Koppig

Het is weer eens zover. Er zijn mazelen uitgebroken. Dat is trouwens al een tijdje gaande. Maar nu zijn ook antroposofen mikpunt. Je kunt het overal lezen. De NOS kwam gisteren bijvoorbeeld met ‘GGD: mogelijk oproep antroposofen’, waarvan de tekst luidde:

‘Leerlingen op scholen met een antroposofische achtergrond krijgen waarschijnlijk binnenkort een oproep voor een mazelenvaccinatie. De GGD Midden-Nederland overweegt om binnenkort brieven naar de ouders van die kinderen te sturen. Antroposofen staan volgens het RIVM kritisch tegenover het vaccineren tegen bijvoorbeeld de bof en de mazelen. Zo vinden zij dat het doormaken van kinderziekten een zinvolle betekenis heeft in de ontwikkeling van het kind, zegt het RIVM.

“Minder gevaarlijk”

Overigens wijzen antroposofen niet alle vaccinaties af. Er wordt een verschil gemaakt tussen “gevaarlijke ziekten” zoals kinkhoest en polio en “minder gevaarlijke ziekten” zoals de mazelen. Antroposofie is een filosofie die is gebaseerd op ideeën van de Oostenrijker Rudolf Steiner. Diverse scholen op antroposofische inslag zijn naar Steiner vernoemd.

Meer kinderen ziek

Volgens de GGD Midden-Nederland is het nog niet duidelijk hoeveel leerlingen van die scholen nog niet zijn gevaccineerd tegen mazelen. “De jeugdgezondheidszorg gaat die aantallen nog na. Daarna wordt besloten of we de brieven sturen”, zegt een woordvoerder. Het aantal meldingen van kinderen met mazelen is deze week gestegen naar 230. Het werkelijke aantal is volgens de GGD waarschijnlijk tien keer hoger.’

Het ANP zette als titel boven dit bericht ‘GGD heeft antroposofen in het vizier’ en zo verscheen het op heel wat websites. Als voorbeeld hier De Telegraaf. Dat klonk een stuk minder neutraal. NRC Handelsblad berichtte gisterochtend, op geleide van persdienst Novum, ‘GGD levert “stiekeme” inentingen in Biblebelt tegen mazelen’:

‘GGD’s in de Biblebelt bieden strenggelovige ouders aan hun kinderen na schooltijd thuis in te enten tegen mazelen. Tientallen kinderen zijn inmiddels op deze manier alsnog ingeënt, zegt arts infectieziektebestrijding bij de GGD Midden-Nederland Frits Woonink in het AD. Veel ouders zouden schoorvoetend bekennen dat ze over de drempel zijn geholpen omdat de GGD in een brief aanbood langs te komen. Van een kentering zou nog lang geen sprake zijn. “Voorlopig praten we over een paar procent van de reformatorische gemeenschap”, zegt de arts. Bij het huisbezoek biedt de GGD ook gelijk een DKTP-prik aan, waarmee een deel ook instemt.

Actie krijgt vervolg

Vanuit de gedachte “elke gevaccineerde is er een” krijgt de brievenactie een vervolg. De GGD wil nu ook ouders van kinderen op vrije scholen met antroposofisch onderwijs aanschrijven. Het doormaken van kinderziekten geldt bij een antroposofische opvoeding als een essentiële stap in de ontwikkeling van een kind. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu meldde gisteren dat de afgelopen week 69 nieuwe gevallen van mazelen zijn opgedoken. Sinds begin mei is de ziekte bij 230 mensen vastgesteld, vooral bij kinderen. Het daadwerkelijke aantal ziektegevallen is vermoedelijk veel hoger omdat veel mensen zich niet melden.

Hoogtepunt in najaar verwacht

Sinds eind mei kampt de Biblebelt, een strook van Zeeland tot de Veluwe, met een uitbraak van mazelen. Landelijk is 95 procent van de kinderen gevaccineerd tegen mazelen, in de Biblebelt soms nog geen 80 procent. Mazelen kan dodelijk zijn. Het RIVM verwacht dat de uitbraak in het najaar het hoogtepunt bereikt. (Novum)’

De website Nu.nl liet al een week geleden, op zaterdag 29 juni, Roel Coutinho aan het woord (opnieuw dankzij Novum), in ‘Verplichting inenting mazelen zinloos’:

‘Het heeft geen zin om een inenting met het vaccin tegen mazelen te verplichten. Dat zegt directeur van het Centrum voor Infectieziektebestrijding bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) Roel Coutinho tegen de NOS. “Onze rol is dat wij zeggen: ‘we raden het aan’. Maar net als met andere vaccinaties vinden we dat het aan de mensen zelf is.” Vroeger zijn bepaalde vaccinaties wel eens verplicht gesteld, maar dat heeft nooit gewerkt, aldus Coutinho. Nederland telt ongeveer 250 duizend mensen die om religieuze redenen niet zijn ingeënt. “Deze groep doet dat omdat iets in de bijbel staat waar ze zich aan willen houden. Ze komen in gewetensconflicten als ze die kinderen wel laten vaccineren.”

Bijbelgordel

Uiteindelijk moeten de ouders zelf de keuze maken, zegt Coutinho. “Wij bieden en raden het vaccin aan. Maar het is aan de mensen zelf.” Het vaccin is buitengewoon goed, stelt hij. “Dat is op miljoenen kinderen toegepast. Maar als ervoor wordt gekozen niet in te enten, ben ik uitgepraat.” Sinds eind vorige maand kampt de Bijbelgordel, een strook van Zeeland tot de Veluwe, met een uitbraak van mazelen. Het RIVM meldde vorige week het aannemelijk te achten dat de ziekte zich verder gaat verspreiden onder de vele ongevaccineerde kinderen in de gordel.

Ziekenhuis

Vrijdag werd bekend dat het aantal besmettingen toeneemt. Tot en met donderdag zijn 161 gevallen geconstateerd, 54 meer dan een week eerder. In totaal liggen nu zeker vijf personen in het ziekenhuis. Het AD meldde zaterdag dat het gaat om vijf kinderen, van wie twee een hersenvliesontsteking en twee een longontsteking hebben. Van een patiënt is nog onduidelijk wat de complicaties zijn.’

Geen woord echter over waarom die koppige antroposofen vasthouden aan hun vrijheid om niet in te enten. Wat is die ‘essentiële stap in de ontwikkeling van een kind’? Waarom heeft ‘het doormaken van kinderziekten een zinvolle betekenis’? Daarover is bijna niets te vinden. De website van de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Artsen meldt weliswaar ‘Mazelen in Nederland, voornamelijk op de “Biblebelt”’:

‘In en rond de Biblebelt is een uitbraak van mazelen. Mogelijk dat de ziekte zich verder verspreid over Nederland. Antroposofische huisartsen hebben veelal ervaring met mazelen en kunnen desgewenst ondersteuning bieden. Voor meer informatie over de mazelen klik hier. Voor het overzicht van het RIVM: hier’

Deze verdere ‘Informatie over mazelen’ beschrijft buitengewoon nuchter en objectief wat de mazelen inhouden. Maar over die specifieke vraag staat eigenlijk alleen dit, en meer niet:

‘Het doormaken van mazelen betekent levenslange immuniteit voor het kind. Na vaccinatie is het nog onduidelijk hoe lang de immuniteit aanhoudt.’

Vanmiddag legde Wilma Kieskamp op de website van Trouw de vraag ‘Moet er begrip zijn voor ouders die niet vaccineren?’ voor:

‘De mazelen-epidemie moet wel een harde les zijn voor alle kritische prikkers, ook de niet-religieuze. Dit gebeurt er dus als een zogenaamd “onschuldige” kinderziekte weer eens echt zijn gang kan gaan. Kinderen op de intensive care en de vrees voor erger. Bij de vorige uitbraak stierven drie kinderen; twee waren daarvoor kerngezond. En nu heerst de ziekte nog maar in een klein deel van het land.’

