Weren of accepteren

We zijn weer een week verder, sinds het vorige bericht in ‘Bovengronds’. Ook vandaag komt de Vereniging van vrijescholen met een persbericht naar buiten, ‘Tweede Kamer schrapt kleutertoets uit inspectiekader’:

‘De Tweede Kamer oordeelde 5 november jl. dat de Onderwijsinspectie de landelijk genormeerde kleutertoets uit het toezichtkader moet schrappen. De Vereniging van vrijescholen juicht deze ontwikkeling toe en benadrukt dat scholen die geen toets afnemen in de kleuterklas, niet langer een aantekening krijgen van de inspectie. Het accent ligt weer op de brede ontwikkeling van het kind, een belangrijk uitgangspunt in het vrijeschoolonderwijs.

Toelichting Onderwijsinspectie

De Inspectie van het Onderwijs laat op de internationale dag van de rechten van het kind via hun website weten dat scholen de belangrijke taak hebben om de ontwikkeling van alle kleuters goed te volgen. De leerkracht is daarbij verplicht om de brede ontwikkeling van deze jonge kinderen in kaart te brengen door middel van gestructureerde observaties. Scholen mogen toetsen afnemen, maar dat is niet verplicht en zij krijgen niet langer een aantekening van de inspectie wanneer zij dit niet doen.

De observatie door de leerkracht komt weer centraal te staan, waarbij de inspectie refereert aan de brede ontwikkeling van het kind op zowel cognitief, sociaal, emotioneel als motorisch niveau. De Vereniging herkent in deze uitgangspunten kernwaarden die ook op vrijescholen centraal staan.

Nieuw waarderingskader

Op dit moment werkt de inspectie aan een nieuw waarderingskader. Daarin zal opnieuw het vraagstuk aan de orde komen hoe een school de ontwikkeling van leerlingen volgt en op welke wijze scholen daar gevolg aan geven.

Kleuters leren spelenderwijs

De Vereniging was eerder zeer kritisch over het verplicht afnemen van toetsen onder kleuters. Op vrijescholen leren kleuters spelenderwijs. De ontwikkeling van het kind is de leidraad. Kinderen doorlopen verschillende fases in hun jonge leven. Daar worden het onderwijs en de lesstof op afgestemd, zodat ieder kind zich optimaal kan ontwikkelen.

Er zijn binnen de vrijeschool drie leeftijdsfasen van zeven jaar. In de eerste fase zijn jonge kinderen één met de omgeving. De ervaringen die zij daarbij opdoen komen nog diep binnen. Zij dienen daarin behoed en beschermd te worden. Daarom brengen kleuters op vrijescholen de dag voornamelijk al spelend en daardoor al lerend door.’

Op Facebook meldde De Kleine Johannes Vrijeschool in Deventer vandaag:

‘Goed nieuws. In navolging van het besluit van de Tweede Kamer om de kleutertoets niet verplicht te stellen en de roep om een brede visie op de ontwikkeling van kinderen heeft de onderwijsinspectie besloten om het toetsen van reken- en taalvaardigheden van kleuters niet meer verplicht te stellen. Al jaren neemt onze school bewust bij de kleuters nooit de cito-toets af. Wel volgen wij de cognitieve, motorische en sociaal-emotionele ontwikkeling van systematisch en nauwgezet. Het niet toetsen betekent dat wij voortaan geen onvoldoende hoeven te incasseren in onze beoordelingsrapportage.

Toetsen bij kleuters | Onderwijsinspectie.nl’

Vandaag schreef Mirjam van Putten van de website Dichtbij.nl ‘De Torteltuin haalt hoogste Cito-scores 2013’:

‘De Obs De Torteltuin en vrije school Raphaël hebben in 2013 gemiddeld de hoogste Cito-scores behaald. Dat blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws.

RTL Nieuws heeft samen met professor Jaap Dronkers van de Universiteit van Maastricht een manier gevonden om de Cito-toets uitslagen van verschillende basisscholen te vergelijken. Alle scholen kregen vervolgens een rapportcijfer. Daaruit blijkt dat Obs De Torteltuin Vrije School Raphaël het beste presteren met een 7.7. Daarna volgen Digitalis en De Lettertuin met een 7.4.

“We zijn natuurlijk blij met de cijfers en ze laten vooral ook zien dat de leerlingen het goed hebben gedaan. Maar ze zijn ook erg betrekkelijk. De Cito-scores laten maar een deel van de vaardigheden van een kind zien. Andere dingen zijn ook erg belangrijk; voelt een kind zich veilig en kan het zich goed ontwikkelen”, reageert directeur van De Torteltuin Hans Naderman. “Voor ons is het belangrijk om iets toe te voegen aan het leven van een kind.”

De Almeerse scholen doen het gemiddeld gezien goed. Gemiddeld scoren de scholen een 6.8. Twee Almeerse scholen scoren volgens het onderzoek onvoldoende. De Europaschool haalde slechts een 4.8 en De Driemaster een 5.’

Bionext schreef op 15 november over ‘Biologische ondernemers in Duurzame Jonge 100’:

‘Op Twitter ontstond vorig jaar een spontane discussie over de noodzaak om het inspirerende werk van jonge mensen op het gebied van duurzaamheid meer zichtbaar te maken.

Anne Walraven (27 jaar) en Marjan Kloosterboer (24 jaar) besloten daarop de DJ100 op te richten. De Duurzame Jonge 100 is een toonaangevende lijst van 100 jonge mensen met de meest innovatieve en inspirerende initiatieven, ideeën en start-ups op het gebied van duurzaamheid in Nederland. Deze jonge mensen zijn innovatieve projecten gestart, hebben een duurzaam bedrijf opgericht, hun baan een duurzame draai gegeven of verduurzamen hun eigen straat of sportvereniging. Dagelijks inspireren zij anderen en met hun acties – hoe klein of hoe groot ook – brengen ze een duurzaam Nederland een stapje dichterbij.

Uit alle genomineerden heeft de jury, die bestaat uit een aantal bekende en onbekende duurzame strijders uit zowel de oudere als de jonge generatie, een selectie gemaakt. Daarbij werd gelet op indicatoren als impact, visie, inspiratie en innovatie, en de voorbeeldfunctie die de jonge koplopers (kunnen) vervullen.

