Luim en ernst

De eerste week webloggen heeft een aardige hoeveelheid materiaal ‘antroposofie in de pers’ opgeleverd. Niet alles was van deze week, soms kwamen ook oudere berichten voorbij die de moeite waard waren om nog eens op (of in) te halen. Na deze volle week zal het hier de rest van de maand hoogstwaarschijnlijk erg rustig zijn, veroorzaakt door afwezigheid vanwege vakantie. Het ligt in de bedoeling om in juni het ‘bloggen’ te hervatten.

Ter afronding vandaag luim en ernst in de berichtgeving. Want luimig mag je het wel noemen als op de nieuwspagina van de Antroposofische Vereniging als bijzonderheid meditatiewerkplaatsen worden vermeld voor vrijeschoolleerkrachten. Tenminste, als je vervolgens leest:

‘Na de zomervakantie zullen in vijf of zes plaatsen in Nederland meditatiewerkplaatsen worden georganiseerd voor mensen die werkzaam zijn in de vrijeschoolpedagogie met het kind van 0 tot en met 30 jaar.’

Meditatie en dan nog wel in de vorm van een werkplaats is op zichzelf al bijzonder. Maar als deze bovendien op vrijeschoolpedagogie voor kinderen van 0 tot en met 30 jaar wordt gericht, dan moet dat wel een héél speciale pedagogie zijn.

De ernst van vandaag grijpt terug op het eerste bericht op dit weblog over inenten. Wederom is het dagblad Trouw dat hier zijn stem mag laten horen, omdat dit nu eenmaal veel verstand heeft van levensbeschouwelijke thema’s en daar genuanceerd over kan oordelen.

In het hoofdredactioneel commentaar van 22 april werd nader ingegaan op het vaccineren in verband met de bof. Twee keer kwamen antroposofen met nadruk ter sprake. Steeds geflankeerd door orthodoxe christenen en andere mensen in Nederland voor wie het inenten bezwaarlijk is. Vanuit de achtergrond van Trouw moge het niet vreemd zijn dat zulke christenen worden opgevoerd. Maar zij is aan hen al lang niet meer gebonden. Wat hier opvalt, is de acceptatiegraad van datgene wat afwijkt van de mainstream.

Gesteld wordt dat de bof op zichzelf een tamelijk onschuldige kinderziekte is die in Nederland vrijwel niet meer voorgekomt. Maar het vaccin is nogal zwak, ‘waardoor het virus soms toch nog de kans krijgt om de vaccinatiemuur te slechten, zoals in het buitenland wel is gebleken. Voorts zijn er in Nederland heel wat mensen die weigeren hun kinderen in te laten enten, orthodoxe christenen, antroposofen en nogal wat burgers die beducht zijn voor neveneffecten van het prikken.’

Dus is het het beste om vaccinatie niet te verplichten, maar de voorlichting over het vaccineren te intensiveren. ‘Die laatste strategie verdient veruit de voorkeur. Als gezegd, het zijn niet alleen orthodoxe christenen die op principiële gronden (een mens mag zich niet ziek maken om ziekte te voorkomen, dat is spotten met de Voorzienigheid) inenting afwijzen. Antroposofen hebben er ook problemen mee en heel wat burgers menen dat prikken op zichzelf gevaarlijk is. In veel van die gevallen kan er met goede voorlichting heel wat gewonnen worden.’

Op zo’n manier verschijnen antroposofen respectvol in de pers, waarvan akte. Met dit weblog hoop ik daar nog meer aan bij te dragen.

Fusiegeweld

Fusiegeweld houdt aan in de antroposofische gezondheidszorg. Vroeger had je de op zichzelf staande Bernard Lievegoed Kliniek voor antroposofische psychiatrie in Bilthoven. Na een fusie met Arta verslavingszorg in Hamingen, Zeist en Driebergen gingen beide organisaties samen verder onder de nieuwe naam Arta-Lievegoedgroep.

Een nieuwe fusie volgde in 2007, met de Ita Wegman Stichting voor vooral extramurale zorg aan mensen met een verstandelijke beperking, met vestigingen in het hele land. Het geheel ging nu Lievegoed Zorggroep heten.

