Nobelprijs

De wandeling die op 5 mei 2012 begon in ‘Kalenberg’ is bijna ten einde. We zijn intussen in Ossenzijl beland, via het pad langs de Kalenberg-Noord, later overgaand in de Oudeweg en helemaal op het eind in de Motorkade. En nu staan we op de brug in Ossenzijl.

Dacht ik vandaag verder te gaan met berichten over landbouw, na gisteren in ‘Oeroud’ vooral met pedagogie bezig te zijn geweest, is er intussen toch weer meer nieuws op dit gebied bijgekomen, dat ik daar eerst nog naar zal terugkeren. En dan had ik nog niet eens vermeld dat het gisteren de ‘dag van de leraar’ was... Niet dat dit aan de vrijescholen voorbij was gegaan, maar ik ben het in het nieuws eigenlijk niet tegengekomen. Wat wel? Op de Facebookpagina van Stichting Vrijescholen Athena werd in de namiddag het ‘Vertrek Geert Looyschelder als bestuurder van Stichting Vrijescholen Athena’ bekendgemaakt:

‘Geert Looyschelder zal per 1 november aanstaande Stichting Vrijescholen Athena gaan verlaten. De afgelopen vierenhalf jaar was hij werkzaam als bestuurder van deze stichting, waartoe 14 vrijescholen uit Noord- en Oost-Nederland behoren.

In de acht jaren daarvoor was Geert Looyschelder ook in andere functies binnen de vrijeschoolwereld actief, onder andere als directeur van de Geert Groote School (locatie Hygiëaplein) te Amsterdam, in verschillende taken binnen de Vereniging voor Vrijescholen en als columnist voor het tijdschrift de Seizoener. Na ruim twaalf jaar vrijescholen treedt hij per 1 november in dienst als directeur-bestuurder van het openbaar onderwijs in Hilversum.

Leo Mink, voorzitter van de Raad van Toezicht van Athena, noemt het vertrek van de bestuurder “een fors verlies voor onze stichting; we raken een deskundige en betrokken bestuurder kwijt. Onze stichting staat er in vele opzichten beter voor dan vierenhalf jaar geleden en dat is voor een zeer groot deel aan te merken als zijn verdienste.”

De taken van Geert Looyschelder zullen binnen de Stichting Vrijescholen Athena vanaf 1 november tijdelijk door een interim-bestuurder worden overgenomen. De Raad van Toezicht verwacht per 1 februari 2014 een nieuwe bestuurder te kunnen aanstellen. In dat kader is de Raad van Toezicht van Athena in samenspraak met de stafmedewerkers, directeuren en GMR van Athena reeds begonnen aan een wervings- en selectietraject.’

Het is blijkbaar heel plotseling, gezien het feit dat men nog een maand of vier denkt nodig te hebben voor het vinden van een nieuwe bestuurder. Dan was dit vast niet de bedoeling. En wat ons betreft ben ik bang dat we met het vertrek van Geert Looyschelder ook verstoken zullen zijn van die snelle en accurate berichtgeving, die we steeds vanuit deze koepelorganisatie tegemoet mochten zien. Ander opmerkelijk nieuws vandaag kwam uit Göttingen in Duitsland. Christina Sticht van het Duitse persbureau ‘dpa’ schreef op de website van ‘News4teachers. Das Bildungsmagazin’ (in Nederland ben ik het met deze informatie nog niet tegengekomen, wel als het gebruikelijke nieuws, zie bijvoorbeeld ‘Nobelprijs: onderzoek celtransport’ bij de NOS gisteren) dit artikel ‘Vom Waldorfschüler zum Hirnforscher: Thomas Südhof erhält Nobelpreis’:

‘Ein ehemaliger Waldorfschüler wird mit dem renommiertesten Wissenschaftspreis der Welt ausgezeichnet: Der gebürtige Göttinger Thomas Südhof erforscht seit Jahrzehnten die Signalübertragung im Nervensystem.

