) oder der Graal genannt wurde.

Sebastian Gronbach behauptet im Interview mit weitschweifigen Worten ohne Hinweise, dass Steiners Anthroposophie es nicht darauf angelegt hat, den Menschen in seiner Seelen-Entwicklung auf eine Erleuchtung (im Sinne von Initiation) zuzusteuern. Es ist in Ordnung, wenn es Gronbach in seinem Steiner-Studium nicht aufgefallen ist, dass dies ein der zentralsten Aspekte der Anthroposophie ist. Ich finde es jedoch unangebracht, ihn in einem Nebensatz auszuhöhlen, denn Steiner wollte gerade, dass seine Schüler in diese Richtung zur Erleuchtung – zur astralischen Abdruck im Ätherleib – sich entwickeln sollten. Statt Steiner falsch zu zensieren und ihn tendenziös auszulegen, können wir heute, dasjenige, was er beschrieben hat, durch unsere genuinen Erfahrungen desgleichen neu formulieren, und ihn dementsprechend bestätigen, statt als ein mythologisierender, aber nicht mehr zeitgemäßer Lehrer zu “verehren”. – Es reicht, zwei Zitate von Steiner anzufügen, um Gronbach auf diesem Punkt zu widerrufen:

“Erst in dem Augenblick, wo in dem Ätherleibe sich abdrückt, was in dem Astralleibe sich gebildet hat, erst dann tritt auf die Erleuchtung, die erst möglich macht, dass der Mensch die geistige Welt sieht, wie er heute die physische Welt sieht.” (Rudolf Steiner: Ägyptische Mythen und Mysterien. Dornach 1978, GA 106, Seite 144)

“Anthroposophie ist dazu da, den ganzen Menschen mit Erleuchtung über das Weltall, mit Verehrung und Anbetung für das Weltenall zu erfüllen. In alle Gegenstände und in alle Vorgänge der Welt soll einziehen der innerliche seelische Opferdienst des Menschen. Und dieser Opferdienst soll Erkenntnis werden.” (Rudolf Steiner: Das Initiaten-Bewußtsein. Die wahren und die falschen Wege der geistigen Forschung. Dornach 1983, GA 243, Seite 54)’
‘Mich interessiert, was die Kuh frisst und ebenfalls – wirklich –, was sie hinten wieder ausscheidet. Mich interessiert auf welcher Wiese sie grast und welche Blumen dort wachsen und welche wunderbaren Farben sie haben. Mich interessiert, was sie hinten ausscheidet sowohl als brauner Substanz, der ich auf dem Kompost legen kann, und als weißer Flüssigkeit, die ich trinken kann, und aus der die süße braune Käse entsteht bei stundenlanger Kochen, das ein Enzym entstehen lässt, der nur in diesem Käse ist. Mich interessiert wie die grüne Farbe im Gras sich versteckt hinter oder vor der weißen Farbe im Milch, und, was geschieht in meinem Aura, wenn ich zu viel oder zu wenig Milch trinke und – wie meine Seele es empfindet – zu wenig Braunkäse in den letzten Jahrzehnten gegessen habe.

Ich mag mich nicht hinter Bücher zu verschanzen, nicht hinter denjenigen, die ich selber ausgeschieden habe und nicht hinter denen von Steiner, die nicht mehr riechen, weil sie schon zu Präparaten geworden sin, wenn ich sie zur rechten Zeit mit aussähe. Am liebsten würde ich einen Feuer aus dem Altpapier anspitzen, der die Feuergeister ansammeln würde, um sie durch das Tippen hin zum Netzleser zu schicken, weil er vermutlich jeden Tag zu lange sich hinter seinem Bildschirm verschanzt hat, statt die Fahrkarte zu kaufen, um mich unmittelbar zu besuchen; weil das würde mich interessieren in diesem Moment: ihn in den Augen zu sehen; weil mit Skype, sehe ich nur seine elektrifizierte venezianische Maske; ihn die Hand drücken; ihn womöglich umarmen oder lässt er sich nicht umarmen?

Ich scheiße eigentlich zu viel auf alle diesen Internetgesprächen, weil mein Seelenrüssel solche Schwierigkeiten hat, sich hineinzuhorchen in diesen vorgeblich sinnvollen sinneslosen Umgang mit Menschen, die nur gedacht werden müssen, statt aus der Beobachtung sich zu Objekten zu formen. Sie bleiben mir zu viel Subjekt, die das Objektive hinter sich verstecken. Wenn ich amateurhaft versuche, von meinen geistigen Wesenswahrnehmungen etwas nur andeutungsweise zu schreiben, kriege ich meist scharfkantete Spiegel zurückgeworfen, die aus Bruchstücken der Begriffe enthalten sind, die zuvor auf dem Bildschirm unterhaltsam flimmerten. – Gestern war jemand so ehrlich, mir zu schreiben, dass er dasjenige, was ich in meinen Worten “an geistigen Erfahrungen” beschreibe, ihn “mit Scham” erfüllt, weil er “es als nicht hier her gehörig” empfand. Mir interessiert, auf was dieser Scham des Internetmenschen hinweist, einen Scham, den ich des Öfteren hinter den Worten in Kommentarsträngen beobachte. Wie könnte es möglich sein, diesen Scham so zu begegnen, dass das jeweilige Ich dahinter, sich so begegnen ließ, dass das Ich-Verbindende nicht verschleiert bleiben müsste für die im Sinnesraum entfernten Ich-Besitzer?

Mich interessiert wie die Kuh, der Ochse und der Kalb uns beiden, meinen Gesprächspartner und mich, – anstatt, dass einen nächsten überhasteten Kommentar geschrieben wird – auf die Wiese locken könnte, weil dort ein Frühauferstandener gerade in diesem Moment wunderschöne Blumen für seine Geliebte pflückt. Mich interessiert, wie weit weg die nächste Wiese ist vom bejammernswerten Computer meines Kontrahenten. Von meinem erbärmlichen Laptop ist es nur 30 Meter dahin und zu den Rindern knappe 500 Meter. Schluss mit digitaler Scheiße! Jetzt gehe ich prompt zu meiner Wiese! Jetzt wird’s ernst mit dem Gras und mit den Blumen und mit einer Unterhaltung mit den lieben Elfen!

Das oben Geschriebene – hier leicht korrigiert – ist bei den Egoisten heute Morgen erschienen als Kommentar in einem Gespräch über geistige Erfahrungen, und wie man sich dabei formulieren könnte.’

87 opmerkingen:

John Wervenbos zei

Triest die kunstroof. En als de dieven blijkt dat ze het niet kunnen verkopen steken ze de fik in de schilderijen. Althans daar lijkt het sterk op. Heilloos destructief gedrag. Zie ook deze reportage: 'Gestolen meesterwerken Kunsthal vernietigd' (Eenvandaag, 17-7-2013). "De tentoonstelling over Rudolf Steiner, waarmee de Kunsthal zou heropenen, wordt uitgesteld. (NRC)". Dat wordt nu een jaar later...: Rudolf Steiner - Alchemie van het alledaagse - september 2014 t/m januari 2015. We waren van plan in de ledenbrief van AViN Rotterdam, herfst- en winterdeel jaargang 2013/14, mensen te wijzen op de tentoonstelling. Maar dat zal in 2013 dus niet meer plaatsvinden. Da's een kleine domper.

Nieuwe website AViN. Echt enthousiast ben ik er niet over in eerste instantie. Maar goed een basis is nu gelegd en het kan verder verbeterd en uitgebouwd worden natuurlijk. Is zeker wel nodig in mijn ogen. Ledennieuws bijvoorbeeld ontbreekt nog, zoals Michel Gastkemper bericht. Maar kijk ook bijvoorbeeld eens naar het tabblad Hogeschool. Dat is veel te globaal en summier. Laat de secties zelf ook aan het woord met specifieke informatie, aankondigingen en agenda's en voorzie dat met tools voor interactie mogelijkheden tussen sectieleden en algemene leden en belangstellenden.

Kwestie Andrew Cohen. Tja. Wat kan ik er verder van zeggen? Het 'voelde' in ieder geval al niet aan als 'zuivere koffie'.

John Wervenbos zei

Nieuwe website AViN (2). Met andere woorden de content, de echte (actuele) inhoud per sub- of hoofdonderwerp dient nog te worden toegevoegd. Wat me verder in het oog valt is de handzame mogelijkheid om webpagina's van de AViN website te delen op Facebook, Twitter, Pinterest of Google Plus. Zie de icoontjes rechts onderaan. Voorbeeld: Conferentie: 'De Weg Van De Klassenuren 12, 13 en 14' (30 en 31 augustus 2013). Maar misschien was deze functionaliteit al ingebouwd bij de oude website. Dat weet ik niet. Wat betreft de tarieven geldend voor conferenties, die mogen wat mogen wat mij aangaat beduidend lager gaan uitvallen in de nabije toekomst. Bepaalde bedragen zijn voor een aantal mensen gewoon niet op te brengen.

pieter ha witvliet zei

Ik kan mij niet herinneren dat ik mij op 25-06-2012‘enorm heb opgewonden’. Ik heb in alle rust de beweringen van de Jonghe/Verachtert onder de loep genomen. Ik had daar nog aan kunnen toevoegen dat het toch wel erg onwetenschappelijk- je bent geneigd te spreken van ‘pseudo’- is, wanneer je een citaat van wie dan ook niet in diens eigen taal, maar in een vertaling gaat weergeven.
Dat dit de Jonghe/Verachtert beter uitkomt is duidelijk. ‘To make a fool’ – dat staat in de vertaling – is overtuigender ‘voor de gek houden’ dan ‘eine Nase drehen’.
De woordenboeken die ik heb geraadpleegd geven geen vertaling van ‘eine Nase drehen’ in ‘to make a fool of’.
Is er onder de lezers iemand die op dit vertaalprobleem kan ingaan?

Michel Gastkemper zei

Dat is eigenlijk wel waar, Pieter. Je legt het nogmaals heel rustig uit. Maar je had dit al twee keer eerder gedaan in de twee voorafgaande maanden, op 28 april in
‘Ramon De Jonghe – “De pot op”’ en op 11 mei 2012 in ‘Laster’. Dus voelde ik de verzuchting en moedeloosheid er doorheen... wat inderdaad niet hetzelfde is als je opwinden. Hoewel dat mogelijk daar ook niet ver vandaan is.

John Wervenbos zei

Als je bij Duden kijkt tref je aan Nase → 'jemandem eine [lange] Nase drehen/machen (umgangssprachlich; jemanden auslachen, verspotten’. Dat doet denken aan de Nederlandse uitdrukking: 'een lange neus trekken/maken', wat betekenen kan volgens website Woorden Nederlandse Taal (divers): 'tong uitsteken, iemand iets inpeperen, jaloers maken'. (Nummer 12 uit de lijst aldaar.) Het onderwerp, de context en Steiner kennende denk ik dat hier gedacht kan worden aan: iemand iets inpeperen, in de zin van iets scherp benadrukken, duidelijk en terecht onder de aandacht brengen, zonder element jaloezie willen wekken, maar mogelijk wel gecombineerd met (scherp) gevoel voor humor. Clownesk en effectief (variant op rode neus van clown).

Dus niet uitdrukking 2 of 3 uit de lijst: (2) 'bij de neus hebben' = (iemand) iets wijsmaken; (3) 'bij de neus nemen' = (iemand) beetnemen.

John Wervenbos zei

'Iemand bij de neus nemen' (beetnemen) is in het Duits trouwens 'an der Nase herumführen': umgangssprachlich; jemanden täuschen, irreführen; nach dem Bild des an einem Nasenring gezogenen Tieres → Duden.

Matthijs H. zei

Het gedeelte van de tekst geciteerd door Pieter H. Witvliet, van Rudolf Steiner, in het Duits luidt:
‘Man muss sich bewusst sein, nicht von innen her, von aussen her, dass man nötig hat, um wenigstens das zu machen, was wir durchbringen wollen, mit den Leuten zu reden, und ihnen innerlich eine Nase zu drehen.’

o ihr solt heut noch wunder sehen,
wie ich ihm wil ein nasen drehen.
J. Ayrer 2802 K.; Deutsches Wörterbuch von Jacob und Wilhelm Grimm. 16 Bde. in 32 Teilbänden. Leipzig 1854-1961. Quellenverzeichnis Leipzig 1971.

Einem eine Nase drehen.
Ohne Zweifel, sagt ein älterer Schriftsteller. Herkommen von der neuen Nasemachekunst.
Es werden aber solche Nasen aus einem Arm gemacht,auf welchen das neu benaste Gesicht gebunden wird. Eine solche Nase fault aber leicht wieder ab.
Also können auch die Possen, die man mit Nasendrehen vergleicht, nicht lange dauern.

Also: Jemand täuschen, ihm etwas weis machen, ihm eine Unwahrheit aufreden.
Einem eine Nase machen, ihn tadeln, beschämen, ihm Vorwürfe machen.
Bron: Deutsches Sprichwörter-Lexicon von Karl Friedrich Wilhelm Wander.

Der einzge weg, sich noch heraus zu finden, ist auf gut glück der nase nachzugehen. Oberon 2, 26.

Dhr. Pieter die duidelijk vol sympathie bejegend wordt in tegenstelling tot Ramon miskend het duidelijk verzoek van Ramon om de tweede achternaam niet te gebruiken,om voor hem goede redenen die Pieter kent.

Alzo, Ein jeder nehme sich selber nur dapfer bei der nasen und forsche sein eigen hertz.

John Wervenbos zei

Uitstekende behandeling van het onderwerp overigens door Pieter Witvliet in diens blogbericht Leugen(tje?) om "slechtwil" (25-6-2012). Lezen zeker waard.