In de lijst staan onder andere 2 biologische tuinders, 1 biologische plantenveredelaar en 1 biologische biefstukverkoper. Daarnaast vinden we in de lijst ontwerpers, oprichters van crowdfundingprojecten, changemakers bij Urgenda, en de oprichter van de Youth Food Movement. Benieuwd naar de hele lijst? Laat je inspireren en kijk op www.dj100.nl!’

Vandaag kwam Bionext met ‘IFOAM EU viert 10 jarig bestaan’:

‘Begin november heeft IFOAM EU haar 10-jarig bestaan gevierd met diverse activiteiten, waaronder een congres en een feestavond. Natuurlijk stond het congres in het teken van actuele ontwikkelingen: de vernieuwing van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) en de herziening van de wetgeving voor biologische landbouw en voeding. Met name het onderwerp “schrappen van dubbele betaling voor bio” in het nieuwe GLB wekt de woede van de biologische boeren in de EU. In veel landen (maar niet in Nederland!) wordt vanuit de tweede pijler een aanzienlijke hectaresteun gegeven aan biologische boeren: in Duitsland circa 170 euro per hectare. Dit bedrag wordt geschrapt omdat er nu vanuit de eerste pijler geld naar biologische boeren gaat. Dat is ten onrechte, omdat veel biologische boeren bovenop de bio wetgeving nog veel meer verduurzaming toevoegen. De dreiging is dat de vrijkomende gelden richting bijvoorbeeld de gentech teelt zal gaan, omdat de criteria van verduurzaming in de tweede pijler onduidelijk en rekbaar zijn.

Het feestje op de avond was er niet minder om. Veel respect van alle kanten voor directeur Marco Schlueter, die IFOAM EU op de kaart gezet heeft en een sterk team heeft neergezet, met committment vanuit alle EU landen, zowel inhoudelijk als financieel. Dat committment is nog steeds groeiende, zeker ook vanuit Nederland. Met bedrijven als Ariza, Wessanen, Green Organics, Tradin en binnenkort ook DO-IT behoort Nederland inmiddels tot krachtigste ondersteuners van de IFOAM EU. Bionext, VBP en BioHuis werken intensief samen met IFOAM EU op het gebied van wetgeving, onderzoek, landbouwbeleid, congressen en internationale projecten. We zijn er trots op dat dit unieke bio samenwerkingsverband tot een krachtig EU-groep is uitgegroeid, van waaruit de biosector zelf invloed heeft op de verdere ontwikkeling van de biologische landbouw en voeding.’

En voegde er vandaag nog aan toe ‘IFOAM EU op de bres voor organische vernieuwing van de biologische wetgeving’:

‘Met de Europese Commissie wordt al ruim een jaar gediscussieerd over nut en noodzaak van vernieuwing van de biologische wetgeving. Ja, het kan beter, daar is ook de internationale biologische sector het over eens. Met name verdere ontwikkeling van ambities moet in de wetgeving opgenomen worden, uitzonderingen moeten worden teruggedrongen, de certificering en controle moet veel meer risicogericht en internationaal aangepakt gaan worden en er moet een nieuw actieplan komen voor de stimulering van de biologische sector. Tot zover zijn we het eens. De Commissie acht een totaal nieuwe wetgeving nodig en wil van alle uitzonderingen af. Dat is om twee redenen ongewenst:

1. Jarenlange juridische onzekerheid voor de sector en dus stagnatie in de omschakeling
2. Uitzonderingen kunnen zeer behulpzaam zijn om geleidelijk naar de gewenste situatie toe te groeien.

Binnen de IFOAM EU zijn de krachten gebundeld en wordt vol ingezet op de organische, geleidelijke verbetering van de biologische wetgeving.’

Triodos Bank bracht op 14 november het persbericht ‘Weet wat je eet’ uit:

‘Het wordt steeds lastiger Genetisch Gemodificeerde Organismen (GGO’s) te weren uit ons eten. De productie van voedsel waarvoor gemanipuleerde gewassen zijn gebruikt, stijgt namelijk. Voor het duurzame beleggingsuniversum van Triodos Bank een dilemma: steeds minder beursgenoteerde bedrijven weren GGO’s. Hoe gaan we hier mee om?

Acceptatie

De acceptatie van producten waar genetisch gemanipuleerde gewassen in verwerkt zijn, groeit. Dat zie je aan de oppervlakte van grond die genetisch gemodificeerde gewassen in beslag nemen. In 2010 werd een aandeel van 10% bereikt. Meer dan de helft van deze grond ligt in de VS. In West Europa is er weerstand tegen gemodificeerde gewassen en worden ze hoogst zelden toegestaan.

Dilemma

Hierdoor wordt het lastiger voor bedrijven in de voedselindustrie GGO’s niet te accepteren, restaurants en winkels inbegrepen. Buiten de EU is etikettering van producten doorgaans niet verplicht.

Criteria Triodos Bank

Triodos Bank sluit bedrijven die GGO gewassen produceren en verkopen uit in het duurzame beleggingsuniversum. De reden hiervoor is dat er te weinig bekend is over de gevolgen op langere termijn van genetische modificatie.

Beursgenoteerde bedrijven die bereid zijn het gebruik hiervan te beperken, komen wel in aanmerking voor selectie. Een voorwaarde is wel dat producten van etiket zijn voorzien zodat de consument weet wanneer er gemodificeerde ingrediënten in een product verwerkt zijn.

Danone

Het beleid van Danone is illustratief voor het dilemma waar voedingsbedrijven voor staan. Enerzijds stelt het bedrijf prioriteit te geven aan de keuzevrijheid van de consument en daarom geen genetisch gemodificeerde voedingsgewassen in de producten te gebruiken. Tegelijkertijd maakt Danone, in hetzelfde beleid, een uitzondering voor landen zoals de VS waar het publiek zich weinig zorgen maakt over dit onderwerp. Om deze reden is Danone op dit moment niet geselecteerd in het duurzame beleggingsuniversum van Triodos Research.

Tegenbeweging

Ondanks de stijgende acceptatie van gemodificeerd voedsel is er een tegenbeweging die roept om transparantie. Consumenten moeten een bewuste keus kunnen maken voor producten met of zonder ingrediënten die genetisch gemodificeerd zijn. In India is het vanaf 1 januari 2013 verplicht om gebruik van GGO’s op verpakkingen te vermelden.

Ook in de Verenigde Staten, waar GGO’s tot voor kort geen issue waren, wordt de roep naar transparantie groter. Connecticut werd in mei 2013 de eerste staat waar etikettering verplicht werd.