Er ist nicht zu Hause geblieben und hat auf den Anruf aus Stockholm gewartet. Dass er den Medizin-Nobelpreis erhält, erfuhr der Neurowissenschaftler Thomas Südhof (57) auf dem Weg zu einem Zellbiologie-Kongress in Andalusien. «Wir sind alle außer uns», sagt Nils Brose, Direktor am Max-Planck-Institut für experimentelle Medizin, der mit Südhof in Dallas und Göttingen zusammengearbeitet hat.

In Fachkreisen galt der vielfach ausgezeichnete Biochemiker und Neurobiologe schon länger als Aspirant für den wichtigsten Wissenschaftspreis weltweit. Südhof habe als erster erkannt, welche methodischen Ansätze nötig sind, um die Synapsen zu verstehen, sagt Brose. In seinem Labor an der renommierten Stanford Universität in Kalifornien erforscht der gebürtige Niedersachse unter anderem die molekularen Grundlagen von Krankheiten wie Alzheimer oder Autismus.

Südhof wuchs in Göttingen und Hannover auf, in Hannover machte er an der Waldorfschule 1975 Abitur. Er habe sich als Schüler für sehr viele Fächer interessiert, mit Ausnahme von Sport, beschreibt der Spitzenforscher in einer kurzen Autobiografie, die 2010 anlässlich der Verleihung des norwegischen Kavli-Preises veröffentlicht wurde. Der Sohn zweier Ärzte studierte in Göttingen Medizin und forschte für seine Doktorarbeit am Max-Planck-Institut für physikalische Chemie. Bereits 1983 zog er in die USA und arbeitete in Texas im Labor von Michael Brown and Joseph Goldstein, die 1985 den Nobelpreis bekamen.

Von 1995 bis 1998 kehrte der Wissenschaftler in seine Heimat zurück und baute am Göttinger Max-Planck-Institut für experimentelle Medizin ein Labor auf. Sein Lebensmittelpunkt blieb aber Amerika. Nach Meinungsverschiedenheiten mit der neuen Führung der Max-Planck-Gesellschaft sah Südhof seine berufliche Zukunft dann doch wieder in den USA, wie er 2010 schrieb. Die wissenschaftlichen Bande zu den Göttinger Kollegen habe er aber nie verloren, erklärten die niedersächsischen Forschungsinstitute am Montag.

Südhof begann als Biochemiker, er ist Zellbiologe, Genforscher, Physiologe und Hirnforscher. Nils Brose ist schon lange von der akribischen Arbeitsweise des Medizin-Nobelpreisträgers beeindruckt. So kenne der 57-Jährige beispielsweise die Projekte der Doktoranden in seinem Labor in- und auswendig. «Er hat ein außerordentliches Gedächtnis. Das habe ich sonst noch nirgendwo gesehen.»

Die traditionsreiche Studentenstadt in Südniedersachsen bietet offenbar einen guten Nährboden für künftige Spitzenforscher. Thomas Südhof ist nach Hochschulangaben der 45. Nobelpreisträger, dessen wissenschaftliche Laufbahn mit der Universität Göttingen verknüpft ist.’

Weer terug naar Nederland. Nee, eerst naar België. Daar hebben we ‘30 Jaar Steinerschool De Wingerd te Mariaburg’, gisteren verschenen op de website van ‘De Polder. Nieuws uit Polder en Kempen’ en blijkbaar geschreven door ‘RJ’ (dat is nog net geen RG: Hergé):

‘Verscholen tussen het Mariaburgse groen bevindt zich reeds 30 jaar Steinerschool De Wingerd. Steinerschool, achter dit begrip schuilt een alternatieve onderwijsvorm, basisonderwijs, dat ook wordt gegeven in Lier, Antwerpen, Gent, Aalst, Brugge, om er maar enkele te noemen. De vestiging De Wingerd in Mariaburg pakte op 4 en 5 oktober feestelijk uit. De 190 leerlingen en hun 20-tal leraars met schoolhoofd Johannes Barkmeyer lieten niets onverlet om hun Steinerschool extra in de verf te zetten. In de goedgevulde feestzaal verwelkomde een heus groot blokfluit-ensemble van leerlingen het geachte publiek met een “Vivaldi-achtige” ouverture. De entree van de kleuters en ook een heus kinderkoor, het lerarenkorps dat zang en toneelkwaliteit toonde. Een fameuze bedeling van omgerekend 300 lekkere “toetjes” en een fiere schoolleider Barkmeyer die zeer gelukkig klonk... Met zijn allen beleefden ze de historiek van 30 feestelijke Winderd-schooljaren. Een amusant kort blijspel daaromtrent lokte bijval bij groot en klein. De kinderen genoten, alle ouders evenzeer. Zeg maar: een kinderlijke academische zitting, waar volwassenen een voorbeeld aan kunnen nemen...!