Anoniem zei

Dit is om een uitspraak van Steiner te duiden wel de quote van de week:'...Steiner kennende denk ik dat hier gedacht kan worden aan...'

Om in dezelfde stijl te blijven. Ik denk dat hier gedacht kan worden aan de vertaling van de Steinerschools Fellowship Publications.

'We must worm our way through…[I]n order to do what we want to do, at least, it is necessary to talk with the people, not because we want to, but because we have to, and inwardly make fools of them.’

Rudolf Steiner, Conferences with Teachers of the Waldorf School in Stuttgart, vol.1, Steiner schools Fellowship Publications, 1986


Pieter Witvliet heeft zich zowel op deze site als op andere sites als leugenaar te kennen gegeven. Dat hij me gewoon wil beschadigen is me al lang duidelijk. Waarom Michel hem nog een platform geeft kan ik alleen maar verklaren door ervanuit te gaan dat Michel er wel schik in heeft hoe Pieter Witvliet bezig is.

Dat Witvliet - samen met andere internetgebruikers die me willen beschadigen - zelfs mijn kinderen niet spaart, is ook geen nieuws meer. Hij heeft zelfs de lezers van mijn blog erop attent gemaakt hoe ze me kunnen vinden door naar mijn adresgegevens te verwijzen.

Het is een gevaarlijk mannetje, omdat hij maar een randfiguur is die zich op deze manier voor de eigen schoolbeweging kan onderscheiden en je nooit weet wanneer zo iemand door het lint gaat.

Gelukkig heeft hij nog zijn andere blog waar hij oude teksten van anderen kopieert, zodat hij daar zijn energie op kwijt kan.

Pieter is anderzijds wel interessant doordat hij de steiner/vrijeschoolleraar - en sympathisanten - een gezicht geeft.

John Wervenbos zei

Ik richt me op de originele Duitse tekst. Je hult je weer in een slachtofferrol Ramon.

Anoniem zei

Over Pieter Witvliets stukje waarin hij beweert dat de kop van mijn artikel 'Overheid kan van steinerschool naar de pomp lopen' een leugen zou zijn.

De kop is gebaseerd op Witvliets uitspraak(toen als Joost Alfrik optredend) : '...wij (vrijeschool) staan voor dit; de anderen (overheid!) kunnen ons( in het onderhavige geval) wat: onze rug op; naar de maan, de pomp lopen enz. enz....'

Als ik het goed lees, spreekt Pieter Witvliet toch alsof hij het standpunt van DE steiner/vrijeschool weergeeft wanneer hij zegt dat de overheid naar de pomp kan lopen.

Witvliet komt overigens op veel sites waar ik betrokken ben binnenwaaien alsof hij de wijsheid in pacht heeft. Dat loopt dan heel even goed voor Pieter Witvliet, om vervolgens te horen te krijgen dat hij niet langer gewenst is, omdat hij zich door zijn ad hominem reacties diskwalificeert als gesprekspartner.

Pas nog op Kloptdatwel?. Even kan Witvliet nog de schijn ophouden dat hij serieus bezig is, maar dan valt hij door de mand. :-) Zie ook de andere reacties op Kloptdatwel?, waarin Witvliet in de ontkenning gaat en tenslotte stilletjes langs de achterdeur verdwijnt.

Anoniem zei

@John

Jij interpreteert die Duitse tekst anders dan de Steinerschools Fellowship Publications.

Die Engelse geautoriseerde vertaling geeft m.i. goed het Duitse origineel weer.

Of hebben die Engelse antroposofen Rudolf Steiner niet goed begrepen?

John Wervenbos zei

Ramon, probleem zit hem ook hier in het juist interpreteren, juist opvatten van teksten en uitspraken, waarbij de intenties, integriteit en morele inborst van een specifieke spreker/schrijver heel belangrijk is, want dat zegt dan weer veel over het impliciete en expliciete van (deel)teksten in kwestie, inclusief context. Bovendien is het naar juiste waarde schatten van het idioom, de uiteenlopende uitdrukkingswijzen en het taaleigene, van verschillende talen bij dit soort zaken van belang.

Die Engelse vertaling. Wanneer ik de uitspraak van Steiner naar het Nederlands zou willen vertalen, zou ik niet deze Engelse vertaling aanhouden maar me op het Duitse origineel richten. Vraag is verder wat de Engelse vertalers ermee voor ogen staat. Het zinsdeel 'make a fool (out) of someone' kan worden aangeduid, gezien als to make someone look foolish. Iemand voor 'gek' zetten (op inhoudelijke punten terecht 'de draak' met iets steken) is iets anders als 'iemand voor de gek houden' (bedriegen, misleiden). Niet voor niets had ik het over 'inpeperen'.

Goethe zei eens (strekking): de mensen vinden het doorgaans heel onaangenaam, maar om tot ze door te dringen en punten echt duidelijk te maken, moet je zaken vaak minstens tweemaal tegen ze zeggen, herhalen. Hij had en heeft gelijk. Maar dan nog en dat ook bezien het volgende. Bij bepaalde mensen waarnaar je iets herhaald, mogelijk vanuit telkens andere gezichtspunten, kan een beoogd gesprek, en dat kan ook een zakelijk gesprek met een verplicht karakter zijn, in een oeverloze en vruchteloze discussie uitmonden en ook tot reacties leiden die contraproductief mogen heten. Dat is wat Steiner met name voor ogen stond aan het begin van de vorige eeuw bij onder andere contacten en samenwerkingsverbanden tussen bijvoorbeeld vrijeschool beweging en schoolinspectie van staatswege uit. Daarom riep hij op tot strategisch handelen richting dat soort gespreks- en zakenpartners, een zekere terughouding met het ‘inpeperen’; het voeren en aanhouden van een verantwoorde en effectieve maat daarin. In dat licht mag je zo’n uitspraak zien en met oneerlijkheid en misleiding heeft dat niets te maken. Integendeel.

pieter ha witvliet zei

@Matthijs op 18 juli 2013 21:25
Je zegt: ‘Dhr. Pieter die duidelijk vol sympathie bejegend wordt in tegenstelling tot Ramon miskend het duidelijk verzoek van Ramon om de tweede achternaam niet te gebruiken,om voor hem goede redenen die Pieter kent.’
Op één van zijn blogs noemt de Jonghe/Verachtert de naam die hij volgens zijn eigen zeggen en daarom? volgens jou, niet genoemd wil hebben.
De resencent van zijn schotschrift noemt de Jonghes naam een pseudoniem.
En nu zou ik de naam Verachtert niet mogen gebruiken?
Als je dan niet wilt dat ‘Verachtert’ in beeld komt, gebruik dan ook geen ‘V’ achter je naam.

pieter ha witvliet zei

@Ramon de Jonghe/Verachtert op 19 juli 2013 09:04

'Dat hij me gewoon wil beschadigen is me al lang duidelijk.'

Al eerder heb ik je gezegd dat ik er niet opuit ben, jou te beschadigen. Ik lees je schrijfsels en kom vrijwel iedere keer tot de ontdekking dat ze inhoudelijk niet kloppen. Dat ze suggereren, manipuleren en indoctrineren en een feitelijk foutieve voorstelling van zaken geven.
Dat noem ik dan ‘iets leugenachtigs’ en zoals je weet zet ik daar iets ‘waarachtigs’ tegenover.

Michel Gastkemper zei

Interessant. En dan doel ik niet op het polemische aspect. Maar op het gegeven dat het nu deels een hele vertaalbeschouwing wordt. Terwijl het mij in het bericht zelf slechts ging om de context waarin de uitlating van Steiner door Pieter begrijpelijk werd gemaakt. Die specifieke uitspraak luidt (ik zal hem hier eens laten volgen, anders weet de lezer niet eens waar het om gaat):

‘Man muss sich bewusst sein, nicht von innen her, von aussen her, dass man nötig hat, um wenigstens das zu machen, was wir durchbringen wollen, mit den Leuten zu reden, und ihnen innerlich eine Nase zu drehen.’

Ramon had dit vertaald als:

‘Om te doen wat we willen, is het nodig om ten minste met de mensen te praten, en hen innerlijk voor de gek te houden.’ [GA 300a, p.218-219]

John hield gisteren een hele verhandeling over ‘eine Nase zu drehen’ en vertaalde dit met ‘inpeperen’, en voegde eraan toe: ‘in de zin van iets scherp benadrukken, duidelijk en terecht onder de aandacht brengen’.

Vandaag zegt hij verduidelijkend, indachtig de context waarin destijds – bijna honderd jaar geleden – met een op pedagogisch gebied ondeskundige en rigide optredende overheid onderhandeld diende te worden, wijzend op Steiner:

‘Daarom riep hij op tot strategisch handelen richting dat soort gespreks- en zakenpartners, een zekere terughouding met het “inpeperen”; het voeren en aanhouden van een verantwoorde en effectieve maat daarin.’

Maar als dat zo zou zijn, dan zou er in het origineel staan: ‘und ihnen innerlich keine Nase zu drehen.’ Oftewel: juist niet inpeperen. Daaruit volgt dat deze interpretatie niet kan kloppen.

pieter ha witvliet zei

19 juli 2013 11.39
recensent i.p.v. resencent

Matthijs H. zei

Pieter, ik laat jouw reactie staan zo als die staat, ik zit niet in 'het team'Ramon,hij zoekt nog een merksponsor, die hieromtrent zijn visie heeft weergegeven.

Met die neus snij je wel een thema aan.Ik kwam vanmorgen het volgende tegen.
…Denn der Elefant ist ein außerordentlich intelligentes Tier…
Also ein Elefant hat schon das, was bei uns die Nase ist, ganz besonders ausgebildet, und daher ist er eigentlich das intelligenteste Tier, denn er ist sehr intelligent.
Das hängt nicht ab von der Größe seines Gehirns; das hängt davon ab, daß sein Gehirn gerade in die Nase geht.

Das alles fordert uns auf, einmal nachzudenken, wie denn das eigentlich beim Menschen ist mit der Nase, von der der heutige zivilisierte Mensch eigentlich nicht viel weiß - er weiß zwar, wie die Nase gebaut ist und so weiter, aber er weiß eigentlich denn doch nicht viel mehr. Von der Nase, als daß sie mitten im Gesicht ist.
GA 348.S.108

Auch zwischen Nas' und Lippe gibt's oft noch eine Klippe.
Holl.: Tusschen neus en tusschen lippen kan een goede kans ontglippen.

John Wervenbos zei

Michel, Ik lees en interpreteer Steiners uitspraak (althans volgens steno) kennelijk anders dan jou; ik doel op dit zinsdeel: '...und ihnen innerlich eine Nase zu drehen'.

Punt zit hem hier voor mij in het woord 'innerlich', waarbij ik denk: Steiner bedoeld hier wel inwendig, dat wil zeggen in gedachten, volledig en zonder terughouding inpeperen (en daarmee impliciet of expliciet onwenselijkheden en incorrectheden van bestaande of recente of verder in de tijd terugliggende praktijken blootleggen/bewust zijn), maar dat niet zonder meer direct ook äußerlich neergezet, niet vol stoom naar buiten toe, niet zonder een zekere noodzakelijke terugghouding bij de taalkundig uitingen in het directe contact; strategisch bezien. Wel gedoseerd en met beleid.

John Wervenbos zei

Aanvulling op mijn bovenstaande reactie: daarbij dient ook onderscheid gemaakt te worden tussen (1) de gelukkig voortdurend onverbloemde pedagogische en methodisch-didactische voordrachten en geschriften van Rudolf Steiner, waaronder regelmatig ook volledig openbare en voor iedere lezer en toehoorder toegankelijke voordrachten en geschriften en (2) de gesprekken en werkcontacten met schoolinspecteurs van staatswege voor wie die genoemde (openbare) geschriften en voordrachten natuurlijk ook toegankelijk waren.

John Wervenbos zei

Aanvulling twee:

a. Nu ja bepaalde gestenografeerde voordrachten werden pas jaren later afgedrukt natuurlijk. Maar denk bijvoorbeeld ook aan Steiners geschrift: 'De opvoeding van het kind in het licht van de antroposofie'. Ook daar zat en zit geen woord Spaans bij.

b. '...und ihnen innerlich eine Nase zu drehen'. Zou mogelijk ook kunnen worden geïnterpreteerd (uitleg 2) als (uiteraard) niet letterlijk een lange neus trekken en daarmee 'inpeperen', maar figuurlijk/inhoudelijk/ (direct) taalkundig inpeperen. (Inspecteurs, beambten.) Dat dan wel weloverwogen en met beleid en zekere tact.

Michel Gastkemper zei

Juist ja John, ik wou al zeggen. Je veronderstelling dat onderwijsinspecteurs destijds (bestonden die toen al? Ik denk dat het eerder om ambtenaren van het ministerie gaat) toegang hadden tot pedagogische geschriften en voordrachten van Steiner kan volgens mij inderdaad niet kloppen. De bewuste uitspraak is door Steiner gedaan op 22 september 1920, dus een jaar na het begin van de pioniersvrijeschool in Stuttgart. De eerste pedagogische voordrachten, nu allemaal geboekstaafd, waren toen een jaar geleden gehouden en zeker niet openbaar toegankelijk. Die verschenen pas ruim tien jaar later in druk. En andere pedagogische geschriften en voordrachten waren er niet, want bestonden gewoon niet, waren namelijk niet gehouden en geschreven omdat er eerder geen belangstelling voor was, uitgezonderd die ene voordracht uit 1907 over de opvoeding van het kind, wat op eigen initiatief van Steiner gebeurde, maar waar de gehoopte respons niet op kwam. Dat kon men niet laten gelden om een school te stichten, want dan was het wel eerder gebeurd.
En wat dat andere punt betreft, dat blijft problematisch. ‘Inwendig inpeperen’ is wat je noemt een contradictio in terminis, oftewel een tegenstelling in zichzelf. Je kunt immers alleen een ander iets inpeperen, en dat moet wel op uiterlijke wijze gebeuren, anders heeft het geen effect en dus ook geen zin. Dus ik ben bang dat je die vertaalmogelijkheid moet laten vallen.