Zij somde de redenen op om niet in te enten en besloot met het volgende:

‘Die bredere weerzin tegen vaccinatie blijft verbazen, en maakt me bezorgd. Vandaar mijn vraag: moet er wel begrip zijn voor ouders die niet vaccineren? Stuur uw reactie van circa 150 woorden uiterlijk dinsdag 12 uur naar lezers@trouw.nl, voorzien van naam en adres. Een keuze uit de antwoorden verschijnt in de krant van woensdag.’

Er is bij Wilma Kieskamp één vermelding die in de buurt kwam van de bovenstaande vraag:

‘Wat de weigerouders delen, is dat ze de wetenschap wantrouwen. In zowel religieuze kring als onder de “kritische prikkers” klinkt het argument dat vaccins gevaarlijker zijn dan de ziekten zelf. Ze ontkennen daarmee ook het argument dat vaccinatie een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid is. Het verst daarin gaat Cisca Buis van de Vereniging Kritisch Prikken, die in het Reformatorisch Dagblad schreef dat het goed is dat er weer eens mazelen heersen. Dan kan iedereen weer zijn afweer oefenen.’

De website van die vereniging meldt op de homepage inderdaad ‘Gevaccineerden hebben baat bij mazelenuitbraak. Opiniestuk geplaatst in het Reformatorisch Dagblad van 2 juli 2013’. Het bewuste artikel heet trouwens ‘Gevaccineerden hebben baat bij uitbraak mazelen’ en is niet op zondag in te zien, omdat het Reformatorisch Dagblad op zondag de website sluit. In het artikel van Bert Monster ‘Biblebelt mijden om mazelen? Onzin’, op 29 juni op de website van het Reformatorisch Dagblad, werd GGD-arts Helma Ruijs aan het woord gelaten. Zij deed uitgebreid onderzoek onder bevindelijk gereformeerde ouderparen én ambtsdragers naar hun standpunt over vaccinatie:

‘De rol van reformatorische media in de keuze voor of tegen vaccinatie heb ik niet onderzocht. Wel kan ik op basis van de berichtgeving concluderen dat het Reformatorisch Dagblad het nieuws en de achtergronden rond de mazelenepidemie objectief belicht en de keuze voor of tegen vaccinatie aan de lezer overlaat.’

Dus dit medium kan niet verweten worden dat het eenzijdig de mening van de vereniging van Cisca Buis verkondigt. Op de website van Nederlandse Vereniging Kritisch Prikken staat ook een iets ouder artikel ‘Mazelen: laat je niet bang maken!’

‘Op uitnodiging van het AD Utrecht verscheen in de zaterdageditie van 15 juni 2013 het volgende artikel: We worden juist kwetsbaar door vaccineren. Mazelen: geef liever levertraan dan prik. Inenten tegen mazelen is niet zaligmakend. [meer...]’

Dit artikel is wel integraal op de website van de NVKP geplaatst:

‘Inenten tegen mazelen is niet zaligmakend. Sterker nog, het heeft zelfs negatieve gevolgen voor de natuurlijke weerbaarheid van mensen, betoogt Anne-Marie van Raaij, klassiek homeopaat in Driebergen en secretaris van de NVKP.’

Hierin staat onder meer:

‘Wat te doen bij mazelen? Bij mazelen is het van belang de koorts zijn werk te laten doen en geen pijnstillende en koortsverlagende middelen te geven. Kinderen hebben meer kans op complicaties bij mazelen, als ze, al dan niet op advies van de arts, bij hoge koorts koortsverlagende middelen krijgen toegediend. Dat wil dus zeggen dat niet de mazelen, maar de behandeling of het gebrek aan goede begeleiding en verzorging gevaarlijke situaties kunnen uitlokken.’

Hier is niet zozeer vrijheid het hoogste gebod, maar eerder ‘wat anderen doen is slecht en wat wij doen het beste’. Dan is het niet zo’n wonder dat deze twee artikelen eergisteren op ‘Skepsis Blog’ van Jan Willem Nienhuys er ongenadig van langs kregen, in ‘Kritisch Prikken liegt over mazelen’. Zoals altijd betoogde hij niet alleen heel helder, maar ook heel krachtig. Als voorbeeld dit gedeelte:

‘Eerste prik met 14 maanden

De eerste mazelenprik (de M van BMR) is pas op de leeftijd van 14 maanden. Daar is een goede reden voor. Pasgeborenen krijgen antistoffen mee van hun moeder, als die immuun is. Die bescherming vermindert in de loop van het eerste levensjaar en is na ongeveer een jaar weg. Hoe meer antistoffen de moeder had, hoe meer baby bij de geboorte meekrijgt en hoe langer die baby ze ook nog heeft. Als je een baby die nog antistoffen heeft, gaat inenten, dan wordt het (levende maar verzwakte) mazelenvirus zo vlug onschadelijk gemaakt door mamma’s antistoffen, dat een eigen immuunrespons niet goed op gang komt. In de begintijd van de mazelenvaccinatie hadden alle moeders nog zelf mazelen gehad, en waren de baby’s tot 12 maanden zo goed beschermd dat er nogal wat gevallen van mazelen optraden bij Amerikanen in de jaren 1980 die jonger dan met 12 maanden gevaccineerd waren. Maar nu is de meerderheid van de moeders gevaccineerd, dus zijn veel baby’tjes tussen 6 en 14 maanden onbeschermd, en misschien nog wel jonger – niet alle moeders hebben evenveel antistoffen. Ook dit is allemaal uitgezocht in tientallen artikelen, bijvoorbeeld in Yvonne A. Maldonado, Elizabeth C. Lawrence, Ross DeHovitz, Harry Hartzell, Paul Albrecht (September 1995), Early loss of passive measles antibody in infants of mothers with vaccine-induced immunity. Pediatrics, vol. 96(3), p.447-450 (Foto van dokter Maldonado rechts).

De keuze van vaccinatie bij 14 maanden maakt dat een flink aantal baby’tjes een adequate hoeveelheid antistoffen aanmaakt en voortaan beschermd is tegen mazelen. Een vaccinatiegraad in de bevolking van meer dan 95% maakt dat het mazelenvirus vrijwel kansloos wordt. Op het ogenblik wordt in gebieden met een hoog mazelenrisico al ingeënt vanaf zes maanden. Dat is begrijpelijk omdat je daardoor het risico voor die groep toch flink verkleint.

Het spreekt vanzelf dat iemand die twee weken lang erg ziek is, in het gevecht tegen de ziekte enorme hoeveelheden antistoffen aanmaakt, veel meer dan iemand die gevaccineerd wordt en eigenlijk niks van die prik merkt. Evengoed is iemand die gevaccineerd is, en die voldoende antistoffen aanmaakt, levenslang beschermd. Het schijnt dat men dan soms toch wel mazelen kan krijgen, maar daar merkt men niets van (de infectie verloopt asymptomatisch), en men is hoogstwaarschijnlijk ook niet besmettelijk tijdens zo’n onopgemerkte infectie. Uiteraard krijgt men dan wel weer veel meer antistoffen.

Harteloze leugens

In Nederland zijn er behalve mensen die om een godsdienstige reden de mogelijkheid tot vaccinatie niet als een godsgeschenk zien, maar als hovaardij. Juist omdat ze weten dat de vaccinatie werkt, weigeren ze hem. Indirect stellen zij een groot aantal anderen die er niks aan kunnen doen dat zij onbeschermd zijn bloot aan mazeleninfectie.