De woon-werkgemeenschap Bronlaak voor sociaaltherapeutische zorg in Oploo (N-Br) was in het verleden al gefuseerd met kinderdagcentrum Heimdal in Eindhoven, en heette sindsdien Bronlaak-Heimdal. Maar nadat de heilpedagogische instelling Zonnehuizen Veldheim-Stenia in Zeist zijn naam had veranderd in Zonnehuizen Kind en Jeugd, gingen ook deze twee grote conglomeraten samen verder door het leven. Sinds begin dit jaar draagt de nieuwe eenheid de eenvoudige verzamelnaam Zonnehuizen. Zij kent nu twee grote onderafdelingen, Zonnehuis Kind en Jeugd en Zonnehuis Volwassenen genaamd.

Een jaar geleden was er nog sprake van dat de twee locaties van Michaelshoeve-Overkempe in Brummen en in Olst voor respectievelijk heilpedagogie en sociaaltherapie zouden fuseren met de Raphaëlstichting met vestigingen in Noord- en Zuid-Holland. In het maandblad de Verbinding van het Heilpedagogisch Verbond, dat inmiddels is opgegaan in de Verbreding van de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders (die trouwens ook het ressultaat is van een fusie eind 2007, namelijk tussen dit Heilpedagogisch Verbond en de Federatie Antroposofische Gezondheidszorg), was vorig jaar mei in de column op bladzijde 2, onder de titel ‘Fusiegolf’, te lezen:

‘En de Raphaëlstichting in Noord-Holland laat zich evenmin onbetuigd. Nadat vorig jaar een bestuurlijke fusie met het Rudolf Steiner Verpleeghuis in Den Haag tot stand is gekomen, zoekt recentelijk Michaelshoeve-Overkempe aansluiting bij deze grootste antroposofische zorgaanbieder in Nederland.’

Dat blijkt inmiddels weer helemaal veranderd. Want: ‘Stichting Michaelshoeve-Overkempe werkt toe naar een fusie met Zonnehuizen per 1 januari 2009’, zoals staat in een personeelsadvertentie van deze instelling op 6 februari in de Deventer Post. En, wat niet verbaast: ‘Stichting Michaelshoeve-Overkempe is volop in beweging’.

Ook de Volkskrant van 12 april bevat een personeelsadvertentie van deze stichting, voor een clustermanager. Hier wordt een tipje van de sluier opgelicht:

‘De Michaelshoeve in Brummen ontwikkelt zich in samenwerking met de Zonnehuizen naar een orthopedagogisch behandelcentrum voor kinderen en jeugdigen met twee behandelclusters (MVG en SGLVG).’

(MVG betekent: moeilijk verstaanbaar gedrag, en SGLVG: sterk gedragsgestoord licht verstandelijk gehandicapt.)

Het minste wat je ervan kunt zeggen: het doet dus wel wat, al dat fusiegeweld.

Behandeling nog lang niet klaar

Morgen is om 20.50 uur op Nederland 2 de derde aflevering van het NCRV-programma ‘Uitgedokterd?!’ te bekijken. Een van de drie patiënten deze keer is iemand met hooikoorts, die door een antroposofische huisarts wordt behandeld.

‘In de antroposofische geneeskunde worden alleen natuurlijk medicijnen gebruikt. Als het nodig is, verwijst de arts door naar het reguliere circuit of krijgt de patiënt reguliere medicijnen.’

Uit betrouwbare bronnen hebben wij vernomen dat het hier gaat om de arts Peter Staal van therapeuticum De Linde in Tilburg.

Hij loopt gevaar hiervoor door reguliere collega-artsen voor de tuchtrechter van de KNMG te worden gesleept. Want dit meldde Trouw daags na de eerste uitzending, nu twee weken geleden, op 25 april:

‘De artsenfederatie KNMG vindt dat het NCRV-progamma Uitgedokterd patiënten valse hoop biedt. In het programma prijzen alternatieve artsen alternatieve geneeswijzen aan.