John Wervenbos zei

Het komt niet op het woord schoolinspecteurs aan, 't gaat om dat soort functies. Ambtenaren ministerie hadden soortgelijke taken. Weliswaar eigentijds, maar soortgelijk. Ik heb het niet over 'inwendig inpeperen' in absolute zin, maar onder andere, in eerste instantie, over gedoseerd inpeperen. Dus deels ook uitwendig. Dat spreekt vanzelf. Dat staat er ook. Niet voortdurend maar met beleid en verstand. Inwendig (innerlich) kan verder ook gezien worden als deels intern, dus gedeeld (voor- en doorgesproken) met collega's. Bovendien wijs ik op interpretatiemogelijkheid 2, zie reactie 13:33 uur, direct uitwendig inpeperen, (geregeld) aan het verstand brengen. Ook weer met beleid en gedoseerd. Ik zie geen reden om die vertaalmogelijkheid (inpeperen/scherp aan het verstand brengen) te laten vallen. Voorts: Steiners woorden kunnen ook bedoeld zijn voor na 1920.

Verder zij verwezen naar het boekwerkje Motivatie en kompromissen in de vrije school (Uitgeverij Pentagon, 1998). Want momentele (en tussentijdse) maatschappelijke verhoudingen en tijdsomstandigheden vormen ook factoren waar rekening mee mag worden gehouden. Vertaling van een voordracht van Rudolf Steiner (1923). Voordelig geprijst: € 5,-

Michel Gastkemper zei

@Ramon vanochtend om 9.04 uur, waarin hij over Pieter en mij schrijft:

‘Dat hij me gewoon wil beschadigen is me al lang duidelijk. Waarom Michel hem nog een platform geeft kan ik alleen maar verklaren door ervanuit te gaan dat Michel er wel schik in heeft hoe Pieter Witvliet bezig is.’

Ramon Ramon toch, wat is dat nou! Terwijl ik mijn best doe om je serieus te nemen en je zaak voor het voetlicht te brengen, ondergraaf jij dit volledig door nu te gaan veronderstellen dat ik samen met Pieter je wil beschadigen. Mijn geloofwaardigheid aan jou staat op het spel! Realiseer je je dat niet?

Ik hoef jou toch niet uit te leggen dat ik op het persoonlijke en subjectieve niet uit ben, nooit geweest ook, want het zijn de zakelijke argumenten die me interesseren. Maar in de hitte van de strijd ben je dat waarschijnlijk vergeten, net als hoe vaak ik juist jou hier een podium heb geboden. Of moet ik zeggen: dat je zelf steeds vanzelfsprekend hebt ingenomen?

Hoe dan ook, Pieter en jij hebben hier al zo vaak verbaal een robbertje uitgevochten dat het voor de gewone lezer onaangenaam werd. Het draaide steevast uit op een herhaling van welbekende zetten, als een gebedsmolen die niet te stoppen was. Ik vond het wel amusant, ik ken mijn pappenheimers immers een beetje, maar de meeste bezoekers irriteerden zich er blauw aan. En dat is niet onterecht.

Kijk hier maar eens terug:
‘Indoctrinatie’ op 23 juni
‘Mayonaise’ op 18 juni Mayonaise
‘Kleuters’ op 9 april
‘Bezielen’ op 19 februari
‘Coïncidentie’ op 12 februari
‘Ballotagesysteem’ op 7 februari
‘Belasting’ op 23 december 2012
‘Koe-knuffelen’ op 30 november 2012

Dus ja, zulke uitlatingen als van jou vanmorgen in alle vroegte aan mijn adres, die doen je zaak geen goed. Ik hoop dat je daar rekening mee houdt. Want anders sla ik hier een figuur.

Als hier voor je maar geen woord Spaans bij is; culturele achtergronden tussen Nederland en Vlaanderen verschillen nog wel eens van elkaar en dan begrijpen we elkaar vanwege de betekenisverschillen tussen lokale uitdrukkingen niet goed...

sassoc zei

(cit. :
Michel Gastkemper zei... Interessant. En dan doel ik niet op het polemische aspect. Maar op het gegeven dat het nu deels een hele vertaalbeschouwing wordt
(einde cit.).

Verbazend hoe een onderwerp meandert en kan verzanden in taalstrijd.

Zelfs dat wat Eggert schrijft over Gronbach is secondair, althans in verhouding tot wat (m.i.) hoofdzakelijk is, nl. waar hij (Eggert) refereert aan Cohen :
Eggert (over Gronbach, cit.) - Ich hatte ja meine Schwierigkeiten mit S Gronbach - ,
en Saether, ook over Gronbach (cit.) - "Ich finde immer noch und fand schon vor Jahren Sebastian Gronbach sehr sympathisch" (einde cit.).

Dat over Gronbach mag zijn zoals gezegd wordt - mij is het ook sympatisch ; maar of het ook zo sterk is ?

Fundamenteler, ja angst aanjagend lijken me de referenties aan Cohen. Wat Cohen hier (in de context van Gronbach) doet, blijft onduidelijk. Minder onduidelijk is Nanninga (Skepsis.nl), deze keer mogelijk terecht. In ieder geval : Cohen komt sterk over - voor wie daar gevoelig voor is.
De verwijzing (door Nanninga) naar Wijffels doet al op zichzelf een rode vlag wapperen : de gevierde Rabo CEO, die zoveel moois voor de mega-stallen en de landbouw heeft tot stand gebracht, nog vóór zijn "verlichting" tot het weer veel mooiere eko-isme, een terechte zij het late bekering - de vergelijking met McNamara en Vietnam is niet ver, de bewondering een (terechte) beloning ?

Wie het profiel en de diverse referaten omtrent Cohen verder uitpluist, ziet een voorspelbare perversie. Zo edel als de guru-leerling relatie van Cohen wordt voorgesteld : zou dat werkelijk zo zijn ? Vrijwillig terugtredend, inzichtelijk, beschouwend - het zal best - een mooi streven. Alleen, is het echt ? Het zou kunnen, en even goed ook niet. André van der Braak (zen leraar in Amsterdam, nu ook hoogleraar VU), onttrok zich tenslotte gedesillusioneerd aan Cohen, na 12 jaar lang zijn leerling en vertegenwoordiger te zijn geweest.

Mij althans doet het guru leiderschap van C net teveel denken aan abberaties die maar al te vaak het guru leiderschap begeleiden. De Kerk weet er van, de internaten - en, horror, in extremis de mass massacre van reverend Jim Jones in Jonestown (Guyana) met zijn Flavo-aid cyanide cynisme, in 1978, illustreert het nog eens ten overvloede.
Zover zal het met Cohen wel niet komen ; maar de dwingendheid in al deze gevallen is wel steeds de eerste stap in de verkeerde richting. Zoals Blofeld eens schreef : "een reis van 10,000 mijl begint met de eerste stap".

Anoniem zei

@Michel

Ik heb de Engelse vertaling als uitgangspunt genomen, omdat die uit jullie eigen beweging komt. Ik zou het vanuit het Duits ook zo vertalen, gezien de context waarin Steiner die uitspraak doet. Je kent overigens aan de vruchten de boom: vandaag de dag liegen woordvoerders van steiner/vrijescholen ook nog altijd dat het gedrukt staat om hun subsidies en ouderbijdragen te waarborgen. It's all in the (economical) game.

Of jij me net zoals Pieter Witvliet wil beschadigen, weet ik niet zeker.

Ik stel me gewoon de vraag waarom je als journalist iemand als Pieter Witvliet als informatiebron opvoert, terwijl je weet dat hij een bedrieger is.

Ik refereer dan vooral naar de reacties waarin hij het onder een nickname over zichzelf had. Nickname tot daar, maar over jezelf gaan praten???

En dit is zeker niet persoonlijk bedoeld, maar een beetje journalist weet toch dat je zo iemand niet meer kan opvoeren, omdat die persoon zijn geloofwaardigheid volledig kwijt is?

En wat dat serieus nemen van mij door jou betreft, ben je denk ik dit vergeten. Zie Antroposofische monitor

(...)'Uit het voorgaande blijkt dat Ramon De Jonghe dus Andreas Lichte zomaar napraat, alsof hij niet zelf kan nadenken (…) Wat een heerlijke kletskoek! Zoiets kan toch alleen maar Ramon De Jonghe schrijven, niet gehinderd door enige kennis van zaken, maar geholpen door een flinke dosis fantasie met een grote duim waaruit hij van alles weet te zuigen wat maar los en vast zit. Sorry dat ik het zo kras zeg, maar het bovenstaande toont aan dat het inderdaad zo is en niet anders. Soms moet je gewoon duidelijk zijn.(...)

Matthijs H. zei

DIE WELTANSCHAUUNG EINES KULTURFORSCHERS DER GEGENWART, HERMAN GRIMM, UND DIE GEISTESFORSCHUNG Berlin, 16. Januar 1913 Rudolf Steiner.
...So gedenke ich noch mit einem lieben Gedanken an ein Zusammensein mit Herman Grimm in Weimar, wohin er so oft und so gern kam. Er hatte mich damals als einzigen Gast zu einem Mittagsmahl eingeladen. Wir sprachen über verschiedenes, was ihn berührte. Wir sprachen auch — und es war für mich befriedigend, daß er dieses Gespräch mit mir führen wollte - über seine umfassenden geistigen Lebenspläne.

Denn Herman Grimm selber war ja der Sohn Wilhelm Grimms und der Neffe Jacob Grimms.
Das sind die beiden Männer, welche die deutsche Sprachforschung in der neuzeitlichen Art begründet haben, die Männer, die jene mittlerweile so tief in das deutsche Geistesleben hineingedrungenen.

Daarom kwam het mij correct voor om 'eine Nase drehen' te onderzoeken bij de broeders, immers tijdgenoten waar Rudolf respectvol over spreekt.

Op het begrip Nase volgen in Deutsch Wörter Buch 25 pagina's, een PDF kreeg ik niet verstuurd er ontbreekt een abonnement voor.

Omdat wij vandaag een dagje
'geistesforschen'wil de'ping-pongstrijd'even laten staan.

IV. die künstliche (aus pappe, wachs) oder durch eine handbewegung gemachte nase, woran sich
wieder eine menge von redensarten knüpfen.

Freiligrath (1870) 3, 34.
2) viele redensarten können bestimmt auf die angedrehte wachsnase, die sich nach allen seiten biegen und wenden läszt, zurückgeführt werden:

das sie das recht
wol bügen
als ob es wer ein wächsin nasz.
die geschrifft ihr biegen
machen darausz ein wächsin nasen. s. xxxviib, 26;

welche schrifft doch ... nur ein loser dörfftiger toder buchstab ist, der nicht werd ist, das man sich vil
mit ir bemühe, vil minder, das einer sein heil drauff setze: dieweil sie ein wächssene nas ist, die einer
inn allerlei gestalt biegen mag. Fischart bienenk. 35a; darumb die bauren nicht unbillich sagen, das
recht hab ein nasen von wachs gemacht, die auff beide seiten und wie man wil, mag gedrehet ...
werden. Kirchhof wendunm. 128a (1, 157 Öst.); das recht hat ein wächsene nasen. Lotichius ad Petron. (1629) 2, 96. Simrock sprichw. 444 (die wächserne nase soll die unbestimmtheit des rechtes, dessen geschmeidige, biegsame natur anzeigen. Hildebrand rechtssprichw. nr. 13a); dasz sie lieber den originaltext des N. T. für eine wächserne nase erklären, als einen widerspruch in ihm zugeben wollen. Lessing 10, 65. besonders sind hervorzuheben die redensarten.