De taart met 300 lekkere gebakjes werd feestelijk ontstoken: er zat vuurwerk in, de smaak was voortreffelijk.

Maar eerst. Naar buiten voor de Steiner-ballonnen-vlucht. Toen die kleurrijke dingetjes in de ijle Mariaburgse lucht hun weg zochten naar hopelijk verre oorden... kon de schoolpret niet op: Happy Birthday, De Wingerd. Edoch: 8 vroegtijdig geloste ballonnetjes daar werd een mouw aangepast: 8 nieuwe werden opgeblazen. Dat enkele exemplaren in appel en perenboom verzeilden, ach wat zou het: keurballons tussen keurfruit. Zaterdagavond was er een reünie en Wingerdfuif en werden souvenirs van toen nostalgisch opgehaald.

weetje uit historische tijd

In juni 1983 werd Steinerbezieler Luc Cielen ontboden op het groot bureau van Mr Jacques De Baeck, directeur van de Bank van Ste-Mariaburg en de Verzekeringsmaatschappij Antverpia.

De Baeck was een zeer bedrijvig man, hij was ook voorzitter van het schoolbestuur van de Steinerschool in Antwerpen. Zei de bankdirecteur: “dat je hier, vlak tegenover mijn deur, Boskapellei, 50, een nieuwe school wil beginnen, daartegen heb ik geen bezwaar... Maar maak er geen Steinerschool van...!” De Baeck vreesde immers dat Antwerpen klanten zou verliezen aan Mariaburg.

De Baeck vergiste zich zelden, maar hier, meneer directeur, liet U toch een ferm steekje vallen. Ach... na al die tijd, het zij U vergeven, bij deze! erjee.

inlichtingen: de.wingerd@skynet.be Zwemdoklei 3 2930 Mariaburg-Brasschaat tel. 03.665 41 90’

In Nederland waren er ondertussen ‘Stoute jongens’ volgens de website van Uitgeverij Nearchus vandaag:

‘Leuk, schrijvers met een goede pen én een onbevangen blik. Wendy Schouten, auteur van Bevallen op eigen kracht, publiceerde weer in het NRC, nu over “stoute jongens”.

Het onderwijs onderdrukt en kleineert jongens door hun spierkracht, agressie en moed te negeren en onderdrukken. Frustrerend, zowel voor de jongens in kwestie als voor de docenten. Jongens zijn niet stout maar stoutmoedig. Het onderwijs kan nog wat leren van het voetbal. Lees hier het hele artikel’

Wendy Schouten had ik hier op 20 juli nog in ‘Ananassen’ en op 6 augustus in ‘Observaties’. De link leidt ons niet naar NRC Handelsblad, maar naar haar weblog ‘Eigen kracht’, waarop zij vandaag ‘Alleen een man in de klas kon mijn zoon kalmeren (NRC 06-10-2013)’ plaatste en dat zo begint:

‘Het onderwijs onderdrukt en kleineert jongens door hun spierkracht, agressie en moed te negeren en onderdrukken. Frustrerend, zowel voor de jongens in kwestie als voor de docenten. Jongens zijn niet stout maar stoutmoedig. Het onderwijs kan nog wat leren van het voetbal.

Als peuter sloeg mijn zoon hinderlijke leeftijdsgenoten genadeloos tegen de vlakte. Hem een “sorry” ontfutselen bleek onmogelijk. Een klap was voor hem een prima middel om je territorium af te bakenen. “Kijk eens wat je gedaan hebt, dat kindje huilt en heeft heel erg pijn” begon een juf meestal hoopvol. Maar voor tranen of emotionele pressie was hij ongevoelig. “Moet ie maar ophouden als ik het zeg”, antwoordde hij hooguit. In het gunstigste geval zei juf dan: “De volgende keer moet je mij roepen, dan kunnen we er over praten.” Maar hij keek wel uit. Hij dopte liever zijn eigen boontjes en praten was wel het laatste waar hij op zat te wachten.