De Nederlandse Vereniging Kritisch Prikken (NVKP) is ook tegen vaccinatie. De NVKP is een homeopatenclub die gewoon zwart op wit liegt. De voorzitter is de lekenhomeopaat Martin de Munck en de antroposofische arts Noor Prent-Tromp zit (weer) in het bestuur. Laatst wist de secretaris/penningmeester van Kritisch Prikken, de lekenhomeopate Anne-Marie van Raaij-Schouten (63) uit Driebergen het standpunt van Kritisch Prikken in de Utrechtse AD te krijgen onder de kop “Mazelen: geef liever levertraan dan een prik”. Het krantenartikel is ook te vinden op de website van Kritisch Prikken.

Het standpunt van Kritisch Prikken over mazelen kan men ook in pdf-vorm op de site van Kritisch Prikken aantreffen. Dit document (en het krantenstukje) wemelen van de leugens en de kromme redeneringen. Het feit dat een mazelenvaccinatie minder antilichamen produceert dan een volledige infectie (dus met zowel een kleine kans op een asymptomatische herinfectie als een wat kortere bescherming door mamma’s antilichamen) wordt nadrukkelijk gepresenteerd als “We worden juist kwetsbaar door vaccineren”. De mazelen (met een sterftekans van 1 op 1000 en een vergelijkbare kans op levenslange invaliditeit door hersenbeschadiging en een aanzienlijke kans op ziekenhuisopname) wordt afgeschilderd als een onschuldige ziekte. En die drie doden dan bij de epidemie van 1999? Kritisch Prikken schrijft “gezondheidsproblemen zoals leukemie of problemen met het afweersysteem ... ook het geval bij de 3 sterfgevallen tijdens de epidemie van 1999 in Nederland.” Zoals het er staat is het bijzonder harteloos. Alsof leukemiepatiëntjes best wel dood mogen. Daar gaat niks aan verloren, denken die homeopaten en die antroposofische arts van Kritisch Prikken kennelijk. Maar het is alweer een leugen. Kinderarts Jan Peter Rake (foto) schrijft vandaag in Trouw dat het om een 2-jarige met een al bestaande hartaandoening ging, een gezonde 2-jarige en een gezonde 17-jarige. Het precieze verloop van die epidemie staat beschreven in S. van den Hof, J.H.T.C. van den Kerkhof, P.B.G. ten Ham, R.S. van Binnendijk,M.A.E. Conyn-van Spaendonck, J.E. van Steenbergen (29 december 2001), Mazelenepidemie in Nederland, 1999-2000.Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, vol. 145 (52), p.2529-2533.

Een fraudeur als held

Kritisch Prikken hemelt het krijgen van mazelen op, want daar word je zo immuun van. Nog immuner dan van een vaccinatie. Dus enerzijds hecht men grote waarde aan immuniteit, anderzijds moet men er niets van hebben. Of: eigenlijk is Kritisch Prikken broodnodig, want doordat hun kinderen “vrijwillig” mazelen oplopen, en de epidemieën aan de gang houden, krijgen al die gevaccineerden al die essentiële boosters van hun immuunsysteem. Je waant je ergens in de binnenlanden van Nigeria of Pakistan als je die onzin leest: epidemieën, goed voor u, met de complimenten van Kritisch Prikken. De vaccinatie heeft, aldus de pdf op de NVKP-site, trouwens ook het nadeel dat men er autisme en darmproblemen van kan krijgen. De voetnoten verwijzen naar het werk van Wakefield en kornuiten. Maar Wakefield was een financieel gemotiveerde fraudeur die inmiddels juist vanwege dit werk uit de artsenstand is gezet. Zijn werk is zeer grondig ontkracht, maar in het blaadje van Kritisch Prikken wordt hij afgeschilderd als held.’

Er zijn hier inmiddels 27 reacties op gekomen. Deze is van Jan Willem Nienhuys zelf vandaag op 06 July 2013 om 14:34:

‘De reden om inenting negatief af te schilderen varieert. Er zijn religieuze redenen (die personen twijfelen niet aan de effectiviteit) of levensbeschouwelijke zoals de antroposofen die om de een of andere reden denken dat ziek zijn een positieve waarde heeft.

Als ouders een kind hebben dat ernstige gezondheidsklachten krijgt, dan is het wel eens het geval dat het kind net een vaccinatie heeft gehad. Het idee dat het dan daardoor komt kan gemakkelijk postvatten. En als de medische establishmenet dan poe-poe doet, worden ze erg boos. Dat was de uiteindelijke motor achter de fraude van Wakefield: ouders die koste wat kost bewijzen wilden hebben dat het autisme van hun kinderen door vaccinatie kwam.

In het boek Deadly Choices (zie link) wordt de geschiedenis van de antivax-beweging uitvoerig uit de doeken gedaan. Dat sommige homeopaten antivaxers zijn hangt samen met hun idee over de effectiviteit van homeopathie in het algemeen. Tinus Smits heeft ook erg aan de weg getimmerd met zijn CEASE-therapie

Het valt me op dat er bij deze epidemie veel meer “nieuws” over is (met stukken voor en tegen) dan bij de vorige epidemie, in 1999/2001.’

In dit klimaat wordt het begrijpelijk dat antroposofen terughoudend zijn om hun argumenten vóór vrijheid bij vaccineren proberen te formuleren, zonder degelijke wetenschappelijke onderbouwing. Je vindt ze dan ook nergens op de websites van min of meer officiële instanties. Op één na. En geloof het of niet, dat is de website van het RIVM zelf, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu:

‘Brochure “Bezwaren tegen vaccinaties. Perspectief van de weigeraar”

Publicatiedatum: 09-09-2011
Wijzigingsdatum: 01-07-2013

Deze brochure geeft achtergronden over ouders die vaccinaties afwijzen of er aan twijfelen. In de rechterkolom kunt u het document downloaden.

Download: “Bezwaren tegen vaccinaties. Perspectief van de weigeraar” Pdf document – 1MB’

We lezen daarin om te beginnen:

‘Veel ernstige ziekte en sterfte is voorkómen door vaccinaties die in Nederland sinds 1957 in het Rijksvaccinatieprogramma (RVP) beschikbaar zijn. Jaarlijks worden aan de kinderen in Nederland ongeveer 2,5 miljoen vaccinaties gegeven. Dit gebeurt op vrijwillige basis en de meeste ouders maken gebruik van dit kostenloze aanbod; meer dan 95% van de zuigelingen wordt gevaccineerd.

Er zijn echter groepen die vaccinatie afwijzen; we weten dat deze mensen overwegend tot drie groepen behoren: bevindelijk gereformeerden, antroposofen en de zogenoemde kritische prikkers. De eerste groep is algemeen bekend door de polio-epidemieën in 1978 en 1992/1993 in het gebied dat zich van het zuidwesten over het midden naar het noordoosten van ons land uitbreidt. Dit gebied wordt aangeduid als de biblebelt aangezien hier de gemeenten liggen met veel inwoners van gereformeerde gezindte en dus gemeenten met een lage vaccinatiegraad. Maar de achtergronden van de afwijzing van vaccinaties door deze religieus bezwaarden en evenzo van de andere twee groepen zijn vaak minder goed bekend.

Op de jaarlijkse Transmissiedag Infectieziekten, in 2009 gewijd aan het thema “Kinderen en Infectieziekten” gaf Frits Woonink, arts Maatschappij & Gezondheid, een voordracht over bezwaren tegen vaccinatie. Hij had zich verdiept in de achtergronden van de standpunten van de drie genoemde groepen.