Matthijs H. zei

vervolg.2
a) mit biegen:
(der) die warheit kan verschlahn mit liegen,
dem recht ein wächssen nasen biegen.
Waldis Es. 4, 75, 158.

b) mit drehen (andrehen), s. th. 2, 1365 und dazu noch: ein wächsin nasen träyen. Frank sprichw. 2,
148a;
nasen drehn, d'augen verkleiben.
Kirchhof wendunm. 128b (1, 158 Öst.);
einem ein nasen drehen. Denzler 210a; also ist denn der arme Christus schendlich und ubel
geteuscht .. weil sie im solch eine feine nasen drehen und einen solchen schönen ströern bart
flechten. Luther 5, 55a; so hat er nu dis stück auch widerlegt wider der jüden wahn, die der schrifft
eine nasen dreheten. 392b; also mus man der schrifft eine nasen drehen, das sie sich nach unsern
gedanken dehnen lasse. 6, 180b;

der dreht der sachen wol ein nasen.
H. Sachs 7, 176, 22;
dasz ir damit den königen und aller welt eine nasen drehen ... wollet. Schade sat. 2, 104, 3 (v. j. 1537);
damit ihr also dem armen verführten volck ein nasen trehet. Engerd seelenartznei (1581) 36; (er
beredet sie,) was er wil, drähet ihnen eine nasen. buch d.

o ihr solt heut noch wunder sehen,
wie ich ihm wil ein nasen drehen.
J. Ayrer 2802 K.;




ir müst ... der gerechtigkeit ihren rechten gang und lauff lassen, und derselben weder durch bitt noch
interesse eine wächsene nasen zu drähen verstatten. Albertinus guld. sendschreiben (1625) 1, 63b;
allein war er ein meister dem recht ein wächsern nasen zu drehen. Harsdörfer lust- und lehrr.
gesch. 1, 10; wir solten ihm aber ja keine nase drehen, sonsten würde es uns zur sauren suppe
gereichen. Felsenb. 4, 270;

nun war ihm gelungen,
einen flächsenen bart und eine wächserne nase
seinem könig zu drehen.
Göthe 40, 97;

wir haben sie lange genug in ihrer maske gesehn ..
wir lieszen von ihrer maske uns keine nase drehn.
Wieland der neue Amadis 11, 31;
ists möglich ..
dasz dein orakelspruch und dein beseeltes bild
und deine fantasie dir eine nase drehen? Idris 5, 74;

einem eine nase an (an das gesicht) drehen, ihm etwas aufbinden, s. th. 1, 316; meinen, man wolle
ihnen eine nase andrehen. Arnim schaub. 2, 349.
c) mit machen (wie drehen): mit welchem honig ... der teufel sein angel beschmirt und ein nasz
macht. Frank weltb. 133a; und der ausschus muszte die nasen helfen machen, das ire lose verlegung ..
nicht eraus komen müste. Luther 5, 278b. mit dativ: machen sie dem armen volk ein nasen.
[Bd. 13, Sp. 409]
1, 381a; damit man gott ein nasen gemacht und die leute betrogen hat. 5, 407b; aber er macht mir die nasen (spiegelt mir vor), er hette sie (die bücher) drauszen geschrieben. 4, 374b; bei geringer
besatzung mag man dem feindt als ob sie sehr stark .. ein nasen machen (ihn zu täuschen suchen).
Kirchhof disc. milit. 35; der geschrift mach ich ein wechsen nas.
Murner narrenbeschw. 3, 63;

hie siht man, wie der geistlich standt
die göttlich schrifft helt vor ein tandt ..
und ir ein wächssen nasen machen.
Waldis Es. 4, 18, 70;

Matthijs H. zei

hiemit entschuldigen sich die finantzer, welche den leuten mit falscher gefärbter ware und thand ein
nasen machen und betriegen si. Schottel 1132b. überhaupt ein (anderes) gesicht und ansehen, den
anschein oder die (falsche) deutung, auslegung geben: wie wolt er diser seiner meinung ein nasz und
ansehen gemacht haben. Frank chron. 354b; ob sie schon für den unwissenden der sachen mit

plaudern eine nasen machen können. Luther 5, 277b; darumb müssen sie diesen geboten eine nasen
machen, das mans nicht solle also strenge deuten. 378b; so kan man nichts reden oder schreiben, man
kan im mit worten ein ander nasen machen. 6, 427a; ein jurist .. der auch einer ieden sachen, wie bösz
ie dieselbig war, wann gelt darbei stund, ein nasen machen und das recht verdunkeln kondte.
Kirchhof wendunm. 127a (1, 156 Öst.).
d) mit stellen: warumb solt nicht auch jemand dem spruch s. Pauli ein solche nasen stellen (eine
solche deutung geben) können, das er auch von zweierlei bischoven zu verstehen were. Luther 2,
133a; sondern sich auch vermessen, ihm gar ein wilde nasen zu stellen. br. 2, 368.
e) enem näsen ansetten (ansetzen), einem eine nase drehen. brem. wb. 3, 219.
3) eine nase gewinnen, bekommen, haben, ein (anderes) gesicht und ansehen, eine andere gestalt
oder (falsche) deutung erhalten: es mus noch alles viel ein andere nasen gewinnen, sol es recht
hinaus gehen. Luther 1, 345a; und müste auff Emsers glosiren s. Paulus spruch ein solch nasen
gewinnen: der geist macht lebendig etc. 394a; ich höre, das wol fünff mal dis edict sei verendert, und
haben viel sich dran geerbeit, noch hat es nirgend wöllen eine nasen gewinnen, die im wol stünde. 5,
291a; du hast einen guten kerl an der hand, der macht das höflein zuweg, dasz es eine nase hat (gut
aussieht). Gotthelf schuldenb. (1852) 102.
Einde eine Nase drehen.
nichts bessers, das man sich erst zem und selber bei der nasen nem. Waldis Es. 2, 61, 22;

Anoniem zei

@ Pieter Witvliet

Natuurlijk wil jij me beschadigen. Je campagne is begonnen toen je verontwaardigd met slaande deuren mijn site verliet, omdat een reactie op mijn site verscheen waarin door een oud-leerling van de Vrije School Den Haag gesteld werd dat Daan van Bemmelen, een van jou voorbeelden en toch nog altijd de stichter van de vrijeschoolbeweging in Nederland, een pedofiel was die zijn handen niet kon thuishouden.

Daarom ben jij een campagne begonnen om mij te beschadigen.

Terwijl ikzelf in deze geen oordeel over Daan van Bemmelen heb geveld. Dat niemand er wat van zegt, is op zich dan wel weer veelzeggend.

Gelukkig ben je - zoals op Kloptdatwel? iemand al aangaf - niet al te begiftigd en daardoor ook geen partij. Je bent alleen interessant om het publiek te laten zien wat voor figuren zoal binnen de steiner/vrijeschoolbeweging als 'onderwijzer' rondlopen. Dat draai je in ieder geval niet meer terug met je 'leugentje om slechtwil'. :-)

Matthijs H. zei

Reactie is verwijderd
Deze reactie is verwijderd door de auteur Matthijs.
19 juli 2013 15:36
Om verwarring uit te sluiten en het ping-pong balletje buiten de tafel valt. Het betrof een dubbele invoer van tekst.

John Wervenbos zei

@ Sassoc

Taaltstrijd? Ach, ik heb mijn gedachten erover laten gaan. Mijn eigen gedachten. 'k Denk zelf. Cohen ging onlangs dus over tot een soort van mea culpa. Wat ik me dan onder andere afvraag: deed hij dat volledig uit eigen beweging of was het wellicht meer onder druk van bepaalde omstandigheden? Kan daarover niet oordelen, beschik in dezen niet over de nodige basisgegevens.

Matthijs H. zei

Vrijdag GA'tjesdag en ping-pong.

Tja op het World Wide Web is de moderator de Hüter der Schwelle.

De meeste bezoekers irriteerden zich er blauw aan, als uitnodiging lees ik:Laat een reactie achter.
Wordt wie je bent, laat van je horen, de Hüter is er ook voor jou!

Een van de mogelijke startpunten is Gnothi Seautón-Erkenne dich selbst, volgens Heraklitus; Allen Menschen ist zuteil,sich selbst zu erkennen und verständig zu denken.

Een andere insteek is- innerlijke rust-dan het wezenlijke van het onwezenlijke scheiden, daar ga je als je je goed concentreert in elk geval beter van ping-pongen.

Rudolf Steiner, beter gezegd zijn werken,zie ik Hüter-kwaliteit hebben.
Die werken modereer je niet zo maar weg. Wat te doen met een bedrieger en een slachtoffer?

Wer findet, daß wir in der Polemik zu scharf sind, der wende sich nicht an uns, sondern er wende sich an die Angreifer.
Denn wenden wir uns tüchtig gegen die Angreifer, dann wird es etwas helfen, aber nichts helfen wird es, wenn wir einige wenige in der notwendigen Abwehr allein lassen.
2 Mitgliedervortrag, Dornach 23. Januar 1921 (GA 203)

Tja, ping-pong in je ééntje kan,is wel minder plesant.
Wij kunnen leren dat wij lieden zelfs met NOODZAKELIJKE afweer niet alleen dienen te laten en je tot hen te richten.

Hoewel Rudolf eerder andere intenties had, die eigenlijk een impliciete moderatie inhoud;
Mein ursprüngliches Bestreben war, einfach, schlicht und ehrlich das zu sagen, was durch Anthroposophie gefunden werden kann, und keine Rücksicht zu nehmen auf die Polemiken.

Hoe reageerde Rudolf op een persoon die aanwezig was en hem eerder flink de oren en wellicht ook de neus had gewassen?

'Verzeihen Sie, ich möchte jetzt vom eigentlich Konkreten der Sache übergehen nur zu einem Vergleich: Ich war noch sehr jung, da kam ich einmal in einen Bauernhof.
Das erste, was mir entgegenkam, neben dem, daß ich sonst sehr gut aufgenommen wurde, war ein wildes Schwein.
Das wilde Schwein kam auf mich los und – verzeihen Sie, in England sagt man das Wort nicht,aber in
Deutschland kann man es aussprechen – beschmutzte meine Hosen, zerriß mir auch meine Hosen.
Meine sehr verehrten Anwesenden, ICH KLAGTE DAS SCHWEIN NICHT AN' Uit GA 277a Blz. 277

Rudolf maakt er geen kwestie van,maar Rudolf zet levenswijsheid in.

Und sie weiß doch: Auch bei denjenigen sogar,die widersprechen, sind diese sehnenden, treibenden Kräfte nach einer wissenschaftlichen, nach einer künstlerischen, nach einer religiösen Vertiefung vorhanden.
Dornach 23. Januar 1921 (GA 203)

pieter ha witvliet zei

Matthijs en John, dank voor jullie zoekwerk, voor het substantiële van jullie reacties, met name die van John van 19 juli 2013 9.37. Wanneer ik op dit onderwerp nog een keer terugkom in een nieuw artikel, zal ik e.e.a. zeker vermelden.

Op 19 juli 2013 15:40 doet de Jonghe/Verachtert deze uitspraak: 'Ik heb de Engelse vertaling als uitgangspunt genomen, omdat die uit jullie eigen beweging komt. Ik zou het vanuit het Duits ook zo vertalen, gezien de context waarin Steiner die uitspraak doet.’

Ik herhaal: gezien de context waarin Steiner die uitspraak doet.
Maar de context waarin Steiner deze uitspraak doet, is door de Jonghe helemaal niet gezien, anders had hij deze uitspraak niet misbruikt voor zijn persoonlijke, goedkope kritiek.
In mijn artikel van 25-06-2012 belicht ik iets van die context. Iets, want er is nog meer, wat ik tot nog toe niet hebt genoemd, omdat ik dit nog wat meer onderzoeken wil.
Ik stip nog even aan: er heeft zich in de jaren voor 1920 een mensheidscatastrofe voltrokken in WO 1, met miljoenen doden. Steiner voorziet een nieuwe oorlog als er geen ingrijpende maatschappijhervormingen komen. Hij weet dat hij met de driegeleding deze nieuwe ramp kan voorkomen. Het begin van een driegelede maatschappij kan zijn een school die vrij is van staatsbemoeienis – die het begin kan zijn van een vrijheid van geestesleven.
Uit Rusland dreigen onderwijssystemen te komen die in Steiners ogen de mens geestelijk onvrij maken; animaliseren zelfs. Er is in het onderwijs tot dan toe een scheiding tussen jongens en meisjes.
Bij Steiner gaat het om de ontwikkeling van de persoonlijkheid – die uitstijgt boven het geslachtelijke.
Maar ook de vele aspecten die bij het vrijeschoolonderwijs horen: geen zittenblijven; ontwikkeling van creativiteit en fantasie enz. enz.
Dit alles kan niet worden gerealiseerd wanneer het onderwijs in 1920 weer de vorm krijgt van vóór 1914. Er is zelfs sprake van maatregelen die uit 1830 stammen.
Dan is het volkomen begrijpelijk dat Steiner de mensen – dat zijn niet ‘de leerkrachten’ – maar een kleine afvaardiging, waaronder Emil Molt – geen leerkracht – uit deze ernst voorhoudt dat de onderneming MOET slagen.
“We zullen ons erdoorheen moeten wurmen’ (door die onderhandelingen met mensen die totaal anders denken, maar wel beslissen.)
En het resultaat moet zijn dat wij aan het langste eind trekken.

Dat is de context. En de conclusie die je m.i. op grond van die context mag trekken.

Michel Gastkemper zei

Dank Pieter, dit hadden we voor de helderheid nog even nodig, en voor waar het echt om gaat.

John Wervenbos zei

Graag gedaan Pieter. Blij dat je het naar waarde schat. Wanneer mijn reacties over dit onderwerp goed worden gelezen, kan worden opgemerkt dat de betoog- en denktrant daarbij logisch consistent is en geen contradictio in terminis bevat. Weer een duidelijke bijdrage van je. Een nieuw artikel over dit belangrijke item te zijner tijd zie ik met belangstelling tegemoet. Je weblog is opgenomen in de blogroll van Cahier. Keep on the good work.

Muziek
School - Rodger Hodson

Matthijs H. zei

Michel wat levert een vergelijkend onderzoekje op bij een vergelijking van de berichten 18 juli 2013 21.15 uur en 19 juli 2013 12.13 uur?

Dank Pieter, dit hadden we voor de helderheid nog even nodig, en voor waar het echt om gaat.

Dit is een sympathiek compliment.

Het roept bij mij de vraag op. Waarom heb je niet direct op het bericht van 18 juli 2013 16:23 van Pieter gereageerd?
Nu reageer je 5 minuten na het verschijnen van Pieters bericht.


Matthijs H. zei

Voor in de gebedsmolen.

De VRAAG.
Es wird gefragt wegen der Angelegenheit der Anerkennung der Waldorfschule als Grundschule seitens der Behörden.

