Engelhiërarchieën

Wat is er de afgelopen week dan gebeurd? Ik moet u natuurlijk weer een beetje bijpraten. En kan meteen aansluiten bij de vorige keer in ‘Op leeftijd’ van zondag 8 december. Ik heb het over de ‘zaak-Zutphen’ (het zou zomaar een titel van een Kuifje-album kunnen zijn, ware het niet dat het hier niet over fictie... maar over de levende werkelijkheid gaat). Ik bracht dit even in herinnering:

‘Op maandag 9 december organiseren we van 20:00 tot 22:00 in de grote zaal van de IJssel een informatieavond.’

‘We’ zijn in dit geval de ‘samenwerkende initiatiefnemers van de Zwaan, de Berkel en de IJssel’. In dat bericht meldde ik dat bestuurder Lizzy Plaschek op 5 december dit had laten weten:

‘Op de uitnodiging van de initiatiefgroepen voor hun informatieavond op 9 december zullen wij (bestuurder en managementteam) ook niet ingaan. Het besluit om van 3 naar 2 PO locaties te gaan is inmiddels een jaar geleden langs democratische weg tot stand gekomen en vastgesteld.

Binnenkort stel ik u, via een eigen communicatietraject, op de hoogte van de laatste stand van zaken met betrekking tot de financiële situatie en mijn reactie op de voorgestelde tegenbegroting. Dat dit nog niet is gebeurd, is gelegen in het feit dat het voor mij en mijn managementteam nog inspanning vergt om de meerjarenbegroting voor 2014-2016 sluitend te krijgen. Naar verwachting wordt dit proces deze week afgerond, waarna ik u op zo kort mogelijke termijn verder zal informeren.’

De reactie kwam op 8 december met ‘Laatste brief bestuurder’ (die ik toen nog niet had meegenomen):

‘Aanvullend op onderstaand bericht dat is verstuurd door de initiatiefgroep Voor onze vrije scholen vinden wij het van belang u nog het volgende mee te geven.

De initiatiefgroep Vrije school Nu distantieert zich van welke druk dan ook op vertegenwoordigers in de medezeggenschap of van intimidatie, waarover de bestuurder mevrouw Plaschek in haar brief van vorige week aan alle ouders nadrukkelijk spreekt.

Wij zijn erg verrast dat de bestuurder dit verhaal met deze toon en inhoud op deze manier de wereld inbrengt. De beschuldigende vinger richting de initiatiefgroepen vinden wij in een brief naar alle ouders ook niet passend. En ook zijn de consequenties die de bestuurder hieraan verbindt, voorzichtig gezegd, opmerkelijk.

Als de bestuurder over concrete informatie beschikt dat er een aantal personen onder druk gezet is door leden van initiatiefgroepen dan is de weg contact te zoeken met de initiatiefgroepen om gezamenlijk te spreken over dergelijke ernstige zaken. Om daarna, al dan niet gezamenlijk, vervolgstappen te nemen. De contactpersonen van de initiatiefgroepen zijn voor de bestuurder bekend en altijd bereid om, als genoemde zaken aan de orde zijn, hierover te spreken. Hoor en wederhoor is altijd gepast bij dergelijke signalen. Als de bestuurder eerst hoor en wederhoor had toegepast was ook voor de initiatiefgroepen wel expliciet duidelijk geweest wat er dan speelt. Dat gesprek is de bestuurder helaas niet aangegaan en dat vinden wij niet correct/juist. Wij hopen dat de bestuurder dat alsnog zal gaan doen.

Wij willen graag constructief en inhoudelijk met de bestuurder in gesprek over de beste condities voor een gezonde toekomst voor het vrije schoolonderwijs in Zutphen en omstreken. En hopen nog steeds op een spoedige positieve reactie op onze verzoeken hiertoe.

[Dan volgt nu de nieuwsbrief zoals verstuurd door Vooronzevrijescholen:]’

Die nieuwsbrief stond dus al op zondag 8 december in ‘Op leeftijd’. Ik heb vervolgens hier het verslag van ‘Vooronzevrijescholen’ op 11 december, ‘Informatieavond goed bezocht’:

‘Op maandag 9 december hebben we in de grote zaal van de IJssel onze bevindingen gepresenteerd van de afgelopen maanden. De zaal was goed gevuld en de sfeer was respectvol.

De avond werd geopend door Ronald van ’t Hul, die gedurende de avond de voorzittersrol op zich nam. Hij gaf het woord aan Fred Leffers, die een verklaring voorlas waarin de samenwerkende initiatiefnemers zich distantiëren van de ongefundeerde beschuldigingen die de bestuurder op 5 december, zonder hoor en wederhoor, via de officiële kanalen heeft verspreid.

Presentatie

Daarna gaf Ronald het woord aan Arthur Aalsma, die de zaal aan de hand van een diapresentatie meenam in het proces dat we met elkaar in de afgelopen twee jaar hebben doorgemaakt. Met als terugkerende constatering dat er geen goede onderbouwing is voor het besluit om een school te sluiten en dat de bezwaren van grote groepen ouders niet serieus zijn genomen.

Rob Gort en Aart Cooiman gingen vervolgens nader in op de twee pijlers onder het besluit:
– Teruglopende leerlingenaantallen door bevolkingskrimp
– Penibele financiële situatie
Hun bijdragen maakten duidelijk dat deze pijlers het besluit niet kunnen dragen. Zo laat de alternatieve begroting zien dat er geen financiële redenen zijn om een school te sluiten.

Na de pauze ging Arthur Aalsma kort in op de gebrekkige communicatie vanuit het bestuur. Hij sloot af met de wens die we vanuit de initiatiefgroepen nog altijd hebben, namelijk dat we een proces willen naar een gedragen besluit over de toekomst. Maar dat lijkt met het huidige bestuur erg moeilijk te gaan worden. 

Geluiden uit de zaal

Zowel tijdens de presentatie als daarna werden er vragen gesteld en meningen gedeeld. Een lid van de voormalige werkgroep Financiën – waarvan wij overigens waarderen dat zij aanwezig waren – stelde een kritische vraag over het krimppercentage waarmee in de alternatieve begroting is gerekend, verwijzend naar de daling van de leerlingaantallen die al plaats heeft gevonden. Hierop kwamen overtuigende antwoorden van de makers van de alternatieve begroting. Zo valt de daling in het afgelopen jaar niet toe te schrijven aan bevolkingskrimp maar aan het door het bestuur ingezette beleid.

De teneur aan het eind van de avond was dat het inhoudelijke verhaal overtuigend was overgekomen en dat het positief is dat ouders van de drie scholen met elkaar samenwerken. Toch was er ook een gevoel van onmacht omdat het bestuur heeft aangegeven niet in gesprek te willen met diegenen die het besluit ter discussie stellen. Uit de zaal kwam nadrukkelijk de vraag: wij voelen ons vertegenwoordigd door jullie, wij hebben jullie voor de zomer een mandaat gegeven, maar wat kunnen wij als ouders zelf doen om het werk van de initiatiefgroepen te ondersteunen?

Wij zullen daar binnenkort in een nieuwsbrief op ingaan. Daarnaast zijn wij ons aan het beraden op vervolgstappen.’

Op de website van de ‘Stichting De Vrije School Noord en Oost Nederland’ (VSNON) verscheen op 9 december het bericht ‘Brief van bestuurder, namens het managementteam’:

‘Bijna aan het eind van het jaar wil ik u graag op hoofdlijnen informeren over een aantal ontwikkelingen waarmee wij ons dit jaar als managementteam, staf en bestuur hebben bezig gehouden. Tevens wil ik u een inzicht geven in onze actuele financiële positie, mede in relatie tot de voorgestelde tegenbegroting van de initiatiefgroepen.’

