Bezielen

Je denkt wel eens wat mensen toch bezielt. Ze halen de gekste dingen uit om maar dit of dat te kunnen zeggen, beweren of aantonen. Ik heb er hier een paar regelmatig op bezoek. Altijd weer probeer ik er op een redelijke manier mee te praten, maar dat is meestal vergeefse moeite. Als antroposoof kunnen je de gekste dingen worden verweten. Nu De Hokjesman in aantocht is, dat wil zeggen de aflevering waarin hij de antroposofen bezoekt en daar een eerlijk beeld van wil krijgen, aanstaande donderdagavond – en hij zal ze heus niet in de armen vallen, daar hoef je niet bang voor te zijn, maar hen wel met een al of niet meewarige glimlach op zijn gezicht bezien, dat verwacht ik tenminste, en hen toch in hun waarde laten, want een instant-begrip kun je nu ook weer niet verlangen – laten een paar van die ons bekende mensen weer in alle toonaarden van zich horen. Meestal met niet veel goeds in de zin. Tenminste niet ten aanzien van de antroposofie en antroposofen. Want dat zijn de meest idiote, belachelijke, stompzinnige mensen die er bestaan. In hun optiek dan. Ik zal een paar van die uitingen hier documenteren, om te laten zien hoe ver dat gaat. Ieder kan zelf wel beoordelen of dat hout snijdt, of niet toch een béétje overtrokken is.

Afgelopen zaterdag 16 februari had ik het in ‘Speelveld’ voor het laatst over De Hokjesman, met daarin de tekst voor de aankomende uitzending. Die is inmiddels ook op de website van De Hokjesman geplaatst, als ‘Aflevering 7: De antroposofen’. Maar er is ook een ander officieel persbericht over deze uitzending, en dat luidt:

‘Onze hokjesman onderzoekt deze week de opmerkelijke combinatie van wetenschap en mystiek van de antroposofen. Gebaseerd op de leer van Rudolf Steiner (1861-1925), kent de antroposofie toepassingen op veel terreinen: vrije schoolpedagogie, kunstzinnige therapieën, geneeskunde en biologische landbouw. De aanhangers worstelen echter met hun overtuigingen, zowel onderling als met de non-believers.

Michael Schaap gaat op bezoek bij de Vrije school en spreekt met aanhangers en afvalligen. Geen boeken, geen cijfers, wel mandenvlechten, touwknopen, verhalen en metaforen. Wat heeft dit hen gebracht?

De antroposofie gaat er vanuit dat de reguliere wetenschap veel te beperkt is, omdat die enkel uitgaat van empirie en deductie. Nee, er is ook een geesteswereld waar de wetenschappelijke wetten niet gelden. Antroposofen proberen een verklarend systeem te vinden voor de opkomst en ondergang van volken, rassen en beschavingen; want de mens en zijn ontwikkeling staan centraal. Kan de theorie van Steiner over rassen, die in 1996 nog leidde tot een kleine rel op de Vrije School, los gezien worden van de moderne antroposofie?

Samen met de biologisch dynamische boer Erik, bezoekt hij het bedevaartsoord van de antroposofen: het Goetheanum in Zwitserland. Boer Erik ziet in Steiner veel overeenkomsten met zijn eigen vader: als biologisch dynamische boer in de Achterhoek was hij een onbegrepen buitenstaander. Ook spreekt Michael Schaap hier met Baron Paul Mackay, oprichter van de Triodosbank en voorzitter van de “Vorstand”, het hoogste orgaan binnen de antroposofische gemeenschap. Heeft Steiner altijd gelijk?’

Oei, dat is al een blunder van formaat. Want Paul Mackay behoort juist niet tot de oprichters van Triodos Bank, hoe graag sommige mensen die link ook zouden leggen. Hij was een van de eerste directeuren, ja, maar dat is toch iets anders. En voorzitter van het hoofdbestuur van de Algemene Antroposofische Vereniging is hij ook al niet. Er is daar in dat bestuur geen functie van voorzitter; het is een in letterlijke zin collegiaal bestuur. Nou, dan ga je met zo’n persbericht al lekker onderuit. Merk op: de tekst op de website van De Hokjesman is beter en bevat deze missers niet. En ook deze zinsnede daar is beter geformuleerd:

‘En zo is de antroposoof bereid het bestaan te aanvaarden van geesten, onzichtbare wezens; van klein tot groot, van bos tot heelal. En dat alles om te pogen een verklarend systeem te vinden voor de opkomst en ondergang van volken, rassen en beschavingen; want de mens en zijn ontwikkeling staan centraal.’