Dr. Steiner: Diese Frage ist eine solche, die je nach dem Wohlwollen dieser oder jener Schulbehörde nach der einen oder anderen Richtung GEDREHT werden kann...
Dan volgt een verder betoog wat in de kern inhoud; benader de 'Behörde'niet via de Telefoon niet met grote spirituele dimensies maar van mens tot mens en krijg die lieden in beweging op de hand.
Feitenlijk wil hij geen bemoeienis met 'Behörden' maar een door betrokken mensen gedragen vrije school.

Es handelt sich darum, daß dasjenige, was man unsere Schulbeweggung nennen könnte: die Bewegung nach einer freien Schule hin in immer mehr Köpfe hineinkommt, so daß eine wirkliche große Bewegung nach der Freiheit der Schule entsteht, als ein Teil der Dreigliederungsbewegung.

Die Ausrede mit derEinheitsschule, die mögen wir als Opportunität gebrauchen; allein ich muß meinerseits gestehen, mir war immer die ausdrücklich dezidierte Definition der Einheitsschule etwas Unangenehmes — obwohl man sie aus Opportunität wählen mußte —, weil sie nicht genau betont, daß man nicht das will, was vom Staate als Einheitsschule definiert wird, daß es uns
nicht so sehr ankommt auf die Einheitsschule als auf die freie Schule.

Dann wird sich das von selbst ergeben. Dasjenige, was als Einheitsschule von der jetzigen deutschen Regierung erstrebt wird, das ist das Gegenteil.
Wir machen erst einen Kratzfuß vor dem, was uns ein Greuel ist, wenn wir solchen Dingen nachgeben.
Man muß sich durchschlängeln; man muß sich bewußt sein, daß dies doch im Leben — nicht von innen veranlaßt, dann wäre es jesuitisch —, aber daß es von außen mit einer gewissen Reservatio mentalis gemacht wird.

Man muß sich bewußt sein, nicht von innen her, von außenher, daß man nötig hat, um wenigstens das zu machen, was wir durchbringen wollen, mit den Leuten zu reden, und ihnen innerlich eine Nase zu drehen.

Molt: Ich werde versuchen, die Sache in Ordnung zu bringen.

De beste man moest zich weereens tot het uiterste inspannen om de neuzen in gelijke richting te krijgen. Wat een kommervol bestaan.

Een moderator zijn is dan weer een eitje.

Anoniem zei

Witvliet heeft door allerlei zijpaden in te slaan weer goed geprobeerd om wat mist te creëren, maar uiteraard geeft hij weer geen brontekst weer. Waarschijnlijk omdat de context waaruit het citaat van Steiner komt niks te maken heeft met wat Witvliet ten berde brengt.

Want niet Witvliets fantasme, maar wel deze vraag was de aanleiding voor Steiners bewering dat om de steiner/vrijeschool erdoor te krijgen mensen bij de neus mochten worden genomen (dat is ook weer een andere manier om te zeggen 'voor de gek houden'). :-)

(...) Es wird gefragt wegen der Angelegenheit der Anerkennung der Waldorfschule als Grundschule seitens der Behörden.(...)

Het gaat dus om de erkenning van de school. Hier na te lezen: http://fvn-archiv.net/PDF/GA/GA300a.pdf

En hoezo dat Steiner de mensen en niet de leerkrachten op het hart drukt om de mensen voor de gek te houden? Het citaat komt toch uit Konferenzen mit den Lehrern, GA300a, p. 218-219.

Waarop Emil Molt antwoordt: 'Ich werde versuchen, die Sache in Ordnung zu bringen.'

Michel Gastkemper zei

Er is weer driftig gereageerd hier, gisteren en vandaag, met tot nu toe 39 reacties. Dat is een respectabele score. Ik zou nu eigenlijk behoren samen te vatten en de rode draad aangeven, maar dat gaat me, denk ik, niet lukken. Wel zie ik nog die vraag van Matthijs om 19.43 uur, eigenlijk twee vragen. De eerste lijkt me bedoeld als een retorische vraag, maar hij geeft zelf het antwoord niet. Ik weet dan ook niet zeker wat zijn vergelijkend onderzoekje hem heeft opgeleverd.

Vermoedelijk bedoelt hij dat hij het betreffende citaat van Steiner gisteravond al gaf en ik dat toen niet genoemd en gewaardeerd en erop gereageerd heb. Ik kwam er vanmiddag ook mee, alsof het niet al eerder door hem was ingebracht. Dat was ik inderdaad vergeten te noemen, nog afgezien van het feit dat Matthijs daar van alles aan oude Duitse teksten omheen inbracht, waardoor het enigszins aan het zicht werd ontnomen. Belangrijker reden was echter dat ik in wilde gaan op Johns vertaalpoging, en om die in te leiden leek het me verstandig dat citaat in te voegen, er niet aan denkend dat Matthijs het de vorige avond ook al had gegeven. Veel belang heeft dit allemaal niet, lijkt me.

Overigens vrees ik dat ik niet echt snap wat John nu eigenlijk met inpeperen bedoelt en nog steeds aan die vertaling vasthoudt. Van Dale geeft bij mij voor inpeperen aan: iemand ergens voor laten boeten, en minder vaak: iemand iets inprenten. Van beide is naar mijn idee geen sprake. Maar goed, Matthijs heeft inmiddels om 20.08 uur de vrijwel volledige context van deze uitspraak in het Duits geciteerd. Daaruit blijkt dat Steiner geen staatsschool wilde stichten, dat zou natuurlijk ook geen zin hebben, maar een school vrij van overheidsbemoeienis. Maar daar zou deze staat en overheid geen gevoel en begrip voor hebben, dus dan kom je in een merkwaardige positie, omdat je wel van hun goedkeuring afhankelijk bent en niet kunt wachten tot zij er een keer begrip voor zullen hebben gekregen. Dat is wat er speelt.

Dan ben ik meteen ook bij de tweede vraag van Matthijs: waarom heb ik vandaag wel snel na Pieter gereageerd, en gistermiddag niet meteen, maar pas na twee uur? Die vraag is concreter en daarom ook wat makkelijker te beantwoorden. Gisteren schreef ik Pieter opwinding toe en toen hij dat ontkende, moest ik eerst goed nagaan of die toch echt in zijn drie bijdragen stak en mijn constatering nu wel of niet juist was geweest. Dus dan lees je die drie teksten nog een keer, dat was namelijk alweer enige tijd geleden geweest, en toen moest ik hem gelijk geven dat er weinig opwinding in te bespeuren was. Zo heb ik hem ook geantwoord, en dat nam even tijd.

Vanmiddag daarentegen gaf Pieter zelf al aan wat hij deed: de context die hij eerder op zijn weblog had aangebracht opnieuw aanhalen, maar daar nu nog iets meer aan toevoegen. ‘Wat ik tot nog toe niet heb genoemd’, schrijft hij daar letterlijk. En dan komt hij met een korte, spannende beschouwing waarin iets onder worden wordt gebracht dat mij nogal plausibel voorkomt. En daarom kon ik daar snel positief op reageren, temeer deze door hem genoemde aspecten in de discussie verder niet of nauwelijks aan bod waren geweest.

Matthijs H. zei

In antwoord op;Juist ja John, ik wou al zeggen. Je veronderstelling dat onderwijsinspecteurs destijds (bestonden die toen al? op 19 juli 2013 14:19 ook voor John en Pieter e.a. lezers.

Ja,de bestonden onder de naam Visitator.
Een voorbeeld.

Wie Mitte des Jahrhunderts an der Realanstalt unterrichtet wurde,erfahren wir aus der Perspektive eines Visitationsberichts von 1853.Der Visitator Klumpp, Referent beim Studienrat, besuchte jede Klasse,machte sich ein Bild vom Wissensstand und dem Verhalten der Schüler undbeurteilte jeden Lehrer nach Rücksprache mit dem Schulleiter,damals Kieser. Begutachtet wurden Stoffbeherrschung, Auftreten und persönliche Eigenschaften des Lehrers. Zur Didaktik finden sich nicht viele Bemerkungen; diese gelten der Sprache des Lehrers, seiner Vortragsweise, der Qualität seiner Erklärungen und Fragen...etc

Voor Michel de bron omdat hij daar op is gesteld en ik dit van hem heb geleerd, zorgvuldigheid! Dank!
http://www.feg-stuttgart.de
Friedrich Eugens Gymnasium
Kijk bij geschichte des FEG
Pong!

Deutsches schulwesen 1900 visitator levert diverse resultaten, deze bij Stuttgart

Michel Gastkemper zei

Dat is bijzonder gevonden, Matthijs. Dank je wel!
Overigens was dit je vierhonderdste reactie (hoewel er hier inmiddels weinig van terug te vinden is).

Anoniem zei

Citaat Michel Gastkemper: 'Daaruit blijkt dat Steiner geen staatsschool wilde stichten, dat zou natuurlijk ook geen zin hebben, maar een school vrij van overheidsbemoeienis. Maar daar zou deze staat en overheid geen gevoel en begrip voor hebben, dus dan kom je in een merkwaardige positie, omdat je wel van hun goedkeuring afhankelijk bent en niet kunt wachten tot zij er een keer begrip voor zullen hebben gekregen. Dat is wat er speelt.'

Het gaat inderdaad om erkenning door de overheid en hoe moet worden 'gespeeld' om die te bekomen. Dat is ook vandaag de dag nog aan de orde. Wie een beetje bestuurlijke verantwoordelijkheid heeft gehad in een steiner/vrijeschool weet toch wel dat ambtenaren van het ministerie van onderwijs af en toe worden misleid om het project 'antroposofische school' te kunnen doorzetten.

Pieter Witvliet heeft in een reactie op mijn blog zelfs toegegeven dat hij dit deed met behulp van een onderwijsinspecteur.

Eerlijk is het niet, maar volgens Pieter heeft hij voor zijn school gekozen. Volgens mij is dit een verkeerde redenering, want je kunt tegelijk eerlijk zijn én voor je school kiezen.

Door eerlijk te zijn kies je sowieso altijd voor je school, omdat de school van de kinderen is en die niet gediend zijn van oneerlijkheid.

Was het niet de bedoeling dat de steinerpedagoog een voorbeeld voor zijn leerlingen zou zijn? Hoe leg je dan uit dat schoolverantwoordelijken zonder schroom - zie Pieter Witvliet zijn uitspraken - komen vertellen dat ze de overheid bedot hebben?

Misschien ben ik naïef, maar dit gaat erbij mij niet in.

Matthijs H. zei

Beste Ramon, Misschien ben ik naïef, maar dit gaat erbij mij niet in.
Het eerste deel van je bericht past bij het blog A.i.Pers.

Het deel vanaf,Pieter Witvliet heeft in een reactie op mijn blog zelfs toegegeven...is spelen op een andere ping-pongtafel. cq een ander blogeigenaar.

Michel Gastkemper zei

Ik weet dat je een voorstander bent van democratische scholen, Ramon. Binnen bepaalde perken is dat ook niet verkeerd. Maar voer je dat principe te ver door, dan krijg je middelmaat. Talent delft dan het onderspit, zie bijvoorbeeld de politiek. Talent heeft een geestelijke achtergrond, niet alleen maar een biologische. Dus moet een school geestelijk vrij zijn – uiteraard binnen de wet opereren – om juist die talenten te helpen tevoorschijn te komen en kinderen op latere leeftijd hun vleugels te laten uitslaan.

Anoniem zei

En voor de mensen die Pieter Witvliets 'Leugentje om slechtwil' zo goed vinden.

Ik - maar ik niet alleen - heb Pieter er al vaak op gewezen dat hij vaak de mist in gaat wanneer hij iets probeert duidelijk te maken. In zijn stuk presteert hij het weer om zichzelf tegen te spreken.

Pieter Witvliet zegt: (...) De opmerking:
‘Man muss sich bewusst sein, nicht von innen her, von aussen her, dass man nötig hat, um wenigstens das zu machen, was wir durchbringen wollen, mit den Leuten zu reden, und ihnen innerlich eine Nase zu drehen.’

wordt door de Jonghe vertaald in:
‘Om te doen wat we willen, is het nodig om ten minste met de mensen te praten, en hen innerlijk voor de gek te houden’

De genoemde “Konferenzen” zijn ook in het Engels verschenen en de vertalers hebben de uitdrukking “eine Nase drehen” vertaald in “to make fools of”.

Voor de Jonghe natuurlijk DÈ gelegenheid om de Nederlandse vertaling van “to make a fool of “ te gebruiken: “voor de gek houden”.(...)



Matthijs H. zei

Ramon dit wordt een 'gevalletje inpeperen' en snijdt geen hout, herhaling van zetten, saaie ping-pongstrijd.

En voor de mensen die Pieter Witvliets 'Leugentje om slechtwil' zo goed vinden...hoort op de andere ping-pong tafel die van Pieter.

Citaat Ramon:Pieter Witvliet heeft in een reactie op mijn blog zelfs toegegeven dat hij dit deed met behulp van een onderwijsinspecteur.

vertaald

Ramon heeft in een reactie op Pieters blog toegegeven dat hij dit deed met behupl van een blog van Michel Gastkemper.

Anoniem zei

@Michel

Ik ben voor scholen waar kinderen waarheid leren.

@Matthijs

Ik begrijp dat van die pingpongtafels, maar het gaat hier over mensen - en meer bepaald de overheid - voor de gek houden. Pieter Witvliet heeft daar ervaring mee en neemt hier deel aan de discussie. Omdat ik me al jaren afvraag hoe het in godsnaam mogelijk is dat mensen die beweren vanuit 'hogere inzichten' aan de vorming van kinderen te werken tegelijk de boel gaan bedotten, breng ik dat dan ook graag hier ter sprake.