In de uitvoering van het RVP komen de artsen en verpleegkundigen in contact met ouders die vaccinatie afwijzen of er over twijfelen. Het is belangrijk dat deze professionals kennis nemen van de achtergronden hiervan. Ik ben dan ook zeer verheugd dat Frits Woonink er mee instemde om een bewerking van zijn presentatie op schrift uit te geven. Met dank aan hem bieden wij dit boekje aan alle bij de uitvoering van het RVP betrokken professionals aan. Ik hoop dat de inhoud u stimuleert om met de ouders een open gesprek over de vaccinatie van hun kind te voeren, zodat zij uiteindelijk tot een geïnformeerde keuze komen. Want het uitgangspunt is én blijft de vrijwilligheid van deelname aan het RVP.

dr. Marina Conyn-van Spaendonck, arts-epidemioloog manager Rijksvaccinatieprogramma RIVM – Centrum Infectieziektebestrijding’

Over het aandeel van antroposofen lezen we vanaf bladzijde 9 onder meer:

‘De grondlegger van de antroposofie is Rudolf Steiner. Hij schreef een dissertatie die hij in 1894 verder uitwerkte in zijn boek Die Philosophie der Freiheit (De filosofie van de vrijheid). Dit boek beschouwde hij later als grondslag voor zijn verdere werk in de antroposofie. De antroposofie kreeg haar praktische toepassingen in het vrijeschoolonderwijs, de antroposofische geneeskunst, de heilpedagogie en de biologisch- dynamische landbouw. De antroposofen zien het doormaken van kinderziekten als een essentiële stap in de ontwikkeling van een kind, mits de kinderziekte niet een te groot risico vormt. Een antroposoof zou zeggen: “Tegenslagen, ongemak en ziekten kunnen ook gezien worden als helpers in de ontwikkeling. Een kind dat een koortsende ziekte doormaakt kan daarna een sprong in de ontwikkeling doormaken. Ze zijn zindelijk, ze praten goed, ze zijn meer zichzelf geworden. Kinderziekten helpen een kind zichzelf eigen te maken, passend te maken. Door een kinderziekte gaat het kind zijn erfelijkheid verbouwen en koorts is daarbij een hulpmiddel.” Als het kind dan ziek wordt zonder ingeënt te zijn, dan zal de ziekte in alle rust, zorgzaamheid en oplettendheid moeten worden doorgemaakt. Het besef is dus dat het kind zich beter ontwikkelt door dit ongemak. Het is ook voor de ouder een ervaring en goed voor de ontwikkeling. De verandering die het kind doormaakt, blijft je als ouder bij en is een wezenlijke ervaring.

Ook klinkt er bij antroposofen kritiek door op de houding tegenover ziekte van kinderen heden ten dage. Door de huidige leefstijl is er tegenwoordig weinig ruimte voor de zorg die het doormaken en uitzieken van een kinderziekte vraagt. Ziekte en gebreken worden door de maatschappij gezien als louter mankementen die vermeden en verholpen dienen te worden. Bovendien kost het geld als ouders thuis moeten blijven en daarom mag het kind niet ziek meer zijn.

Eigen keuzes

In de antroposofie bestaat dus een eigen opvatting over het lichaam. De afwijzing van vaccinaties is niet absoluut, maar relatief. Het antroposofisch gezichtspunt benadrukt het maken van eigen keuzes, zoals het weigeren van vaccinaties, of de keuze voor een later tijdstip. Uitstel en afstel moeten beide mogelijk zijn. DKTP wordt als regel wel gegeven; BMR wordt als niet noodzakelijk gezien.

Antroposofie wordt soms gezien als een westerse pseudowetenschap met een religieus karakter. Pseudowetenschap is de benaming voor een stelsel van opvattingen, uitspraken of handelingen die de toets van de wetenschappelijke methode niet doorstaat maar die door aanhangers toch als wetenschap wordt gepresenteerd of dat op zijn minst suggereert. Religieuze en spirituele opvattingen zijn niet pseudowetenschappelijk, zolang ze geen uitspraken over de emperische werkelijkheid doen die in strijd zijn met de in een bepaalde cultuur en/of tijd algemeen aanvaarde opvattingen over wetenschappelijke kennis en de verwerving daarvan.’

Dat dit niet hetzelfde is als wat degenen betogen die tot de kritische prikkers behoren, blijkt uit het gedeelte vanaf bladzijde 12 dat daarover gaat:

‘Een schatting van het aantal mensen dat behoort tot de groepering van kritische prikkers is moeilijk te geven. Sinds 1994 bestaat de Nederlandse Vereniging Kritisch Prikken. Ook andere verenigingen zoals het Centrum voor Basis Bio Regulatietherapie hebben kritische prikkers als leden.

De kritische prikkers wegen in hun voorlichting de argumenten pro en contra vaccinatie af. Zij baseren zich daarbij niet op een bepaalde levensbeschouwing of mensvisie. Een micropaleontoloog (micropaleontologie is een richting binnen de geologie), Viera Scheibner, wordt gezien als één van de voortrekkers van deze beweging. In de publieksfolders wordt voor gezondheidsproblemen telkens verwezen naar homeopaten en natuurgeneeskundigen. Vermoedelijk bestaat de Nederlandse Vereniging Kritisch Prikken uit mensen die homeopathie, natuurgeneeswijzen, antroposofie of meerdere van deze opvattingen aanhangen. Daarnaast zullen er ook mensen zijn die op andere gronden kritisch staan tegenover vaccinaties.

Bij homeopaten ligt de nadruk op de (vermeende) schadelijke gevolgen van vaccinaties. Ze verschillen hierin van antroposofen die de zinvolle betekenis van kinderziekten benadrukken.’

En verderop:

‘De kritische prikkers stellen wetenschappelijke resultaten ter discussie en benadrukken risico’s en bijwerkingen van vaccinatie. Zij wijzen er op dat nog niet alle bijwerkingen bekend zijn, met name bij de introductie van nieuwe vaccins. Per definitie hebben zij dan gelijk, omdat alleen op lange termijn bekend is welke langetermijneffecten er zijn. Gesteld wordt dat bijwerkingen niet goed geregistreerd worden door officiële instanties. Dat hangt dan weer samen met de passieve surveillance: ouders moeten het zelf actief melden als er bijwerkingen zijn en dit gebeurt lang niet altijd. Men is van mening dat er in Nederland een geringe onderzoeksbereidheid is en roept op om grootschalig wetenschappelijk onderzoek te starten dat wel voldoet aan alle criteria. De rol van de farmaceutische industrie wordt bekritiseerd, en er zijn natuurlijk voorbeelden te noemen waarin zij zeker niet alleen staan in hun kritiek.

Ook kritische prikkers staan niet absoluut afwijzend tegenover vaccinaties. De bezwaren komen deels overeen met die van de antroposofen. Soms ontstaat het beeld dat er sprake is van een soort verzet tegen de overheid, zoals dat ook op allerlei andere manieren zichtbaar kan worden in de samenleving.

Elk ooit naar voren gebracht verband tussen vaccinatie en bijwerkingen wordt benadrukt, ook al is dat verband later wetenschappelijk weerlegd. Zo wordt er voortdurend gesteld dat er een relatie is tussen autisme en de BMR-vaccinatie, hoewel de Gezondheidsraad, de Wereldgezondheidsorganisatie en het Institute of Medicine uit de Verenigde Staten hebben geconcludeerd dat er geen aanwijzingen zijn dat de BMR-vaccinatie autisme veroorzaakt, bevordert of verergert.

Dat vaccinaties bijwerkingen kunnen geven staat niet ter discussie. Ook staan kritische prikkers niet alleen in hun kritiek. Het debat rond de introductie van HPV-vaccinatie in 2009 is ook in de Gezondheidsraad gevoerd en laat zien dat kritiek wel degelijk mogelijk is.’