Goed, wat schrijven anderen nu over deze aflevering? Op de website van De Hokjesman zien we Floris Schreve in beeld. Floris kennen we, hij heeft hier ook duchtig meegedaan met verschillende discussies. En hij heeft een zeker recht van spreken, als oud-vrijescholier die ver na afloop van zijn schooltijd Steiner eens is gaan bestuderen en daar dingen tegenkwam die hij niet ziet zitten. Nou, dat kan natuurlijk. Ik herinner me vooral zijn uiteenzetting over de indianen; ik vond dat hij daar wel een punt had. Maar Floris wil ook nog wel eens doordraven en kan dan bijna niet meer stoppen, zoals blijkt op zijn weblog. Gisteren plaatste hij een bericht met de titel ‘Antroposofie en racisme 7: De Hokjesman (Michaël Schaap, VPRO) van 21-2-’13…Antroposofen’, alsof racisme in deze uitzending centraal staat. Maar dat is een oud en al gepasseerd station; wie daar nu mee komt aanzetten bewijst nog ergens in de vorige eeuw te leven. In Nederland is dat in ieder geval een uitgemaakte en uitgekauwde zaak. Ik heb al vaker verwezen naar dit oude bericht van zeker twaalf jaar geleden op de website van de Antroposofische Vereniging: ‘Vermeend racisme’. Daar is toch geen woord Spaans bij. Ik zal het hier nog maar eens een keer laten volgen, want iedereen lijkt het vergeten.

‘Onderzoek “Antroposofie en het vraagstuk van de rassen”

door Gerard Kerkvliet

Rudolf Steiner verklaard tegenstander van antisemitisme en nationalisme

Ongeveer tien jaar geleden is er een fel debat geweest over vermeend racisme in de antroposofie. Aanleiding hiervoor waren beschuldigende publicaties over een rassenleer bij Rudolf Steiner en het doorwerken hiervan in het onderwijs op vrijescholen. Het bestuur van de Antroposofische Vereniging in Nederland heeft in 1997 een diepgaand en onafhankelijk onderzoek naar deze beschuldigingen laten instellen. Dit onderzoek naar het onderwerp “Antroposofie en het vraagstuk van de rassen” werd uitgevoerd door een wetenschappelijke commissie onder voorzitterschap van de jurist dr. Th.A. van Baarda. Vanwege regelmatige vragen over dit onderwerp is hieraan een afzonderlijk thema gewijd. De tekst is geautoriseerd door het bestuur van de AVIN.

Geen racisme of rassenleer
Relevante citaten
Vrijeschoolonderwijs
Visie Steiner kosmopolitisch
Vertekend beeld van Steiner
Annotaties

Geen racisme of rassenleer

De commissie bracht in april 2000 haar eindrapport uit. Zij concludeerde dat er in het werk van Rudolf Steiner (1861-1925) géén sprake is van een rassenleer noch van uitspraken die zijn gedaan met het oogmerk om personen of groepen te beledigen wegens ras en die daarom racistisch genoemd kunnen worden. De commissie beklemtoonde dat het antroposofisch mensbeeld van Rudolf Steiner juist is gebaseerd op de gelijkwaardigheid van alle individuen en niet op de vermeende superioreit van het ene ras boven het andere.

De commissie kon de inhoud van het werk van Steiner niet toetsen aan de moderne Nederlandse antidiscriminatie wetgeving. Zijn werk is immers bijna een eeuw geleden ontstaan en kan evenmin als ander historische literatuur naar hedendaagse juridische maatstaven worden beoordeeld. Daarom heeft de commissie zich de vraag gesteld hoe de toetsing zou uitvallen indien iemand heden ten dage in het openbaar de onderzochte uitspraken zou hebben gedaan. Zouden deze uitlatingen, wanneer men ze anno 2000 tot een eigen standpunt maakt en in het openbaar uitdraagt, schending van het discriminatieverbod kunnen betekenen?

Relevante citaten

In totaal heeft de commissie op deze manier 245 relevante citaten uit het 89.000 pagina’s tellende verzameld werk van Steiner onderzocht. Op die manier beoordeeld bevat het werk volgens de commissie een klein aantal uitspraken die naar de huidige maatstaven een discriminerend karakter dragen of die als discriminerend kunnen worden ervaren. Zestien van de 245 onderzochte uitspraken zouden – wanneer ze in deze tijd op eigen gezag in het openbaar worden uitgedragen – strafbaar zijn wegens discriminatie, meent de commissie. De verantwoordelijkheid voor het in het heden tot een eigen standpunt maken van opvattingen van Steiner, ligt uiteraard bij thans levende auteurs en sprekers.