Whole Foods Market

Op dit moment onderzoeken Amerikaanse bedrijven de opties voor etikettering. Zo heeft Whole Foods Market aangekondigd dat in 2018 op alle producten in hun Noord-Amerikaanse winkels duidelijk vermeld wordt of er wel of geen GGO’s in verwerkt zitten.

Keerpunt

Bedrijven in de voedingsmiddelenindustrie staan nu op een keerpunt. Gaan ze gewassen die genetisch gemodificeerd zijn actief weren of accepteren? Triodos Bank stimuleert met haar selectieproces bedrijven die werken aan transparantie en aan het terugbrengen van het gebruik van GGO’s.’

De volgende dag, 15 november, kwam de ‘Stichting Triodos Foundation’ met dit bericht:

‘Stichting Zaadgoed steunt telers en kleine zaadbedrijven bij het ontwikkelen van smaakvolle, robuuste rassen voor de biologische landbouw en het behoud van de diversiteit aan rassen en gewassen. Triodos Foundation heeft een steunfonds ingericht voor stichting Zaadgoed. Lees meer op onze website: http://bit.ly/HXs2a3

Een kijktip in het kader van dit project: Afgelopen maandag zond de VPRO “Tegenlicht – De strijd om het zaad” uit, over de Global Seed Vault. In deze kluis op Spitsbergen bevindt zich de grootste diversiteit aan zaden ter wereld. U kunt de aflevering hier terug kijken: http://bit.ly/1aEaWoF’

Het Louis Bolk Instituut plaatste op 18 november ‘Huber keynote speaker op Invitational Conference’ op zijn website:

‘Machteld Huber presenteert op 19 november het begrip “Positieve Gezondheid” bij stakeholders uit de Nederlandse gezondheidszorg.

Op dinsdag 19 november vindt de Invitational Conference “Positieve Gezondheid in de Praktijk” plaats in Den Haag, georganiseerd door het Ministerie van VWS, de Gezondheidsraad, het RIVM en ZonMw.

Nieuw begrip Positieve Gezondheid

Het begrip Positieve Gezondheid is de praktische invulling van het nieuwe concept gezondheid (“Health as the ability to adapt and to self manage”) en werd in 2012 is ontwikkeld door Machteld Huber van het Louis Bolk Instituut. Zij heeft het begrip gezondheid onderzocht bij zowel patiënten als bij diverse zorgprofessionals. Tijdens de workshops discussiëren de deelnemers (stakeholders uit de gehele Nederlandse gezondheidszorg) over de verschillende interpretaties van het begrip gezondheid en de uitdagingen die het begrip Positieve Gezondheid biedt. De bijeenkomst wordt begeleid door dagvoorzitters Henk Smid (ZonMw) en Pim van Gool (Gezondheidsraad). Het volledige programma kunt u downloaden.

De deelnemers zijn experts uit beleid, praktijk, onderzoek en onderwijs. Zij verkennen met elkaar de betekenis van het nieuwe begrip positieve gezondheid voor deze domeinen, en maken hiervoor gebruik van een recent opgestelde factsheet.

Een eerdere Invitational Conference (2009) over een nieuw te ontwikkelen definitie voor Gezondheid leidde onder meer tot Hubers publicatie in het prestigieuze British Medical Journal in 2011.’

Op zondag 17 november schreef Anthon Keuchenius van ‘Nieuwspost Heuvelrug’, als een follow up van wat ik ook in ‘Bovengronds’ berichtte, ‘Wethouder trots op plan met Triodos’:

‘Wethouder Homan is heel erg trots op de samenwerking met Triodosbank voor stationslandgoed Reehorst. De bank zelf is ook positief, maar houdt nog even een slag om de arm.

Wethouder Homan (economie, stationsgebied) van de gemeente Utrechts heuvelrug zegt “ontzettend blij” te zijn met de uitwerking van de plannen van de Triodosbank voor landgoed de Reehorst, het stuk EHS-bos tussen NS-station Driebergen en snelweg A12. “Ik heb al vaker gezegd dat we geen betere partner voor zo’n gebied kunnen vinden dan de Triodosbank, met hun gevoel voor duurzaamheid en natuur. Dit gaat een onvoorstelbare impuls aan het gebied geven.”

Belangrijk nieuw onderdeel van het plan van Triodos is de verplaatsing van de parkeerplaats van het landgoed, naar het terrein er vlak naast, van snelwegboerderij Hoofdstraat 26. “Wat ze doen is de steen des aanstoots – het blik – weghalen van het landgoed, zodat ze de oude landgoedstructuren terug kunnen brengen. Ik vind dat we echt heel trots op mogen zijn dat we dat voor elkaar hebben gekregen. Met deze investering borg je het gebied voor de langere termijn.”

De bank doet dat overigens op verzoek van de gemeente, zegt woordvoerder Pieter van der Gaag. “De gemeente heeft ons gevraagd mee te werken aan het verschuiven van de garage naar een verdiepte parkeergarage op Hoofdstraat 26. Daar willen we in principe wel over praten, maar er zijn nog voorwaarden aan verbonden. Vandaar dat je de oorspronkelijke parkeerplaats op de plannen ook nog ingetekend ziet.”

Volgens wethouder Homan past zijn parkeerplaatsidee goed in de verdere plannen die gemeente heeft voor de snelwegboerderij, die de toenmalige gemeente Driebergen eind negentiger jaren kocht om strategische redenen; het voorkomen van ongewenste ontwikkelingen. Na inspraak van inwoners blijken gewenste ontwikkelingen vooral kleinschalig te zijn, waarvoor zich een tiental kandidaten heeft aangemeld.

Die zien zich nu geconfronteerd met een bank die met voorrang al een gedeelte van het terrein krijgt toebedeeld. Homan denkt dat Triodos daar juist precies tussen past. “Ik ben blij dat zo’n stevige investeerder in Hoofdstraat 26 gaat investeren. Dat is een fundament voor de andere ontwikkelingen.”

Volgens Homan wil Triodos bij die andere plannen betrokken worden, maar Van der Gaag van Triodosbank is wat voorzichtiger. “Hoofdstraat 26 is des gemeentes en ik wil voorkomen dat we daar nu al in meegaan. Daarvoor is het nog te vroeg. Het is best een complex verhaal. Er is nog heel veel niet duidelijk.”