Helaas staat er niet meer dan dit; ik kan tenminste op de hele website niets vinden. Gelukkig helpt ‘Vooronzevrijescholen’ mij uit de brand op hun pagina met correspondentie:

‘9 december: Brief bestuurder “Met het oog op de toekomst” Lees ook onze reactie.’

De brief van de bestuurder kent deze inhoud:

‘Met het oog op de toekomst

Zutphen, 9 december 2013.

Geachte ouders, leerkrachten en medewerkers,

Bijna aan het eind van het jaar wil ik u graag op hoofdlijnen informeren over een aantal ontwikkelingen waarmee wij ons dit jaar als managementteam, staf en bestuur hebben bezig gehouden. Tevens wil ik u een inzicht geven in onze actuele financiële positie, mede in relatie tot de voorgestelde tegenbegroting van de initiatiefgroepen.

Beleidsontwikkeling en sturing

In mei 2013 is het meerjarenbeleidsplan 2013-2016 tot stand gekomen, waarin drie speerpunten zijn benoemd:
– De basis op orde: onder meer op het gebied van bedrijfsvoering (financiën), huisvesting (geen onnodige kosten) en onderwijs (maximale leerresultaten).
– Organisatieontwikkeling: inrichten planning en control cyclus; optimale verdeling van taken centraal (bestuurskantoor) en decentraal (schoolniveau); ontwikkelen en actualiseren HRM beleid.
– Profilering vrijeschool onderwijs: Communicatie, marketing en PR.

Het concept beleidsplan is ter advisering voorgelegd aan de GMR; de daaruit voortgekomen adviezen, t.w. toevoegen visie op integraal kindcentrum en aanvullen met prestatie-indicatoren, zijn overgenomen. Na vaststelling van de prestatie-indicatoren, zal het meerjarenbeleidsplan op de website worden gepubliceerd. De meerjarenbegroting 2014-2016, die later in deze week wordt afgerond, baseert zich op de uitgangspunten in het meerjarenbeleidsplan. Op deze wijze hebben wij een begin gemaakt met “beleidsrijk” begroten en sturen.

Ontwikkeling in de scholen

Vooruitlopend op de herinrichting zijn er bij leerkrachten en directie al allerlei initiatieven genomen. Onder leiding van Marcel de Leuw zijn vier studiebijeenkomsten gehouden over de menskunde. In het komend half jaar volgen nog vier bijeenkomsten.

In het kader van Passend Onderwijs is er een gezamenlijke bijeenkomst geweest met als thema: handelingsgericht werken. In januari en mei volgen er nog twee studiemomenten waarbij dit onderwerp verder uitgediept wordt en ook het analyseren van de toetsen besproken wordt.

Wat betreft de jaarfeesten is een start gemaakt om deze zoveel mogelijk op elkaar af te stemmen; het Michaelsfeest en het St. Maarten zijn daar al goede voorbeelden van.

De directeuren hebben een inventarisatie gemaakt van onderwerpen zoals pedagogie en onderwijs, kinderen en ouders, medewerkers, gebouwen en inventaris, financiën, medezeggenschap, kindcentrum etc. waarmee zij in de komende jaren verder aan het werk gaan. Een plan van aanpak met tijdpad is hiervoor in de maak.

Uitbesteding financiële administratie

Met positief advies van de GMR is het besluit genomen om per januari 2014 de financiële administratie uit te besteden aan het kantoor dat sinds 2012 ook de personeelsadministratie in beheer heeft. Hiermee wordt een belangrijke stap gezet in professionalisering en continuïteit van managementinformatie waardoor in de scholen en op stichtingsniveau beter kan worden gestuurd op resultaat.

Ontvlechting Stichting ter Ondersteuning

Al geruime tijd ben ik bezig met de afwikkeling van verplichtingen die vanuit het verleden bestaan tussen onze stichting en de Stg. ter Ondersteuning van het Vrijeschool onderwijs in Zutphen e.o. Zoals bekend bij de meesten onder u, is aan de bestuurlijke eenheid van de stichtingen in 2011 een einde gekomen. In overleg met de voorzitter van Stg. ter Ondersteuning en de bankinstelling kunnen wij binnen afzienbare tijd onze verantwoordelijkheid ten aanzien van hypotheekaflossing van gebouwen die in bezit zijn van Stg. ter Ondersteuning, beëindigen. Hiermee valt een grote financiële last van onze schouders.

Herhuisvesting / bouwtraject Zutphen

Het in mei 2013 door de gemeente definitief toegekende huisvestingsbudget van € 2,6 miljoen heeft ons de mogelijkheid gegeven om de problematiek van dalende leerlingaantallen in het PO en de wens van het VO Zutphen om hun leerlingen (inmiddels ruim 1100) op één locatie te huisvesten, in onderlinge samenhang op te lossen. Het bouwbudget is een unieke kans om alle Zutphense locaties te optimaliseren voor de toekomst. In goede samenwerking met de gemeente wordt het traject nu in kaart gebracht en van een planning voorzien. Door alle leerlingen binnen de huisvestingskaders van de gemeente onder te brengen, wordt tevens een einde gemaakt aan de huurlasten die nu nog jaarlijks voor het PO aan de gemeente worden betaald.

Na de zomervakantie is het kernteam bouw van start gegaan waarin op dit moment de voorbereidingen worden getroffen om met het bouwtraject te kunnen starten. In dit document zal ik daar niet verder over uitweiden. Wij zullen u echter regelmatig op de hoogte houden van de ontwikkelingen.

Sterke groei VO leerlingen

Onze VO school Parcival in Groningen laat al een paar jaar een sterke groei (16%) van leerlingen zien die zich de komende jaren zal voortzetten. Met rector en schoolmanagement wordt beleid ontwikkeld hoe onder deze gunstige maar ook moeilijke omstandigheden het vrijeschool gehalte te waarborgen en de organisatie voldoende sterk te houden om de groei aan te kunnen. Voor dit lopende schooljaar is een derde locatie geopend om de leerlingen te huisvesten. Voor het schooljaar 2013/14 is ook het VO Zutphen verrast met een onverwachte groei (7%) aan leerlingen. VO Zutphen verwacht dat in ieder geval het aankomende schooljaar de groei zich zal voortzetten.

Hoewel wij natuurlijk blij zijn met deze ontwikkeling, doet het ook een aanslag op de beperkte financiële ruimte die de stichting heeft. De uitbreiding aan leerkrachten die vanaf de start van een schooljaar nodig zijn, wordt pas gefinancierd vanaf het daaropvolgende jaar, m.a.w. de maanden augustus t/m december moeten uit eigen middelen worden betaald en worden niet achteraf gecompenseerd. Wanneer dit een aantal jaren achtereen nodig is, dan neemt het eigen vermogen hierdoor aanzienlijk af, hetgeen een groot risico is wanneer een stichting geen of onvoldoende “vet op de botten” heeft. Maximale focus op kostenbeheersing is noodzakelijk.

Financiële positie december 2012

Het jaar 2012 is, na jaren van verlies, met een positief resultaat afgesloten. Het grootste deel ervan was te danken aan incidentele meevallers. Ca. € 90.000 was het resultaat van betere sturing op de middelen. Voor 2013 werd vervolgens een “nulbegroting” vastgesteld.

Financiële positie december 2013

De financiële situatie is eind 2013 ten opzichte van 2012 verbeterd maar nog steeds zorgelijk. Het weerstandsvermogen bedraagt 8,8% over 2012. Het weerstandsvermogen is een ratio waarmee aan het ministerie van OCW helder gemaakt wordt hoe onderwijsstichtingen er financieel voorstaan. Het geeft aan hoe gevoelig de financiële positie van een organisatie is voor het geheel of gedeeltelijk wegvallen van de baten. Het weerstandsvermogen ligt onder de gehanteerde ondergrens van 10% van het ministerie. Het ministerie OC&W heeft daarom onze stichting onder verscherpt financieel toezicht van de Inspectie Onderwijs geplaatst.