Misschien denken mensen zoals Pieter en anderen die 'voor hun school kozen' dat het doel de middelen heiligt en dan wil ik dat graag weten. Dan is dat voor mij ook weer helder. Ik noem het dan een soort uitwas van geloofsfundamentalisme.

Als het niet zo is en er wordt bewust vanuit gegaan dat er niks mis mee is om de overheid een rad voor de ogen te draaien om een project erdoor te krijgen, vind ik het des te kwalijker.

'Wat doet het met een school en haar kinderen als de leugen in haar besloten ligt?'

Volgens mij breidt dat uit en is het zaak om daar wat aan te doen.

Anoniem zei

Overigens Matthijs, ik ben niet over dat 'Leugentje om slechtwil' begonnen, maar wel Michel Gastkemper, gevolgd door Pieter Witvliet en John Wervenbos.

Het is inderdaad een saai spelletje pingpong, maar dus wel hier begonnen.



John Wervenbos zei

Ik had zojuist een uitgebreide reactie willen posten. Maar dat lukt niet. Waarschijnlijk omdat de tekst te lang is. Daarom verwerk ik het maar tot een nieuw blogbericht op Cahier, waarna ik er hier naar zal deeplinken. Volgt later vandaag. Moet nu eerst weer wat andere dingen doen. First things first.

Anoniem zei

Maar goed, we spelen op Michel Gastkempers tafel.

Michel schrijft: (...)
Het is mooi geformuleerd, ‘mijn website (die als betrouwbare bron van informatie over steinerscholen en antroposofie bekend staat)’... Bij wie dan? De laatste zin laat zien waar die betrouwbaarheid uit bestaat: ‘Rudolf Steiners advies aan steinerschoolleraren houdt namelijk in dat om de steinerschool te kunnen handhaven mensen van buitenaf voor de gek mogen worden gehouden.’(...)

Michel suggereert dat mijn informatie onbetrouwbaar is en refereert daarvoor naar het einde van mijn brief waarin ik Steiner aanhaal.

Wat ik aanhaal, is nota bene gebaseerd op een geautoriseerde vertaling van de Steinerschools Fellowship en wordt nu door Michel , zij het indirect, als onbetrouwbaar bestempeld?






pieter ha witvliet zei

Nadat ik hier, misschien té veelvuldig – met excuses aan diegenen die zich daaraan gestoord hebben – er o.a. op heb gewezen dat er niet zoiets bestaat als een ‘antroposofische school’ – blijft de Jonghe/Verachtert deze term opzettelijk vals gebruiken, i.p.v. zich te houden aan ‘vrijeschool – (een vernieuwingsimpuls.)
Dat tot meerdere eigen glorie, zoals bij het citaat van Steiner waarover we hier discussiëren - dat uit de context is gelicht om er goedkoop mee te scoren voor eigen publiek. Hier weet men nu wel hoe het zit.
Omdat mijn naam –wie had het over ad hominem – nu voortdurend in verband wordt gebracht met ‘liegen, bedrog, betotterij’ – zonder tastbare bewijzen overigens – lijkt het me interessant op het volgende te wijzen:
Heel recent werd er door het ministerie van onderwijs bij monde van de staatsecretaris melding gemaakt van het feit dat ‘vreemde talenonderwijs’ met name Engels, deel moet gaan uitmaken van het basisonderwijs – niet alleen in de hoogste groep – zoals tot op heden, maar in alle groepen, waarbij de discussie nog gaande is of ook de kleuterleeftijd in aanmerking komt.
Zoals we weten voerde Steiner dit ‘vreemde talenonderwijs’ meteen in bij de eerste vrijeschool, vanaf klas 1. (Wie zich smalend uitlaat over het feit dat Steiners onderwijskundige visies van begin vorige eeuw zijn –dus achterhaald – of in een goedkope Duitse woordgrap ‘versteinert’ – zou dit om zijn botte vooroordelen wat te nuanceren – eens onder ogen kunnen zien.)
Toen ik nog ‘hoofd der school’ was, was het niet mogelijk vreemde talen op de rooster van lesuren te plaatsen: dan zou dit niet kunnen worden goedgekeurd.
Zou ik braaf en slaafs me gehouden hebben aan de voorschriften, dan was er geen vreemde talenonderwijs – dat geldt natuurlijk voor alle vrijescholen –zijn geweest. Wanneer je deze gedachte consquent verder denkt: geen vrijeschoolonderwijs.
Dus: er werden creatieve oplossingen bedacht, waardoor er toch Engels, Duits en Frans kon worden gegeven. Later gaf de overheid met de zgn.‘richting gebonden uren’ een wettelijk kader – daar is tenslotte een overheid voor. De inspectie kende ons (mijn) probleem en dacht vaak mee. Ik heb ook geen enkel slecht gevoel mensen bedrogen, bedot of voorgelogen te hebben.
Ik ben blij gehandeld te hebben zoals ik deed. Stel je voor dat ik braaf op het ge-eigende pad was blijven lopen. Al die jaren geen Engels in alle klassen - wat men nu gaat invoeren. Echte vernieuwingen, toekomst gerichte ontwikkelingen komen er nooit, wanneer alles binnen de oude kaders blijft, dat tonen ons eens te meer de dramatische gebeurtenissen in Noord-Afrika.
Dat is niet te vergelijken met mijn ‘burgerlijke ongehoorzaamheid’.
Ik moet meewarig glimlachen wanneer ik lees: ‘uitwas van geloofsfanatisme’.
Ik zie ze nog en hoor ze nog, die 1e–klassertjes: ‘Mister Tall is very small; mister Prat is very fat; mister Young is very sprung…..

Matthijs H. zei

Na uitgebreid kennis te hebben genomen van alle inhouden en bijbehorende commentaren en de inzet van 'walk-eye' legt de ping-pong jury haar taak neer.

De jury besluit dat de 2 betrokken nationaliteiten zich aanmelden bij
http://www.touwtrekken.be/
http://www.touwtrekken.com/
waarna 3 maanden de strijd op een nader te bepalen datum en plaats zal worden beslist in overleg met Dornacher Behörde.

Wij hopen de afgetrainde lichamen met hun ingezeten ik te mogen treffen en wensen voorspoed en succes.

Michel Gastkemper zei

Dank je, Pieter. Ook hiermee levert deze al te lange discussie toch ook een paar mooie en zinnige bijdragen op. De score in deze ‘pingpongwedstrijd’ (in de woorden van Matthijs) is inmiddels aardig opgelopen; we staan nu op 52 bijdragen. Of er nu nog echt nieuwe wedstrijdpunten gescoord worden, betwijfel ik. Het scala aan daarbij benodigde argumenten lijkt op te zijn. Volgens mij kan ik jou uitroepen tot de morele winnaar. Jammer voor Ramon, maar hij draait als vanouds in het kringetje van zijn eigen gelijk rond. Hij moet en zal zoals steeds het laatste woord hebben (let straks maar eens op!), en zich daarmee weer flink laten kennen.
PS. Je bent me net vóór met je score/conclusie nummer 53, Matthijs!

Anoniem zei

@Pieter Witvliet

Excuses aanvaard.

@Matthijs

Touwtrekken veronderstelt wel minstens twee deelnemers. Om spitsroeden te lopen daarentegen hoef ik geen andere oorden en mensen op te zoeken. :-)

@Michel

Ik heb hier nog wat vragen open staan, maar gezien je Pieter uitroept als winnaar vermoed ik dat die niet gaan worden beantwoord.

En opgelet, want er is een verschil tussen gelijk willen behalen en waarheid zoeken.

Michel Gastkemper zei

Je humor neemt me altijd weer voor je in, Ramon! Kom voor de draad met je vragen, want niks is leuker dan goede vragen. Monddood wil ik je zeker niet maken, dat moge duidelijk zijn. Zolang we kunnen blijven zoeken naar waarheid...

John Wervenbos zei

Het aangekondigde blogbericht is inmiddels geplaatst: Integriteit en vrijeschoolonderwijs in toekomstperspectief (Cahier, 20-7-2013)

Anoniem zei

@John

Ik heb het gelezen en ook een korte reactie gegeven. Op mij komt je beschouwing in ieder geval over als een integer werkstuk, zelfs al zijn wij het niet helemaal eens.

@Michel

Als ik nog wat onbeantwoorde vragen mag terughalen, zou ik graag beginnen met de volgende m.b.t. het hierboven aangehaalde citaat van Steiner (waarvan jij hierboven overigens onterecht beweert dat ik dat uit het Duits heb vertaald):

'Wat ik aanhaal, is nota bene gebaseerd op een geautoriseerde vertaling van de Steinerschools Fellowship en wordt nu door Michel , zij het indirect, als onbetrouwbaar bestempeld?'

Michel Gastkemper zei

Beste Ramon,

Ik moet nog op je vraag van gisteravond terugkomen. Ik ben niet gelukkig met het losse citaat, omdat dan de context ontbreekt en je niet goed kunt beoordelen hoe de uitspraak bedoeld is. Als los citaat vind ik het heel a-typisch voor Steiner. Je kunt er uiteraard over twisten hoe het letterlijk vertaald moet worden. Dat is hier in een flink aantal reacties ook gedaan. Als ik echter dit lees:

‘Man muss sich bewusst sein, nicht von innen her, von aussen her, dass man nötig hat, um wenigstens das zu machen, was wir durchbringen wollen, mit den Leuten zu reden, und ihnen innerlich eine Nase zu drehen.’

Kijk ik op mijnwoordenboek.nl, dan vind ik voor ‘einem eine Nase drehen’: ‘iemand bij de neus nemen, iemand iets wijsmaken’. Dan zou de vertaling als volgt worden:

‘We moeten ons ervan bewust zijn dat het nodig is – niet van binnenuit maar van buiten af, om in ieder geval dat te doen voor wat wij erdoor willen krijgen – om met de mensen te spreken en hen bij de neus te nemen.’

Van Dale geeft als betekenis aan voor ‘iem. bij de neus nemen, hebben of leiden:
— hem bedotten, foppen, bedriegen
— met hem doen wat men wil’

Dat vind ik geen aanbevelenswaardige manier van doen en zoals ik schreef a-typisch voor Steiner. Ik vind het niks voor hem om zoiets te zeggen. Ik kan me dan ook niet voorstellen dat je nog zo’n uitspraak ergens anders in zijn verzameld werk tegenkomt. Dat doet de vraag rijzen hoe betrouwbaar hier de schriftelijke weergave van zijn woorden is. Dat lees je in de inleiding van Erich Gabert en Hans Rudolf Niederhäuser bij de verslagen van de lerarenbesprekingen in GA 300a (blz. 9-11). Zij schrijven dat het heel moeilijk was om de urenlange gesprekken en besprekingen tussen leraren en Steiner goed weer te geven, temeer omdat er aanvankelijk maar één iemand was die stenografisch probeerde mee te schrijven. De bezorgers van de tekst hebben zich dan ook veel moeite getroost om deze notities te fatsoeneren en er een geheel en daarmee een goed leesbaar verhaal van te maken. Een voordracht is dan veel makkelijker te doen, omdat je dan in de stroom van een betoog zit en er bovendien maar één iemand aan het woord is, dus ook maar één bepaalde manier van redeneren en argumenteren.

Nu zul je tegenwerpen dat bij alle overige uitspraken van Steiner dit voorbehoud meestal niet gemaakt wordt. Dat klopt helaas. Toch helpt de context de vertalers en tekstbezorgers veelal uit de brand, evenals het vaker voorkomen van de behandeling van een bepaald thema. Dan kun je namelijk vergelijken. Kijk ik nu hier naar de context, kan ik me beter voorstellen wat er bedoeld is. Pieter heeft daar al een mooi voorbeeld van gegeven. Eerst op 19 juli 2013 18:16, later op 20 juli 2013 15:24. Matthijs deed ook een duit in het zakje op 19 juli 2013 20:08, waarbij hij vrijwel de hele context citeerde.

Michel Gastkemper zei

Daaruit blijkt dat Steiner zijn vrijeschool vrij van overheidsbemoeienis vorm wil geven, alleen gebaseerd op de pedagogische principes die hij juist acht bij het onderwijzen en opvoeden van kinderen. Dat die aanslaan blijkt uit de toevloed van nieuwe leerlingen elk jaar: deze vrijeschool is gewild. De overheid neemt dit echter niet als criterium, maar wil kunnen bepalen wat er in de klas gebeurt en dat dwingend voorschrijven. Dan is het onderwijs juist niet vrij. Steiner gaat het om de concrete relatie tussen leerkrachten en leerlingen, ten eerste collectief: het lerarencollege en de leerlingenpopulatie, ten tweede individueel: de leerkracht voor het schoolbord en de leerling in de schoolbank. Op die manier moet door de betrokken mensen zelf bepaald worden wat het beste is, en niet door een bureaucratisch beheersmachine gestuurd vanuit abstracte en theoretische denkbeelden, waar het gauw op uitdraait als de anonieme overheid het op dit gebied voor het zeggen heeft. De ‘regeldruk in het onderwijs’ is ondertussen niet alleen een spreekwoordelijk schrikbeeld, maar een reële bedreiging voor het kwaliteitsniveau van het onderwijs in Nederland.

Als dat allemaal zo is, dan zou het ‘de overheid iets voorspiegelen’ (om het nu maar eens netjes te vertalen, of anders ‘wijsmaken’ of ‘bedriegen’) niet bepaald fraai zijn en tegen de eigen morele principes ingaan. Daarom kan ik me dat zo moeilijk voorstellen. Maar ja, je zou de schoolhoofden, -directies en -besturen de kost moeten geven die met de onderwijsinstanties in de clinch liggen om hun vak goed te kunnen blijven en laten uitoefenen. Dan kun je niet altijd zeggen wat je denkt, dat zou onverstandig zijn. John Wervenbos formuleerde het op zijn weblog gisteravond mooi met een ‘stilzwijgend voorbehoud’, refererend aan de zin die aan het bewuste citaat voorafgaat:

‘Man muß sich durchschlängeln; man muß sich bewußt sein, daß dies doch im Leben – nicht von innen veranlaßt, dann wäre es jesuitisch –, aber daß es von außen mit einer gewissen Reservatio mentalis gemacht wird.’