Goed, dat is wel weer even genoeg over mazelen. Hoewel... Ik moet natuurlijk dit nieuws niet vergeten. De Telegraaf en de kranten van Wegener meldden donderdagavond dankzij het ANP ‘Duitse vrije school sluit wegens mazelen’:

‘Een vrije school in Erftstadt bij de Duitse stad Keulen is donderdag gesloten omdat 10 leerlingen mazelen hebben. Het hoofd van de GGD in het betrokken gebied verwacht dat het aantal zieken nog zal toenemen. Ook vrijdag blijft de school dicht. De directeur van de school hoopt dat de lessen begin volgende week kunnen worden hervat. Hij zal echter alleen leraren en leerlingen toelaten die kunnen aantonen dat zij de ziekte niet meer kunnen krijgen, bijvoorbeeld doordat zij een inentingsbewijs kunnen laten zien. Alle anderen moeten 14 dagen thuisblijven.

Inenting

Woensdag konden van de ongeveer 400 leerlingen er 100 aantonen dat zij tegen mazelen zijn ingeënt. Sommige antroposofen, wier kinderen vrije scholen bezoeken, laten hun kinderen niet tegen mazelen inenten, omdat zij vinden dat het doormaken van kinderziekten zinvol is voor de ontwikkeling van het kind.’

Getuige de Knack in België is er ‘Weinig gevaar voor mazelenepidemie in Vlaanderen’:

‘In de Bijbelgordel in Nederland heerst een mazelenepidemie omdat de strenggelovige gereformeerden vaccinaties weigeren. In Vlaanderen lijkt er niet meteen kans te zijn op een dergelijk scenario. “Alleen kinderen die naar Steinerscholen gaan worden niet ingeënt omwille van geloofsovertuigingen”, zegt professor Patrick Goubau, voorzitter van het Comité voor de Eliminatie van Mazelen en Rubella.

“In België zitten we niet met een situatie zoals in Nederland, waar een vrij grote religieuze groep tegen het vaccineren van kinderen is”, zegt professor Patrick Goubau, viroloog aan de Université Catholique de Louvain en voorzitter van het Comité voor de Eliminatie van Mazelen en Rubella. “Joden noch moslims zijn tegen vaccinaties. In 2007 was er wel een kleine mazelenepidemie in een Joodse school, maar dat kwam omdat het een privéschool was, en ze dus niet was opgevolgd langs het normale netwerk. Bovendien hadden de leerlingen allemaal dezelfde ouderwetse huisarts die vond dat vaccinaties overbodig zijn.”

“In 2011 en 2012 was er een mazelenuitbraak die zijn oorsprong had in een Gentse Steinerschool”, zegt Goubau. Steinerscholen volgen de zogenoemde antroposofische opvattingen van Rudolf Steiner, die meer focussen op het opdoen van ervaringen dan van kennis. Volgens de antroposofie is het beter dat een kind een ziekte meemaakt zodat het lichaam ervan kan “leren”.’

Uit het voorgaande moge blijken dat wat hier als redenen wordt opgegeven niet helemaal klopt: het gaat niet om een geloofsovertuiging, en het punt is ook niet dat ervaring hoger gesteld wordt dan kennis. – Er is meer nieuws dan mazelen, zoals ik net al schreef. De Iona Stichting meldde een dezer dagen ‘Onderwijs, vermogen van morgen’:

‘Doordrongen van de urgentie dat er in het onderwijs iets moet veranderen, organiseren NIVOZ/hetkind, de Iona Stichting en De Balie in Amsterdam een speciale onderwijsavond. Op donderdagavond 19 september voeren vier gezaghebbers in het onderwijsveld een gesprek onder de titel Onderwijs, vermogen van morgen. Wat vraagt de huidige samenleving van het onderwijs? Voldoen we daar aan? Waar ligt verantwoordelijkheid? Wie neemt die verantwoordelijkheid? Met hoogleraren Gert Biesta, Luc Stevens, Roger Standaert en Jan Anthonie Bruijn.

Doel van de avond

Het doel van de gesprekken is om nieuwe met elkaar samenhangende proposities te formuleren voor de publieke discussie en een bijbehorend vocabulaire. Het is de uitdrukkelijke bedoeling om de gesprekken te vervolgen. Dat zal gebeuren via een serie nieuwe onderwijsavonden bij de Balie in Amsterdam en via de reeks van NIVOZ/hetkind in theater Maitland in Driebergen.

Praktische informatie

Donderdag 19 september vanaf 18.45 uur in De Balie, Kleine Gartmanplantsoen 10 in Amsterdam. Voor meer informatie en het bestellen van een toegangsbewijs kunt u terecht op de website van NIVOZ/hetkind.’

Op haar Facebookpagina kwam Nicoline van ‘Vrijeschool in Amsterdam-Noord’ gisteren met deze ‘Update # 4’:

‘Beste allemaal,

Allereerst enorm bedankt voor alle reacties en het vertrouwen dat jullie stellen in ons initiatief! Het is echt geweldig, we krijgen dagelijks mailtjes met aanbod van hulp, potentiele docenten bieden zich aan en de aanmeldingen stromen binnen! Als ik het goed zag zijn er nu 80 aanmeldingen genoteerd en staan er nog 10 te wachten om verwerkt te worden! Fantastisch!

Daar moet natuurlijk wel bij gezegd worden dat dit kinderen in allerlei leeftijden zijn, van 0 tot 12. We hebben nog niet gekeken of er al klassen klaar zijn om te starten, dat komt binnenkort.

Nu eerst andere belangrijke zaken: We zijn in gesprek met het bestuur van de Geert Grooteschool en overwegen om te starten als een dependance. Het bestuur staat hier positief tegenover en voor onze school biedt dit veel voordelen: met name wat betreft sommige overheidseisen voor het starten van een school, maar ook in bedrijfsvoering, kennis en ervaring. Na verloop van tijd zouden we dan zelfstandig door kunnen gaan. Er zijn nog geen knopen doorgehakt, maar we hebben wel een lijn uitgezet.

De eerstvolgende stap is naar het stadsdeel te gaan, dit doen we samen met de uitvoerend bestuurder. Er is nog geen datum bekend, maar we hopen dit zo snel mogelijk (deze zomer) te realiseren. Met zoveel aanmeldingen moeten ze ons zeker wel serieus nemen!

Dat was het voor nu. De kerngroep komt weer bij elkaar op 24 augustus aanstaande, wil je erbij zijn laat het ons weten.

Groetjes en een fijne vakantie!
Nicoline
namens Vrijeschool in Noord’

Dinsdag 2 juli berichtte de ‘Zutphense Koerier’ over ‘Vrije School naar Spanje’:

‘Deze week is een groep van twaalf leerlingen van Vrije School Zutphen aan het filmen in Spanje. Zij zijn uitgenodigd door het NFFS (Nationaal Filmfestival voor Scholieren) om naar Plasencia te gaan om samen met leerlingen uit Finland, Italië en Spanje films te maken en andere jongeren uit Europa te leren kennen. Er staan deze week ook excursies naar de natuur en cultuur in de omgeving op het programma. Dit project is mogelijk gemaakt door subsidie van de Europese Unie.’

En in het ‘Berkelbulletin. Gezamenlijk bulletin voor alle leerlingen, ouders en medewerkers van de Vrije School de Berkelonderbouw’ no.39 van 27 juni 2013 werd verteld over:

‘Huisvesting: In het kader van informatie omtrent de huisvesting kunnen we het volgende zeggen:

Er is door de gemeente Zutphen een bedrag van €2,6 miljoen toegezegd om de huisvestingsituatie binnen de Stg NON te realiseren. Hierin zullen 11 lokalen op de H. Dunantweg worden gerealiseerd, 12 lokalen op de Valckstraat en de aanpassing van de gebouwen aan de Weerdslag.