Het was het begin van een schoolcarrière waarin mijn zoon negen jaar lang dagelijks de afkeuring van zijn onderwijzeressen over zich afriep. Hij was niet het dociele kind dat zij graag zagen maar een speels beweeglijk dier niet van zins zich te laten kooien in een klaslokaal of vrouwen te volgen die “verdrietig” werden als hij een in hun ogen minder geslaagd grapje maakte. Pogingen hem te socialiseren langs de weg van het empathisch gesprek mislukten keer op keer. Dit alles bezorgde hem dagelijks strafregels en kruisjes op het bord en mij een wekelijkse gang naar de juf. Wat was er met hem aan de hand? Hij gedroeg zich asociaal, onaangepast. Ik begreep het niet. Mijn oudste zoon was met dezelfde opvoeding een modelleerling.

Zo kritisch als mijn zoon op school beschouwd werd, zo bejubeld werd hij op het voetbalveld. Zijn negatieve karaktertrekken (hyperactief, asociaal, koppig, eigenwijs, weinig empathisch en onbereikbaar) werden door trainers, ouders en medespelers in een positief daglicht gesteld (dynamisch, onafhankelijk, wilskrachtig, onnavolgbaar, koelbloedig en onverstoorbaar). Mijn zoons zwakke kanten op school bleken zijn sterke kanten in het voetbal. Langs de lijn zag ik helemaal geen onwillig afgesloten kind maar een open jongen die zich afstemde op zijn medespelers en elke opmerking van zijn trainer registreerde. Ik zag iemand die niet per se zelf hoefde te scoren maar grenzen wilde verleggen en het groepsbelang wilde dienen. En ik zag iemand die zijn emotie goed kon uitschakelen waardoor hij de bal kalm en berekenend in de kruising schoot als dat nodig was.’

Dit is nog maar de helft van haar artikel, de rest kunt u op haar weblog lezen. Het vormde misschien wel een reactie op een op 4 oktober op de website van NRC Handelsblad geplaatst opinieartikel van Paulien Derwort, ‘Vrouwen willen echte man, geen knaap met V-hals’. Het thema leeft al langer, en dan vooral in het kader van de feminisering van het onderwijs. Op 28 februari besprak Chantal Caes op de website van ‘Welingelichte kringen’ een boek met een tegendraadse visie op ‘Feminisering van het onderwijs nadelig voor jongens. En meer van dat soort flauwekul’:

‘Pedro De Bruyckere – pedagoog, docent en onderzoeker aan de Arteveldehogeschool in Gent – heeft samen met Casper Hulshof – psycholoog en docent onderwijskunde aan de Universiteit Utrecht – een boek geschreven dat de nodige mythes over het onderwijs, leren, technologie in de klas en het functioneren van onze hersenen ontkracht: “Jongens zijn slimmer dan meisjes” (niet dus).

Het onderwijs staat bol van de theorieën, visies, methodes en hulpmiddelen, maar vaak is de juistheid of het nut ervan niet wetenschappelijk onderbouwd. Erger nog: van een aantal theorieën en opvattingen is bewezen dat ze niet kloppen, maar ze vormen wel de basis voor beleid en praktijk. In het boek worden 36 van deze mythes weerlegd, zoals:

– mensen hebben verschillende leerstijlen
– leren door zelf te ontdekken is beter dan uitleg krijgen
– 93% van onze communicatie is non-verbaal
– baby’s worden slimmer van klassieke muziek
– van games leer je niets behalve geweld

Neem nu het vermeende schadelijke effect van de “feminisering van het onderwijs” voor jongens. Het is een feit dat er veel meer vrouwen werkzaam zijn in het onderwijs, vooral op de basisschool (80-85%). Tegelijkertijd doen jongens het minder goed op school. De verleiding is groot om een verband te leggen tussen deze 2 fenomenen en dat is ook niet nieuw (150 jaar geleden werd al hetzelfde beweerd). Uit onderzoek blijkt echter dat noch het geslacht van de leerkracht, noch dat van de directie van invloed is op de cognitieve prestaties van leerlingen. Een overwegend vrouwelijk team heeft geen negatieve invloed op de prestaties van jongens, ook niet bij vakken als wiskunde. Andersom gaan meisjes ook niet beter presteren en krijgen ze geen positiever beeld van het vak wiskunde als het wordt gegeven door een vrouw. Kortom, er is geen wetenschappelijk bewijs voor “het vrouwengevaar” voor jongens op school.