De koepelorganisatie waarschuwt artsen die in het programma optreden zich te houden aan de gedragscodes die voor professionele dokters gelden. Die houden in dat dokters alleen behandelingen mogen geven die wetenschappelijk gezien, zo verantwoord mogelijk zijn. Ook mogen ze patiënten geen valse hoop bieden en moeten diagnoses voldoen aan de professionele standaarden.’

Twee uur later wist Trouw zelfs dit te melden:

‘De KNMG verwijt de NRCV dat deskundig medisch commentaar niet aan bod komt in het programma. Volgens de Vereniging tegen de Kwakzalverij krijgt het programma een wetenschappelijk karakter omdat een professor als commentator is ingehuurd. Maar deze man zou enkel basisarts zijn en zijn titel ontlenen aan een Duitse privé-universiteit op antroposofische grondslag. De behaalde resultaten kunnen volgens de vereniging ook worden toegeschreven aan het effect van de camera's, de selectie van de patiënten en het placebo-effect.

De NCRV laat vrijdag in een reactie weten het programma te blijven uitzenden.’

De genoemde arts is Jan Keppel Hesselink, voorzitter van Iocob, een stichting met naar eigen zeggen de ‘grootste objectieve website voor complementaire en alternatieve geneeskunde’. Op deze website nadere informatie over de achtergronden van het programma. Iocob blijkt de partner van de NCRV bij Uitgedokterd te zijn. Daarom bij hen ook veel aandacht voor de reacties in de media.

Dus in dit weblog nu een keer niet alleen maar antroposofie (in de vorm van gezondheidszorg) in de pers, maar complementaire geneeswijzen in het algemeen in de pers.

Beste en slechtste scores

‘Op 2 december 2006 was op het ANP radionieuws te horen dat de Stichtse Vrije School dat jaar de als beste school uit de test was gekomen’, staat te lezen op de website van deze school voor voortgezet onderwijs. Daar is ook het bewijs te vinden: de betreffende pagina’s uit Trouw van 2 december 2006 tonen dat deze vrijeschool voor de categorieën ‘vwo’ en ‘vmbo gemengde en theoretische leergang’ op dat moment de hoogste positie had en die slechts met één andere school hoefde te delen.

Dan is het blijkbaar niet slecht gesteld met de onderwijskwaliteit op vrijescholen. Dagblad Trouw publiceert jaarlijks een lijst met de onderwijsprestaties van een groot deel van alle scholen in Nederland. In 2006 gebeurde dat al voor de tiende keer. Dit doet het op basis van gegevens van de Onderwijsinspectie. Die houdt bij of scholen kwalitatief goed onderwijs leveren.

In het plaatselijke huis-aan-huis-blad van 6 december 2006 worden de verdiensten opgesomd die tot de genoemde overwinning hebben geleid: een relatief hoog percentage leerlingen slaagt in één keer met een hoog gemiddeld examencijfer, veel leerlingen verlaten de school met een hoger diploma dan het niveau dat de basisschool heeft geadviseerd.

Rector Gijs Roeters van Lennep zag echter redenen om deze score te relativeren: scholen zijn heel moeilijk goed te vergelijken. ‘Deze publicatie is leuk, maar wij pretenderen echt niet de beste school van Nederland te zijn. Ik weet dat de andere scholen in deze regio ook prima onderwijs verzorgen.’

Wijze woorden, blijkt een jaar later. Want welke school staat in Trouw van 1 december 2007 vermeld bij de vijf slechtste vwo’s van Nederland? ‘De Vrije School N-H, Adriaan Roland Holst School Bergen’. Weliswaar niet in dezelfde regio, maar wel ook een vrijeschool bovenbouw.

Zoals wij echter gisteren op de website van de Onderwijsinspectie hebben kunnen constateren, behoort deze school voor voortgezet onderwijs op dit moment in ieder geval niet tot de zeer zwakke scholen.

In je hemd staan

Hoe zit dat eigenlijk met de vrijeschoolbeweging, vroeg ik me gisteren af. Hoe heeft het zo ver kunnen komen?