Minder voorzichtig is Van der Gaag over de plannen voor energiewinning op het landgoed. Op de parkeerplaats, op de andere nieuwbouw en op een langgerekte strook langs de A12 staan in de jongste plannen veel zonnepanelen geprojecteerd. Ook ziet de bank graag een windmolen op het landgoed. “Het is nog maar een idee, het moet allemaal nog onderzocht. Maar we willen wel graag zelf onze energie opwekken, op of dichtbij het landgoed. Dat vinden we bij duurzaamheid horen. Daarin werken we ook samen met het Economic Board of Utrecht, dat bezig is met energiewinning op de Heuvelrug.”

Blij is wethouder Homan ook dat het antroposofisch-agrarische Louis Bolk instituut van het landgoed zelf – ze huizen al decennia in tijdelijke barakjes achterop het landgoed – verhuist naar de boerderij even ten zuiden van het landgoed, de oude boerderij van De Wit aan de Odijkerweg. “Daarmee gaat het instituut naar een plek waar het echt hoort. En kunnen de barakjes waar ze nu zitten weer bos worden, en de ecologische structuur versterken.”’

Op 4 november berichtte Uitgeverij Schokland in De Bilt op zijn website over het ‘Nawoord bij memoires van een revolutionair’:

‘Peter Blom, directievoorzitter van Triodos Bank, schreef het nawoord bij de zojuist verschenen heruitgave van Peter Kropotkins Memoires van een revolutionair.
Lees het nawoord >>’

Het gaat om dit in oktober verschenen boek:

‘Waar Bakoenin de reputatie had een “afbraakanarchist” te zijn, stond Kropotkin niet alleen bekend als “opbouwanarchist”, maar ook als de “anarchistische prins”. Hij verwierf internationale faam en gold lange tijd als de leidende theoreticus van het anarchisme. Zijn Memoires zijn misschien wel het beste wat hij geschreven heeft en schilderen ons een onvergetelijk beeld van het Rusland in het midden van de negentiende eeuw, van de Russische volksbeweging in de jaren 1870 en van de anarchistische beweging in West-Europa tussen 1870 en 1880.

Peter Kropotkin beantwoordde in geen enkel opzicht aan het beeld dat men zich over het algemeen van een anarchist vormt. Hij werd niet in een proletarisch gezin geboren, maar was van prinselijke bloede. Ook was hij geen door fanatisme verblinde “bommengooier”, maar een opvallend zachtaardig en innemend man, die zich op een vlotte manier bewoog in de kringen van de culturele elite van zijn tijd.

Kropotkins Memoires beginnen bij zijn geboorte in 1842 als telg uit een Russisch aristocratisch geslacht. Op een manier die doet denken aan Tolstojs jeugdherinneringen beschrijft hij zijn gepriviligeerde kinderjaren en de tijd die hij doorbracht in het elitaire pagecorps op de militaire school. Als page van tsaar Nicolaas II raakt hij aanvankelijk onder de bekoring van diens liberale reputatie. Die bekoring slaat al gauw om in teleurstelling als de tsaar uiterst wankelmoedig blijkt en de voorgenomen afschaffing van de lijfeigenschap steeds opnieuw uitstelt. Na zijn studie geografie en een dienstreis naar Siberië oriënteert Kropotkin zich steeds meer op politiek en maatschappijhervorming.

Van 1872 tot 1886 leidt Kropotkin het leven van een revolutionair. Hij bezoekt West-Europa om kennis te nemen van de socialistische beweging en concludeert al gauw dat hij niets moet hebben van de autoritaire marxistische stroming binnen de Internationale. Zijn hart gaat juist uit naar het vrijheidslievende socialisme, dat hij vond bij de Frans-Zwitserse Jurafederatie.

Terug in Rusland sluit hij zich aan bij de revolutionaire Tsjaikovksigroep, wordt gearresteerd en zonder vorm van proces opgesloten in de beruchte Peter- en Paul vesting, waar hij op spectaculaire wijze uit weet te ontsnappen. In West-Europa sluit hij zich aan bij de anarchistische beweging, wordt in Frankrijk opnieuw gearresteerd en vestigt zich na verkregen amnestie uiteindelijk in Engeland.

De Memoires eindigen in 1886 toen Kropotkin wellicht de bekendste anarchist van de wereld was en hij nog een heel leven voor zich had. In de jaren daarna legde hij zich vooral toe op het schrijven van artikelen, pamfletten en boeken en ontwikkelde hij zich tot de belangrijkste theoreticus van het anarchisme in zijn tijd. Tot zijn dood in 1921 zou hij een van de invloedrijkste anarchisten blijven.

Memoires van een revolutionair verschijnt in een geannoteerde uitgave. Peter Blom, directeur van Triodos Bank beschrijft in het nawoord welke betekenis Kropotkins theorieën over wederzijdse hulp ook in onze tijd nog steeds hebben. Dit zesde deel in de serie Kritische Klassieken verschijnt in samenwerking met Kelder Uitgeverij.’

In dat nawoord schrijft Peter Blom (geen directeur, maar directievoorzitter) onder meer over zichzelf:

‘Mijn eerste kennismaking gaat terug naar begin jaren ’70 van de vorige eeuw. Ik was middelbaar scholier aan het Rijnlands Lyceum in Oegstgeest. Best wel een deftig lyceum en bepaalt geen voedingsbodem voor anarchie. In die tijd was het heel normaal om je al jong politiek te engageren en tegelijk af te zetten tegen de gevestigde orde. Niets leuker dan in de klas of in de pauze demonstratief Het communistisch manifest zitten lezen. Het was de tijd dat de Koude Oorlog nog tot verhitte discussies leidde. Wat me bijzonder bezig hield was de vraag waarom er verschil tussen arm en rijk is. Ik zag geen enkele rechtvaardiging voor die ongelijke verdeling en vond daarin aanknopingspunten bij Marx. Hij was de geestelijke vader van het communisme en het uitgangspunt dat “alle mensen gelijk zijn” sprak me aan. Dat voelde rechtvaardiger dan het concurrentieprincipe: strijd voeren met als doel zoveel mogelijk geld te verdienen ten koste van de ander. Ik ging de teksten van Marx lezen. Niet dat ik veel van zijn archaïsche teksten begreep – ik was zestien – maar meer nog dan van de inhoud zelf, was ik onder de indruk van het effect dat zijn naam had op deftige mensen en de gevestigde orde. Als door een wesp gestoken en direct werd de hele wereld erbij gehaald en kreeg ik te horen: “Wacht maar tot de Russen komen, dan piep je wel anders...”