Jongens zijn slimmer dan meisjes
En andere mythes over onderwijs en leren
Pedro De Bruyckere, Casper Hulshof
€ 19,99
Van Duuren Psychologie/Lannoo Campus
ISBN 9789081516372’

Gisteren in ‘Oeroud’ haalde ik een opinieartikel van Sieneke Goorhuis-Brouwer in Trouw aan, ‘Kleuters worden dommer van de iPad’. Intussen is daarop ook alweer een reactie verschenen, ‘Te veel paniek over kleuters met iPads’ van Casper Hulshof, ‘docent onderwijskunde Universiteit Utrecht. Co-auteur van het boek “Jongens zijn slimmer dan meisjes en andere mythes over leren en onderwijs”’:

‘De iPad in het klaslokaal maakt kleuters echt niet dommer, reageert onderwijskundige Casper Hulshof. – Al ruim honderd jaar probeert de pedagogiek haar normatieve jas af te schudden. Dat dat niet altijd lukt, blijkt uit de moralistische bezwaren die nu klinken tegen de iPad in het onderwijs.’

Maar dit alles komt, voor zover ik weet, slechts indirect uit het vrijeschoolonderwijs voort, hoewel er veel overeenkomsten zijn. Nu is dit bij elkaar wel weer even genoeg over onderwijs, waarbij ik trouwens bewust Zutphen er even buiten heb gelaten. Ook daar zou wel wat over te berichten zijn, maar dat is complexer van aard. Als afsluiter nog even iets anders, dat toch wel raakvlakken met het voorgaande heeft. Op de website van de Iona Stichting is ‘Programma Antroposofie & Samenleving’ te vinden:

‘Het gezamenlijke veld van antroposofische organisaties heeft een grote maatschappelijke impact, veel groter dan meestal gedacht wordt. Toch is er veel te verbeteren, met name in het spanningsveld tussen de voor leerlingen, cliënten en patiënten vereiste sfeer van rustige aandacht, de budgetterings-, beheers- en verantwoordingstechnieken van de huidige tijd en de vernieuwingsnoodzaken om toekomstbetrokken te blijven.

In ons project Antroposofie en Samenleving kijken wij met leidinggevenden van antroposofische organisaties samen in dat spanningsveld en helpen wij om bruggen te slaan tussen de krachtenvelden in die organisaties. Aan de hand van het volgende PDF bestand kunt u zien welke initiatieven er in de herfst van 2013 zullen plaatsvinden: Initiatieven Antroposofie & Samenleving herfst 2013.’

Daarin vinden we het volgende onder de titel ‘Activiteiten Project Antroposofie en Samenleving, herfst 2013’:

‘1.) Presence Cirkels: 6 bijeenkomsten in de herfst/winter met een inhoudelijke en meditatieve opmaat en verdiepende intervisie rondom gekozen thema's. De Cirkels bestaan uit 5 tot 7 personen en worden begeleid.
Thema’s zijn o.m.:
– Elkaar helpen om m.b.v. Theorie U een vernieuwingstraject in gang zetten in je eigen organisatie;
– Elkaar steunen in een volgende stap in je ontwikkeling met open mind, hart en wil;
–  Samen onderzoeken hoe stilte, oefeningen en meditatie in je vergaderingen en werk verdiepend kunnen werken;
– Het creatief omgaan met het spanningsveld in je organisatie tussen regelgeving en idealen;
– Thema’s die je zelf inbrengt.