Het exploitatieresultaat van de afgelopen jaren is als volgt:
[Tabel]

Het vermogen van onze stichting is de afgelopen 6 jaar afgenomen met - € 283.673 vanwege exploitatieverliezen. Daarnaast heeft de ontvlechting met Stg. ter Ondersteuning het vermogen negatief beïnvloed.

Het verlies van de PO scholen over deze jaren is als volgt:
[Tabel]

Het verlies van de PO scholen over de afgelopen 6 jaar is bijna twee keer zo groot als het verlies van de stichting als geheel en heeft zijn weerslag gehad op de negatieve ontwikkeling van het vermogen van onze stichting. Zoals al aangegeven is het positieve resultaat in 2012 te danken aan incidentele meevallers.

De daling van het aantal PO leerlingen is als volgt:
[Tabel]

Het aantal leerlingen is in deze periode gedaald met -12,8%. Het schooljaar 2013-2014 is gestart met 561 leerlingen. Dit betekent een daling van het aantal leerlingen dat hoger is dan verwacht. Begroot was een daling van -3,1%. Het daadwerkelijk aantal ingeschreven leerlingen voor het lopende schooljaar is 4,4% lager dan vorig schooljaar.

Er wordt hard gewerkt om de stichting financieel gezonder te maken , zodat continuïteit gewaarborgd kan worden. Het besluit om het aantal PO locaties terug te brengen van drie naar twee is een van deze maatregelen.

Het jaar 2013 zal worden afgesloten met een positief resultaat vanwege incidentele baten uit het onlangs afgesloten begrotingsakkoord. Zonder deze incidentele baten was het exploitatieresultaat negatief geweest, onder andere door eenmalige kosten om de stichting in de toekomst financieel weerbaarder te maken. Voor 2014 verwachten wij een “nulbegroting” te kunnen opstellen.

Leerlingenverloop

Het aantal leerlingen van de stichting als geheel is toegenomen met 6% en daardoor neemt de omvang van de stichting toe. Daar zijn we blij mee, omdat dit op de lange termijn positief zal bijdragen aan de financiële weerbaarheid van de stichting. Op korte termijn moet de stichting deze groei echter ieder jaar 5 maanden financieren uit eigen middelen.

De groei van het aantal leerlingen van de stichting als geheel is als volgt:
[Tabel]

Tegenbegroting initiatiefgroep

De initiatiefgroep heeft een tegenbegroting voor 2014 opgesteld op basis van de begroting 2012 voor de drie po-scholen. Deze begroting ging uit van sluiting van locatie de Zwaan per 1 augustus 2012. In december 2011 heeft de Raad van Toezicht het voorgenomen besluit bevroren en vervolgens ingetrokken. Dit leidde ertoe dat de locatie de Zwaan niet werd gesloten. Gevolg was dat de begroting 2012 niet langer representatief was, althans niet voor de situatie vanaf 1 augustus 2012.

Daarom is in het voorjaar 2012 een werkgroep Financiën geformeerd, bestaande uit 3 ouders met financiële expertise uit respectievelijk de Berkel, de IJssel en de Zwaan, de PO-directeuren, het hoofd Financiële Administratie en de bestuurder. Door de werkgroep is een werkbegroting voor de PO scholen opgesteld voor 2012 en een prognose gemaakt voor de jaren 2013-2016.

Bovenstaande maakt het complex gegevens in detail te vergelijken, omdat de uitgangspunten niet hetzelfde en intussen achterhaald zijn. Desondanks wil ik hieronder een aantal punten toelichten:

Leerlingenaantallen

In het verkennend onderzoek van de initiatiefgroep is een overzicht van het exploitatieresultaat opgenomen, uitgesplitst naar afname van 1.5% en 3.0% van het leerlingaantal 2012–2018 en vervolgens verdeeld naar de scenario’s huidig, normaal, midden en laag.

De daadwerkelijk ingeschreven leerlingen per 1 okt. 2013 (peildatum bekostiging ministerie OCW) is 561 leerlingen voor de 3 PO scholen gezamenlijk. Dat is geen 1.5% of 3.0%, maar 4.4 % afname.

De verhouding leerlingen jonger dan 8 jaar en 8 jaar of ouder is als volgt:
[Tabel]

Toelichting: het aandeel leerlingen van 8 jaar of ouder neemt verhoudingsgewijs toe. Zelfs bij een gelijkblijvende instroom van kleuters zal vanwege de uitstroom van grotere klassen in de bovenbouw het aantal leerlingen in de komende jaren nog afnemen.

Kosten ontwikkeling en kwaliteit van onderwijs

In het verkennend onderzoek wordt bij het scenario midden gekozen voor combinatieklassen, verticale samenvoeging, om kosten te besparen. In samenspraak met de lerarenteams is bij de uitwerking van 3 naar 2 stromen, gekozen voor een geleidelijke uitstroom van 1 klas per jaar zodat bestaande klassen intact blijven. Dit om zo min mogelijk onrust te veroorzaken in de klassen.

Het scenario laag, waarin de grootste bezuinigingen zijn opgenomen, vinden wij niet realistisch. Het aantal leerkrachten en ondersteunend personeel wordt dermate terug gebracht, dat verschraling van het onderwijs plaatsvindt.

Daarnaast worden in het verkennend onderzoek besparingen en extra inkomsten meegenomen.

Deze hebben wij vergeleken met de meerjarenprognose van de werkgroep Financiën uit 2012 en met de huidige feitelijke situatie. Uit dit vergelijk blijkt dat de aannames van het verkennend onderzoek op onderdelen zoals ouderbijdragen en personeelskosten, te gunstig zijn ingeschat.

Voor personeelskosten bijvoorbeeld, zijn in het verkennend onderzoek alleen de salarislasten voor medewerkers in dienst van VSNON meegenomen. Er is geen rekening gehouden met scholing, vrijwilligersvergoeding, declaranten en overige personele kosten, zoals arbodienst. Voor 2014 is hiervoor een bedrag begroot van €48.000,-.

Vrijescholen groeien landelijk

Het vrijeschool onderwijs in Nederland zit in de lift. Landelijk willen de vrijescholen hun marktaandeel dat ca. 1% bedraagt, vergroten. Zutphen is niet vergelijkbaar met andere gemeenten met name vanwege het hoge marktaandeel van ca. 17%. Het behouden van een marktaandeel van 17% is een moeilijker opgave dan groei van 1% naar 2 of 3% marktaandeel.

Dat kleine scholen kunnen voortbestaan klopt. De omvang van een school bepaalt niet zozeer de financiële situatie van de school, maar meer de verdeling van de leerlingen over de klassen. Kleine scholen werken met combinatieklassen; die kunnen alleen overleven door klassen samen te voegen.

Met het oog op de toekomst

In het verkennend onderzoek wordt op pagina 7, onderzoeksvraag 5, gesteld dat financieel gezien het sluiten van een school op middellange termijn misschien een veilige oplossing is. Het gaat ons niet vooral om een financieel veilige oplossing maar om het creëren van een sterke basis voor kwalitatief goed vrijeschool onderwijs. Wij vinden dat kwaliteit van onderwijs binnen de financiële kaders het beste gewaarborgd wordt door de samenvoeging van drie naar twee locaties. De noodzakelijke besparingen bij het openhouden van 3 locaties leiden onverbiddelijk tot verschraling van het onderwijs. Dit is feitelijk de situatie van de laatste jaren waarin binnen de begroting weinig tot geen financiële ruimte is geweest om te investeren in personeel, leermiddelen en inventaris. Door als twee scholen verder te gaan op twee locaties, scheppen wij de beste voorwaarden voor een gezonde toekomst van ons vrijeschool onderwijs.

Met vriendelijke groet, mede namens het managementteam,
Lizzy Plaschek, bestuurder VSNON.’