Vrijeschoolonderwijs

Wat het vrijeschoolonderwijs betreft concludeerde de commissie – in lijn met een eerder oordeel van de Onderwijsinspectie – dat er al evenmin sprake was van racisme. Wél werd in het verleden het gebruik geconstateerd van stereotypen in het vak volkenkunde, die discriminatie in de hand kunnen werken en die voorkomen moeten worden. De vrijescholen hebben hiertegen in 1995 maatregelen genomen, in 1998 aangevuld met een eigen non-discriminatiecode en een onafhankelijke codecommissie om de naleving ervan te toetsen.

Visie Steiner kosmopolitisch

Volgens de commissie zijn suggesties alsof racisme inherent zou zijn aan de antroposofie of dat Steiner in conceptueel opzicht een van de wegbereiders zou zijn geweest van de holocaust, categorisch onjuist gebleken. Vanaf 1900 heeft Steiner zich duidelijk uitgesproken over de gevaren van het antisemitisme. In de maatschappijvisie van Steiner staat een kosmopolitisch streven centraal naar één mensheid zonder onderscheid naar ras of volk. Dit wordt in het eindrapport toegelicht aan de hand van een apart hoofdstuk over de staatkundige en volkenrechtelijke opvattingen van Rudolf Steiner.

De commissie betreurt het dat in het racisme-debat de maatschappijvisie van Steiner altijd buiten beschouwing blijft. Aan het eind van de 19e eeuw is volgens Steiner een nieuw tijdperk begonnen. Een van de belangrijkste kenmerken van dit nieuwe tijdperk is het kosmopolitische element; het streven om boven nationalistische tendensen en het onderscheiden van rassen uit te komen. Mede daarom zette Steiner zich, als reactie op de Eerste Wereldoorlog, actief in voor een nieuwe maatschappijvisie, de zogeheten “sociale driegeleding”. Essentieel in die maatschappijvisie is het accent dat Steiner legt op de vrijheid van het individu, dat zich steeds meer moet losmaken van oude vormen van groepsgebondenheid.

Vertekend beeld van Steiner

Het bestuur van de Antroposofische Vereniging in Nederland betreurt het dat de publieke discussie over Steiner en zijn opvattingen, is gevoerd op basis van zeer onvolledige informatie en dat voornoemde aspecten hierin nooit zijn betrokken. Daardoor heeft de kritiek zich vrijwel geheel toegespitst op een zeer beperkt aantal afzonderlijke uitspraken. Uit hun context gehaald en los van Steiner’s politiek-staatkundige visie, heeft dat bijgedragen tot een eenzijdig, onderbelicht en soms zelfs geheel vertekend beeld van zijn opvattingen en intenties.

De oorzaak daarvan legt het bestuur niet alleen en uitsluitend bij de critici in het debat. Uit het feit dat een onderzoek naar dit thema in het verzameld werk van Steiner nodig was en uiteindelijk tot deze omvang is uitgegroeid, mag worden afgeleid dat ook de antroposofische beweging in haar geheel, de Antroposofische Vereniging niet uitgezonderd, debet is geweest aan het optreden van gebreken in het betreffende kennisdomein.

Annotaties

Het bestuur heeft de conclusies en aanbevelingen doen toekomen aan antroposofische uitgeverijen en andere organisaties die in Nederland of daarbuiten verantwoordelijk zijn voor of actief betrokken zijn bij de verspreiding van het verzameld werk van Rudolf Steiner. Hierbij is met nadruk verzocht om de aanbevelingen van de commissie tot annotatie van een aantal citaten op te volgen.

Het rapport van de onderzoekscommissie “Antroposofie en het vraagstuk van de rassen” is een openbare uitgave van de Antroposofische Vereniging (ISBN 9080559318). Het verscheen in 2000. Er zijn nog exemplaren verkrijgbaar. Prijs inclusief verzendkosten 27,50. Na overmaking van dit bedrag op postgiro 9716 t.n.v. de Antroposofische Vereniging o.v.v. “Eindrapport” wordt het rapport toegezonden.’