Daarop heb ik een begin van een antwoord kunnen vinden op de nieuwspagina van de Vereniging van vrijescholen. Het volgende lees ik in een bericht dat uit het najaar van 2007 moet stammen (er staat geen datum bij), blijkbaar als een reactie op een kritisch artikel in NRC Handelsblad, omdat het als titel heeft ‘Over Vrije Revolutie (NRC - 8 september 2007)’:

‘Vanuit de visie op de individuele ontwikkeling van het kind, kan het best zijn dat sommige kinderen wat later gaan lezen. Echter, vrijescholen moeten die eigen ontwikkelingsweg van de kinderen dan wel goed volgen en documenteren. En op het goed volgen en documenteren is de Inspectie zeer kritisch. De zwakke scholen zijn zich dat ook zelf goed bewust en bezig om verbeteringen aan te brengen.’

Vervolgens wordt kort ingegaan op het werk van de taskforce ‘Zwakke scholen’. ‘De medewerkers van de Taskforce helpen de scholen bij het opstellen en uitwerken van een verbetertraject en bieden hulp bij de inschakeling van externe begeleiding.’ Dit is trouwens de enige plek die ik op de website heb kunnen vinden die daarover gaat.

Er is nog een eerder bericht dat enig inzicht kan geven wat er aan de hand is. Dat heet ‘In je hemd staan’ en is afkomstig van Leo Stronks, de voorzitter van de Vereniging van vrijescholen. De status van het bericht is me niet helemaal duidelijk, eronder staat als een soort ondertitel ‘De aanleiding voor de openingsrede van Leo Stronks, op de MichaëlConferentie 2007’, maar ik weet niet goed wat dat te betekenen heeft.

Zijn tekst liegt er echter niet om. Als grootste boosdoener wijst hij de egoïstische stokpaardjes aan, de dogma’s uit het verleden die nog altijd her en der heersen en die een professionele verdere ontwikkeling in de weg staan. Er is blijkbaar een nieuw bestuur aangetreden (merkwaardigerwijs is ook over wie die bestuursleden dan zijn niets op deze website te vinden) en dat wil hier werk van maken:

‘We willen op korte termijn uit de impasse komen van het chaotische, egocentrische beeld, dat gevolg is van hoe we ons gedragen binnen de vrijeschoolbeweging. Dat wil zeggen dat we hoofdzaken en bijzaken hebben af te stemmen. Ruimte laten ontstaan voor de jonge generatie leerkrachten. Dogma in de kast.

Hoe dit nu te realiseren? We zullen alleen kunnen samenwerken in de gewenste veiligheid en ordelijkheid, als de structuur helder is. Wie is verantwoordelijk voor wat. Bestuur, schoolleider en college en medezeggenschapsraden moeten nadrukkelijk weten waar ze met elkaar aan toe zijn. Welke juridische verantwoordelijkheden zijn zo verdeeld? Wie heeft welke taak? Welke tijdspaden horen daarbij? Welke procedures gaan daarmee samen?’

Begin daar zelf mee en maak als een schoolvoorbeeld duidelijk hoe de vereniging dit alles ziet, zou ik zeggen. Hierin kan nog heel wat verbeterd worden. Gebeurt het genoemde echter niet, dan blijft alles bij het oude. De analyse van dat moment (nog altijd najaar 2007, moet ik aannemen) waarmee Leo Stronks zijn tekst begon, liet aan duidelijkheid niets te wensen over:

‘Wij staan in ons hemd, omdat thema’s uit ons verleden blijvend discussiepunt zijn. We slagen er niet in om overeenstemming te bereiken over de identiteit van de vrijeschool en de wijze waarop we die identiteit naar buiten brengen. Daarmee zijn er aanleidingen genoeg om de vereniging te bekritiseren, te beschimpen en niet serieus te nemen. De leden van de vereniging wensen aan de samenwerkingsvorm, de belangenvereniging, niet díe positie te geven die nodig is om adequaat te handelen en antwoord te geven op vragen over opvoeding en maatschappij.’

Of dit inmiddels werkelijk veranderd en verbeterd is, is de geëigende open vraag om dit exposé van vandaag te besluiten.