Mijn aanvankelijke sympathie voor Marx en het communisme maakte al snel plaats voor de ideeën van het anarchisme en wat sinds de Praagse Lente van 1968 “De Derde Weg” wordt genoemd, een samenleving waarin “vrijheid, gelijkheid en broederschap” de leidende principes zijn en niet het eenzijdig opgelegde kapitalisme of communisme. Wat anarchisme in de kern is, was toen – net als vandaag de dag – moeilijk uit te leggen. Anarchisme wordt meestal direct geassocieerd met geweld en chaos en niet zozeer met eigen verantwoordelijkheid en een sterke persoonlijke ethiek. En de anarchisten die in de 19e en begin 20e eeuw leefden, denk aan Bakoenin, waren ook geen lieverdjes. Toen ontdekte ik Peter Kropotkin, dankzij De boodschap van een wijze kabouter, een boekje dat Roel van Duyn in 1969 over hem schreef. Ik werd geraakt door de persoon Kropotkin. Waar Marx een naam bleef die stond voor een grote wereldwijde sociaal-politieke stroming, was Kropotkin een man van vlees en bloed en met een boeiende levensloop. Die levensloop, opgetekend in de nu opnieuw uitgegeven Memoires, gaf niet alleen een tijdsbeeld van het eind van de negentiende eeuw, maar schetste tevens de ontwikkeling van een bijzonder mens: volstrekt authentiek, breed georiënteerd, pacifist en anarchist.’

Eergisteren schreef Zutphense Koerier over ‘Antroposofie voor dummies’:

‘In ‘t Pakhuys aan de Berkelkade 15a te Zutphen heeft donderdag 28 november vanaf 20 uur op feestelijke wijze de presentatie plaats van “Antroposofie; een inleiding”. In dit boek biedt Ed Taylor, voormalig docent aan de Vrije School en huidig directeur van “Urtica de Vijfsprong” in Vorden, een kennismaking met de antroposofie in het dagelijks leven. Dit verlevendigt de auteur met praktische oefeningen. De entree is in principe gratis, maar een eigen bijdrage wordt op prijs gesteld.’

Gisteren kwam John Hogervorst van Uitgeverij Nearchus met ‘Antroposofie – een plaatsbepaling’:

‘Voor antroposofen is de antroposofie heel gewoon. En met alle vrije scholen, antroposofische huisartsen, therapeuten, zorg voor verslaafden, met de instellingen op het gebied van heilpedagogie en sociaaltherapie, met de biologisch-dynamische landbouw en alle winkeltjes waar antroposofisch-achtige spulletjes worden verkocht en niet te vergeten alle antroposofische literatuur – met dat alles werpt antroposofisch Nederland toch wel enig gewicht in de schaal, zou je denken?

Afgelopen weekeinde bezocht ik een flinke, om niet te zeggen hele grote boekwinkel in Amsterdam. Op de derde of vierde verdieping (ik raakte de tel kwijt) was de afdeling met religieuze, spirituele en aanverwante boeken. Benieuwd ging ik eens kijken naar het aanbod aan antroposofische titels. U ziet het complete aanbod “antroposofie” van boekhandel Polare, op het Spui in Amsterdam, op de foto hierboven. Kijkt u maar eens goed!

Van links naar rechts (de vier boeken helemaal links staan op de plank ernaast, ze horen niet bij de antroposofie): een boek dat op zijn kant staat; De levensloop van de mens van Bernard Lievegoed; Liefde en seksualiteit van Jeanne Meijs; De jaarfeesten van Rudolf Steiner; Lexicon Antroposofie van Henk van Oort; nog eens twee exemplaren van De Jaarfeesten van Rudolf Steiner (vergissinkje van de inkoper); De wetenschap van de geheimen van de ziel van Rudolf Steiner; De bijen van Rudolf Steiner; Antroposofie – een nieuwe benadering van Rudolf Steiner. Nog meer naar rechts begint de “afdeling vrijmetselarij”, hier broederlijk naast de antroposofie...

In dezelfde boekwinkel telde ik 50 strekkende meter aan kookboeken. Heel voorzichtig mogen we concluderen dat er voor de antroposofie nog veel groeikansen liggen.’

Op 15 november berichtte Biojournaal ‘Gimsel viert 25-jarig bestaan met klanten’:

‘Gimsel, de supermarkt voor natuurlijke voeding en cosmetica aan de Mariniersweg 9 in Rotterdam bestaat 25 jaar. “Jarig zijn betekent natuurlijk: trakteren. Dat doen we trouwens graag, want zonder jullie, onze klanten, waren we nooit zover gekomen”, zo staat op de website www.gimselrotterdam.nl geschreven.

Op zaterdag 16 november van 10:00 tot 17:00 uur wordt de verjaardag uitgebreid bij Gimsel gevierd. Klanten krijgen bij een besteding van 50 euro de jubileumwijn van Gimsel cadeau, tevens kunnen ze vertrouwde en nieuwe producten proeven in de winkel. Ook zal er volop gekookt worden aan de nieuwe middenbalie. En klanten kunnen starten met sparen op deze eerste dag van de spaaractie.’

Eergisteren kwam Lenneke Schot in hetzelfde medium met het vervolg ‘Gimsel 25! – nieuwe look gepresenteerd. Roosmarijn Saat: “Enthousiaste reacties op restyling”’:

‘Gimsel bestaat vijfentwintig jaar. In die 25 jaar is er het nodige veranderd en dat wil Gimsel graag laten zien. Daarom heeft Gimsel een nieuw logo en een eigen stijl binnen De Groene Passage gekregen. “Afgelopen woensdag hebben we onze nieuwe stijl geïntroduceerd tijdens de kick-off voor onze leveranciers en Groenpashouders”, reageert Roosmarijn Saat. “De kick-off werd door ruim 100 man bijgewoond en op de restyling is erg enthousiast gereageerd. Iemand zei zelfs dat de winkel nu een soort Bijenkorf lijkt.”

Roosmarijn geeft aan dat het jubileum een mooi moment is voor de introductie van de nieuwe identiteit. “Het nieuwe logo is overal in de winkel terug te vinden, onder meer op banners en posters en uiteraard in de schappen. Verder werken we met nieuwe bestickering en zijn onze medewerkers in het nieuw gestoken.”