De startbijeenkomst voor alle geïnteresseerden is op 29 oktober van 16.15 tot 21.00 uur op de Reehorst in Driebergen (tegenover het station). Na kennismaken en een inhoudelijk-methodische bijdrage over de werkwijze, gebaseerd op Theorie U, starten we op deze dag met de eerste Cirkelbijeenkomsten. In de eigen Cirkel worden vervolgafspraken gepland alsmede de plaats(en) van de bijeenkomsten.
Kosten: 440 euro voor 6 bijeenkomsten van anderhalf dagdeel.
Begeleiders: Auke van der Meij en Clarine Campagne

2.) Inspiratiebijeenkomsten: grotere bijeenkomsten van een middag en avond waarbij ervaren onderzoekers, organisatie adviseurs of leidinggevenden een thema uitwerken.
’s Avonds wordt met oefeningen en gesprek dit thema gerelateerd aan je eigen werk en organisatie.

De eerste inspiratiebijeenkomst is op 5 november van 15.00 tot 21.00 uur in de Villa op de Reehorst in Driebergen.
Klaas van Egmond zal vanuit zijn ervaringen en visie op de huidige tijd met ons in gesprek gaan over de opgaven voor organisaties met een spirituele impuls. Klaas van Egmond wordt momenteel gezien als één van de maatschappelijk meest invloedrijke mensen in Nederland; mede door zijn onderzoek en visie m.b.t. het werkzaam maken van waarden en het brengen van samenhang in een uiteenvallende maatschappij (http://www.klaasvanegmond.nl).
Kosten: 60 euro inclusief maaltijd.

3.) Retraites: twee en driedaagse bijeenkomsten met overnachting in november en eind januari, gericht op werken vanuit je bron en werken aan vernieuwing.

De Retraite “Moedig werken vanuit je bron” vindt plaats van 22 november 10.00 uur tot 23 november 20.30 uur in conferentieklooster Samaya, Werkhoven. Ook op 30, 31 januari en 1 februari vindt weer een Retraite plaats.
Kosten: 215 euro voor maaltijden en verblijf en 150 euro cursuskosten.
Begeleiders: Bas Holvast en Clarine Campagne.
Het programma sturen we je op verzoek toe.

4.) Werkdag voor “ouderejaars”: Wat je aan ervaring en deskundigheid hebt opgebouwd tijdens je werkleven is niet alleen voor jezelf, maar ook voor je organisatie van belang. Veel mensen die in de laatste fase van hun werkleven zijn, hebben de vraag: hoe kan ik mijn ervaring met werk en antroposofie vruchtbaar maken voor jongere medewerkers en hoe kan ik zelf in ontwikkeling blijven?
Kan je met deze vragen zo creatief omgaan dat ze leiden tot wederzijdse inspiratie i.p.v. dat je “een roepende in de woestijn” wordt of je teveel terug trekt?

Dit willen we graag in een verdiepende bijeenkomst onderzoeken en samen met collega's wegen vinden voor het werkzaam maken wat daaruit komt. Naast een inhoudelijke verdieping van de biografische levensfase willen we door oefeningen, gesprek en meditatie de bovenstaande vragen tot vernieuwende mogelijkheden brengen.
Kosten: 80 euro inclusief maaltijden.
Data en plaats: 28 november van 10.00u tot 20.30u op de Iona Stichting in Amsterdam

5.) Leergesprekken: een reeks bijeenkomsten voor leidinggevenden en medewerkers over het met het U-proces onderzoeken en versterken van coherentie en samenwerking in de organisatie en met partners.
Begin 2014 start een heel nieuwe serie “Onderzoeks- en leergesprekken voor leidinggevenden” die wordt voorbereid samen met enkele leidinggevenden en het Edith Maryon College. Bericht daarover volgt.

6.) Scholingstraject Antroposofie: in samenwerking met meerdere instellingen wordt voor het najaar van 2014 een jaartraject voorbereid dat een gedegen verdieping biedt in de Antroposofie; zowel voor jezelf als voor je werk.
Wil je collega’s op onderstaande activiteiten opmerkzaam maken en, liefst spoedig, laten weten als je wil meedoen en meedenken?

Aanmelden via de Iona Stichting: iona@iona.nl.

Projectleider is Clarine Campagne.’