Ramon De Jonghe

Het begon allemaal afgelopen dinsdag 26 juni op het nieuwe forum van de ‘Vrijeschool Alumni’. Daar werd door een zekere ‘Berend Botje’ het ‘Topic: Antroposofie en fascisme  (gelezen 9 keer)’ gestart. ‘Antroposofie en fascisme’ is een artikel op ‘http://weblog.steinerscholen.com/’, de website van Ramon De Jonghe. Ramon is hier op ‘Antroposofie in de pers’ welbekend; tenminste, dat was hij, want de eerste jaren kwam hij heel dikwijls reageren, tegenwoordig zien we hem nauwelijks meer. Elders is hij echter des te actiever. Zo ook bij de open discussiegroep op LinkedIn van ‘Vrije School Alumni’ (niet te verwarren met het bovenstaande; dat is een voortzetting hiervan met andere middelen), die ik eerder hier bij mij enige malen heb aangehaald. Ook bij deze open discussiegroep verscheen de link met het artikel naar de website van Ramon De Jonghe, waarop er de laatste drie dagen een discussie ontspon. Die wil ik in zijn geheel hier overnemen.

Ik zal ter verduidelijking eerst zeggen dat het bij het bewuste artikel gaat om een vertaling door Ramon De Jonghe van het Duitstalig origineel van Andreas Lichte, ‘Hitler, Steiner, Mussolini – Anthroposophie und Faschismus, gestern und heute’, op 24 februari gepubliceerd bij de ‘Ruhrbarone’. Bij Ramon kreeg dit op 16 mei de titel ‘Antroposofie en fascisme. Hitler, Steiner, Mussolini – Antroposofie en fascisme, gisteren en vandaag.’ En dan nu de discussie, die afgelopen donderdag 28 juni werd geopend door Eg Sneek en waarvan de laatste bijdrage een uur geleden door Ramon De Jonghe is geplaatst. Uiterst vers dus. Het lijkt trouwens helemaal wel een eenakter voor drie personen: Eg Sneek, Ramon De Jonghe en mijn persoontje:

Eg Sneek: In het artikel gaat het over twee Italianen, Ettore Martinelli en Massimo Scalgero, die in de jaren dertig (van de 20ste eeuw) ‘aan de haal zijn gegaan’ met de ideeën van Steiner. Om dan in de kop van het artikel Antroposofie te koppelen aan fascisme vind ik wat al te snel. Ik zie in de algemene inhouden van de antroposofie en het zgn. occultisme geen fascistische tendensen. In de uitwerkingen daarvan van bovengenoemde twee Italianen is dat duidelijk wel het geval. Maar dan moet je deze twee personen veroordelen en niet de antroposofie.

In het artikel staat waarschijnlijk een fout, er staat ‘... programmatisch artikel van Scaligero uit 1914.’ Massimo Scaligero is geboren in 1906, hij was in 1914, 8 jaar oud. 

Michel Gastkemper: Beste Eg,
Daarbij blijkt bovenstaande probleem ook zeer duidelijk uit de volledige titel van het artikel: ‘Hitler, Steiner, Mussolini – Antroposofie en fascisme, gisteren en vandaag’. Je moet maar durven – zo’n rijtje namen slaat natuurlijk nergens op. Het gaat hier om een door Ramon zonder blikken of blozen vertaald artikel van Andreas Lichte; wie Lichte kent, weet dat hij geen zuivere bron is, geen zuivere bron kan zijn. Zijn artikel is dan ook vakkundig gedemonteerd door Ansgar Martins; diens weblogartikel heb ik overgenomen in http://antroposofieindepers.blogspot.nl/2012/03/scaligero.html. Er zijn dus veel betere bronnen; wie met Lichte aan komt zetten loopt een beetje achter.

Eg Sneek: Michel, mag dan de voorlopige conclusie zijn, dat Andreas Lichte geen ‘licht’ is, en Ramon met hem.
Wie artikelen schrijft met bovenstaande titels heeft als doel om het gedachtegoed van de antroposofie in een ‘verkeerd daglicht’ te plaatsen. Dus is het niet de moeite waard om het te gaan lezen. Hebben leden van deze groep behoefte aan dit soort informatie?

Michel Gastkemper: Beste Eg,
Het gaat er mij niet zozeer om dat mensen moedwillig het gedachtegoed van de antroposofie ‘in een verkeerd daglicht’ willen plaatsen, zoals jij het formuleert. Zulke mensen zijn er legio, met heel verschillende motivaties, waar je soms ook begrip voor kunt opbrengen, want je kunt gekke ervaringen met antroposofen hebben opgedaan. Maar wat hier aan de hand is, is nog van een andere orde. Hier gaat het om mensen die zo doordraven dat zij überhaupt niet inzien dat geen normaal mens zo’n rijtje ‘Hitler, Steiner, Mussolini’ serieus zal nemen. En die zichzelf dus bij voorbaat diskwalificeren voor een serieuze discussie. Ik schat de leden van deze groep toch een stuk hoger in, als weldenkende mensen met enig historisch bewustzijn.

Ramon De Jonghe: Het artikel van Scaligero dateert van 1941 i.p.v. 1914, zoals in de bronvermelding in het artikel onderaan staat vermeld. Massimo Scaligero, ‘Razzismo spirituale e razzismo biologico’ in: ‘La Vita Italiana’, Juli 1941, p. 36-41
Die 1914 is een typefout van mij. Bedankt om me erop te wijzen, Eg. Ondertussen is de fout aangepast.

Ramon De Jonghe: @Michel
Ik kan alleen maar zeggen dat Rudolf Steiner in een rijtje met Hitler en Mussolini voor mij niet minder vreemd is dan Steiner in een rijtje met Goethe en Schiller.
Ik heb begrepen dat jij er (buiten financieel, ook familiaal) belang bij hebt dat de antroposofische beweging floreert en dat je daarom al te negatieve berichtgeving probeert te banaliseren (ik vermoed uit een soort zelfbehoud? waar op zich niks mis mee is), zoals je dat doet met het artikel van Andreas Lichte.

Het artikel is desondanks wel overgenomen door de Humanistischer Pressedienst, http://hpd.de/node/12972 (maar dat zijn maar humanisten, denk jij nu misschien als antroposoof). Doordat zij het artikel wel serieus nemen, diskwalificeer je deze persdienst net zoals je dat met andere partijen al zo vaak gedaan hebt. 

Je schrijft:
(...) ‘Hier gaat het om mensen die zo doordraven dat zij überhaupt niet inzien dat geen normaal mens zo’n rijtje ‘Hitler, Steiner, Mussolini’ serieus zal nemen. En die zichzelf dus bij voorbaat diskwalificeren voor een serieuze discussie.’ (...)

Dan zijn mensen die het artikel van Lichte met de titel ‘Hitler, Steiner, Mussolini’ WEL serieus hebben genomen volgens jou dus niet normaal? Ansgar Martins, Humanistischer Pressedienst, Peter Staudenmaier,...?