Ook in de inrichting van de winkel is het nodige veranderd. Zo is er een nieuw koffiemeubel ingericht en zijn er nieuwe koelcounters voor kaas en vis. De nieuwe middenbalie, ook wel het “kooktheater” genoemd, is afgelopen zaterdag in gebruik genomen. Op 16 november werd het 25-jarig bestaan namelijk met de klanten gevierd. Er is onder meer volop gekookt aan de nieuwe middenbalie. Ook kregen klanten bij een besteding van 50 euro de jubileumwijn van Gimsel cadeau.

“Bij een verjaardag hoort uiteraard ook een traktatie. Daarom kunnen klanten dit najaar voor vijfentwintig bijzondere producten sparen. Deze producten zijn verdeeld over vijf feestelijke pakketten. Er is voor ieder wat wils. Afgelopen zaterdag was de officiële aftrap van de spaaractie in Gimsel.”

Voor meer informatie: Roosmarijn Saat, Gimsel, Mariniersweg 9, 3011 NB Rotterdam, 010 4047342, info@gimselrotterdam.nl, www.gimselrotterdam.nl’

En weer in aansluiting op het bericht in ‘Bovengronds’, schreef Estafette de biologische eetwinkel op 15 november op Facebook:

‘En dan sluiten we de dag nog even af met een foto van het alternatieve schoolontbijt van vanochtend. Karin van The Good Family meldt ons:

“De klassen zaten te smikkelen vanochtend en wat erg leuk was is dat dit initiatief heel goed de weg opende om met de kinderen over duurzaam eten te praten. Er volgden hele gesprekken. Wij vonden ook opvallen dat ze de komkommer leuk vonden (beetje vreemd zo ’s ochtends vroeg maar wel lekker) en de thee, en ook de kaas en de aardbeienjam waren favoriet. Meer dan de hagelslag en dat viel dus op. Kinderen gingen ook combinaties maken, hele broodtaartjes met van alles er op werden gemaakt. De scholen waren erg enthousiast.”

Nou, wat ons betreft een actie die een vervolg mag krijgen! To be continued...’

Over Estafette gesproken, Lenneke Schot van Biojournaal schreef gisteren ‘Weer 3 Estafette’s over op ledenvoordeelsysteem. “Systeem is gebaseerd op vertrouwen, zal navolging krijgen”’:

‘Er is weer volop nieuws te melden vanuit Estafette Odin. Zo is afgelopen zaterdag (17 november) de heropening van Estafette Zutphen gevierd. Deze winkel is ook overgegaan op het ledenvoordeelsysteem. De komende weken worden nog twee winkels klaargemaakt voor de introductie van dit systeem. Eerder is het ledenvoordeelsysteem al ingevoerd in Breda en Amersfoort.

Taco van Rooij, bedrijfsleider van Estafette Zutphen, geeft aan dat het systeem hem prima bevalt: “Het systeem is gebaseerd op vertrouwen, het werkt fantastisch. Uiteraard staat het nog in de kinderschoenen, maar ik ben ervan overtuigd dat het systeem navolging zal krijgen. Klanten kunnen onderdeel gaan uitmaken van een gemeenschap, waarbij ze zelf wel de mate van betrokkenheid kunnen bepalen.” In een winkel met ledenvoordeel zijn bij alle producten twee prijzen zichtbaar: de normale prijs en een tweede, lagere prijs, voor leden. Wie lid wordt van de Odin-coöperatie en een maandelijkse bijdrage doet in de basiskosten van de winkel, rekent bij de kassa de ledenprijzen af.

Zutphen

Merle Koomans van den Dries (Estafette Odin) vertelt dat de winkel in Zutphen toe was aan een kleine facelift. “We besloten om alles in deze winkel in één keer te doen. Naast de nieuwe inrichting hebben we dus meteen het systeem geïntroduceerd. Het feestje afgelopen zaterdag was erg gezellig. Er is ook al veel belangstelling voor het ledenvoordeelsysteem. Zo hebben zich al 100 leden aangemeld. De mensen vinden de winkel ook heel mooi geworden.”

Wat vooral opvalt in de vernieuwde Zutphense winkel is volgens Merle de grote groente-afdeling van 11 bij 5 meter. “Deze springt er echt uit. Ook is de broodafdeling opnieuw ingericht en zijn er andere kassa’s geïnstalleerd.” De kleuren in de winkel zijn niet helemaal aangepast aan de Estafette-stijl. “Een kunstenaar heeft deze winkel voorheen van andere kleuren voorzien. De klanten vinden het gezellig, dus waarom zouden we dit veranderen?”

Alkmaar en Bergen

Estafette Odin richt zijn aandacht de komende tijd verder op de Estafette-winkels in Bergen en Alkmaar. “Daar gaan we ook het ledenvoordeelsysteem introduceren. De teams zijn onlangs tijdens een teamavond ingelicht over de plannen.” Estafette Alkmaar ondergaat eerst een grote verbouwing. De winkel breidt uit met de twee panden ernaast en wordt dus drie keer zo groot. De vernieuwde winkel zal vrijdag 13 december weer opengaan, met ledenvoordeel.

“Estafette Alkmaar barst nu echt uit zijn voegen. We zijn dus heel blij dat we de naastgelegen panden bij de winkel kunnen betrekken. Het stofschot is begin deze week geplaatst. Vandaag wordt de tussenmuur weggehaald. Van maandag 9 tot en met donderdag 12 december zal de winkel gesloten zijn om vrijdag 13 december weer open te gaan”, aldus Merle.

Voor meer informatie:
Taco de Rooij, Estafette Zutphen, Spittaalstraat 22, 7201 ED Zutphen, 0575 544412, t.derooij@estafette.org, www.estafettewinkel.nl
Merle Koomans van den Dries, Estafette Odin, De Panoven 1-3, 4191 GV Geldermalsen, 0345 577133, m.koomans@estafette.org, www.estafette.org’

Vandaag voegde Biojournaal hier aan toe, ‘Koos Bakker, Odin Estafette: “Klanten staan bij ons juist helemaal aan het begin van de voedselketen”’:

‘De consument moet het begin van de voedselketen zijn, en niet het einde. Dat zegt Koos Bakker, directeur van Odin-Estafette. Hij erkent dat er nog geen beproefde verdien- en businessmodellen in de sector zijn waarbij de klant vooraan staat.

Volgens Koos worden klanten nu te veel gezien als de laatste schakel in de voedselketen. “Zij zijn het afvalbakje. Zo worden zij althans door handel en industrie behandeld. Die luistert wel naar de klanten, maar dat is vooral bedoeld om te weten te komen waarmee en hoe zij consumenten het beste kunnen verleiden. De industrie innoveert veel, maar de meeste innovaties zijn geen blijvertjes, omdat achteraf blijkt dat de klant er helemaal niet op zit te wachten.”