Planning huisvesting: Voor het bouw/huisvestingsproject is nog geen definitieve planning bekend. Wij kunnen echter wel een voorlopige planning afgeven op basis van het meest waarschijnlijke tijdspad:

Maart 2014:
Verhuist de Zwaan naar de tijdelijke huisvesting Rechercheschool
Start verbouwing De Zwaan

Zomervakantie 2014:
Kleine verbouwing De IJssel

4e kwartaal 2014:
Terugkomst De Zwaan naar Valckstraat
Verhuizing klassen De IJssel te weten: 1 kleuterklas; huidige klas 3 en 4 naar Valckstraat
Verhuizing Berkel naar H. Dunantweg
Start verbouwing Weerdslag
Opmerking: Op locatie Valckstraat komen dan 2 eerste klassen. Op de locatie H. Dunantweg 1 eerste klas.

2e kwartaal 2015:
Start Unilocatie VO aan de Weerdslag

Fijnstof: De gemeente heeft aangegeven dat een milieukundig onderzoek een vast onderdeel is bij de afhandeling van bouwvergunningtrajecten.Het onderzoek naar fijnstof is hierbij een vast bestanddeel. De gemeente geeft hiertoe de opdracht aan de GGD. De kosten hiervoor liggen bij de gemeente.

De GGD analyseert / beoordeelt dan de meetgegevens die door de provincie Gelderland zijn uitgevoerd. Deze analyse en rapportage neemt ca. 8 weken in beslag, of langer afhankelijk van de beschikbaarheid van de ter zake deskundige van de GGD. De GGD heeft haar medewerking toegezegd als adviseur wanneer het bouwtraject gaat lopen.

i.o van mevr Lizzy Plascheck, Gijs Langeslag Ceciel Wolfkamp’

Dan is er, in vervolg op wat in ‘Aangetekend’ van zondag 30 juni stond, vandaag een nieuw bericht van Ramon De Jonghe verschenen, over ‘Federatie Steinerscholen wil via juridische weg Steinerscholen.com bemachtigen’:

‘De Federatie van Rudolf Steinerscholen in Vlaanderen vzw heeft topadvocaat Flip Petillion in de arm genomen om de domeinnaam Steinerscholen.com in bezit te krijgen. Een informatieve website van maatschappelijk nut dreigt zo uit de lucht te worden gehaald.

Geen financiële draagkracht

Hoewel de domeinnaam Steinerscholen.com in 2008 op legitieme wijze is geregistreerd, is het juridisch mogelijk dat de Federatie van Steinerscholen die opeist. Daarvoor heeft de Federatie op 5 juni j.l. een spoedprocedure opgestart om via het Benelux merkenrecht de naam “steinerscholen” te deponeren. Als een merknaam gedeponeerd is, mogen derden die niet gebruiken zonder toelating van de merkhouder. Op 26 juni, amper drie weken na het registreren van het merk “steinerscholen”, viel op het adres van Steinerscholen.com een aangetekende brief van de advocaat van de Federatie in de bus. Voor Steinerscholen.com betekent dit meer dan waarschijnlijk het einde van haar bestaan, omdat de geraamde kosten voor de procedures om hier tegenin te gaan – tussen de 2000 en 6000 euro – te hoog zijn.

Maatschappelijk nut

Steinerscholen.com is de voorbije 5 jaar een begrip geworden in het debat over steinerpedagogie en antroposofie. Op de website werden meer dan 200 artikels gepubliceerd, waarop meer dan 2500 reacties kwamen. Zowel overheid, academici als media maken dankbaar gebruik van de informatie die op Steinerscholen.com verschijnt. In navolging van de online artikels is in 2009 het boek “Focus op de steinerschool” gepubliceerd, dat niet alleen als gedrukt exemplaar is verschenen, maar ook via de website www.antroposofia.be gratis ter beschikking wordt gesteld. Als klokkenluidersite heeft Steinerscholen.com een maatschappelijke functie, die door de actie van de koepel van steinerscholen in het gedrang komt. Tal van slachtoffers van de antroposofische beweging hebben via Steinerscholen.com erkenning en hulp gekregen. In het boek “Focus op de steinerschool” getuigt een oud-leerling dat de teksten op de website een uitstekende rol hebben vervuld in het verwerken van de schade die hij in het antroposofisch milieu heeft opgelopen.

Inhoud blijft overeind

Een bron vanuit de steinerschoolbeweging liet eerder al weten dat de Federatie van Steinerscholen al geruime tijd naar juridische middelen aan het zoeken was om stappen te ondernemen om de kritiek op de steinerscholen te pareren, maar dat dit niet evident was. Dat de Federatie nooit stappen heeft ondernomen om te klagen over de inhoud van Steinerscholen.com en ze nu slechts over de vormgeving wil gaan procederen, is geen direct bewijs voor het waarheidsgehalte van de op Steinerscholen.com verschenen artikels, maar wel een indicatie dat op die artikels juridisch weinig valt af te dingen. In de contacten die de Federatie van Steinerscholen de voorbije jaren had met Steinerscholen.com heeft ze overigens geen enkele opmerking over de website gemaakt en zelfs meermaals gebruik gemaakt van het bijhorende e-mailadres focus@steinerscholen.com.

Crowdfunding

Voor Steinerscholen.com bestaat nog een kleine kans om online te blijven. Daarvoor wordt financiële steun gevraagd aan bezoekers en sympathisanten van de website. Als genoeg particulieren een klein bedrag investeren, kunnen deze kleine investeringen bij elkaar het volledige – of tenminste een groot deel – van de vereiste kosten om de rechten van de website te vrijwaren, dekken. Voor kleine, niet kapitaalkrachtige initiatieven van maatschappelijk belang, is crowdfunding vaak de reddingsboei die hen helpt het hoofd boven water te houden.

Bijdragen kunnen worden overgemaakt op Belfius rekeningnr. BE24 063449575938 met vermelding van “procedure Steinerscholen.com”.
Meer lezen over de aanpak van critici door antroposofen? Lees dan Antroposofische monitor.
Bijlage: brief van advocaat Federatie van Steinerscholen in Vlaanderen’

Gisteren berichtte de ‘BBC News’ over ‘Exeter Steiner school gets ex-university site’:

‘One of Devon’s first new free schools has been given the go-ahead to open at a former university hall of residence.

The Steiner Academy Exeter is expected to open at Thomas Hall on Cowley Road in 2015. It is one of five free schools planned in Devon after the coalition government offered people the chance to open their own state-funded schools. Steiner schools offer an alternative to mainstream education and teach children through play and creative activities.

“Big breakthrough”

The Exeter academy has been given approval for a permanent site at Thomas Hall by the Education Funding Agency. The amount of funding for the site has not yet been revealed. The academy is due to open in temporary buildings in Gloucester Road, Exwick, in September and stay there while planning permission is sought. Organiser Jenny Salmon said: “It’s a big breakthrough for us, it’s been a long process to get the site confirmed.” The total number of pupils is expected to rise from 136 in September to 624 – aged four to 16 – in 2021.

Four other Devon free schools, Route 39 in Higher Clovelly, the Marine Academy in Plymouth, Sparkwell Primary near Plymouth and Plymouth School of Creative Arts, will also open in September. Alan Swindell, principal designate of the Exeter academy, said: “We are delighted to have this opportunity to breathe new life into this beautiful building and site. It will be a wonderful environment for children, with tremendous scope for us to develop those aspects of our curriculum that really come alive in the great outdoors.”

Free schools have been criticised by some teachers as unnecessary and taking resources away from other state schools. The government says each school is set up in direct response to demand from local people for a different or better school that will meet the needs of pupils in the community and help raise standards.