Zes zeer zwakke broeders

Uit het artikel in het Algemeen Dagblad dat ik gisteren noemde, is nog iets bij me blijven hangen. Namelijk de volgende zinsnede:

‘Twee jaar geleden stonden nog veertien vrije scholen op de zwarte lijst, nu zijn het er nog zeven. “In het algemeen hebben ze laten zien dat een kwaliteitsslag heel goed mogelijk is, ook voor het vrijeschoolconcept,” aldus de inspectie. “Er zijn echter ook vrije scholen die nog wel op de lijst staan en nog aan hun kwaliteit moeten werken.” Het streven van de koepelvereniging is duidelijk: in 2011 moeten alle vrije scholen van de inspectielijst af zijn.’

Welke zeven scholen zijn dat dan? Op de website van de Vereniging van vrijescholen worden ze niet vermeld. Merkwaardig genoeg is daar ook geen jaarverslag of iets van dien aard te vinden. Ook over de speciale Task Force Zwakke Scholen vind ik bijna geen enkel nader gegeven, ook niet op de belendende website van de Begeleidingsdienst van vrijescholen, waar deze Task Force waarschijnlijk toch deel van zal uitmaken.

Met veel moeite kan ik erachter komen hoeveel vrijescholen er in Nederland hoe dan ook zijn. Er is namelijk wel degelijk een lijst met vrijescholen, maar dan opgedeeld per plaats. Bij elkaar opgeteld kom ik tot 70 scholen basisonderwijs, 14 scholen voortgezet onderwijs en 3 scholen speciaal onderwijs (Tobiasonderwijs genoemd).

Het blijkt dat ik heel ergens anders moet zoeken als ik die zeven zwakke vrijescholen wil vinden. Namelijk bij de onderwijsinspectie zelf. Op haar website wordt een dynamische lijst van zeer zwakke scholen bijgehouden.

‘Het betreft de scholen die vanaf 1 januari 2003 door de inspectie als zeer zwak zijn beoordeeld. Deze lijst geeft de stand van zaken weer per 1 april 2008. De lijst wordt elke maand geactualiseerd en op internet geplaatst.’

Hieruit begrijp ik dat het gaat om De Zwaneridder uit Wageningen, Mareland uit Leiden, de vrijeschool uit Amersfoort, de Rudolf Steinerschool uit Roosendaal, vrijeschool Michael uit Emmen en basisschool Geert Groote 2 uit Amsterdam. Dit zijn er zes.

De zevende, de vrijeschool Zeeland uit Middelburg, is inmiddels van de lijst afgevoerd. Deze behoort nu tot de ‘basisscholen die bij het afsluitende Onderzoek naar de Kwaliteitsverbetering (OKV) hun kwaliteit voldoende verbeterd hebben per 1 april 2008’.

Het gaat dus puur om zes zeer zwakke vrijescholen van de zeventig voor basisonderwijs, en niet om de veertien vrijescholen voor voortgezet onderwijs.

Gezond verstand

Geneeskunde en landbouw zijn twee van de bekende terreinen waarop de antroposofie zich manifesteert. Iets hiervan is in dit weblog al voorbijgekomen. De derde en oudste is de pedagogie, die in Nederland bekend is geworden onder de naam vrijeschool.

Lezers van het Algemeen Dagblad werden een maand geleden, op zondag 6 april (in ieder geval op de website), opgeschrikt door een artikel van Tonny van der Mee met als titel ‘Hard met de neus op de feiten gedrukt’. Hierin staat de alarmerende mogelijkheid dat een vrijeschool in Amsterdam zal moeten sluiten omdat het ver onder de maat presteert.

‘De Geert Grooteschool 2 in Amsterdam-Zuid staat al maanden op de lijst van zeer zwakke scholen van de Onderwijsinspectie. Vorige maand bereikte de crisis op deze vrije school voor basisonderwijs een dieptepunt toen de inspectie het vertrouwen in de school dreigde op te zeggen.’

In het artikel worden de punten genoemd die zwaar onvoldoende zijn bevonden. Maar het beschrijft ook dat er hard aan wordt getrokken om hier binnen afzienbare termijn verbetering in te brengen.