“Volgens ons staan klanten juist helemaal aan het begin van de voedselketen. Zij bepalen wat zij willen eten, hoe zij willen dat dat voedsel wordt geproduceerd. Vervolgens ga je daarvoor zorgen, als het ware met een opdracht. Zo zijn klanten medecreator van de voedselketen”, aldus Koos.

Bron: Distrifood via AgriHolland’

Op Facebook schreef Estafette de biologische eetwinkel vandaag:

‘Haha, Arie Boomsma laat voor de Linda zien hoe je bij Estafette nog meer uit je boodschappen doen kunt halen: http://www.youtube.com/watch?v=EgtxTZb0UZE&app=desktop

LINDA. – Gymmen met Arie... in de supermarkt – Het is woensdag, dus heeft Arie Boomsma weer een paar fijne oefeningen voor je. En deze oefeningen zijn perfect voor in de supermarkt. Dan sla je meteen twee...’

Eergisteren kwam Biojournaal ook met dit internationale nieuws, ‘Alnatura boekt beste omzet in bedrijfsgeschiedenis: +15%’:

‘Alnatura groeit verder: in het boekjaar 2012/2013 (dat eindigde op 30 september 2013) bereikte de bio-handelsonderneming uit het Bickenbach een omzet van 593 miljoen euro. Dit betekent het beste verkoopresultaat in haar geschiedenis en het vertegenwoordigt een stijging van 15 procent ten opzichte van het voorgaande jaar. Ter vergelijking: de Duitse biologische markt is ten opzichte van vorig jaar met 6% gegroeid.

Götz Rehn, oprichter en directeur van Alnatura over de aanhoudende bovengemiddelde groei: “Biologische landbouw is synoniem voor op een respectvolle en zinvolle manier met de mens en de aarde om te gaan. Onze klanten leveren met hun vraag naar biologische producten een zinvolle bijdrage aan de promotie van de meest duurzame vorm van landbouw.”

In het afgelopen fiscale jaar opende Alnatura tien nieuwe winkels, in Frankfurt, Tübingen, Stuttgart, Hamburg, München en Aken evenals twee winkels in Berlijn en Hannover. In totaal exploiteert Alnatura momenteel 80 winkels in 40 steden. Voor het huidige fiscale jaar staan minstens twaalf nieuwe openingen gepland, ook op nieuwe locaties als Potsdam, Düsseldorf en Ravensburg.’

Maandag 18 november had het Noordhollands Dagblad nieuws over ‘Minder banen voor Midgard’:

‘Om in 2014 weer helemaal uit de rode cijfers te raken gaat het roer drastisch om bij antroposofisch instituut Midgard in Tuitjenhorn. Meest impopulaire maatregel daarbij is het schrappen van 15 fte, circa 20 medewerkers, genoodzaakt door afnemende inkomsten en oplopende kosten. Er zal minder gebruik gemaakt worden van oproepcontracten; jaarcontracten kunnen niet allemaal worden verlengd.’

In het bericht staat verder dat interim-directeur van Midgard Erik Beemster het ‘zeer vervelend voor de mensen in kwestie’ vindt. Maar tegelijk noemt hij het ook ‘een noodzakelijke inhaalslag’. Op 17 november meldde ‘Vrijeschool in Amsterdam-Noord’ op Facebook:

‘Onze eerste echte huiskamerlezing was top! Fijn en intiem, in de heerlijke huiskamer van Edith, met een kleine groep geinteresseerde luisteraars. Marjolijn speelde de lier, Koen vertelde een sprookje. Nogmaals het mooie, fragiele geluid van de lier en daarna ging Koen verder. Hij begon met een beknopte inleiding van Steiner’s filosofie m.b.t. de ontwikkeling van het kind en beschreef het ontstaan van de eerste vrijeschool. Daarna legde hij het belang van sprookjes (vertellen) uit, hoe ze vertellen in beelden over de ontwikkelingsweg die we gaan als mens en hoe dat kinderen in de kleuter- en 1e klassen aanspreekt en verrijkt. Koen sprak met veel kennis en enthousiasme over dit onderwerp, ik vond het heel boeiend om naar te luisteren! Dit verslag is natuurlijk veel te beknopt om recht te doen aan de avond, jullie hadden er bij moeten zijn. Hopelijk tot de volgende keer!

Groeten van Nicoline’

Op 16 november 2013 werd op de website van dit initiatief de ‘Nieuwsbrief november’ geplaatst:

‘Lees hier onze nieuwsbrief van november.’

Daarin staat onder meer:

‘Beste geïnteresseerde in Vrijeschool Amsterdam-Noord,

Graag sturen wij u onze eerste nieuwsbrief waarin we u op de hoogte willen brengen van de vorderingen van ons initiatief: het oprichten van een vrijeschool in Amsterdam-Noord.

In februari 2013 is onze Initiatiefgroep gestart en er is sindsdien hard gewerkt op allerlei terreinen. Onze belangrijkste bevinding is dat er veel animo is voor de oprichting van een vrijeschool in Amsterdam-Noord. Verder zijn we positief over de ondersteuning van onze plannen door zowel de gemeente als het bestuur Geert Groote School. Met beide partijen worden momenteel concrete plannen gemaakt.

Actuele gedetailleerde informatie en het meest recente nieuws delen wij graag hieronder met u per onderwerp:

– Organisatie van de school: startplan voor een dependance van Geert Groote
– Visie: korte algemene visie omschrijving.
– Animo, leerlingenaantallen en klassen: 235 aanmeldingen.
– Locatie: ambtenaar stadsdeel Noord zoekt een geschikte plek.
– Ouder en kind peuterspeelgroep: start 20 november.
– Initiatiefgroep Vrijeschool in Amsterdam-Noord: werkgroepen.
– Contactinformatie

Organisatie van de school

Om de mogelijkheid te onderzoeken om als een dependance van een andere vrijeschool te starten en omdat we zeer enthousiast zijn over de onderwijspraktijk op de Geert Grootescholen, hebben we contact gezocht met de directie van deze scholen. Na wederzijdse kennismaking zijn we om de tafel gegaan met Ruud van Velthoven. Hij is dagelijks bestuurder van drie vrijescholen voor primair onderwijs: de Geert Groote School 1 & 2 in Amsterdam en de Vrije School Parcival in Amstelveen. Meteen werd duidelijk dat het veel voordelen heeft om een nieuwe vrijeschool op te richten als een dependance. Na onderling overleg en het verder peilen van het animo voor dit initiatief, hebben wij het bestuur gevraagd om met ons een dependance op te richten van de Geert Grootescholen. Op 1 november jl. heeft het bestuur kenbaar gemaakt hier posititef tegenover te staan. Op dit moment wordt er door Ruud van Velthoven en Sascha Holthaus (directeur van Geert Grooteschool 2) gewerkt aan een concreet plan, dat dan ter goedkeuring aangeboden zal worden aan het bestuur en de MR.