Het is overigens deze laatste die de voornaamste bron is voor het artikel van Lichte.
Onderaan het artikel staat bv. dat de beschrijving van het Italiaanse, antroposofische fascisme een korte samenvatting is van het onderzoek van Peter Staudenmaier, sinds augustus 2011 professor in ‘Modern German History’ aan de Marquette University. Bron is Peter Staudenmaiers dissertatie ‘Between occultism and fascism: Anthroposophy and the politics of race and nation in Germany and Italy, 1900-1945’, in het bijzonder het hoofdstuk ‘Italian Anthroposophists and the Fascist Racial Laws, 1938-1945’, p. 446-499. Deze beschrijving werd door Peter Staudenmaier doorgenomen.

Ik vind het dus wel een beetje vreemd van je om te gaan zeggen dat wie met Lichte komt aanzetten een beetje achterloopt, terwijl dezelfde Ansgar Martins waarnaar jij refereert het artikel van Andreas Lichte ook opvoert en zelfs een goed artikel vindt. 

(...) In einem guten Artikel zeigte er am Beispiel des italienischen Anthroposophen und überzeugten Faschisten Massimo Scaligero die fatalen Formen, die die Steinersche Rassenlehre in faschistischen Kontexten annehmen (...)
Martins haalt – zoals hij dat eerder al deed http://waldorfblog.wordpress.com/2008/08/28/die-philosophie-der-un-freiheit-zu-rudolf-steiners-rassismus/ – Steiners rassenleer aan, deze keer gelieerd aan het fascisme. 

Verder is het natuurlijk door je reactie wel weer duidelijk dat hoe meer ad hominem erin een discussie aan bod komt, hoe minder inhoud er is terug te vinden. Ad hominem is altijd een zwaktebod.

Michel Gastkemper: Als dat allemaal zo is, Ramon, stel ik voor dat je het door mij genoemde artikel van Ansgar Martins (http://antroposofieindepers.blogspot.nl/2012/03/scaligero.html) ook vertaald en op je website zet! Dan zou je eindelijk de nuance aanbrengen die ik zozeer bij je mis... Je hoeft niet eens zo veel meer dan de tweede en derde alinea bij hem te lezen om te weten hoe de vork in de steel zit. De rest is uitwerking. Jij zult dit wel weer een ad hominem vinden, maar het is gewoon een ad argumentum. Jammer dat jij die twee zo vaak met elkaar verwart, dat komt de discussie niet ten goede.

Ramon De Jonghe: Nee, deze laatste reactie van je vind ik niet ad hominem, Michel.
Ik zou er helemaal geen probleem mee hebben om dat artikel van Ansgar Martins op mijn weblog te plaatsen, maar om het te gaan vertalen... Dan doe ik liever om te beginnen Staudenmaiers Anthroposophy and ecofascism, dat na drie en een half jaar nog steeds reacties genereert. http://www.social-ecology.org/2009/01/anthroposophy-and-ecofascism-2/ 

Ik zou ook nog graag een keer dat ecofascisme in relatie met de zogenaamd duurzame antroposofische bank (o.a. Triodos http://www.doorbraak.eu/gebladerte/10293l18.htm) willen bekijken. http://www.spunk.org/library/places/germany/sp001630/janet.html
Maar zelfs daar heb ik op dit moment geen tijd voor. 

En niemand houdt je toch tegen dat wanneer je bij mij nuance mist die zelf aan te brengen door Martins stuk zelf te vertalen en het als een reactie bij mij te plaatsen. Je reacties zijn steeds geplaatst op mijn weblog.
Bovendien ben jij een vertaler van Steiners werk, dus vermoed ik dat je Duits wel wat beter is dan het mijne, zodat het bij jou wat vlotter gaat. :-) Je hebt al een (zo goed als) Duitse weblog.

Ramon De Jonghe: @ Eg
Voor alle duidelijkheid: die twee Italianen waren wel antroposofen. En niet van de minsten.

Eg Sneek: Je kunt de apotheker Klaproth niet beschuldigen van het feit dat hij de atoombom heeft ontwikkeld en deze vervolgens heeft gebruikt op Hiroshima en Nagasaki. Je kunt misschien niet eens de wetenschapper Enrico Fermi (ook een Italiaan) beschuldigen. Fermi deed de eerste proef met een kernreactie in de Chicago Pile-1, de eerste experimentele kernreactor op het terrein van de Universiteit van Chicago. Het waren de wetenschappers in het zgn. Manhattan Project, die de atoombom ontwikkelden en vervolgens gebruikten. Als Klaproth had kunnen voorzien wat voor een gevolgen zijn ontdekking zou krijgen, had hij het misschien niet wereldkundig gemaakt.

Als Steiner had kunnen voorzien, dat twee Italianen, Martinelli en Scaligero, zijn ideeën zouden gaan gebruiken voor fascistische praktijken, dan had hij misschien anders gehandeld, zijn ideeën anders gebracht. Martinelli en Scaligero mogen zich dan antroposoof hebben genoemd, je kunt daarmee niet de antroposofie in het algemeen aanklagen. Het zijn Martinelli en Scaligero die je moet aanklagen.

Bijkomend detail vanuit mijn optiek: Klaproth ontdekte het element Uranium in 1789 bij ‘toeval’. Het ‘toeval’ is dat Klaproth op dat moment in zijn ‘progressieve ontwikkeling’ zijn Zon conjunct Uranus had staan. Klaproth noemde het nieuwe element naar de jaren eerder ontdekte planeet Uranus door Herschel, die op zijn beurt deze nieuwe planeet ontdekte op het moment dat hij, Herschel, eveneens de Zon conjunct Uranus had staan. Heel opmerkelijk.

Voor wie het interesseert, ik heb een makrokosmische studie gedaan naar alle aspekten van kernenergie, vanaf Klaproth, Chicago Pile-1, Manhattan Project, Hiroshima, Nagasaki, Chernobyl, tot aan Fukushima, te vinden op http://astroarts.punt.nl/?gr=789198

Ramon De Jonghe: Eg,
Die twee personen zijn voorbeelden van hoe antroposofie en fascisme hand in hand gaan.

(...) [Steiner] waldorfscholen en antroposofie probeerden met de Nationaalsocialisten samen te werken, zoals in een memorandum van de Vereniging van Waldorfscholen aan Rudolf Hess duidelijk werd gemaakt. Men verklaarde dat [steiner]waldorfscholen ‘op kleine schaal dat verwerkelijken wat de volksgemeenschap in de nationaalsocialistische staat in het groot nastreeft’.[1] Werd de antroposofie door de machthebbers in Duitsland uiteindelijk als wereldbeschouwelijke concurrent gezien, in Italië was ze een welkome ‘spirituele’ aanvulling van het fascisme. Hier konden antroposofen hun droom van het ‘betere arische ras’ [2] uitleven en eraan werken Rudolf Steiners programmatische verklaring ‘Het blanke ras is het toekomstige, is het geest scheppende ras’ [3] te verwerkelijken. (...)

Voetnoten

1. Memorandum van maart 1935, Titel: ‘Natur und Aufgaben der Waldorfschulen’, geciteerd naar: Peter Staudenmaier, ‘Der ursprüngliche politische Kontext der Waldorf-Bewegung’ http://blog.esowatch.com/?p=2973
Staudenmaier: ‘Das Memorandum betonte die besondere Eignung der Waldorfpädagogik, die Schüler zu nationalen Überzeugungen zu erziehen, in dem sie nationale Ideen pflege und die Quintessenz und Pflichten des Deutschtums betone. Waldorf-Erziehung sei in perfekter Übereinstimmung mit den Grundüberzeugungen des nationalsozialistischen Staates.’