Interessant is vooral dat de overkoepelende organisatie voor antroposofische pedagogie, de Vereniging van vrijescholen, dit geval niet verhult, maar duidelijk openheid van zaken geeft. Je moet dat natuurlijk wel weten en op haar website kunnen vinden. Ik moet toegeven dat ik dit pas gisteren ontdekte:

‘Van 20 maart tot en met 5 april is de Geert Groote School II in Amsterdam veelvuldig in het nieuws geweest. De artikelen die zijn verschenen zijn verzameld en in één bestand samengevoegd.’

Hieruit leer ik dat het gaat om een school met 150 leerlingen, die niet verward moet worden met de twee andere vrijescholen in Amsterdam met een (bijna) gelijkluidende naam: de Geert Groote School betreft basisonderwijs, het Geert Groote College middelbaar onderwijs. Onder de documenten is een print, afkomstig van de website onderwijsconsument.nl van de OCO (Onderwijs Consumenten Organisatie), waaruit ik de twee volgende citaten haal:

‘De kwaliteit van de Geert Groote School 1, gevestigd aan het Hygieaplein in Amsterdam Oud-Zuid, is door de inspectie als voldoende beoordeeld. De Geert Groote 1 en 2 vallen onder het bestuur van de Stichting Geert Groote School. Bij het Geert Groote College is de kwaliteit ook als voldoende beoordeeld, deze school die net als de Geert Groote School 2 gevestigd is aan de Fred. Roeskestraat in Zuideramstel valt onder het bestuur van de Stichting Vrije Scholen Voortgezet Onderwijs Noord-Holland.’

De slechte beoordeling van deze vrijeschool blijkt niet op zich te staan. Dit probleem is veel algemener en speelt sinds 2004, wat eerder uitgebreid in het nieuws is geweest.

‘Vanaf het moment dat de onderwijsinspectie constateerde dat een op de drie vrije scholen in Nederland te kampen had met kwaliteitsproblemen is er een omslag gaande waarbij een groot aantal vrije scholen de oorspronkelijke bezwaren tegen “meten is weten” overboord heeft gezet. Ook hebben veel vrije scholen een vorm van directievoering in de school geïntroduceerd waarmee de oorspronkelijke autonomie van de leerkrachten voor een deel is ingeperkt. De Vereniging Vrije Scholen heeft n.a.v. de kritiek van de inspectie een Taskforce Zwakke Scholen Ingericht om de vrije scholen bij deze veranderingen te ondersteunen.’

Het is me nogal wat. De vrijeschoolbeweging is duidelijk volop in beweging. Ze moet wel, nu de onderwijsinspectie haar op de huid zit. Je vraagt je af waarom het zover heeft moeten komen. Voedt ze dan niet op tot gezond verstand?

Opnieuw inenten

Gisteren eindigde ik met een vraag naar antroposofische argumenten tegen inenten. Ik had vooraf uiteraard wel naar ‘inenten’ en ‘antroposofie’ gegoogled. Hoewel ik enkele aardige treffers vond, waren die niet afkomstig van ‘antroposofische websites’, om die kortheidshalve zo maar even aan te duiden.

Ik doe nu verslag van mijn intensievere speurtocht van vandaag. Want ik vond de resultaten gisteren toch behoorlijk onbevredigend. Begonnen op de website van de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders (NVAZ) levert de zoekterm ‘inenten’ geen enkele treffer op. Idem dito op de website www.antroposofie.nl van de Antroposofische Vereniging in Nederland.

Dan door naar de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Artsen. Ik meende dat daar vroeger wel iets over inenten op had gestaan. Maar nee, er is hier niets over te vinden. Dan het Kindertherapeuticum in Utrecht. Die hebben vroeger toch een brochure over inenten uitgegeven? Dat blijkt te kloppen. Maar ‘momenteel niet beschikbaar’ lees ik nu daar.

Wat nu? Gelukkig heb ik het lumineuze idee om ook bij de landelijke patiëntenvereniging Antroposana te kijken. En ja hoor, na lang zoeken (namelijk gewoon alles aanklikken) blijkt daar inderdaad de tekst aanwezig van een Antroposana brochure over inenten, onder de titel ‘Vaccineren?’ Let wel: deze stamt van 2004-2005. Niks nieuws of actueels dus, naar aanleiding van de nieuwsberichten afgelopen maandag. Maar het is wel een prima bruikbare tekst, naar mijn idee.