En het meest recente is van 13 december, namelijk deze ‘Reactie op de brief van de bestuurder “Met het oog op de toekomst”’:

‘Op 9 december verzond de bestuurder een brief naar ouders, leerkrachten en medewerkers. Hierin gaat zij in op de financiële positie van de stichting en op onze alternatieve begroting. Hieronder volgt puntsgewijs onze reactie op de belangrijkste zaken uit deze brief:

Eigenlijk heeft de bestuurder geen wezenlijke kritiek op onze alternatieve begroting, die duidelijk maakt dat er voldoende mogelijkheden zijn om drie scholen open te houden. Daarnaast blijkt er ook nog eens een grote financiële last van onze schouders te zijn gevallen door de ontvlechting van de Stichting ter Ondersteuning. Het bestuur kiest met het sluiten van een locatie echter voor een totaal andere weg, waarvan wij ons sterk afvragen of deze de gewenste kwaliteit biedt. In het landelijke nieuws was deze week al een oproep van docenten voor kleinere klassen.

De bestuurder stelt het scenario Laag in onze alternatieve begroting niet realistisch te vinden. Er zou volgens haar met de betreffende maatregelen verschraling van het onderwijs plaatsvinden. Het betreft echter voornamelijk maatregelen die ook bij andere scholen gangbaar zijn, zoals bij de scholen van Athena, waar juist specifieke aandacht is voor de kwaliteit van het onderwijs.

De verliezen van het PO over de afgelopen jaren worden gepresenteerd. De vraag is echter in hoeverre deze structureel en onoplosbaar zijn. De meeste zaken zoals benoemd in de Quickscan zijn oplosbaar, bijvoorbeeld de genoemde ontvlechting van de Stichting ter Ondersteuning.

De bestuurder laat een tabel zien met een daling van 12,8% over de afgelopen zes jaar. Dit is gemiddeld 2,2% per jaar en valt dus nog mee gezien een incident in 2011 en de onrust en negatieve publiciteit van de afgelopen jaren. Onze alternatieve begroting laat zelfs met een gemiddelde daling van 3% nog vele jaren een positief resultaat zien. Het moge duidelijk zijn dat de 4,4% daling van het afgelopen jaar niet representatief is: diverse ouders zijn vertrokken vanwege de onrust terwijl andere vrije scholen groeien. Wanneer verder in het verleden wordt gekeken is overigens een groei in de jaren ervoor te zien. Daarnaast laat de CBS-prognose een stabilisatie zien rond 2023.

De bestuurder beweert dat het voor een grote school lastig groeien is, maar spreekt zichzelf tegen met de 7% groei van het VO in Zutphen, ook een grote school. En terecht, de kwaliteit van het VO is recent als zeer goed beoordeeld. Het PO, de motor van het VO, heeft ook deze potentie. Overigens had ook het VO in de periode 2007 tot 2011 nog last van krimp.

Het uitbesteden van de financiële administratie gaat de stichting meer geld kosten. Het bestuurskantoor is daarmee het enige onderdeel in de stichting waar niet wordt bezuinigd. Het moet nog blijken in hoeverre de managementinformatie dit waard is.

De bestuurder geeft aan dat groei een nadeel heeft. Welke boodschap wil ze met dit financiële detail precies overbrengen? Vindt zij groei nu wenselijk of niet?

Er wordt aangegeven dat 2012 met een resultaat van 90.000,- is afgesloten, naast incidentele meevallers. Eén van deze financiële meevallers zijn de prestatieboxgelden van zo’n twee ton per jaar, die meerdere jaren lopen en vanaf 2015 worden opgevolgd door andere in grootte vergelijkbare overheidssubsidies. De bestuurder spreekt dit niet tegen.

De opmerkingen over de vermeende voordelen van de herhuisvesting zijn geen nieuws. We horen daarnaast steeds opnieuw dat het proces nog in kaart wordt gebracht, wordt voorbereid en van planningen wordt voorzien. Wanneer krijgen ouders eindelijk duidelijkheid over de bouwplannen en de planning van de verhuisbewegingen?

De brief van de bestuurder verandert niets aan de conclusie van onze alternatieve begroting: er zijn voldoende mogelijkheden om drie scholen open te houden.

Namens de samenwerkende groepen initiatiefnemers van de Zwaan, de Berkel en de IJssel,
Koen van der Hauw’

Er is uiteraard ook nog ander vrijeschoolnieuws. De Vereniging voor vrijscholen kwam op 10 december opnieuw met een persbericht naar buiten (dat gebeurt nu bijna wekelijks), ‘Nieuwe vrijeschool in Amsterdam-Noord’:

‘Als alles goed verloopt is Amsterdam-Noord per september 2014 een basisschool rijker. De initiatiefgroep “Vrijeschool Amsterdam-Noord” heeft de afgelopen maanden hard gewerkt om dit doel te bereiken: de eerste basisschool voor vrijeschoolonderwijs in Amsterdam-Noord.

Op dit moment wordt onderzocht of de nieuwe school van start kan gaan als dependance van de Geert Groote School II in Amsterdam-Zuid. Met welke klassen er gestart kan worden in Amsterdam-Noord hangt af van het aantal aangemelde potentiële leerlingen en hun leeftijden. Op dit moment gaat het om 275 intentionele aanmeldingen van kinderen tussen 0 en7 jaar, waarvan twee derde jonger is dan 5 jaar.

Nieuwe vrijescholen in Roermond en Zwolle

In Roermond startte BC Broekhin (voortgezet onderwijs) met ingang van het schooljaar 2013-2014 een vrijeschoolafdeling in de onderbouw vmbo-t+, havo en vwo; een zevende klas. In het volgende schooljaar volgt de achtste klas (tweede leerjaar) en worden de mogelijkheden voor een negende klas onderzocht. Ook het Michael College in Zwolle ging eerder dit jaar van start met twee klassen. De school maakt het mogelijk voor kinderen van 6 tot en met 14 jaar om vrijeschoolonderwijs in Zwolle te blijven volgen.

Rotterdam en omgeving

Vanuit Zuid-Holland klinken nu de eerste geluiden voor een nieuwe vrijeschool. Er zijn verschillende enthousiaste ouderinitiatieven gestart om te onderzoeken of er meer draagvlak is voor een nieuwe vrijeschool in en rond Rotterdam. (Rotterdam Zuid, Rotterdam West en Schiedam). De eerste reacties uit een lopende enquête laten zien dat er veel behoefte is aan vrijeschoolonderwijs op fietsafstand. Meer dan 100 kinderen van 6 jaar en jonger, verdeeld over de verschillende wijken, zouden een plekje willen op een nieuwe vrijeschool.

Vrijeschoolonderwijs

Vrijeschoolonderwijs is een sterke en veelzijdige vorm van onderwijs. Het is erop gericht om de persoonlijke en brede algemene ontwikkeling van het kind te stimuleren. Vrijescholen staan voor een weloverwogen balans tussen cognitief leren en het verwerven van praktische, creatieve, ambachtelijke, sociale en motorische vaardigheden. Het lesaanbod, de lesmethodes, de toetsingsvormen en schoolactiviteiten worden zorgvuldig afgestemd op de ontwikkelingsfasen van kinderen.’

Op dezelfde 10 december bleek maar weer dat de initiatiefgroep uit Amsterdam weet hoe ze publiciteit moet verzorgen. Want op de website van ‘Dichtbij.nl’ verscheen ‘Ouders richten zelf eerste vrijeschool van Noord op’, verzorgd ‘Door Vrijeschool Amsterdam-Noord, dichtbij-meeschrijver’:

‘Als alles voorspoedig verloopt is Noord september volgend jaar een basisschool rijker. Wat in februari 2013 startte met een bescheiden facebookpagina door ouders die een vrijeschool in Noord wilden, is inmiddels uitgegroeid tot een stevige organisatie. De initiatiefgroep “Vrijeschool Amsterdam-Noord” heeft de afgelopen maanden hard gewerkt om dit doel te bereiken: de eerste basisschool voor vrijeschoolonderwijs in Amsterdam-Noord.