1. Peter Staudenmaier, ‘Between occultism and fascism: Anthroposophy and the politics of race and nation in Germany and Italy, 1900-1945’, Dissertation, Cornell University, August 2010, p. 463:
‘Though anti-racists do not realize it, »the superior Aryan race« is »the avant-garde of a great marching army« and the racial group which »expresses in itself the potential of evolution.«’ 

1. Rudolf Steiner, ‘Vom Leben des Menschen und der Erde – Über das Wesen des Christentums’, GA 349, derde voordracht, Dornach, 3 maart 1923
http://fvn-rs.net/index.php?option=com_content&view=article&id=3709:dritter-vortrag-dornach-3-maerz-1923&catid=247:ga-349-vom-lebens-des-menschen-und-erde-&Itemid=19

Ik vind dit pas echt erg: ‘Waldorf-Erziehung sei in perfekter Übereinstimmung mit den Grundüberzeugungen des nationalsozialistischen Staates’

Eg Sneek: Ramon, jouw laatste citaat heb ik geen enkele vrije schoolleraar horen uitspreken. Ik zou hem zelf ook niet gebruiken. Ik sta daar ver van. Wie hem dan wel heeft gebruikt? En wanneer? 1914 of 1941? Dat is wel heel lang geleden. Voor mij blijven algemene ‘geesteswetenschappelijk inzichten’, noem het antroposofie, of occultisme, of makrokosmologie, voor mij zijn die ‘inzichten’ nog springlevend. Maar ze staan mijlenver af van wat jij hier ter sprake brengt.

Ramon De Jonghe: Eg,
Als je mijn vorige reactie nog eens opnieuw leest, zal je kunnen zien dat de bron, Staudenmaier, erbij staat. Bij de antroposoof Michael Eggert kan je nalezen hoe antroposofen en steinerschoolleerkrachten van het eerste uur (zoals bv. Caroline von Heydebrand) hand in hand gingen met de nazi’s. http://www.egoisten.de/autoren/styled/styled-7/index.html

(...) Nachdem die Nazis an die Macht kamen, publizierte die deutsche Waldorfzeitschrift Erziehungskunst (Die Erziehungsweise) verschiedene wiedergabetreue Erklärungen zum neuen Staat und dessen Ideale. In einem Dezemberartikel 1933, zum Beispiel, in bezug auf die Beziehung zwischen Waldorfschulen und Anthroposophie, stellte die Editorin der Erziehungskunst , Caroline von Heydebrand, dar, das Ziel der Waldorferziehung bedeutet ‘unerschütterliche und pflichtbewusste Menschen der Nation und dem Staat zur Verfügung zu stellen’ (Heydebrand, ‘Waldorfschule und Anthroposophische Gesellschaft’, Erziehungskunst Dezember 1933, S. 500). In einem Artikel im August 1934 zelebrierte der anthroposophische Rassentheoretiker, Richard Karutz, ‘Liebe und Loyalität zu Rasse und Nation, zu Blut und Heimatland’ als einen Höhepunkt der geistigen Errungenschaft (Karutz, ‘Durch die Sprache zum Volk’, Erziehungskunst August 1934, S. 122). Und im August 1933 beantragte der Anthroposoph Paul Baumann, eine leitende Persönlichkeit der ursprünglichen Waldorfschule in Stuttgart, einen Beitrag mit dem Titel ‘Waldorfschulen und Nationalsozialismus’ dem Vorgesetzten der Zeitschrift für Erziehung der Nazis, Nationalsozialistische Erziehung. Die abschließende Erklärung lautet: ‘Vieles, was heute vom Nationalsozialismus mit den signifikanten Worten des Führers Adolf Hitlers und seiner Genossen gesagt wird, existiert bereits seit mehreren Dekaden in diesen Schulen, meist gegen den Strom der öffentlichen Meinung (Werner, S. 104). Aus dieser Perspektive erscheint der Zugang der Nazis an die Macht zu kommen, um ihr volles Potential zu entfalten als eine Gelegenheit für die Waldorfbewegung,. (...)

Ook zijn de banden er nog altijd. Neem nu bijvoorbeeld de toonaangevende antroposoof Lorenzo Ravagli, die in zee gaat met iemand van de NPD. Fascisten zoals Scaligero worden ook in deze tijd nog altijd gelauwerd in de antroposofische beweging. En ook antisemieten en holocaustontkenners zijn in deze tijd nog altijd welkom bij de antroposofische beweging.

Michel Gastkemper: Als jij met Duitse teksten gaat zwaaien, Ramon, dan zal ik die twee alinea’s van Ansgar Martins waar ik het eerder over had, hier ook maar eens weergeven. Dat geeft toch een enigszins ander beeld. Niet dat het minder erg wordt wat sommige antroposofen zich in de jaren dertig van de vorige eeuw permitteerden en wat Peter Staudenmaier in de passage bij jou hierboven aanhaalde; het duidelijke oordeel dat dat hartstikke fout was kunnen wij makkelijk geven. De nuance en accuratesse die ik zoek vind ik wel bij Ansgar Martins, terwijl jij, Ramon, met alle mogelijke middelen maar wil aantonen dat antroposofen nog altijd achter het Nazi-gedachtengoed zouden aanlopen, wat natuurlijk onzin is. Dat jij vrijwel uitsluitend op dat aambeeld hamert, neigt naar een fanatisme dat ik toch echt niet veel anders dan als ongezond kan beschouwen. Want context, perspectief, historische inschatting, redelijkheid, dat alles gaat bij jou verloren. En dat is niet als een argumentum ad hominem is op te vatten, wat je wel weer als verweer zal aanvoeren, maar als een argumentum ad rem. In de woorden van Ansgar Martins, overigens sinds kort een oud-vrijescholier, dus hij past hier goed bij de Alumni:

‘Ein besonders emotionaler Gegenstand der “historischen Einordnung” ist die Geschichte der Anthroposophie im deutschen und italienischen Faschismus: Heute sehen Anthroposophen sich meist als spirituell motivierte Vorreiter von Menschenrechten, Individualismus und Demokratie. In den rassistischen Diktaturen starteten dagegen nicht wenige erfolgreiche Karrieren und präsentierten ihr esoterisches Programm als spirituellen Boden für faschistisches Engagement. Einer davon war Massimo Scaligero. Dessen erklärten Aristokratismus, eliminatorischen Antisemitismus und messianischen Wahn für die “Rasse von Rom” hat der Anthroposophiekritiker Peter Staudenmaier 2010 in seiner Dissertation herausgearbeitet. In Anschluss an diese bisher unveröffentlichte Arbeit hat Andreas Lichte u.a. den Rassismus Scaligeros im Februar noch einmal herausgestellt. Er stieß damit eine umfangreiche Diskussion an.