Related Stories
Michael Gove backs Route 39 school
28 June 2013, Devon
Parents hope for Steiner school
03 February 2012, Devon
Approval for Steiner free school
11 October 2011, Somerset
Steiner school’s Free School bid
29 October 2010, Lancashire
Steiner school’s academy bid
23 January 2007, Education

Related Internet links
Steiner Academy Exeter
Department for Education’

Op woensdag 3 juli kwam weekblad ‹Das Goetheanum› op zijn Facebookpagina nog met dit grappige bericht over ‘Erleuchtungsingenieure’:

‘Meditation ist der neue Trend in Silicon Valley. Dabei geht es nicht nur um inneren Frieden – es geht um Vorwärtskommen. Ob Google, Facebook oder Twitter, alle setzen auf innere Schulung. Dabei werden buddhistische Praktiken mit Erkenntnissen der Neurologie verbunden. Viele Gründer der Computerkultur sind der Hippiebewegung entwachsen. Steve Jobs, Gründer von Apple, verbrachte Monate mit der Suche nach einem Guru in Indien und ließ sich von einem Zenpriester trauen. – Studien zeigen, dass regelmäßiges Meditieren das Gehirn neu vernetzt, emotionale Selbstbeherrschung und das Gedächtnis verbessert. Die ‹Wisdom 2.0 Konferenz – Weise leben im digitalen Zeitalter› in San Francisco versammelte dieses Jahr über 2000 Menschen, darunter auch die CEOs vieler führender Unternehmen. Vor drei Jahren waren es noch ein paar Hundert. cc 

In Silicon Valley, Meditation Is No Fad. It Could Make Your Career | Wired Business | Wired.com’

De dag erna had de ‘Inmedia+ // Bewegungsmelder-Kolumne von Ramon Brüll’ als zijn wekelijkse bijdrage ‘Von der Überwindung des Konkurrenzdenkens’, over een opmerkelijk feit dat de afgelopen twee berichten hier ook al ter sprake kwam:

‘Istanbul. Hier soll einmal nicht von den Demonstrationen auf dem Taksim-Platz die Rede sein, sondern vom Großen Basar mit seinen vielen Gassen und von den Straßen in dessen unmittelbaren Umgebung. Hier eine Gasse mit Süßwaren, Stand neben Stand, dort eine Straße, in der ausschließlich Brautkleider feilgeboten werden, am Platz gegenüber ein Haushaltwarengeschäft neben dem anderen. Die Konkurrenten suchen gegenseitige Nähe. Etwas ungewöhnlich ist das in der orientalischen Extremform für uns schon. Und doch: Shoppen nicht hierzulande die meisten Menschen auch am liebsten dort, wo es gleich mehrere Schuh-, und Lederwarengeschäfte in unmittelbarer Nähe gibt? (Eine Betrachtung über vermeintliche oder nachgewiesene Unterscheide zwischen weiblichem und männlichem Einkaufsverhalten lasse ich an dieser Stelle mal aus...)

Konkurrenz belebt das Geschäft, sagt man. Und macht Angst, spürt man. Wie reagiert zum Beispiel der Inhaber eines Naturkostladens, wenn vis-à-vis ein Biosupermarkt eröffnet werden soll? Wie eine Buchhandlung, wenn ein Internethandel an der Litfaßsäule vor seiner Ladentür Werbung für dessen Buchversand macht? Wie ein (Geistes-)Wissenschaftler, wenn ein anderer Autor ausgerechnet zu seinem Lieblingsthema aufsehenerregende Forschungsergebnisse veröffentlicht? – Die natürliche Reaktion dürfte in der Regel mit dem Ausruf des tierischen “Mist” oder dem unanständigen menschlichen Äquivalent desselben gekennzeichnet sein.

So etwa muss es dem frischgebackenen Leiter des Rudolf Steiner Archivs, David Marc Hoffmann, ergangen sein, als er von dem Vorhaben des angesehenen wissenschaftlichen frommann-holzboog Verlages erfuhr, eine sogenannte historisch-kritische Steiner-Ausgabe aufzulegen. Geplant hat dieser die Herausgabe eines kommentierten Textvergleichs der verschiedenen, noch zu Lebzeiten Steiners erschienenen Werke. Es sind zunächst acht Bände von Steiners Philosophie der Freiheit bis hin zu Das Christentum als mystische Tatsache in Arbeit. Ein erster Band soll bereits im Herbst dieses Jahres erscheinen. Was also macht Hoffmann? Folgt er seiner mutmaßlichen Erstreaktion, verdammt und verflucht den Herausgeber Christian Clement, der ausgerechnet an einer Mormonen-Universität in USA tätig ist, zieht alle Register juristischer und publizistischer Art, gegen das von Seiten der Rudolf Steiner Nachlassverwaltung nicht autorisierte Projekt vorzugehen? Mitnichten! Hoffmann sucht den Kontakt zu Clement, bekommt das Manuskript zu lesen, stellt fest, dass es sich um eine saubere, akribisch durchgeführte wissenschaftliche Arbeit handelt, deren Erscheinen längst fällig gewesen wäre, und freut sich, dass diese auch ohne Zutun seines eigenen Vereins zustande gekommen ist. Es geht um die akademische Rezeption Steiners, nicht um dessen Vereinnahmung durch den eigenen Club! Für diese Aufgabe ist der frommann-holzboog Verlag, der bereits historisch-kritische Ausgaben zu Fichte, Hegel, Schelling, Platon und viele anderen Philosophen herausgebracht hat, prädestiniert. Steiner im philosophischen Wissenschaftsverlag! Hoffmann lässt es bei seiner Freude nicht bewenden. Er geht einen Schritt weiter, greift nochmals zum Telefon, berät sich mit dem Stuttgarter Kollegen Eckhart Holzboog und beide schlagen vor, anders als ursprünglich vorgesehen, die kritische Ausgabe gemeinsam herauszugeben im frommann-holzboog- und im Rudolf Steiner Verlag, dessen Leiter Jonathan Stauffer nicht lange überzeugt werden muss. Das ist nicht nur eine kleine Sensation. Die Kompetenz der beiden Verlage und deren Zusammenarbeit dürfte die Tür zur Akzeptanz Steiners als Philosoph auch in der akademischen Welt weit öffnen. Und ganz nebenbei auch wirtschaftlich eine Win-Win-Situation abgeben. Glückwunsch und Hut ab!

Die Nachricht der gemeinsamen Herausgabe wurde erstmals während der großen Tagung der Anthroposophischen Gesellschaft in Deutschland, letztes Wochenende in Berlin, bekannt. Dort gab es eine weitere Überraschung. Nach Ablauf der großen Eurythmieaufführung am Samstagabend wurden am Ausgang der Philharmonie hübsche Papiertüten an die Teilnehmer verteilt. Populäre grün-gelbe Tütchen der Weleda, noch etwas edlere weiß-goldene aus dem Hause Wala. Der identische Inhalt: Eine Tube Sanddorn-Handcreme Marke Weleda, eine Tube Gesichtscreme Quitte von Dr. Hauschka (Wala) und eine Flasche Waschmittel aus Bio-Pflanzenölseife von Sonett. Also die besten, hochwertigen Qualitätsprodukte von drei Unternehmen mit anthroposophischem Hintergrund gemeinsam überreicht. Wie kleinkariert hätte es ausgesehen, wenn dort zwei oder drei Konkurrenten mit ihren Tüten und Pröbchen marktschreierisch um die Aufmerksamkeit des Publikums gebuhlt hätten? Zusammenarbeit statt Konkurrenz, das überzeugt auch hier!’