Dit is een meeschrijfartikel van de initiatiefgroep zelf. Heb jij ook nieuws over Noord of over een ander deel van Amsterdam? Lees dan hier hoe je jouw eigen nieuws op dichtbij krijgt.

Dit harde werken lijkt nu zijn vruchten af te gaan werpen. Er zijn maar liefst 275 intentionele aanmeldingen van kinderen tussen 0 en7 jaar, waarvan tweederde jonger is dan 5 jaar. Een veelbelovend aantal.

Momenteel wordt onderzocht of deze nieuwe school van start kan gaan als dependance van Geert Grooteschool 2 (Fred Roeskestraat, Amsterdam-Zuid). Portefeuillehouder Coby van Berkum van Stadsdeel Noord heeft hulp toegezegd bij het vinden van een passende, centraal gelegen locatie.

Er is in stadsdeel Noord een breed aanbod van schooltypen, zoals Montessori, Dalton, Jenaplan, Openbaar en Katholiek, maar een Vrijeschool ontbreekt. De dichtstbijzijnde opties voor vrijeschoolonderwijs bevinden zich in Zaandam (Vrije School Zaanstreek) en stadsdeel Zuid (Geert Groote School); voor de meeste belangstellende ouders te ver van huis. Deze nieuwe Vrijeschool zal goed bereikbaar worden voor mensen uit Noord, Centrum, Oostelijke eilanden, en Westerpark/Spaarndammerbuurt.
Vrijeschoolonderwijs (ook wel Waldorf onderwijs of Steiner education genoemd) is een sterke en veelzijdige vorm van onderwijs. Het is erop gericht om de persoonlijke en brede algemene ontwikkeling van het kind te stimuleren. Vrijescholen staan voor een weloverwogen balans tussen cognitief leren en het verwerven van praktische, creatieve, ambachtelijke, sociale en motorische vaardigheden. Het lesaanbod, de lesmethodes, de toetsingsvormen en schoolactiviteiten worden zorgvuldig afgestemd op de ontwikkelingsfasen van kinderen.

Verdere belangrijke kenmerken van de Vrijeschool zijn: het kleuteronderwijs waarbij spelen centraal staat, de grote aandacht voor de natuur en wereldwijde seizoensfeesten, ervaringsgerichte lessen en een werkwijze in thematische periodes die voor verdieping zorgt, en waarbij kinderen op hun eigen manier bepaalde leerstof uitwerken.

Wilt u op de hoogte blijven van de vorderingen van dit initiatief? Bekijkt u dan de website en de facebookpagina.’

Nu heb ik nog heel wat meer vrijeschoolnieuws, maar eerst toch wat anders. Bijvoorbeeld deze ‘Vierde Sijthoff-avond in Leiden voor jonge mensen op 16 december’:

‘Voor jonge mensen die verder willen kijken dan de crisis lang is

Hoe kijk je met een positieve blik naar de actuele vragen van vandaag? Hoe kun je verder kijken dan de crisis lang is en aan je eigen initiatief en ideaal werken? Wat kom je tegen als je jouw ideaal in de wereld probeert te realiseren?

Het is de vierde en laatste keer dit najaar. De avonden hebben zich ontwikkeld tot “idealenwerkplaatsen”, met “Actualiteit en spiritualiteit” als thema. Ze zijn ook afzonderlijk, los van elkaar te bezoeken. De organisatie is in handen van de Antroposofische Vereniging in Nederland in nauwe samenwerking met Cultuurcentrum Sijthoff. Er is een verslag van de bijeenkomsten op 16 september en 21 oktober en 18 november.

Idealenwerkplaats ‘Actualiteit en Spiritualiteit’ 16 december 2013 

Datum: maandag 16 december
Tijd: 19.30-21.30 uur
Locatie: Cultuurcentrum Sijthoff, Doezastraat 1 B, Leiden
Kosten: vrijwillige bijdrage
Aanmelding: via info@sijthoff-leiden.nl of jongeren@antroposofie.nl wordt op prijs gesteld

Inleiding

Doordat we op 18 november over het thema “tijd” spraken, werd het boek Stil de tijd van Joke Hermsen aangeraden. Wijnand Smit, een van de deelnemers, zal inhoudelijk op dit boek ingaan. Aan de hand van zijn inbreng kan er een kort gesprek ontstaan.
Zie hiervoor ook:
– Uitzending NTR Academie: Tijd, Joke Hermsen Weblink
– Joke Hermsen in het programma “Boeken” van Wim Brands: Over het belang van verveling, en over de misvatting inzake heel hard werken. Weblink

Werken aan eigen ideaal/vraag

Hoe kan ik, vanuit het zo juist besproken thema “tijd”, aan mijn ideaal werken? Het concretiseren van mijn eigen ideaal. Je krijgt de mogelijkheid om ter plekke je ideaal te bewerken. Dit kan geheel op je eigen wijze! Het hele café + zaaltje staat tot onze beschikking. Schrijven, tekenen, boetseren, in de tijd van je dagritme plannen, zingen of bewegen... Met de mogelijkheid om elkaar te inspireren en te reflecteren. Naar wens, gelieve zelf materiaal mee te nemen!

Vervolgbijeenkomsten

Hoe willen we de vier vervolgbijeenkomsten in 2014 organiseren?
Data: 20 januari, 24 februari, 17 maart en 14 april
Tijd: 19.00-21.30 uur met koffie/thee inloop’

En wat dacht u hiervan? Gevonden op de agenda bij AntroVista, ‘13 Heilige Nachten. Conferententie met Roland van Vliet’ (ik heb die conferententie niet bedacht, zo staat het er):

‘woensdag 18 december, Geldrop (bij Eindhoven)

De kosmische kiemen die Christus tijdens de 13 heilige nachten schenkt.

De 13 heilige nachten van 24-12 tot en met 6-1 geven een bijzondere mogelijkheid tot zelfbezinning en geestelijke groei. Door de ademhaling van de aarde neemt Christus met Johanni, hoogzomer, de krachten uit de macrokosmos op, die Hij met midwinter in de aardediepte legt. Christus legt dan in de mens kiemen voor innerlijke ontwikkeling ten grondslag aan de ziel in de tijd van de dertien heilige nachten. Door bewustzijn te hebben in deze tijd van “wereldrust” wat er spiritueel gebeurt, is het mogelijk des te sterker deze kiemen in het komende jaar in het handelingsleven tot bloei te brengen.

Volgens Etschewit, het geestelijke wezen met het waterelement verbonden, is de tijd van de 13 heilige nachten een reis door de vier elementaire aardesferen en de negen hemelsferen van de engelhiërarchieën, waar Dionysius de Areopagiet, Paulus en Rudolf Steiner over spraken. In de vorm van voordrachten en het bieden van meditatiespreuken voor ieder van de nachten, hoopt de filosoof Roland van Vliet een groots beeld te kunnen beschrijven van de gehele menselijke ontwikkelingsweg naar geest, ziel en lichaam. Dit kan een goede voorbereiding bieden voor deze bijzondere kersttijd.