Auf seinen Artikel antwortete ich mit umfangreichen Ausführungen über die Ambivalenz der Waldorfszene gegenüber dem NS-Staat sowie dem Hinweis darauf, dass Scaligero nicht von der Anthroposophie zum Faschismus kam, sondern umgekehrt vom rassistisch-“magischen” “Traditionalismus” Julius Evolas ausging, auf dessen Basis er die Anthroposophie interpretierte: Welcher Okkultist mit welchem anderen sympathisierte, war weniger Ausdruck eines faschistischen Kerns der Esoterik als vielmehr ein Ausdruck von deren für jeden Zweck instrumentalisierbaren “geistigen” Überbau. In diesem Sinne feierte und präsentierte Scaligero etwa Rudolf Steiner als esoterischen Gewährsmann seiner gleichfalls esoterischen Rassenideologie (vgl. Peter Staudenmaier). Wenig später übernahm der “Humanistische Pressedienst” (hpd) Andreas Lichtes Ausführungen mit der Bemerkung, dass sie “ein helles Licht auf Implikationen der Anthroposophie werfen.” Staudenmaier selbst hielt diplomatisch fest, dass sowohl Lichtes als auch meine Darstellung berechtigt seien. Der anthroposophische Blogger Michael Eggert, der sich schon früher für die kritische Aufarbeitung des vermeintlich unbescholtenen Scaligero eingesetzt hatte (was Lichte unerwähnt ließ), verwies auf meinen Kommentar zu Lichtes Artikel.’

Overigens zou je de uitvoerige bijdrage van Ansgar Martins op zijn diens eigen Waldorfblog over het artikel van Andreas Lichte eens moeten lezen, inclusief de commentaren eronder waar Martins eens te meer Lichte duidelijk maakt wat er bij hem aan scheelt: http://waldorfblog.wordpress.com/2012/02/27/lichte-steiner-mussolini/. Dan zie je dat het bovenstaande nog heel vriendelijk geformuleerd is.

Michel Gastkemper: En laat ik er dit over Peter Staudenmaier aan toevoegen. Afkomstig van de website van Michael Eggert (zie http://www.egoisten.de/autoren/styled/index.html), die een heel aantal van diens artikelen (gedeeltelijk in het Duits) op zijn website weergeeft. Dus dat antroposofen tegenwoordig deze dingen niet zouden zien of zelfs ontkennen, kun je niet met droge ogen beweren. Overigens is het onderstaande een deel uit een nieuwsbericht van 15 april van News Network Anthroposophy Limited (NNA). Dus ook hier alleszins realisme, waar nog wel meer voorbeelden van zouden zijn te geven (bij Info3 bijvoorbeeld). Maar ik vrees dat dit alles niet aan jou besteed is...

‘Staudenmaier ist Juniorprofessor für Neuere deutsche Geschichte an der Marquette University (Milwaukee, Wisconsin). Für seine Forschung zum Thema hat er in größerem Umfang Dokumente u. a. aus dem Bundesarchiv in Berlin ausgewertet. Die Forschung, eine Dissertation, wurde mit Unterstützung der Cornell University, Ithaka (NY) durchgeführt. Die Kurzfassung wurde bei einem Workshops des Hannah-Arendt-Instituts für Totalitarismusforschung an der Universität Dresden vorgestellt.

Grundsätzlich geht der US-Historiker von einer “ideengeschichtlichen Nähe” von anthroposophischen und völkischem Gedankenguts aus. Die Verknüpfung liegt für ihn vor allem im Begriff des deutschen Wesens und Geistes und der damit verbundenen Weltmission. Staudenmaier sieht im Werk Rudolf Steiners auch eine “Rassenlehre” als “tragende Säule” sowie ein ambivalentes Verhältnis zur Demokratie und eine Abneigung gegen Liberalismus und Sozialismus. Dieses rechtslastige Erbe der anthroposophischen Bewegung habe aber auch in Spannung zu anderen, entgegengesetzten Elementen gestanden. In seiner Dissertation spricht Staudenmaier von einem “left-right crossover that has marked anthroposophical politics from the beginning”.

Staudenmaier betrachtet seine Forschung als Korrektiv zur 1999 erschienenen Arbeit von Uwe Werner “Anthroposophen in der Zeit des Nationalsozialismus, die aus seiner Sicht Abgrenzung und Gegnerschaft der anthroposophischen Bewegung zum NS-Regime und seinen ideologischen Grundlagen zu sehr in den Vordergrund stellt. Demgegenüber legt er den Schwerpunkt auf die Verbindungen der Anthroposophie zu völkischem und rassistischem Denken und seinen Repräsentanten vor und während der NS-Zeit.’

(Quelle: http://www.nna-news.org/news/de/index.cgi/120415-01DE_STAUDENMEIER-ANTHROPOSOPHIE.html)

Texte [bij Michael Eggert dus te vinden, MG]:

Anthroposophists and antisemitism in Fascist Italy
Waldorf and the “national community”
Nazism as opportunity for Waldorf
Biologisch- dynamische Landwirtschaft in Konzentrationslagern
Waldorfschulen in Nazi-Deutschland
Waldorf enthusiasm for Nazism
“Frankfurt Memorandum”
Anschlag auf Rudolf Steiner? Steiners disrupted lecture in Munich, May 1922
Über Massimo Scaligero’

Ramon De Jonghe: Het minste dat je had kunnen doen is een vertaling maken of een samenvatting in het Nederlands geven, toch?
Maar ik weet wel dat er antroposofen zijn die zich bewust zijn dat ze met Steiners antroposofie te doen hebben met een besmet gedachtegoed. Ik lees Ansgar Martins blog en Michael Eggerts blog heb ik ook niet overgeslagen, al was het maar omdat hij door Andreas Lichte een paar keer betrapt is op het verheerlijken van de fascist en antroposoof Scaligero (wiens 100ste verjaardag door de Italiaanse tak van de Antroposofische Vereniging blijkbaar in 2006 nog gevierd is), waarna Eggert de bezwarende teksten onmiddellijk verwijderde.

Interessanter dan antroposofie en haar relatie racisme/fascisme, vind ik de reden waarom men dit zo moeilijk onder ogen kan zien. Andreas Lichte geeft wel al een aanwijzing hiervoor.

(...) De antroposofie is enerzijds een religie die op nieuwe gelovigen is aangewezen, anderzijds is ze een economisch ‘imperium’ met – formeel onafhankelijke – antroposofische banken, ondernemingen, ziekenhuizen, universiteiten en de bekende [steiner]waldorfscholen.
Wat zou gebeuren wanneer Rudolf Steiner, oprichter en nog altijd onbetwiste autoriteit van de waldorf[steiner]scholen publiekelijk met racisme en fascisme in verband zou worden gebracht? Het aantal aanmeldingen zou afnemen en mogelijk zou ook de publieke financiering van [steiner]waldorfscholen in vraag gesteld worden. Er zou een wezenlijk economisch verlies ontstaan en ook het aantrekken van antroposofische opvolging wordt bedreigd.(...)
http://weblog.steinerscholen.com/2012/05/16/antroposofie-en-fascisme/

Michel Gastkemper: Verdraaid Ramon, dat is sterk! Het is precies omgekeerd met wat jij nu hierboven durft te schrijven. Dat geldt bij wat zowel Ansgar Martins als Michael Eggert betoogt. Hoe krijg je dat nu voor elkaar? Zelfs Peter Staudenmaier beweert wat anders dan jij. Moet ik dan inderdaad wat zij schrijven in het Nederlands vertalen voordat jij het oppikt? Maar de vraag is natuurlijk of jij überhaupt de argumenten kunt vatten die zij inbrengen...

Ramon De Jonghe: @ Michel
Dus volgens jou zijn er geen antroposofen die zich bewust zijn dat ze met het besmet gedachtegoed van Steiner handelen?