Bij zijn bericht heeft Floris Schreve een grote foto opgenomen, dezelfde die ook op de website van het programma staat:

‘Ikzelf met “de Hokjesman” (Michaël Schaap) tijdens de opnames.
Meer volgt direct na de uitzending’

voegt hij er omineus aan toe. En wat zijn eigen kruistocht tegen ‘Antroposofie en racisme’ betreft, waar hij al vijf lange berichten aan heeft gewijd, schrijft hij direct bovenaan:

‘Deel 6, dat vooral (maar niet uitsluitend) hierover zal gaan, verschijnt zeer binnenkort op dit blog, nog voor de uitzending’

We zullen zien. Nu is er nog een andere, hier bekende criticus, maar die is beduidend boosaardiger van karakter. Want als je ziet wat hij allemaal beweert, moet je jezelf intussen wel een crimineel gaan voelen... Leest u maar mee met het bericht van Ramon De Jonghe gisteren op zijn website, ‘Hokjesman: antroposofen’.

‘“We must worm our way through... [I]n order to do what we want to do, at least, it is necessary to talk with the people, not because we want to, but because we have to, and inwardly make fools of them.”

(Rudolf Steiner, Conferences with Teachers of the Waldorf School in Stuttgart, vol.1, 1919 to 1920, Steiner schools Fellowship Publications, 1986, p. 125)

In de documentairereeks “De Hokjesman” gaat Michael Schaap, gefascineerd door de heersende hokjesgeest op veldonderzoek binnen de leefwereld van aansprekende Nederlandse subculturen. Donderdag 21 februari om 21.30h komen antroposofen, de volgelingen van Rudolf Steiner, aan bod.

Op de website van de Hokjesman staat het programma aangekondigd en wie zien we daar naast de Hokjesman staan? Niemand minder dan Floris Schreve, hier vooral bekend van zijn vlijmscherpe analyses van het racistisch en discriminerend antroposofisch gedachtegoed.

Floris had eerder via zijn facebookpagina al aangekondigd dat hij in dat programma zit, maar niet dat hij als uithangbord zou gaan dienen:

“Ik weet niet wat er uiteindelijk allemaal in komt, maar het gaat vooral over Steiners rassentheorieën en dan vooral hoe hij tegen de indianen en de zwarte medemens aankeek.

‘Im Neger wird da drinnen fortwährend richtig gekocht, und dasjenige, was dieses Feuer schürt, das ist das Hinterhirn’ (ong. ‘Ín de neger wordt voortdurend gekookt en het vuurtje, dat wordt aangewakkerd door zijn achterhersenen’, dat heeft ie echt gezegd).

Verder ook nog over hoe belangrijk het is dat je kinderen mazelen krijgen en dat inenten daarom zo slecht is. Heel verkeerd dat er daardoor ook nauwelijks nog mazelen voorkomen. Maar gelukkig, je kunt je kind nog altijd naar een mazelenhaard in Engeland sturen (daar werd een keer voor geadverteerd op een antroposofische website). Dat laat ik oa aan de orde komen.”

We weten dat wanneer Floris iets aan de orde laat komen hij dat grondig doet. Hoe goed zijn analyses van het antroposofisch gedachtegoed zijn, blijkt alleen al uit de manier waarop hij het Van Baarda Rapport onder handen neemt. Dat rapport, opgesteld door een onafhankelijke commissie (uitsluitend bestaande uit antroposofen) die moest onderzoeken waar Steiner zich racistisch en/of discriminerend had uitgelaten, wordt vanwege de mildheid van de geformuleerde conclusies te pas en te onpas uit de kast gehaald wanneer de kwestie antroposofie en racisme op de publieke agenda staat. Floris legt de vinger echter op de wonde: hij bespreekt enkele door de Commissie Van Baarda zo goed als buiten beschouwing gelaten voordrachten van Rudolf Steiner die bol staan van racisme en discriminatie – en ontkracht daarmee in grote mate de voor de antroposofie al te gunstig uitvallende conclusies van het Van Baarda Rapport.

Wie het al gek vind hoe binnen de antroposofische gemeenschap over kinderziekten zoals mazelen of over de andersgekleurde medemens wordt gedacht, zal waarschijnlijk van zijn stoel vallen wanneer hij verneemt waarop antroposofen zich nog beroepen. Volgt u even mee?