Programma:

15.00 uur Voordracht over hoe Christus met de ademhaling van de aarde verbonden is; het verschil tussen 21 juni en 21 december.
16.00 uur Pauze
16.30 uur Voordracht over de eerste zes nachten met Meditatiespreuken
18.00 uur Avondpauze
18.45 uur Voordracht over de laatste zeven nachten met Meditatiespreuken.
20.15 uur Pauze
20.45 uur (Inleiding in en) het doen van de gemeenschappelijke meditatie (Manicheïsche Christusmeditatie).
21.45 uur Vragen
22.00 uur Afsluiting

Kosten € 75,00 incl. koffie/thee/soep (brood zelf meenemen)
Graag aanmelden via mail of telefoon bij Noor Elffers i.v.m. aantal zitplaatsen.
woensdag 18 december 15:00-22:00 uur
Noorderlicht Centrum, Hulst 96, Geldrop (bij Eindhoven), 06 2842 3459
uitgebreide informatie...
www.noorderlicht-centrum.nl’

Daar hoort dit eigenlijk ook bij, ‘Kerstconcert en Kerstspel’:

‘Ingezonden lezersartikel door: VE Korenbloem (Alphen Aan Den Rijn) 13 dec 2013

Op 19 december om 19.30 uur geeft het Kerstprojectkoor van Vocaal Ensemble Korenbloem een prachtig optreden. We zullen kerstliederen in verschillende talen ten gehore brengen. Wij zingen meerstemmig of in canon.

Daarna zal het Kerstspel gespeeld worden, een traditie op de Vrijeschool. Een mooi toneelstuk over de geboorte van het Kerstkind. Het Kerstspel is van de late middeleeuwen, stammend uit het plaatsje Oberufer in Oostenrijk.

Kaarten zijn verkrijgbaar via kerstspel@hotmail.com. De toegang is gratis, wel vragen we een vrijwillige bijdrage (voor de onkosten) aan het einde van het spel in de hoed van de herder. Facebook: Vocaal Ensemble Korenbloem’

Iets heel anders, maar ook niet helemaal is een weblogbericht van Richard Kroes.

‘Richard Kroes is archeoloog en werkt, na te hebben gegraven in onder meer Duitsland en Italië en na ontwerpen te hebben geleverd voor Archeon, momenteel als adviseur bij RAAP. Hij heeft zich ook verdiept in de islam, het Farsi en het bijbels Hebreeuws. Een uitgebreidere biografie is hier.

Cursussen

Voor Livius verzorgt Richard Kroes momenteel: De Kruistochten’

Over dit laatste thema schreef hij op 13 december op zijn weblog met de typische naam ‘Apoftegma’ (het heeft betekenis, maar die ben ik even vergeten), ‘Naar Jeruzalem!’ Ik heb niet gevraagd of ik het mag overnemen, dus ik hoop dat hij me dit niet kwalijk neemt, maar het biedt zo veel inzicht en dan nog vanuit een ietwat andere hoek, dat ik de verleiding niet kan weerstaan:

‘In 1291 dwongen de Mamelukken de laatste kruisvaarders het Heilig Land uit. Je zou zeggen dat alle hoop om ooit Jeruzalem nog te bevrijden – de kruisvaarders waren de stad 47 jaar daarvoor al definitief kwijtgeraakt – daarmee vakkundig de grond in was geboord, maar niets was minder waar. Tweehonderd jaar later had de gedachte aan de bevrijding van Jeruzalem nog zoveel invloed dat hij een rol kon spelen in een gebeurtenis die normaal gesproken nooit daarmee in verband wordt gebracht: de ontdekking van Amerika.

Iedereen heeft op school geleerd dat Columbus probeerde om via de oceaan een weg naar de Oost te vinden, dat Amerika in de weg lag en zo toevallig ontdekt werd. Iedereen heeft ook op school geleerd dat het zoeken van alternatieve routes naar de Oost ingegeven werd door de zeer lucratieve handel in specerijen. Tussen Europa en de Oost lag echter een door moslims beheerst stuk land in de weg. Dat het moslims waren, hoefde geen probleem te zijn maar handel die over land ging, wilde nog wel eens blootstaan aan heffing van tol, belasting, smeergeld en andere ongemakken die door plaatselijke heersers waren ingesteld. Al die tussenpersonen konden in één klap worden uitgeschakeld als vanuit Europa een directe route naar de Oost gevonden kon worden.

Columbus’ idee om dat probleem op te lossen was het meest radicaal en visionair: vaar net zolang naar het westen tot je in de Oost bent aangeland. In Spanje kreeg hij voldoende steun van het bevoegd gezag om zijn plan uit te voeren, niet toevallig in hetzelfde jaar dat het laatste islamitische koninkrijk in Granada was verslagen: 1492. Uiteraard speelde de handel een rol. Maar één van de argumenten waarmee Columbus zijn opdracht wist te acquireren was de herovering van Jeruzalem.

In het verre oosten – zo geloofde men – woonden namelijk christenen. Natuurlijke bondgenoten met behulp waarvan de moslims van twee kanten in de tang konden worden genomen. Dat idee was niet helemaal onzinnig. Al in de 12e eeuw waren dergelijke ideeën ontstaan onder de Europeanen. In het verre oosten zou een christelijk rijk bestaan, gesticht door een Priester Johannes. Toen in de 13e eeuw de Mongolen vanuit het oosten de islamitische wereld binnenvielen, zagen de Europeanen hun ideeën bevestigd. Sommige invloedrijke Mongolen bleken inderdaad christen, ketters weliswaar, maar in tijden van kruistochten deed dat er niet toe. Kruisvaarders en Mongolen sloten al snel bondgenootschappen tegen de Turken en als de opkomst van de Mamelukken er niet tussen was gekomen, had het Midden Oosten er nu wellicht heel anders uit gezien.

In zijn correspondentie verwijst Columbus expliciet naar de mogelijkheid om Jeruzalem te bevrijden en ook naar het bestaan van een christelijk rijk in de Oost. En Columbus was niet de enige. Zijn tijdgenoot Vasco da Gama had in 1497 namens de Portugezen een iets minder revolutionair idee in praktijk gebracht om de Oost te bereiken: vaar om Afrika heen. Een paar jaar later was de Indische Oceaan zo’n beetje een Portugese binnenzee geworden en de specerijenhandel was volledig van Arabische in Portugese handen overgegaan.

Over zee kwamen de Portugezen overal. In 1505 hadden ze Jeddah, de haven van Mekka al aangevallen en in 1507 was een eiland aan de ingang van de Rode Zee veroverd. In 1513 liet de Portugese gouverneur van India, Afonso de Albuquerque, aan de paus weten dat nu de route naar Jeruzalem open lag. Volgens de bronnen had hij het nogal gedurfde plan om via de Rode Zee een raid uit te voeren op Mekka met een wel heel bijzonder doel: naast het leegroven van de stad wilde hij daar de profeet Mohammed uit zijn graf lichten, om diens stoffelijke overschot vervolgens te ruilen tegen Jeruzalem.

Het plan is nooit uitgevoerd omdat de plaatselijke Mamelukse bevelhebber enkele jaren eerder de kust van de Rode Zee had beschermd met enkele forten. De grootste opzet zou sowieso zijn mislukt, want Mohammed ligt helemaal niet in Mekka, maar in Medina begraven. Ook van Albuquerque’s plan voor een alliantie met de koning van het christelijke Ethiopië – een andere kandidaat voor het rijk van Priester Johannes – kwam uiteindelijk niks.

Daarna werd de specerijenhandel overgenomen door Nederlanders en Engelsen, namen de Ottomanen het Midden Oosten over, brak de Tachtigjarige Oorlog uit en werd de conquista van de Nieuwe Wereld te interessant om de herovering van Jeruzalem nog te blijven zien als een interessant project. En wat het plunderen van Mekka betreft: daar overtreffen de Saudi’s momenteel de stoutste dromen van de kruisvaarders. Zelfs het graf van hun eigen profeet is niet heilig meer.’