Het is niet omdat Staudenmaier erop wijst dat antroposofen de kunst beheersen van de geschiedenis te ontlopen http://www.social-ecology.org/2009/01/the-art-of-avoiding-history-2/ en dat hij geen hoge pet op heeft van het bewustzijn van antroposofen, dat er geen antroposofen zijn die weten dat ze, al is het maar vanuit economisch oogpunt, een weinig kritiek moeten toelaten op hun ‘heilig huisje’. Zolang dat in een ver verleden is, kan dat nog wel (een beetje tenminste) van de antroposofische goegemeente. 

Als het over hedendaagse zaken gaat, ligt het iets moeilijker, want dan wordt duidelijk, en ik gebruik jouw beeldspraak, dat het ook nu in de antroposofische beweging niet zo goed ruikt.
Een antroposofisch journalist gebruikt naar aanleiding van het instellen van het nieuwe bestuur van de Antroposofische Vereniging in Nederland zelfs het begrip ‘slikken of stikken’.
Niet dat zoiets vergelijkbaar is met fascisme of iets in die strekking, maar de hang naar een totalitair systeem waar de leiding dirigeert en de anderen moeten schikken, spreekt wel uit het stuk op de Aardespiegel.
http://www.aardespiegel.nl/algemeen/oom-wat-deert-u-het-antroposofische-lichaam-is-niet-ziek-het-is-op-sterven-na-dood/

Michel Gastkemper: Ramon, je kunt er bijhalen wat je wilt, maar waar het werkelijk om gaat is iets heel anders. Ik snap ook wel dat je daar niet aan wilt, want het laat zien hoe verkeerd jij zit. Ik hoef er slechts de bijdrage van Ansgar Martins op zijn weblog bij te halen: http://waldorfblog.wordpress.com/2012/02/27/lichte-steiner-mussolini/. Dat had jij ook kunnen doen, maar heb je nagelaten. De eerste zin van het artikel van Andreas Lichte blijkt al fout:

‘Waldorfschulen und Anthroposophie versuchten, mit den Nationalsozialisten zusammenzuarbeiten, wie es in einem Memorandum der Vereinigung der Waldorfschulen an Rudolf Hess offenbar wird’.

Dit is een misser in meerdere opzichten. Als enige bron hiervoor geldt een ‘Memorandum’ van maart 1935, getiteld: ‘Natur und Aufgaben der Waldorfschulen’. Dat zou ik graag eens willen zien; daarvoor wordt verwezen naar een artikel van Peter Staudenmaier, ‘Der ursprüngliche politische Kontext der Waldorf-Bewegung’, met als link http://blog.esowatch.com/?p=2973. Maar die link leidt nergens naar, dat adres bestaat niet. Via Google kan ik het betreffende artikel ook niet vinden. Gelukkig kan Ansgar Martins me wel wijzer maken. Om te beginnen bestond er helemaal geen ‘vereniging van vrijescholen’. Dat is een vertaalfout van Lichte van wat Staudenmaier in het Engels ‘League’ noemt: een bond van vrijescholen. In de eerste zin gaat het dus al meteen mis wat de bronnen aangaat.

Als je nu leest wat Staudenmaier in zijn proefschrift over deze bond schrijft, krijg je een heel ander beeld. De achtergrond van het ontstaan van deze bond was namelijk een scheuring in de toenmalige vrijeschoolbeweging ten aanzien van de nazi’s:

‘While the Nazi-affiliated Waldorf advocates did not all share the same vision for how to integrate Waldorf education into the National Socialist project, they did consider anthroposophy and Waldorf compatible with and congruent with Nazi ideals. Their efforts were only partly in line with those of the larger competing faction within the Waldorf movement, which generally looked askance at Nazi excesses but was willing to cooperate with Nazi officials in order to maintain Waldorf schools within the new Germany. This second tendency comprised most of the major figures within the Waldorf movement in the 1930s...’

Met andere woorden: de meeste gezaghebbende personen in de vrijeschoolbeweging waren afkerig van de nazi’s, maar waren bereid om, voor het open kunnen blijven van hun scholen, met nazifunctionarissen mee te werken. Dat schrijft Staudenmaier dus zelf. In hetzelfde artikel van hem bij Michael Eggert dat Ramon eerder aanhaalde, staat ook dit te lezen:

‘Innerhalb der Waldorfbewegung ergab sich inzwischen eine Spaltung in zwei Parteien: einerseits die Waldorflehrer und Eltern, die sich den Nazis dedizierten und die sich mit Anthroposophie und Waldorf kompatibel erklärten, sich aber entsprechend den Nazi Idealen anpassten; auf der anderen Seite waren die, die gegenüber dem Nazismus keinen Kompromiss eingingen so lange es ihnen erlaubt war, um ihr eigenes Streben fortzusetzen zu können. In den meisten Fällen scheint die zweite Gruppe größer zu sein als die erste.’

Michel Gastkemper: Ansgar Martins legt uit dat vervolgens juist in deze situatie de ‘Bund der Freien Waldorfschulen’ werd opgericht met als doel om bij de nazi’s te lobbyen. Even later citeert hij Helmut Zander, die hierover in zijn ‘Anthroposophie in Deutschland’ van vijf jaar geleden schreef:

‘Die Gründung des “Bundes Freier Waldorfschulen” war – unter Integration loyaler NS-Parteigänger in den Vorstand – ein erster Versuch, der drohenden “Gleichschaltung” zu entgehen. ... Im Hintergrund dieser Entscheidungen standen Auseinandersetzungen innerhalb der Waldorflehrerschaft über die Einschätzung des nationalsozialistischen Staates und der Möglichkeit einer Fortexistenz, aber auch unterschiedliche Bewertungen dieser Schulen in der NSDAP. Es kam in Waldorfkreisen sowohl zu Strategien der Anpassung wie zur Verweigerung, über die in den letzten Jahren heftig gestritten wurde. Viele Waldorflehrer emigrierten und spielten eine nicht unwichtige Rolle bei der Ausbreitung der Waldorfpädagogik in Europa und Amerika.’

Geen wonder dat kort daarop, in mei 1934, de eenheid binnen de bond al verloren ging. In Stuttgart was de eerste vrijeschool vijftien jaar eerder onder leiding van Steiner opgericht. Maar juist met deze school ontstond de eerste breuk, met als gevolg dat die zich isoleerde. De verantwoordelijkheid voor de lerarenopleiding en het tijdschrift werden bij Stuttgart weggehaald en gingen over naar de bond. De toenaderingspogingen tot de nazi’s die het hoofd van de bond, René Maikowski uit Hannover, meende te moeten doen, waren ook oorzaak van latere breuken met Altona en Berlijn. Zodat er van de toenmalige acht vrijescholen weinig overbleven om te vertegenwoordigen, zeker nadat Kassel en Breslau zich bij Stuttgart hadden aangesloten en Hannover zelf op last van de nazi’s werd gesloten. Deze Maikowski nu was degene die dat Memorandum uit 1935 formuleerde. Zoals Staudenmaier beschreef:

‘Under the title “Nature and Tasks of the Waldorf Schools”, the memorandum declared unequivocally: “Waldorf schools educate for the national community”.’