Tot slot nog een paar berichten uit de landbouw- en voedingshoek. Woensdag 3 juli in ‘Citaat’ meldde ik de andere kant van dit bericht dat op dezelfde dag ook bij Bionext verscheen, ‘Bionext blij met inzet staatssecretaris Dijksma voor meer biologisch onderzoek’:

‘Staatssecretaris Dijksma van Economische Zaken heeft vandaag een brief naar de Tweede Kamer gestuurd waarin ze meldt hoe ze uitvoering gaat geven aan het amendement 33400 XIII 67 van SP-Kamerlid van Gerven. Het amendement vraagt 5 mln euro per jaar voor vraaggestuurd biologisch onderzoek. Bionext heeft met het ministerie meegedacht over de invulling van het amendement. Een goede aansluiting bij de topsectoren is daarbij hoofdzaak. “Ik verwacht dat biologische bedrijven met de gekozen werkwijze betere toegang krijgen tot het topsectorenonderzoek en onderzoekers actief inspelen op de vragen vanuit het biologische bedrijfsleven”, aldus Bavo van den Idsert, directeur Bionext. “Bedrijven financieren 40 tot 50 % van het onderzoek in de topsectoren, waardoor ze zeer betrokken zijn bij het onderzoek”.

Staatssecretaris Dijksma: “Ik ben zeer verheugd dat we met Bionext als vertegenwoordiger van de sector, een meerjarige invulling hebben kunnen geven aan het amendement van Van Gerven. De biologische sector neemt zelf haar verantwoordelijkheid voor het participeren in de topsectoren en het voldoen aan belangrijke criteria zoals cofinanciering en kwaliteit”.

In 2013 is er naast het lopende biologische onderzoek 600.000 euro beschikbaar gesteld door de staatssecretaris om de sector te ondersteunen bij de aansluiting bij de topsectoren. In 2014 is daar 300.000 euro extra voor beschikbaar. Vanaf 2014 gaat de biologische sector op basis van vragen uit de sector onderzoeksvoorstellen indienen in het topsectorenonderzoek. Het bedrijfsleven financiert mee, afhankelijk van de topsector is dat 40 of 50 %. De voorbereidingen voor 2014 zijn in volle gang. Bionext heeft samen met Wageningen UR en Louis Bolk Instituut de vragen vanuit de sector al geïnventariseerd en de eerste concept-voorstellen worden op 28 juni as aan de biologische bedrijven gepresenteerd.

Dijksma heeft verder innovatiecentrum Syntens opdracht gegeven het biologische bedrijfsleven actief te ondersteunen bij de aansluiting bij de topsectoren.’

Gisteren berichtte Bionext ‘Onderzoek Friends of the Earth: 44% proefpersonen heeft glyfosaat in urine’:

‘Eén van de voordelen van biologische land- en tuinbouw is dat er geen chemisch-synthetische bestrijdingsmiddelen worden gebruikt. Dat dergelijke middelen alom aanwezig zijn in het milieu, blijkt uit het volgende onderzoek van Milieudefensie en Friends of the Earth Europe. Lees en huiver.

Europeanen krijgen zonder het te weten het gif glyfosaat binnen

Brussel/Amsterdam, 13 juni 2013 – Uit onderzoek van Milieudefensie en Friends of the Earth Europe in achttien Europese landen blijkt dat mensen het gif glyfosaat in hun lichaam hebben. Bij vijf van de acht Nederlandse proefpersonen zijn resten van het onkruidbestrijdingsmiddel glyfosaat in de urine gevonden. Van alle Europese deelnemers is vierenveertig procent positief getest op de aanwezigheid van glyfosaat, ook wel bekend onder de merknaam Roundup. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) test niet op de aanwezigheid van dit gif op groente en fruit. Milieudefensie pleit voor meer onderzoek en meer controle op dit veelgebruikte middel. In totaal zijn er 182 urinemonsters onderzocht.’

Een tweede bericht gisteren was ‘Monsanto krijgt patent op klassiek veredelde broccoli’:

‘Het Europees Patent Bureau (EPO) heeft opnieuw een aanvraag goedgekeurd voor een patent op een klassiek veredeld gewas. Dit keer gaat het om broccoliplanten, -zaden en de “afgesneden broccoli hoofden”. Zowel het Europees Parlement als het Duitse Parlement hebben zich zeer kritisch getoond over het verstrekken van dergelijke patenten. Bionext maakt zich – net als veel burgers – grote zorgen en wil dat deze patentering zo snel mogelijk een halt wordt toegeroepen. Hieronder ziet u een fragment uit het persbericht van de internationale coalitie No Patents On Seeds, waar Bionext bij is aangesloten:

Monsanto granted “patent on severed broccoli”
European Patent Office once again grants a patent on plant breeding

Munich 12.6.2013

Today the European Patent Office (EPO) in Munich granted a patent on conventional breeding. Seminis, a company owned by Monsanto, received the patent (EP 1597965) on broccoli derived from conventional breeding. The plants, which are supposed to make harvesting easier, are derived from conventional cross-breeding and selection. The patent covers the plants, the seeds and the “severed broccoli head”. It additionally covers a “plurality of broccoli plants ... grown in a field of broccoli.” The European Parliament as well as the German Parliament have both been highly critical of such patents. Just recently, two millions of signatures were collected in a petition calling for a prohibition of patents on conventional breeding. No Patents on Seeds! is initiating an opposition against this latest Monsanto patent. Lees verder

Hart voor Biodiversiteit

Helaas komt het de laatste tijd vaker voor dat octrooi/patent wordt verleend op eigenschappen van klassiek veredelde planten. Zo werd op 8 mei nog een octrooi verleend aan Syngenta voor een klassiek veredelde rode peper met insectenresistentie (zie dit persbericht van Bionext). Bionext wil dat de politiek snel in actie komt en de mazen in de wet dicht zodat dit soort octrooien niet meer verleend kunnen worden.

Om meer maatschappelijke steun te krijgen voor een verbod op octrooi op planten en dieren en zo de politieke druk op te voeren, voert Bionext de campagne “Hart voor biodiversiteit, geen octrooi op leven”. Op www.bionext.nl/hartvoorbiodiversiteit staat hoe u dit initiatief kunt ondersteunen. Volgens Bionext beperken octrooien op planten en dieren de innovatie in de veredeling en daarmee de diversiteit aan rassen voor onze voedselproductie. Dat leidt tot minder keuze voor veredelaars, boeren en consumenten en brengt de voedselzekerheid en biodiversiteit in gevaar.’

Als echt laatste dan van de website van het Louis Bolk Instituut dit bericht ‘Nieuw voedingsconcept onderzocht’:

‘Voorlopige conclusie over het effect van streekgebonden biologische voeding: minder risico op ondervoeding.

In de periode 2011-2012 is een nieuw voedingsconcept geïntroduceerd bij Woonzorgcentrum Insula Dei Huize Kohlmann (Arnhem), waarin streekgebonden, biologische voeding en aandacht voor ambiance centraal stonden. Onderzoekers van het Louis Bolk Instituut hebben de effecten van deze voeding onderzocht en gemeten of er veranderingen opgetreden zijn in de gezondheid, ondervoeding, smaakbeleving en tevredenheid van de bewoners.

De voorlopige conclusie is dat het risico op ondervoeding bij ouderen afgenomen is sinds de introductie van het nieuwe concept. Verder zijn de maaltijdbeleving, smaak en tevredenheid over de maaltijd verbeterd bij de deelnemers. Daarnaast werden er minder lichamelijke klachten gerapporteerd direct na de maaltijd. De metingen zijn drie maal bij de deelnemers verricht in de periode juli 2011- augustus 2012. De opzet van het onderzoek en de voorlopige resultaten staan beschreven in de samenvatting.

De definitieve conclusies en het wetenschappelijke artikel dat voorbereid wordt, zullen eind 2013 via onze website beschikbaar zijn.’