Steiner beweerde allerlei te zien wat met het gewone oog niet waar te nemen is. (Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet?). Waaruit bestonden zijn “imaginaties” dan zoal? Bij nader inzicht blijken die een breed spectrum te beslaan en niet zelden hebben ze veel weg van de beschrijvingen van iemand die geëxperimenteerd heeft met het eten van bepaalde zwamachtigen. Wat Steiner zoal aan “realiteiten” waarnam, was niet gering:
– Duistere machten of demonen die zich, wanneer moeder de vrouw niet vaak genoeg het stof afneemt, in huis nestelen;
– kabouters die (de Zeven Dwergen?) in de diepten van de aarde in diamantmijnen werken;
– elfen en gnomen;
– de uit Perzische overleveringen afkomstige kwade geest Ahriman, de lelijke duivel die zich bedient van het schrift om de mens in zijn macht te krijgen;
– zijn alter ego Lucifer, de knappe verleidelijke duivel;
– als tegengewicht ook engelen, aartsengelen en nog enkele toonladders hogere engelen;
– het zonnewezen Christus dat van de ene Jezus op de andere overging (want er waren er volgens Steiner twee);
– het mythologische verzonken continent Atlantis en zijn aan de zondvloed ontsnapte Ariërs, de meest ontwikkelde soort op aarde die onze huidige cultuur bepaalt[6];
– het blanke of Arische ras, dat alleen maar voordelen heeft ten opzichte van andere rassen;
– de van de mens afkomstige aap;
– probleemkinderen waarvan de oorzaak van hun probleem in een rekenfout in de kosmos moet worden gezocht;
– en de ridders van Koning Arthur die Steiner begin 20ste eeuw te paard op de heuvels van Groot-Brittannië zag galopperen.

Het zijn maar enkele van zijn denkbeelden. De ziener toverde er nog talloze andere uit zijn hoge hoed.

Wie nu denkt of meent te beweren dat deze imaginaties misschien door de beste man bedoeld zijn als beeldspraak, komt van een kale kermis thuis. Hij nam deze zaken niet alleen voor waar, maar beweerde ook het over realiteiten te hebben. Voorbeelden waarbij hij engelen, geesten, gnomen, enz. als realiteiten aanduidde, zijn te vinden in meerdere van zijn publicaties. Bekende door Steiner vaak aangehaalde uitspraken wanneer hij het over zijn bovenzinnelijke waarnemingen en imaginaties had, zijn onder andere: “dit zijn gewoon feiten”, “dit zijn wetmatigheden” en “het is nu eenmaal een waarheid”.

Antroposofie in het maatschappelijk veld

Ideologie en maatschappij

– Antroposofische monitor
– Waarop men zich beroept
– Indoctrinatie
– Kinderen als speelveld voor ideologische doelen
– Ahriman: antroposofische duivel
– Sociaal vraagstuk steinerschool
– Ook misbruik in steinerscholen
– Seksueel misbruik
– Oud-leerlingen en ouders vertellen

Antroposofie versus wetenschap

– Pseudowetenschap
– Mazelen
– Hype Hype Hoer@: mazelen
– Gevaarlijke cell-phones
– Kinderen een gekeurd oor aannaaien

Racisme

– Racismedebat
– Tussen occultisme en fascisme
– Antroposofie en fascisme
– Rassenleer, Ariërdom en mensheidsevolutie in de antroposofie en het gedachtegoed van Rudolf Steiner (F. Schreve 2008 )
– Wortelrassen, onderrassen en rassen (F. Schreve 2009)
– Duidelijk rassenleer – een weerlegging van de conclusies van het Rapport Van Baarda (F. Schreve 2009)

Verwante artikels

– Antroposofie en fascisme
– Tussen occultisme en fascisme
– Nieuwe aanklacht racisme’

Nou, is dit boosaardig of niet? Dit kun je toch geen neutrale, objectieve berichtgeving meer noemen. Het is geen wonder dat ik deze website van De Jonghe zo veel mogelijk links laat liggen, want hier lusten de honden geen brood van. Alles wordt in het werk gesteld om een maar zo negatief en slecht mogelijk beeld van Steiner en de antroposofie te creëren en deze met alle slechts in de wereld in verband te brengen. Voor deze ene keer maak ik een uitzondering en plaats ik het hier allemaal onverkort, om te laten zien hoe ver dit gaat. Wat mensen toch bezielt om zo van leer te trekken. Alsof antroposofie supergevaarlijk is voor nuchtere, weldenkende mensen. En dat deze dan daarom totaal belachelijk gemaakt moet worden. Merkwaardig dat het zulke dingen in mensen oproept.

.