En dan gaat het hier alleen nog maar om de eerste zin van het artikel van Andreas Lichte: ‘Waldorfschulen und Anthroposophie versuchten, mit den Nationalsozialisten zusammenzuarbeiten’. Wat een tendentieuze manier om de zaken te beschrijven, de werkelijkheid toont iets heel anders.

Ramon De Jonghe: Ach, de bekende antroposofische arrogantie komt weer aanwaaien. :-) ‘Laat zien hoe verkeerd jij zit’.
En dan aankomen met te stellen dat erbij Staudenmaier geen sprake was van een ‘vereniging van waldorfscholen’, maar van een ‘bond’. Zo maak je er een semantische discussie van.
Ik heb ook gezien dat de link naar Staudenmaiers artikel niet meer werkt en dat Esowatch niet meer online is. Ze zijn vorig jaar aangeklaagd en waarschijnlijk is dat de reden dat van het net zijn gehaald. http://www.swp.de/gaildorf/lokales/gaildorf/Vorwuerfe-ohne-Belege;art5533,1012086

Uit de citaten die je aanhaalt om te proberen zwart als wit voor te stellen:
(...) De toenaderingspogingen tot de nazi’s die het hoofd van de bond, René Maikowski uit Hannover, meende te moeten doen, waren ook oorzaak van latere breuken met Altona en Berlijn.(...)

Staudenmaier zegt ook nog:
(...) While the Nazi-affiliated Waldorf advocates did not all share the same vision for how to integrate Waldorf education into the National Socialist project, they did consider anthroposophy and Waldorf compatible with and congruent with Nazi ideals (...)

In het Nederlands klinkt Staudenmaiers citaat zo:
(...) Terwijl de bij de Nazi’s aangesloten Waldorfvertegenwoordigers niet allemaal dezelfde visie deelden over hoe Waldorfonderwijs te integreren in het nationaalsocialistisch project, beschouwden ze antroposofie en Waldorf compatibel en overeenstemmend met de idealen van de Nazi’s.’ (...)

Ik reikte in een vorige reactie al een link aan naar een wel nog toegankelijk artikel van Staudenmaier, waarin de collaboratie van antroposofen met nationaalsocialisten werd aangehaald.
(...) The noticeable trend among early Waldorf activists and anthroposophists to denigrate the fledgling democracy in Weimar Germany does not stand out as one of Waldorf’s shining moments, and is particularly striking when viewed alongside the enthusiastic and publicly expressed support for the Nazi regime, over a remarkably long period, by significant elements within the Waldorf movement and the anthroposophical leadership.(...)
http://www.social-ecology.org/2009/01/the-art-of-avoiding-history-2/

Het afwijzen van de democratie door antroposofen is niet alleen iets uit de tijd van het nationaalsocialisme uit het verleden, maar wordt ook vandaag (en vandaag is voor mij belangrijker dan gisteren) nog door antroposofen uitgedragen. Bijvoorbeeld door Florian Oswald, leider van de pedagoische sectie van het Goetheanum, http://www.paedagogik-goetheanum.ch/1008.html die beweerde dat democratie niet werkt.
‘Democracy never works, it always means war.’
Florian Oswald, Voordracht steinerschool De Es, 2 mei 2012

Wat je verwijzing naar Steiners geesteskind, de Stuttgartse steinerschool, betreft m.b.t. het afscheuren van de ‘bond van waldorfscholen’. De Stuttgartse steinerschool had zelfs een ‘nazi-oudergroep’ onder leiding van de antroposoof Mahler. 

(...) Hans Pohlmann was a longstanding anthroposophist who had known Steiner personally; he founded the second Waldorf school in Germany in 1922 and was head of the Anthroposophical Society branch in Hamburg and chairman of the local Waldorf school association. Pohlmann was also a Nazi party member. Hermann Mahle was a prominent Waldorf official in the 1930s and a member of the anthroposophical Christian Community. Mahle was also a Nazi party member, and headed the “National Socialist Parents Group” at the Stuttgart Waldorf school, which included 53 party members and 22 members of other Nazi organizations (...)
http://www.social-ecology.org/2009/01/the-art-of-avoiding-history-2/

De Stuttgartse school had een ‘nazi-oudergroep’, maar zou zich, zoals zou moeten blijken uit wat jij aanhaalt hebben afgescheurd van de ‘bond van waldorfscholen’ omdat die met de nazi’s wilde samenwerken.

Ramon De Jonghe: Staudenmaier zegt in het artikel ook nog dit:
(...) Waldorf began with sincerely good intentions, and within less than a decade and a half after its inception the Waldorf movement found itself entangled in Nazism, with some Waldorf leaders offering enthusiastic endorsements of various aspects of the Nazi program. (...)
Vertaald: ‘Waldorf begon met oprecht goede bedoelingen en binnen anderhalf decennium na haar oprichting zag ze zich verwikkeld in het Nazisme, met sommige Waldorfleiders die enthousiast verschillende aspecten van het Naziprogramma onderschreven’.
http://www.social-ecology.org/2009/01/the-art-of-avoiding-history-2/

Maar wat voor mij het belangrijkste is: hoeveel besmet gedachtegoed dragen antroposofen vandaag de dag nog uit? En dan vooral d.m.v. de antroposofische scholen.
Van de Nazi’s is bijvoorbeeld geweten dat ze schedelkunde bedreven. Gezien de historische overlap nazisme/antroposofie: wat te denken van steinerleraren die zich daarmee vandaag de dag nog bezighouden?
Dit is biologisch determinisme dat doet denken aan WO2.

Eg Sneek: Als DNA-onderzoek al reeds voor handen was geweest in de periode 1930-1945, hadden de nazi’s er gebruik van gemaakt.
Over biologisch determinisme gesproken, het hele DNA-onderzoek is zo materialistisch als maar zijn kan. Ik heb er niets op tegen, het bewijst een heel veel, maar niet alles. Het gaat voorbij aan alles wat nog ‘geesteswetenschappelijk’ kan worden vastgesteld. 

In de voorgaande discussie wordt mij veel duidelijk. Wat duidelijk blijkt is dat veel burgers in het Duitsland van voor WO2 het moeilijk hebben gehad met het wel of niet accepteren van de Nazi-ideologie. Zo ook ouders, leraren en bestuurders van Vrije Scholen. Maar dat was toen. Ik kan mij niet voorstellen dat er nu nog ouders en leraren en bestuurders van vrije scholen zijn, die Nazi-sympathieën hebben. Er zijn neo-Nazi’s, in Duitsland en overal, ik ben er nog nooit één tegengekomen in mijn vrije school.
Is Ramon ‘ouwe koeien uit de sloot’ aan het halen? Waarin wil hij zijn gelijk halen?

Ramon De Jonghe: Nee, Eg, het gaat mij niet om oude koeien uit de sloot te halen. Ik schreef toch al in mijn laatste reactie:
(...) Maar wat voor mij het belangrijkste is: hoeveel besmet gedachtegoed dragen antroposofen vandaag de dag nog uit? En dan vooral d.m.v. de antroposofische scholen.(...)
Het gaat me er vooral om te duiden waarop de antroposofische school zich zoal beroept. http://weblog.steinerscholen.com/2011/12/11/waarop-men-zich-beroept/
En dan kijk je niet alleen naar de werking, maar ook waar die haar grondslag heeft, zowel in verleden als heden.
Ik stel de hedendaagse antroposofische beweging ook niet gelijk met nazisme of fascisme, maar ik zie wel bepaalde tendensen die vergelijkbaar zijn.