What’s next? We gaan maar eens op de Duitse toer. De website van het Goetheanum, dat wil zeggen van de Allgemeine Anthroposophische Gesellschaft, biedt sinds 3 december in ‘Aus dem Leben am Goetheanum’ een staalkaart uit de verschillende secties van de Freie Hochschule für Geisteswissenschaft. Ik geef ze gewoon achter elkaar weer:

‘Forschung: Jugendsektion: Raum, Zeit, Beistand

Von: Lisa Seidel

Ein Grundmotiv der Jugendsektion ist das Erspüren der Zeit: Was wird gelebt? Was will gelebt werden? Wie wird etwas geboren, wie gedeiht es und wie kann es gelebt werden? Es handelt sich hier nicht nur um Ideen oder Initiativen, sondern auch um Menschen, die zu ihrer Eigenheit kommen. Dies unterstreicht die Wichtigkeit zweier Grundmotive: ein offenes Willkommenheißen und eine Freude an Diversität. Damit etwas überhaupt ankommt, braucht es einen Raum und Zeit. Wir im Team haben jetzt das große Glück, in das Haus der Jugendsektion groß einladen zu können (“Anthroposophie weltweit” Nr. 11/2013). Es gibt hier Raum, in dem man eingeladen ist, sich Zeit zu nehmen, Zeit für kostbare Begegnungen, zum Überlegen und zum Erleben.

Selbstverständliche Verschiedenheit

Um sich willkommen zu wissen, braucht es nicht nur diese offene Geste, sondern auch Freude an Diversität. Als Menschen freuen wir uns doch eigentlich, wenn wir uns begegnen – nicht in unserer Gleichheit, sondern in unserer Verschiedenheit, die uns erlaubt, etwas dazuzulernen: zu dem, was wir schon wissen, was ‹gleich› ist. Die Freude daran haben wir als Team gerade sehr stark in der Jugendsektion der USA erleben können. Es war dort die Verschiedenheit der Menschen ganz selbstverständlich präsent: im Alter, im Lebensstil und in der Art des Erfahrungssammelns.

Immer wieder können wir das große Glück als Menschen erleben, uns nicht nur in einer Gemeinschaft zugehörig zu wissen, sondern auch in der Welt, wenn wir mit Offenheit und Freude willkommen geheißen werden – gerade in unserer Einzigartigkeit. So darf sich jeder in seiner Einzigartigkeit als Teil von etwas wissen: ihm wird Raum, Zeit und Beistand gegeben.

Aus: “Anthroposophie weltweit” Nr. 12/2013

Forschung: Mathematisch-Astronomische Sektion: Inversionsantrieb mit zwei Oloiden

Von: Oliver Conradt

In der Mathematisch-Astronomischen Sektion wird an einer Maschine gearbeitet, die als Schiffsantrieb oder Mischer zum Einsatz kommen kann. Im Rahmen der Mathematischen Studientage im Oktober 2013 haben Johann Wolfesberger und Oliver Conradt einen mit zwei Oloiden ausgestatteten Prototypen präsentiert, der im Versuchsbecken auf kleiner Strecke und im niederen Leistungsbereich sehr gute Messwerte erbracht hat. Im Jahr 2014 soll die Dynamik des Antriebs für große Leistungen berechnet und dann mit einem zweiten Prototyp der Einsatz als Bootsantrieb getestet werden.

Zur Präsentation auf der Website der Mathematisch-Astronomischen Sektion.

Aus: “Anthroposophie weltweit” Nr. 12/2013

Forschung: Sektion für Sozialwissenschaften: Schöpfung aus dem Nichts

Von: Paul Mackay

In der Sektion für Sozialwissenschaften werden wir uns mit dem befassen, was des Menschen einzigartiger Beitrag in der Evolution ist: die Schöpfung aus dem Nichts. In einem Vortrag diesbezüglich beschreibt Rudolf Steiner das logische Denken, den ästhetischen Sinn und die moralische Handlung. Alle drei bezeichnet Rudolf Steiner als das Schaffen aus Verhältnissen beziehungsweise aus dem Geiste heraus. Dadurch wird der Mensch befähigt, aus dem Nichts heraus das Richtige (oder Wahre), das Schöne und das Gute zu schaffen. Die Grundlage dazu ist ihm dadurch gegeben, dass sich die Christuswesenheit mit der Erdenevolution verbunden hat.[1]

Diese Schöpfung aus dem Nichts entsteht erst im Zeitalter der Bewusstseinsseele. In unserem Zeitalter werden drei Ideale erlebbar, nämlich die Brüderlichkeit (für die Leiber), die Religionsfreiheit (für die Seele) und die Geisteswissenschaft (für den Geist).[2] Die Brüderlichkeit entsteht erst, wenn ein tieferes Interesse von Mensch zu Mensch geweckt wird. Die Religionsfreiheit entsteht, wenn die Begegnung zwischen Menschen als eine Art Sakrament erlebbar wird, das heißt, wenn in dem anderen Menschen ein Ebenbild der Gottheit gesehen wird. Die Geisteswissenschaft beinhaltet, dass den Menschen die Möglichkeit gegeben wird, durch das Denken zum Geist zu gelangen. Dadurch entsteht eine Einsicht in die geistige Natur der Welt.

Vertiefte Begegnungsmöglichkeiten

Diese drei Ideale bedingen sich gegenseitig. Das Interesse von Mensch zu Mensch entsteht nur aufgrund einer vertieften Begegnungsmöglichkeit zwischen Menschen und diese ist nur möglich auf der Grundlage einer vertieften Menschen- und Welterkenntnis. Die drei Ideale, die von den Engelwesen in die Astralleiber der Menschen hineinverwoben werden, lassen sich nur verwirklichen, wenn der Mensch dafür aufwacht und sie als Schöpfungen aus dem Nichts vollzieht. Sie sind die innere Seite des Impulses der Dreigliederung des sozialen Organismus, den Rudolf Steiner nach dem Ersten Weltkrieg so engagiert vertreten hat.

In der Sektion wollen wir diesen drei Idealen auf die Spur kommen und zu ihrer Verwirklichung beitragen. Die nächste Jahrestagung der Sektion von 7. bis 9. März 2014 werden wir insbesondere diesem Thema widmen.

[1] GA 107, Vortrag vom 17. Juni 1909.
[2] GA 159, Vortrag vom 15. Juni 1915; GA 168, Vortrag vom 10. Oktober 1916; GA 182, Vortrag vom 9. Oktober 1918

Aus: “Anthroposophie weltweit” Nr. 12/2013

Forschung: Sektion für Redende und Musizierende Künste: Pädagogische und Ton-Eurythmie sowie Musik

Von: Margrethe Solstadt; Michael Kurtz

Im Zusammenhang mit der Sektion sind verschiedene Künstler forschend tätig. Dabei geht es darum, neue Erkenntnisse zu gewinnen und zu formulieren. Damit soll die eurythmische Arbeit – im Künstlerischen wie im Pädagogischen – impulsiert und bereichert werden. Im Forschungsprojekt zur pädagogischen Eurythmie – zuständig ist Stefan Hasler von der Alanus Hochschule – arbeiten mehrere Eurythmisten an einem Projekt oder einer Doktorarbeit. Das Anliegen ist, Geschichte und Methodik der pädagogischen Eurythmie detailliert aufzuarbeiten: Die pädagogische Eurythmie benötigt dringend einen bewussten Umgang mit konkreten Forschungsfragen, um der Arbeit an den Waldorfschulen einen neuen Anstoß zu geben. Martina Maria Sam arbeitet am Buchprojekt “Wegbereiter einer neuen Bewegungskunst. Biografische Porträts der ersten Eurythmisten 1912-1925” (“Anthroposophie weltweit” Nr. 9/2013). Die erste Grundlage für das Buch bildete die von Martina Maria Sam aufgebaute Wander-Ausstellung (“Anthroposophie weltweit” Nr. 7–8/2012). Und der Toneurythmiekurs Rudolf Steiners “Eurythmie als sichtbarer Gesang” (GA 278), bisherige Auflage vergriffen, wird neu erscheinen, herausgegeben von Martina Maria Sam, Stefan Hasler und Felix Lindenmaier. Für die Neuauflage wurde intensive Arbeit in Archiven geleistet, damit alle vorhandenen Notizen zum Toneurythmiekurs berücksichtigt werden – was bisher nicht der Fall war. Dabei sind bemerkenswerte neue Erkenntnisse aufgetreten, die in der Neuauflage bereitgestellt werden. Auch wird ein Zusatzband mit Erläuterungen für die heutigen Eurythmisten aus den Erkenntnissen des Musikverständnisses um 1924 und heute heraus erscheinen. Für diesen Band haben viele Eurythmistinnen und Eurythmisten Forschungsarbeit geleistet und Beiträge geschrieben. Über diese drei Projekte hinaus kann man sich auf der Webseite der Sektion über die Forschungsvorhaben und Forschungspojekte innerhalb des Faches Eurythmie laufend informieren.