Pieter Witvliet vertaalde eerder ‘durchschlängeln’ met ‘doorwurmen’: dat vond ik wel mooi gevonden. Je wilt wat in het leven en de uiterlijke omstandigheden zijn er niet naar; die gaan er zelfs recht tegenin, tegen datgene wat jij beroepsmatig als waar en goed beschouwt. De mensen die verantwoordelijk zijn voor deze omstandigheden willen dat niet toelaten en dus niet laten gelden. Het gaat om echt vrij leven op geestelijk gebied, oftewel met een oude term: geestesleven.

Michel Gastkemper zei

Terwijl ik mijn gedachten probeerde te formuleren, verscheen er op de website van dagblad Trouw een artikel dat dit onderwerp heel krachtig onder woorden brengt, geschreven door Mark Coeckelbergh, ‘als filosoof verbonden aan de Universiteit Twente’, getiteld ‘Docenten en zorgwerkers worden behandeld als laboratoriumratten’.

Matthijs H. zei

Michel vandaag neem je je (be-)hüttende rol krachtig, stijlvol en inhoudelijk zinvol op!
Bravisimo. een echte roze (pfirsichblut,moeder aller kleuren) zondag terwijl het morgen in Tilburg pas roze Maandag is.

Anoniem zei

Bedankt voor je uitgebreide antwoord, Michel.

Ik kan begrijpen dat het soms moeilijk is om aan de voorwaarden van de overheid tegemoet te komen en dat sommige mensen of instanties dan op zoek gaan naar zijwegen of achterpoortjes. Dat is nu nog zo en dat was in Steiners tijd niet anders. Daarmee is evenwel niet weggecijferd dat dit soort beleid niet helemaal koosjer is. Als Steiner en met hem Molt voor vrij geestesleven in de eerste waldorfschool ijverden, hadden ze zich eigenlijk vrijelijk moeten uitspreken en voor hun zaak gaan staan. Je kunt geen twee heren dienen.

Wat me echter, ondanks je lange antwoord, nog niet duidelijk is, is waarom er zo 'n heisa is gemaakt rond mijn letterlijke vertaling van dat citaat uit het Engels, terwijl dat citaat toch 'van bij jullie' komt?












Matthijs H. zei

Tsa Ramon dit; Wat me echter, ondanks je lange antwoord, nog niet duidelijk is...is nu de kring,cirkel waar Michel eerder op doelde.

...citaat toch 'van bij jullie' komt?...Antroposofie en de daaruit en daar vanuit ontwikkelde en bevruchte geesteswetenschap is een vrije gift aan de cultuur respectivelijk de mensheid en de mens die daar deel vanuit maakt.
Antroposofie is niet 'van bij jullie', wel van voor iedereen, kwestie van vrije keus.

Ieder maakt daar op eigen titel,persoon al of niet deel vanuit, verbind of ageert daartegen of kijkt een geheel andere kant op.

Of gaar keihard trainen om als nog die touwtrekwedstrijd te winnen.

Stap uit de cirkel en ga van A naar Z of omgekeerd!

Anoniem zei

'Van bij jullie', omdat Michel m.i. als bestuurslid van de Antroposofische Vereniging deel uitmaakt van de geïnstitutionaliseerde antroposofie, net zoals de Steinerschools Fellowship waarvan ik het citaat heb geleend.

Antroposofie als gedachtegoed of wereldbeschouwing doet iedereen maar mee wat hij of zij zelf wil.

Matthijs H. zei

Geïnstitutionaliseerd staat in deze zin voor; instellen, stichten, oprichten van een Vereniging en wel Antroposofisch, ook dit is geen eigendom, het is een immaterieel orgaan,levend bij de gratie van mensen die zich verbinden.
Dat is een vrij(staand) eigen besluit om lid te worden, voor bestuurlid wordt je gevraagd-voorgedragen-en na een tijdsinterval, met instemming van de leden, wordt de voordracht aanvaard dan wel afgewezen.

Iedereen doet er inderdaad mee wat hij of zij wil, MAAR wel met een VERANTWOORDING naar de bron 'de Weinachtstagung samengevat in de grondsteen-meditatie, waar wederom geldt;eigen initiatief en eigen verantwoording.

Ramon ik voel de kritische noot bijna al in het Worl Wide Web hangen, dus 'Man muss sich bewusst sein, nicht von innen her, von aussen her, dass man nötig hat, um wenigstens das zu machen, was wir durchbringen wollen, mit den Leuten zu reden,

und ihnen innerlich eine Nase zu drehen, het laatste is in hedendaagse taal 2013 vertaald netwerken en dat doe je als lid vanzelfsprekend, dat is waarom je verenigd!

En nu 23.49 zoetjes slapen gaan!

Matthijs H. zei

Ik ben even ontwaakt uit een reflectie op de vorige dag.

Ramon, over de omgekeerde Vrije-school leerling.

De Vrije school leerling leert door ritmische herhaling, door middel van spreken-taal en gebaar-fysiek.

De omgekeerde Vrije school leerling volgt de weg van vragen-taal en gebaar-fysiek typen.

Matthijs H. zei

Je veronderstelling van,John Wervenbos, dat onderwijsinspecteurs destijds (bestonden die toen al?
19 juli 2013 14:19 uur.

Aanvulling; het oudste schoolreglement werd bij gelegenheid van de visitatie voorgelegd op 15 februari 1590 te Pyritz=nu Pyrzyce Polen, was tot 1945 deel van Duitsland-West-Pommeren.
Dat ging in de stijl van 'das sie die Kindern im heiligen Catechismo üben und vom Cathachismo her das ABC lernen und über das Leben lehren.

Bron; TRE Theologische Real Enzyclopädie.

Matthijs H. zei

Titel; Bekannt und doch umstritten.

Stemt de situatie in Vrije Scholen in Frankrijk over ,één met die van de oorsprong september 1919 in Stuutgart?
Herkennen wij hier het 'innerlich eine Nase zu drehen'anders gezegd de noodzaak tot netwerken weder komen?

Waldorfschulen: Erste Gründung: 1946 (Straßburg)

In den 90er-Jahren sind wiederum eine ganze Reihe von Schulinitiativen entstanden, hauptsächlich im Süden Frankreichs.
Die Aussichten dieser Schulen und Initiativen sind zz. gering.

Dies hängt mit der Geschichte von Schule in Frankreich zusammen, die in dieser Hinsicht noch sehr von den Jakobinern* (der Einführung einer zentralistischen und kontrollierenden Struktur des Bildungswesens) beeinflusst ist.

Der Sektenvorwurf, der das Leben der Waldorfschulen in Frankreich erschwert, ist eine logische Folge des extremen Zentralismus, der in Frankreich herrscht, und der anhaltenden Spannung zwischen Staat und Kirche hinsichtlich des Schulwesens.

Waldorfschulen und das "Ministère de l’Education Nationale"

Die ersten drei Waldorfschulen sind langsam gewachsen, nach und nach wurden Beziehungen zum "Ministère de l’Education Nationale" hergestellt, was in den Achtziger-jahren zu einem Vertrag mit dem Staat geführt hat.
Dieser Vertrag enthält einerseits die Möglichkeit einer finanziellen Unterstützung, andererseits aber auch einige Zwänge, die das Leben der drei Schulen erschweren.

Obwohl der Versuch gemacht worden war, die Waldorfpädagogik den französischen Verhältnissen anzupassen, war es immer schwierig, wenn nicht unmöglich, sich nach dem staatlichen Lehrplan zu richten.

Seit 1997 wird den Pariser Schulen vorgeworfen, die staatlichen Vorgaben des Vertrags nicht zu erfüllen.
Demzufolge wurden einige Veränderungen notwendig, was zu interessanten Fragestellungen hinsichtlich der Lerninhalte und Methoden führte.

Seit einigen Jahren haben sich fast alle französischen Waldorfschulen mit der Frage der Neugestaltung der Mittelstufe beschäftigt.
Das Studium der französischen Sprache muss ganz besonders gepflegt werden, denn es erfordert viel Zeit und besondere Aufmerksamkeit.

Die heftigen Angriffe von staatlicher Seite auf die Waldorfschulen in Frankreich während der letzten beiden Jahre bieten ein neues Übungsfeld, eine besonders gefährliche Gratwanderung zwischen Anpassung und Wahrung der eigenen Identität.

Statistisch.
Waldorfkindergärten:
Erste Gründung: 1948 (Straßburg)
Anzahl der Einrichtungen: 17
Anzahl der Kinder: 500

Waldorfschulen:
Erste Gründung: 1946 (Straßburg)
Anzahl der Einrichtungen: 14
Waldorfschulen in freier Trägerschaft ohne staatliche Subvention: 11
Waldorfschulen in freier Trägerschaft mit staatlicher Subvention: 3
Anzahl der SchülerInnen: 1.700
Anteil der staatlichen Subvention am Schulhaushalt: 33 %
Durchschnittliche Höhe des Schulgeldes an Waldorfschulen: Euro 230,–

Bron; http://www.freunde-waldorf.de

* Meer lezen over de invloed van Jacobinner in Frankrijk.
Quelle: Brockhaus Conversations-Lexikon Bd. 2. Amsterdam 1809, S. 252-256.
Permalink: http://www.zeno.org/nid/20000755761

Korte Impressie.
Diese Gesellschaft erlitt überhaupt so viele Veränderungen, daß die Jacobiner von 1789 mit den Jacobinern von 1794 nichts als den Namen gemein haben.

Die Jacobiner. Diese berüchtigten Menschen haben zwar als Gesellschaft zu wirken aufgehört: allein man würde sich sehr irren, wenn man glaubte, daß ihre Grundsätze und Meinungen in Frankreich ganz und gar keinen Einfluß mehr hätten; sie sind immer in Geheim noch sehr thätig, und widersetzen sich auch wohl zuweilen öffentlich den Maßregeln der Regierung, wenn sie in einer Stadt die stärkere Partei ausmachen.

pieter ha witvliet zei

@ Verachtert: 21-07-2013 22.21u
Wat me echter, ondanks je lange antwoord, nog niet duidelijk is, is waarom er zo 'n heisa is gemaakt rond mijn letterlijke vertaling van dat citaat uit het Engels, terwijl dat citaat toch 'van bij jullie' komt?’

Het maakt niet uit waar het citaat vandaan komt. Het gaat om wat zo’n citaat betekent; of het zo gezegd is; waarom het zo gezegd is; tegen welke achtergrond, enz. enz. M.a.w. zoeken naar de waarheid, of naar iets ‘waarachtigs’. Dat hebben de anderen en ik hier gedaan – dat hoort ook tot je morele menszijn – vind ik - en dat noem jij ‘heisa’. En daarmee heb je opnieuw je visitekaartje afgegeven:
‘citeren voor dummies’
De winst van deze discussie is dat voor genuanceerd denkenden nu wel duidelijk is waarom het gaat.

pieter ha witvliet zei

@Matthijs:
Omdat je zo goed kan zoeken, durf ik je wel te vragen eens uit te kijken naar de plaats waar Steiner zei: 'Man ärgere sich nie.'
En voor wat, hoort wat:
http://www.youtube.com/watch?v=TYvI8YPFJME

Matthijs H. zei

In antwoord op Pieter.
GESAMMELTE AUFSÄTZE ZUR KULTUR UND ZEITGESCHICHTE 1887-1901
MAXIMILIAN HARDEN «APOSTATA»
Literarischer Merkur, Xu. Jg., Nr. 27, 2. Juli 1892
Het om de stichting van de Giordano Bruno Bond, waar Rudolf gaarne bij betrokken is om genoeg ergenis op te doen om zich verder te bekwamen en zich te verbinden met de stem van het tijdsgewricht.

Ik stel het op prijs om autonoom te handelen en beweeg mij liever niet op de grens waar ik mogelijk voor 'een karretje wordt gespannen' zoals Goethe zich graag liet welgevallen.
Ik ben liever mijn eigen koetsier.

Citaat R.S.'Besonders aber kam es mir sehr ärgerlich vor, daß die Leute da alle Augenblicke, wo es nur irgendwie möglich war, das Wort Monismus anbrachten'.
Seite. 65 GA.258.

Citaat R.S.'Wer wahr ist, der spricht immer mehr oder weniger paradox. Man kann auch nicht von einem unserer Aussprüche verlangen, daß er absolut wahr sei, denn die ganze Wahrheit wird vermutlich nur dadurch an den Tag treten, daß man unendlich viele Einseitigkeiten in ihrem Zusammenhange betrachtet.

'Wer sich fürchtet, etwas paradox zu sagen, und deswegen die Spitzen seiner Aussagen soviel als möglich abschwächt, der wird nichts zustande bringen als mehr oder weniger fades, banales Gerede'.

Wie de schoen past trekke hem aan, het punt is dat Ramon het op zijn slofjes doet!