Ik ben nog even teruggegaan naar die twee eerste sites waar je een zoekterm kunt invoeren, of ik daar naar ‘vaccineren’ had moeten zoeken. Maar dat woord levert evenmin een treffer op. Dus daar ligt het niet aan.

Achteraf blijkt dat ik heel simpel op deze brochure had kunnen komen via de website van AntroVista. Inenten of vaccineren als zoekterm had me onmiddellijk deze tekst opgeleverd. Stom, niet aan gedacht.

De juiste mest

‘Ik heb wel een beetje verstand van het boerenbedrijf’, schrijft Jay Walljasper in het meinummer van Ode.

‘Zowel in mijn eigen familie als in die van mijn vrouw komen veehouders en akkerbouwers voor. Als journalist heb ik biologische boerderijen bezocht in Europa, de Verenigde Staten en Zuid-Amerika. Maar ik blijf een stadsmens. Vandaar dat ik instinctief mijn neus dichtknijp als ik een koeienstal op de landbouwschool Warmonderhof in Dronten binnenkom.’

Juist daarom mag je hem wel geloven als hij vervolgens positief is over biologisch-dynamische landbouw en de producten die daarvan afkomstig zijn. Het is de geur van de mest die hem op het spoor zet, blijkt uit het artikel. En ook dat antroposofie van deze vorm van landbouw de basis vormt.

Het radioprogramma ‘Aardse zaken’ van de Wereldomroep, dat handelt over duurzaamheid, ontwikkelingssamenwerking en milieu, besteedde deze week eveneens aandacht aan de biologisch-dynamische landbouw. Het aandeel biologische voedingsproducten in de totale voedselproductie in Nederland neemt toe, maar is nog altijd niet de 10% die men zou willen. In het door Yanti Mualim geschreven artikel van maandag 28 april op de website van Aardse zaken wordt ingegaan op de historie van de biologische landbouw in Nederland. Dit gebeurt op basis van het boek van Simone van der Ham, ‘Wens en werkelijkheid’, waarin zij onderzoek doet naar de biologisch-dynamische landbouw en zijn geschiedenis. (Dit boek wordt niet in het artikel vermeld, maar wel in het programma genoemd. Ik ben het tot nu toe niet tegengekomen; maar ik heb er ook nog niet naar gezocht.)

De bof en inenten

Het Reformatorisch Dagblad was er maandag 28 april het duidelijkst over:

‘Niet een bepaalde groep orthodox-protestanten die inentingen weigeren, baren het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) de meeste zorgen, maar mensen die om redenen van antroposofische en homeopathische aard niet willen worden gevaccineerd.’

In het midden blijft hier om welke redenen het gaat. Maar dat is ook logisch, bij een nieuwsbericht in de krant. Aanleiding was het Radio 1 programma van de EO, De ochtenden, dat onderzoek naar de inentingsgraad had laten doen en daar die dag verslag van deed.

In dat programma constateerde GGD-arts Frits Woonink uit Zeist dat op een antroposofische school in zijn woonplaats minder leerlingen waren ingeënt dan op een reformatorische school in die plaats. ‘Bij de antroposofen was 60 procent van de kinderen gevaccineerd; op de reformatorische school was dat 80 procent’.

Het gaat hierbij niet om een theoretisch probleem, was uit een bericht in de Volkskrant diezelfde dag op te maken: voor het eerst in twintig jaar heerst er in Nederland een bofepidemie.

‘Volgens het RIVM is de aandoening niet ernstig. Slechts zelden leidt de aandoening tot ernstige complicaties als hersenvliesontsteking.’

Wat zijn nu die argumenten uit antroposofie en homeopathie waarmee het prikken wordt afgewezen, is de vraag die na lezing achterblijft. Recentelijk ben ik die op internet niet tegengekomen. Wel zijn die bij eerdere gelegenheden geformuleerd, maar deze zouden dan eerst ergens uit dat immense internetarchief opgeduikeld moeten worden. En dan is het de vraag of ze nog steeds steekhoudend zijn, namelijk ook in deze situatie.