Mijn ervaring met de antroposofische beweging is overigens dat de welwillende mensen die in die beweging rondlopen (en ik vermoed dat dat er veel zijn) meestal worden gedirigeerd door een aantal antroposofen die de touwtjes stevig in handen hebben en vaak andere doelstellingen hebben dan degene die ze voorstellen. Dat doet mij denken aan een regime waarbij democratie ver te zoeken is, zoals je dat bij totalitaire regimes ziet. 

Vandaar dat ik, om bij de realiteit te blijven, maar even naar een heel actuele situatie binnen de Nederlandse antroposofische vereniging verwees door Jac Hielema aan te halen die stelt dat het ‘slikken of stikken’ is.
http://www.aardespiegel.nl/algemeen/oom-wat-deert-u-het-antroposofische-lichaam-is-niet-ziek-het-is-op-sterven-na-dood/
Dat geval is een nieuwe koe die nog in de sloot steekt. :-)
En wie gelijk heeft, laat ik graag iedereen zelf bepalen. Als iemand een puzzelstukje aan de puzzel kan toevoegen dat past, is het voor mij gelijk. ;-)

Michel Gastkemper: Beste Ramon,
Ik vind het onvoorstelbaar hoe slecht jij leest en dienovereenkomstig verkeerd de zaken voorstelt. In je voorgaande reacties kan ik zo een aantal dingen eruit pikken. Zo reageer je op mij bijvoorbeeld met:
‘En dan aankomen met te stellen dat erbij Staudenmaier geen sprake was van een “vereniging van waldorfscholen”, maar van een “bond”. Zo maak je er een semantische discussie van.’

Het is al erg genoeg dat je niet eens begrijpt waar het om gaat. Het punt is dat Staudenmaier voor zijn Engelstalige publiek schreef over een ‘League’. Wat doet Lichte, die een deel van de inhoud van Staudenmaiers proefschrift voor een Duits lezerspubliek wil presenteren? Hij vertaalt dit naar het Duits als ‘Vereinigung’. Dat betekent dat hij geen idee heeft waar het werkelijk om gaat, want iedereen die zich een beetje in de materie heeft verdiept, weet dat juist toen de ‘Bund der Waldorfschulen’ is ontstaan. Als hij, zelf Berlijner en dus Duitser zijnde, komt met ‘Vereinigung der Waldorfschulen’, dan is dat niet alleen een semantische kwestie: hij kent de relevante bronnen gewoon niet.

Op het einde van deze reactie schrijf jij:
‘De Stuttgartse school had een “nazi-oudergroep”, maar zou zich, zoals zou moeten blijken uit wat jij aanhaalt hebben afgescheurd van de “bond van waldorfscholen” omdat die met de nazi’s wilde samenwerken.’

Dat blijkt daar echt niet uit, dat is iets wat jij er nu van maakt. In werkelijkheid liggen de zaken veel ingewikkelder. Je kunt het allemaal nalezen in ‘Anthroposophen in der Zeit des Nationalsozialismus (1933-1945)’, geschreven door de antroposoof Uwe Werner, die het daar al in 1999 uitgebreid uit de doeken deed; zie vooral het hoofdstuk ‘Die Waldorfschulbewegung 1933 bis 1936’ (bladzijde 94-139). Ik schreef in het algemeen van ‘breuk’ tussen verschillende partijen, de precieze reden daarvan in het midden latend. Om daar een aanduiding van te geven, citeer ik van bladzijde 96:

‘Zeitweise spalteten Differenzen die Kollegien. Besonders in Stuttgart, war dies der Fall, wo Teile der Lehrerschaft sich hinter Albert Steffen, andere hinter Ita Wegman stellten. Das Berliner und das Dresdner Kollegium fühlten sich mehr Marie Steiner verbunden.’

Zij waren drie verschillende leden van het hoofdbestuur van Algemene Antroposofische Vereniging in Zwitserland, met een heel verschillende status, en ook met heel verschillende beoordelingen van de situatie met de Nazi’s in Duitsland op dat moment (we hebben het over de eerste jaren van hun legale machtsovername, tussen 1933 en 1935), met dienovereenkomstige verschillende handelwijzen.

Michel Gastkemper: Goed, dat is misschien allemaal nog ‘klein bier’ vergeleken met wat je je eerder gisteren permitteerde te schrijven:
‘Ik lees Ansgar Martins blog en Michael Eggerts blog heb ik ook niet overgeslagen, al was het maar omdat hij door Andreas Lichte een paar keer betrapt is op het verheerlijken van de fascist en antroposoof Scaligero (wiens 100ste verjaardag door de Italiaanse tak van de Antroposofische Vereniging blijkbaar in 2006 nog gevierd is), waarna Eggert de bezwarende teksten onmiddellijk verwijderde.’

Ik vraag me ten zeerste af of je wel echt begrijpt wat je leest. Blijkbaar niet, want Ansgar Martins is toch echt wel duidelijk hierover. In zijn lange bericht http://waldorfblog.wordpress.com/2012/02/27/lichte-steiner-mussolini/ heeft hij zelfs speciaal een heel gedeelte over ‘Lichte, Staudenmaier und Michael Eggert’. Eggert, zo begint hij, is een fan van de meditatieteksten van Scaligero. Maar hij ijvert ook voor een kritisch-historische benadering. Zo schreef hij op 4 augustus 2009 dat het in Duitsland vooral Georg Kühlewind was die voortdurend op Scaligero heeft gewezen. Daar is volgens Eggert niets tegenin te brengen, wanneer tenminste de fascistische levensjaren van Scaligero niet verdonkeremaand worden, evenals zijn band met het tantrisme en met de magiër Julius Evola. Een maand eerder, zo schrijft Martins, had Eggert voor het eerst een tekst over Scaligero op zijn website gepubliceerd. Van niemand anders dan van Peter Staudenmaier!

‘Die meines Wissens erste deutschsprachige Plattform für Peter Staudenmaiers Kritik an Scaligeros Rassismus bot Michael Eggert auf seiner Seite “Die Egoisten”. Heute wirft Andreas Lichte Eggert fäschlich vor, er habe Staudenmaiers Kritik ignoriert. Andreas Lichte stellt in seinem hier zugrundeliegenden Artikel Hitler Steiner Mussolini Eggert trotzdem als Verharmloser und Vertuscher von Scaligeros Rassismen dar, ohne diese kritischen Schritte auch nur zu erwähnen.’

Uit het voorgaande blijkt dat Ramon De Jonghe dus Andreas Lichte zomaar napraat, alsof hij niet zelf kan nadenken. Nu springt echter niet alleen Ansgar Martins voor Eggert in de bres, dat doet zelfs ook Peter Staudenmaier. Ik zal hem in het volgende blok citeren.