Michel Gastkemper zei

Beste Ramon,

Alles hangt af van de context waarin je iets zet, want daardoor krijgt het betekenis. Vertalen is in die zin dan ook altijd interpreteren. We spreken gewoonlijk wel over een ‘letterlijke vertaling’, maar hoe letterlijke vertaalde woorden in een ander land, in een andere cultuur, in een andere context en betekenisgeving overkomen, is altijd de vraag. Ik ken die Engelse vertaling van de tekst die jij noemt niet. Maar de vraag is of ik überhaupt zou kunnen beoordelen hoe die in de betreffende cultuur ‘aankomt’: begrepen wordt. Daarom heb ik me ook niet uitgelaten of die Engelse vertaling wel of niet juist is: de ‘heisa’ die jij noemt is niet van mij afkomstig. Duidelijk is wel dat men daar Steiner niet mooier heeft willen voordoen dan hij is, want erg flatterend is die vertaling niet voor hem. Ik had al moeite met het Duitse citaat als dat geïsoleerd wordt gebracht. Dat is door deze Engelse vertaling niet minder geworden.

Dan is er nog het punt dat de gesprekspartner, de toehoorder of in ons geval: de lezer, mede bepaald hoe iets dat gezegd wordt, overkomt. Jij gaat er steeds van uit dat Steiner in staat is tot liegen en bedriegen, op dezelfde manier als Zander en anderen dat vooronderstellen, en dat vind je dan overal in terug. Framing heet dat: je hoort er alleen in wat jezelf erin stopt, en dat draag je dan ook uit.

Je schreef gisteravond: ‘Ik kan begrijpen dat het soms moeilijk is om aan de voorwaarden van de overheid tegemoet te komen en dat sommige mensen of instanties dan op zoek gaan naar zijwegen of achterpoortjes. Dat is nu nog zo en dat was in Steiners tijd niet anders. Daarmee is evenwel niet weggecijferd dat dit soort beleid niet helemaal koosjer is. Als Steiner en met hem Molt voor vrij geestesleven in de eerste waldorfschool ijverden, hadden ze zich eigenlijk vrijelijk moeten uitspreken en voor hun zaak gaan staan. Je kunt geen twee heren dienen.’

Michel Gastkemper zei

Als ik nog eens het uitgebreide citaat lees dat Matthijs eerder op 19 juli 2013 20:08 gaf, dan vind ik juist dat ‘zich vrijelijk uitspreken en voor hun zaak gaan staan’ hierin terug (en dit staat dus onmiddellijk voor het door jou gewraakte citaat, met slechts twee zinnen er nog tussen):

‘Es handelt sich darum, daß dasjenige, was man unsere Schulbeweggung nennen könnte: die Bewegung nach einer freien Schule hin in immer mehr Köpfe hineinkommt, so daß eine wirkliche große Bewegung nach der Freiheit der Schule entsteht, als ein Teil der Dreigliederungsbewegung. Die Ausrede mit der Einheitsschule, die mögen wir als Opportunität gebrauchen; allein ich muß meinerseits gestehen, mir war immer die ausdrücklich dezidierte Definition der Einheitsschule etwas Unangenehmes – obwohl man sie aus Opportunität wählen mußte –, weil sie nicht genau betont, daß man nicht das will, was vom Staate als Einheitsschule definiert wird, daß es uns nicht so sehr ankommt auf die Einheitsschule als auf die freie Schule. Dann wird sich das von selbst ergeben.’

Hier kun je door de woorden heen (of ze nu helemaal goed zijn vastgehouden of niet) goed horen dat Steiner wel degelijk voor zijn zaak wil staan en zich vrijelijk uitspreken. Dus kun je niet volhouden dat er op onrechtmatige wijze twee heren worden gediend, waarmee je wilde aangeven dat de zaak ‘niet helemaal koosjer’ is. Ben je je hiervan eenmaal bewust, blijkt problematisch te wezen waar het allemaal om begonnen was. Om daar nu naar terug te keren: de officiële brief die jij schreef aan de Federatie van Steinerscholen eindigde je met een aantijging met grote implicaties: ‘Rudolf Steiners advies aan steinerschoolleraren houdt namelijk in dat om de steinerschool te kunnen handhaven mensen van buitenaf voor de gek mogen worden gehouden.’

Ik geloof daar niet in. En ik kan het na bestudering van de context, en alles overwegende, ook niet bevestigd zien. Waarom je dat in die brief hebt gezet, is me een raadsel. Het heeft daar ook geen functie. Ik zie het gewoon als een vorm van onbedwingbare pesterij. Terwijl je juist met de andere partij tot een vergelijk wilt komen. Volgens mij gooi je op deze manier je eigen glazen in. Geen wonder dat men daar moeite met je heeft, als je zo te werk gaat. Ik zie het eerder zo dat je je niet onderdanig wilt voordoen en dus je rebelse karakter wilt tonen. Maar om dat zo, als uitsmijter van die brief te doen...? Niet erg verstandig, denk ik dan.

Anoniem zei

Beste Michel,

Op zich vind ik wat Steiner heeft gezegd (en bedoeld) minder relevant voor het duiden van de antroposofische beweging en de steinerscholen anno 2013 dan wat woordvoerders vandaag de dag zeggen. Je laatste twee reacties - hoewel ik een andere mening ben toegedaan - kan ik zeer waarderen.

Misschien was het niet zo verstandig om mijn brief met een verwijzing naar Rudolf Steiner te beëindigen, want ik heb nu kunnen ervaren hoe op aangeslagen wordt.

Ik heb die brief echter, zoals dat bij mij de gewoonte is, spontaan geschreven. Het meer formalistische en juridische geneuzel laat ik wel aan advocaten over. Zelf wil ik gewoon mezelf in alle vrijheid kunnen uitdrukken.

Ik richt mij daarom in mijn brief in de eerste plaats tot de mens i.p.v. tot de advocaat.

Michel Gastkemper zei

Dat weet ik, Ramon, en daarom kan ik ook waarderen wat je doet. En dat vind ik ook het pijnlijke aan je brief, want het hele probleem begint met het niet gewoon met elkaar praten over wat er aan de hand is. Ook al is dat inmiddels zes jaar geleden, dat zeurt natuurlijk nog altijd door.

Matthijs H. zei

Pieter n.a.v.bericht 22 juli 2013 10:33 themavraag;'Man ärgere sich nie.'

Valt mij zojuist het oog op pagina 94 van Wie erlangt man Erkenntnisse der höheren Welten in GA 10 23-ste oplage 1982.

Citaat; "Wenn ich zornig bin oder mich ärgere,so richtte ich ein Wall in der Seelenwelt um mich auf, und die Kräfte können nicht an mich herantreten, welche meine geistigen Augen entwickeln sollen. 6 pagina's eindigend met het hoopvolle.-Ein dritter harrt in Geduld aus: Jahre hindurch hat er so geharrt, ohne eine merkliche Frucht.

Plöttzlich in senem ruhigen Sitzen in der stillen Kammer wird es geistig Licht um ihn, die Wände verschwinden, werden seelisch durchsichtig, und eine neue Welt breite sich vor seinem sehend geworden Auge aus oder erklingt seinem hörend gewordenen Geistesohre". !!!

Citaat, 23 juli 2013 10:31, Michel; "Ook al is dat inmiddels zes jaar geleden, dat zeurt natuurlijk nog altijd door".

Immer strebend sich bemühnen...kan zich dus voor ieder lonen.

John Wervenbos zei

Kwestie Andrew Cohen. Michael Eggert graaft in tweede instantie dieper, wat me niet verwondert bij het rijzen van vervolgvragen en voortgaand rumoeren. Zie zijn blogbericht Ist Andrew Cohens Rücktritt ein Fake? (Die Egoisten, 24-7-2013) en zijn verwijzing naar het blogbericht THE “A” LIST: A Catalog of Trauma and Abuse (What Enlightenment??!, 18-7-2013).

sassoc zei

@ John Wervenbos 11:52 - Cohen revisited.
Eggert heeft, tenslotte ook, zo zijn bezwaren. Wat Info3 in dit verband doet, heeft me toch verbaasd. De persoonlijke vriendschap die daar opduikt, is (blijkbaar ?) niet gefilterd door een zweem-van-kritische attitude van 'common sense'.
Het guru leiderschap van C lijkt mij te ziek en te ver voor serieuze aanbidding.
Want :
[1]
Wie de diverse referaten (http://enlightennixt.com/) over Cohen uitrafelt, krijgt de voorspelbare gevolgen van perversie te zien.
Caveat dit soort guru relatie, zie bijvoorbeeld ook Andre van der Braak, Enlightment blues (2004). Deze laatste, tegenwoordig hoogleraar VU naast zijn deeltijd functie als zen meester, zich orienterend op (o.m.) Wilber, heeft velerlei filosofisch-esoterische onderwerpen uitgediept.

Zo ook, bijvoorbeeld, over Nietzsche en "diens relatie met" het boeddhisme (scriptie 1986, promotie 2004). Het contrast met Steiner (Friedrich Nietzshe, GA5, 1895) kan niet groter zijn. Achteraf weten we hoe ver Nietzsche's ontboezemingen gegaan zijn.

Cohen is geen Nietzsche. Maar in een esoterische doohof is dat veelal moeilijk te zien. Daarom : sempre caveat.

John Wervenbos zei

@ Sassoc

Ja één en ander valt behoorlijk ziek, ongezond en bedrieglijk te noemen. Wat te denken van het volgende video-filmpje. Cohen in gesprek met drie andere Amerikaanse so called goeroe's over 'het lot' van een goeroe, een 'verlichte', en wat discipelen zoal niet van hem, de 'verlichte goeroe', vergen. Poor guys... Egocentrisme en zelfverheerlijking en ik denk ook hypocrisie druipt er naar mijn idee vanaf. Zie: The Truth Is Controversial - Andrew Cohen and the Three Gurus in Dialogue

Anoniem zei

Federatie van Steinerscholen vindt voorlopig nog geen wettelijke grond om me aan te klagen.

Benelux merkendepot weigert namelijk merknaam 'steinerscholen'.

Statusupdate merknaam 'steinerscholen'

Michel Gastkemper zei

Dat is inderdaad opmerkelijk, en ik neem aan een streep door de rekening.

Anoniem zei

Tja, de Federatie neemt een dure advocaat, een duur octrooi- en merkenbureau in de hand om dan ook nog eens te gaan betalen om een vreemde merknaam te registreren.

Waarom niet gewoon in een open gesprek je problemen oplossen?

Had volgens mij veel geld uitgespaard.

Benieuwd wat mijn advocaat ermee kan.

Michel Gastkemper zei

Ik geloof dat ik ook maar advocaat word, dat verdient veel beter dan een weblog bijhouden en daarin de meningen tonen; dat verdient namelijk helemaal niet. En mensen die het niet met elkaar eens zijn en daar werk van willen maken, zijn er genoeg.

Anoniem zei

Ach Michel,

Wij hebben ook tamelijk verschillende meningen, maar we kunnen toch nog door één deur?

Je hebt met je blog al heel wat materiaal aangereikt. Niet dat ik heel veel van je blog gebruik ;-), maar ik kom af en toe toch zaken tegen waar ik wat mee kan.

Michel Gastkemper zei

Zoals je weet blijft de deur openstaan. Of je moet er wel erg een potje van maken. Maar dat komt hier gelukkig zeer zelden voor. Het stelt me trouwens gerust dat je niet veel kunt gebruiken van het materiaal aan feiten en meningen op deze weblog. Zo gek is het dan toch ook weer niet wat hier allemaal te berde wordt gebracht.

Hoe verdien jij eigenlijk je brood? Jij zit maar het hele internet af te struinen op idiote antroposofie (of idioten over antroposofie)... En onderhoudt een aantal websites en webloggen waarop je alles dubbel en dwars documenteert. Dat moet ook veel tijd kosten. Dat is toch allemaal niet te betalen. Word je soms gesponsord door de een of ander? Daar zou ik ondertussen wel eens benieuwd naar zijn.

Anoniem zei

Afgezien van mijn freelance schrijfwerk ben ik ook mijn eigen baas, Michel. Maar wat ik doe, heeft niets met de zaken waarover ik schrijf te maken. Ik ga het daar dan ook niet over hebben op het internet.

En internet struin ik niet af, hoor. Ik heb gewoon een goede feedreader. Bij mij draait alles om efficiëntie.

Labels

Over mij

Mijn foto
(Hilversum, 1960) – – Vanaf 2016 hoofdredacteur van ‘Motief, antroposofie in Nederland’, uitgave van de Antroposofische Vereniging in Nederland (redacteur 1999-2005 en 2014-2015) – – Vanaf 2016 redacteur van Antroposofie Magazine – – Vanaf 2007 redacteur van de Stichting Rudolf Steiner Vertalingen, die de Werken en voordrachten van Rudolf Steiner in het Nederlands uitgeeft – – 2012-2014 bestuurslid van de Antroposofische Vereniging in Nederland – – 2009-2013 redacteur van ‘De Digitale Verbreding’, het door de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders (NVAZ) uitgegeven online tijdschrift – – 2010-2012 lid hoofdredactie van ‘Stroom’, het kwartaaltijdschrift van Antroposana, de landelijke patiëntenvereniging voor antroposofische gezondheidszorg – – 1995-2006 redacteur van het ‘Tijdschrift voor Antroposofische Geneeskunst’ – – 1989-2001 redacteur van ‘de Sampo’, het tijdschrift voor heilpedagogie en sociaaltherapie, uitgegeven door het Heilpedagogisch Verbond

Mijn Facebookpagina

Translate

Volgers

Totaal aantal pageviews vanaf juni 2009

Populairste berichten van de afgelopen maand

Blogarchief

Verwante en aan te raden blogs en websites

Zoeken in deze weblog

Laatste reacties

Get this Recent Comments Widget
End of code

Gezamenlijke antroposofische agenda (in samenwerking met AntroVista)