Visie

Wat betreft de onderwijsvisie op deze nieuwe vrijeschool houden wij voorlopig de visie (en ervaring) van de Geert Grootescholen als uitgangspunt. We overleggen binnen onze initiatiefgroep vaak over het profiel voor de school en zijn aardig op weg om een “profiel” op te stellen van punten die wij belangrijk vinden voor het onderwijs voor onze kinderen (binnen het kader van vrijeschoolonderwijs). In overleg met Sascha Holthaus (directeur GGS 2) zullen we specifieke speerpunten voor de school uitwerken. Op korte termijn zal duidelijk worden of we een bepaalde nadruk willen leggen op de onderwijspraktijk en welke mogelijkheden in stadsdeel Noord we kunnen benutten. We streven er in elk geval naar om qua samenstelling van de leerlingen een “gemengde” school te worden, die een afspiegeling kan zijn van de multiculturele samenleving van Amsterdam(-Noord).

Animo, leerlingenaantallen en klassen

Wij hebben momenteel 245 aanmeldingen ontvangen van potentiële leerlingen in de leeftijd tussen de 0 en 10 jaar. Wat betekent dit voor het komende schooljaar 2014-2015, dat start op 16 augustus 2014? Welke klassen zullen er starten? Wanneer kan ik mijn kind(eren) officieel inschrijven?

Op dit moment kunnen wij op deze vragen nog geen definitieve antwoorden geven. Wij hopen dit echter zo spoedig mogelijk te kunnen doen. Als het startplan voor de dependance verder is uitgewerkt, hopen wij onze leerlingenadministratie zo snel mogelijk te kunnen overdragen aan de administratie van de Geert Groote School 2.

Locatie: ambtenaar stadsdeel Noord zoekt een geschikte plek

Op 5 september hebben wij onze plannen gepresenteerd aan de wethouder van onderwijs van stadsdeel Noord, Coby van Berkum. Zij is de verantwoordelijke voor de huisvesting van alle basisscholen in Amsterdam-Noord.

In ons gesprek op 5 september heeft mevrouw van Berkum aangegeven dat zij voor ons een schoollocatie kan faciliteren in een bestaande school, die in leerlingenaantal krimpt. Een ambtenaar van stadsdeel Noord is momenteel voor ons op zoek naar mogelijkheden, in nauw overleg met Ruud van Velthoven (uitvoerend bestuurder Geert Groote Scholen).

Ouder en kind peuterspeelgroep: start 20 november.

Vanaf woensdag 20 november gaan we van start met een Ouder en Kind Speelgroep voor kinderen van nul tot vier jaar. De groep komt voorlopig een keer per week bij elkaar op woensdagochtend op de Klipperstraat 81 in de wijk Banne Buiksloot, van 09:30 uur tot 12:30 uur. De eerste paar weken zijn proefweken waarin we onderzoeken hoe we de ochtenden het beste kunnen vormgeven.

Klipperstraat 81

De ruimte op de Klipperstraat is een ruimte voor gesubsidieerde projecten op sociaal en creatief vlak van woningcorporatie Stadgenoot. Stadgenoot wil ons plan voor deze Ouder en Kind Speelgroep ondersteunen en stelt ons deze ruimte gratis ter beschikking voor minimaal 1 jaar! Doordat de ouders participeren en verantwoordelijk zijn voor hun kinderen tijdens de speelochtend vragen wij alleen een vrijwillige bijdrage voor speel- en knutselmateriaal en dergelijke.

Ouderparticipatie

Het doel van deze Ouder en Kind speelgroep is om voor jonge kinderen een plek te creëren waar vanuit de visie van het vrijeschoolonderwijs wordt gewerkt. En we zochten hierbij naar een relatief makkelijke en betaalbare manier om op korte termijn een ontmoetingsplek voor jonge kinderen en hun ouders te kunnen realiseren. Jonge kinderen kunnen bij de speelgroep met elkaar spelen, meedoen aan activiteiten zowel binnen als buiten, en gezamenlijk genieten van muziek, verhaaltjes en jaarfeestvieringen. De ouders participeren mee in de organisatie, voorbereiding en uitwerking van de ochtenden en zijn ten allen tijde verantwoordelijk voor hun kind(eren). Dit betekent dat de kinderen alleen onder toezicht van hun ouder/verzorger kunnen komen spelen en meedoen. Er is plek voor 15 kinderen met elk 1 ouder/verzorger. Onderling kunnen 2 ouders eventueel regelen om op elkaars kinderen te passen tijdens de ochtend. Er wordt gewerkt met een vaste groep, waarbij aanmelden vooraf noodzakelijk is.

Wat gaan we doen?

Muziek maken, luisteren naar verhalen, jaarfeesten vieren, meehelpen in de moestuin, werken met verf, water, zand, klei. In de omgeving rond de Klipperstraat is een park en een buurtmoestuin waar we makkelijk naartoe kunnen voor buitenactiviteiten.

Oproep: heeft u nog mooi speelmateriaal over? We kunnen het heel goed gebruiken voor deze speelgroep! Denk aan houten speelgoed, materiaal voor de jaartafel, speelkleden, kussens, waskrijtjes, potloden, verf, papier etcetera.

Contactpersoon

Voor aanmelden (er zijn nog een paar plekken), vragen of het aanbieden van speelmateriaal neemt u contact op met Susanne de Goeij: info@susannedegoeij.nl of 06 - 10 61 64 08.

Initiatiefgroep Vrijeschool in Amsterdam-Noord: werkgroepen.

De Initiatiefgroep Vrijeschool in Amsterdam-Noord is opgericht door Nicoline Vink en Juleh van Velzen. De groep werkt momenteel vanuit de volgende werkgroepen: Organisatie, Publiciteit, Visie, Peutergroep, Lezingen.’