Michel Gastkemper: Als Alicia Hamburg in Zweden Peter Staudenmaier heeft gewezen op de bijdrage van Ansgar Martins, schrijft hij in reactie bij de ‘Waldorf-Critics’ op 29 februari van dit jaar:

‘Thanks to Alicia for pointing out the new blog post from Ansgar Martins. I very much agree that it is well worth reading, as his blog usually is. I think he is one of the most thoughtful and interesting German commentators on anthroposophy and Waldorf, and his perspective in this particular post is similar to my own. I also think the new article by Andreas Lichte, to which Martins is responding, is quite good, though I disagree with several of its arguments. The first part of Martins’ new post relies a little too heavily at times on Uwe Werner’s book, in my view, but is a fair effort to pull together the existing research on Waldorf schooling in the Nazi era, and his emphasis on historical context is exactly right.

Lichte’s article itself, on the other hand, is about anthroposophists in Fascist Italy, and that was a significantly different historical context in several ways. Martins’ post addresses that topic as well, and in general his viewpoint is somewhat more lenient than my own, just as Lichte’s viewpoint is somewhat harsher than my own, but I consider debates like this a fine way to air such disagreements and explore the historical nuances. Martins makes an important historical point about Scaligero’s relationship with Evola and the extent to which Scaligero’s racial beliefs could have derived from Evola rather than Steiner. We’ve discussed that topic here before, and it is a difficult one to decide definitively, in part because Scaligero’s ex post facto claims are effectively unverifiable (he insisted he had been a follower of Steiner all along) and in part because of the unusual role of Steiner in Scaligero’s published works -- even Scaligero’s unambiguously anthroposophical post-war texts rarely mention Steiner by name.

Martins also accurately describes my position regarding anthroposophist Michael Eggert; Lichte and I flatly disagree on that score, and have for years. Here is my post from 2009 on Eggert and Lichte: http://groups.yahoo.com/group/waldorf-critics/message/11546
Last, I think Martins is right to frame the assessment of figures like Steiner and Scaligero within the broader history of Western esotericism, and in my view it would be good if public discussion of anthroposophy would take this context into account more consistently.

For those who would like to read Andreas Lichte’s new article on anthroposophists in Fascist Italy, which makes more historical information about Scaligero and Martinoli available to German-speaking audiences, it is here: http://www.ruhrbarone.de/hitler-steiner-mussolini-anthroposophie-und-faschismus-\gestern-und-heute/ 

Peter S.’

Dat lijkt mij duidelijke taal. Maar aangezien ik heb gemerkt dat dit bij Ramon vaak niet uitmaakt, hier dan meteen ook wat Staudenmaier op 11 augustus 2009 schreef over ‘Eggert and Lichte’, waarvan hij hierboven net al de link gaf. Dat volgt tot slot hierna.

Michel Gastkemper: Peter Staudenmaier schreef al op 11 augustus 2009 over ‘Eggert and Lichte’:

‘Hello all,
I’ve had a couple of off-list queries about German Waldorf critic Andreas Lichte’s remarks about German anthroposophist Michael Eggert, mostly asking whether I agree with Lichte’s assessment of Eggert. I am reluctant to step into this, but for what it’s worth, I don’t share Lichte’s view of Eggert. I think that Lichte does very good work, and very important work, and in many cases I think his perspective is fairly close to my own. He is also a much better source than I am for critical material about contemporary Waldorf schools, a topic about which I usually know less than most listmates here.

But my own appraisal of Eggert is different from Lichte’s. I think that Eggert is genuinely interested in pushing internal anthroposophical discussions forward on several of the more controversial issues that are still somewhat taboo among anthroposophists, including racial thinking, the Nazi era, and fascism. In my view, Eggert’s efforts along these lines are a very welcome departure from the usual head-in-the-sand approach that so many other anthroposophists routinely take. Keeping in mind that I typically engage with these subjects from a historical point of view, I do not find it particularly troubling when esotericists continue to take the spiritual works of their preferred esoteric authors seriously even after being made aware of the unpleasant political background of such authors. Thus it does not seem to me suspect that Eggert still finds spiritual value in the later works of Massimo Scaligero, despite Scaligero’s earlier racist and fascist works.

What would be troubling -- and what is otherwise very common among other anthroposophists today -- would be if Eggert denied that Scaligero’s earlier works existed, or denied that they were racist or fascist, etc. But Eggert does not deny this, in fact so far he has taken a leading role withint anthroposophical circles in bringing Scaligero’s earlier works to attention. It seems to me that how he relates to Scaligero’s other works is his own business. I appreciate his willingness to confront the underside of anthroposophy’s history straightforwardly, and I think his work along those lines is one of the few currently encouraging signs from within the anthroposophist movement. I know that Lichte disagrees, and I will be happy to post his views here as well.

Peter S.’

Het is dan toch wel ‘een beetje dom’ om, zoals Ramon doet, te schrijven: ‘Ik lees Ansgar Martins blog en Michael Eggerts blog heb ik ook niet overgeslagen, al was het maar omdat hij door Andreas Lichte een paar keer betrapt is op het verheerlijken van de fascist en antroposoof Scaligero (wiens 100ste verjaardag door de Italiaanse tak van de Antroposofische Vereniging blijkbaar in 2006 nog gevierd is), waarna Eggert de bezwarende teksten onmiddellijk verwijderde.’

Wat een heerlijke kletskoek! Zoiets kan toch alleen maar Ramon De Jonghe schrijven, niet gehinderd door enige kennis van zaken, maar geholpen door een flinke dosis fantasie met een grote duim waaruit hij van alles weet te zuigen wat maar los en vast zit. Sorry dat ik het zo kras zeg, maar het bovenstaande toont aan dat het inderdaad zo is en niet anders. Soms moet je gewoon duidelijk zijn.

Ramon De Jonghe: @ Michel
Goed opzoekwerk. Ga zo door. ;-)
Alleen de krasse taal en schimpscheuten doen me vermoeden dat je je toehoorders wilt overstemmen.
Maar...je mag wat mij betreft zelfs net doen alsof je op je eigen stek zit en zo'n lange lappen tekst posten, die inleiden en afsluiten met zoveel denigrerende opmerkingen over mij als je wilt, maar uit je laatste Staudenmaier citaat blijkt dat Staudenmaier Andreas Lichte een zeer goede bron vindt. Lichte is trouwens ook raadgever geweest voor de overheid om de racistische boeken van Steiner te duiden.

(...) I think that Lichte does very good work, and very important work, and in many cases I think his perspective is fairly close to my own. He is also a much better source than I am for critical material about contemporary Waldorf schools, a topic about which I usually know less than most listmates here (...)

Lichte heb ik overigens niet nagepraat, maar vertaald. Dat is iets anders. 

Met betrekking tot mijn verwijzing naar de hedendaagse toepassing http://weblog.steinerscholen.com/2011/12/11/waarop-men-zich-beroept/ van het besmet gedachtegoed van Steiner door onder andere steiner/vrijescholen hoor ik je weinig zeggen. :-) 

Ook over de anti-democratische tendensen in de huidige AViN die ik ook herken in de anti-democratische tendensen van de antroposofen die door Staudenmaier e.a. gelinkt worden aan nazisme en fascisme, hoor ik je weinig zeggen. Ik refereer hiernaar, omdat men aan de vruchten de boom kan herkennen. 

En om Jac Hielema bij te treden: de boom is niet ziek, hij is op sterven na dood: http://www.aardespiegel.nl/algemeen/oom-wat-deert-u-het-antroposofische-lichaam-is-niet-ziek-het-is-op-sterven-na-dood/ 

Toch niet te concreet voor je, hoop ik?