Margrethe Solstadt

Intervall- und Tonerleben

Im Bereich Musik der Sektion für Redende und Musizierende Künste arbeitet eine kleine Gruppe vor Ort in Jahres- oder mehrjährigen Themen an bestimmten Forschungsfragen. 2013/14 geht es um das essenzielle Musikalische mit der umfassenden Frage im Hintergrund: Woher kommt der künstlerisch geformte Ton und worauf in der Welt hat er Bezug? Denn seit Beginn der Moderne ist dies einseitig mit “Material-Erneuerung” beantwortet worden.

Der andere Pol hierzu liegt in der zumeist vergessenen Frage nach der musikalischen Inspirationsquelle. Diese ist heute häufig eine direkte oder auch verfeinerte Umsetzung eines visuellen, literarischen, eines Bewegungs- oder szenischen Theaterelements oder aus vergangenen Musikstilen angeregt. Wer aber nach dem Wesen des Musikalischen in einer tieferen Schicht sucht, kann zum Intervall- und Tonerleben und dem damit verbundenen Rhythmischen wieder zurückfinden. Am Beispiel von sieben Komponistenpersönlichkeiten aus verschiedenen Generationen stellen wir die Frage nach deren Zugang zum Musikalischen. Denn jeder Weg dorthin ist zunächst einmal subjektiv, ganz aus der persönlichen Disposition heraus gestaltet. Unsere jährliche Musikertagung geht die Fragestellung der sieben Grundintervalle von verschiedenen Seiten her in Vortragsbeiträgen und Werken an, um so zu einer Erweiterung der eigenen Aspekte zu kommen. Näheres zu beidem siehe hier.

Michael Kurtz

Aus: “Anthroposophie weltweit” Nr. 12/2013

Forschung: Sektion für Schöne Wissenschaften: Beitrag zur Humanisierung des Menschen

Von: Christiane Haid

Wenn Johann Gottfried Herder 1788 davon sprach, dass die Schönen Wissenschaften durch das “Studium humanitatis” unseren Geist und unser Herz “zur Menschheit und für die Menschheit bilden” sollten, so erscheint das Ansinnen einer solchen Bildung zum Menschen überhaupt und zur Menschlichkeit und vor dem Hintergrund der Geschichte des 20. Jahrhunderts und der gegenwärtigen Zeitereignisse, die zahlloses Leid über Menschen und Kulturen bringen, aktueller denn je.

Entwicklung der Bewusstseinsseele

Die Bildungsmittel der Schönen Wissenschaften sind Literatur, Geschichte, Bewusstseinsgeschichte, Ästhetik und Philosophie. Man kann sie alle als eine spezifische Sprache beziehungsweise eine jeweils eigenständige Erkenntnisdisziplin bezeichnen, die zur Bildung im Sinne einer Menschenbildung des Menschen beitragen, sofern sie ihre Aufgabe in dem oben skizzierten Sinne verstehen und wahrnehmen möchten.

Im Rahmen der Sektion für Schöne Wissenschaften wird diese Aufgabenstellung in Tagungen, Kolloquien, Vorträgen, Publikationen und Forschungsvorhaben zu einzelnen Disziplinen realisiert. Als ein Beispiel sei die Erforschung der KZ-Literatur in ihrer Bedeutung für die Entwicklung der Bewusstseinsseele am Beispiel der Werke von Jorge Semprún und Imre Kertész genannt. Oder die Frage der Bewusstseinsseele im Zusammenhang mit dem Gral bei Chrétien de Troyes, Wolfram von Eschenbach und Richard Wagner.

Die Brückenbildung zwischen Wissenschaft und Kunst wurde in “Anthroposophie weltweit” Nr. 9/2012 dargestellt.

Aus: “Anthroposophie weltweit” Nr. 12/2013

Forschung: Pädagogische Sektion: Qualität der Entwicklung

Von: Florian Osswald, Claus-Peter Röh

Zwei Entwicklungsströme verbinden sich immer wieder neu in den Forschungsansätzen der Pädagogischen Sektion: Zunächst prägte sich die Freie Hochschule für Geisteswissenschaft als innere Grundlage der Sektionstätigkeit in diesem Jahr in verschiedenen Arbeitsformen aus. In den Kolloquien am Goetheanum und in den Treffen beziehungsweise Tagungen der Sektions-Initiativkreise der Länder bedeutete Forschungsarbeit, die Inhalte der Hochschule als Hintergrund und Quelle für pädagogische Fragestellungen zu erleben. Konkret hieß das zum Beispiel in der Michaelitagung: eine Hochschulstunde erleben und unmittelbar anschließend die Frage der heutigen Inkarnationsbedingungen so zu vertiefen, dass neue Gesichtspunkte entstehen konnten.

Neue Fragestellungen aus dem Zeitenschicksal heraus

Impulsiert wird diese Arbeit von einem zweiten Entwicklungsstrom, der überall dort entspringt, wo Waldorfpädagogik in der großen Schulbewegung gelebt wird. Aus der Verwandlung mit dem Zeitenschicksal entstehen neue Fragestellungen und damit neue Projekte der Pädagogischen Sektion:

– Wie können Schul- und Kindergarten-Bewegung gemeinsam an der Qualität der Entwicklung von der Geburt an arbeiten? Projekt: Gemeinsame Tagung “Übergänge” vor Ostern 2015.

– Wie können die Gesichtspunkte der Menschenkunde stärker in die Qualität der Unterrichtsvorbereitung einfließen? Projekte: Herbsttagung zur Menschenkunde, Tagung zur meditativen Vertiefung, Oberstufen-Kolloquien, Erarbeitung eines Handbuches zum Umgang mit dem Lehrplan.

– Fragestellungen zur Gemeinschaftsbildung in den Kollegien und im Schulganzen im Zusammenhang der Selbstverwaltung, Differenzierung des Inklusionsgedankens “Eine Schule für alle”. Projekte: Kolloquien mit Förder- und Heilpädagogen.

– Notwendigkeit eines Forschungsaustausches weltweit. Projekt: Aufbau einer Website der Pädagogischen Sektion in Verbindung zu anderen Forschungsstellen

Forschung: Medizinische Sektion: Gesundheitsforschung

In der Medizinischen Sektion wird derzeit an folgenden Projekten gearbeitet: Wie können Ängste in den verschiedenen Lebensaltern – eine epidemiologisch und klinisch gegenwärtig hochrelevante Realität – menschenkundlich verstanden, behandelt und vor allem: wie kann ihnen vorgebeugt werden? Was sind dafür die pädagogisch-medizinischen Voraussetzungen? Unser größtes, schon länger laufendes Projekt ist eine Gesamtdarstellung der Anthroposophischen Medizin in einem renommierten Fachverlag, der Wissenschaftlichen Verlagsgesellschaft Stuttgart, für deren Herausgabe wir angefragt wurden. Die Erstellung der Indikationstexte für die verschiedenen Fachgebiete und Arzneimittelmonografien erfordert den kompetenten Einsatz vieler Autoren und ist dadurch zugleich eine schöne Gemeinschaftsaufgabe.

Entwicklungsimpulse

Eine besondere Herausforderung stellt die Dokumentation der Geschichte und Entwicklung der Anthroposophischen Medizin weltweit dar, deren konzeptionelle Basis bereits im vergangenen Jahrzehnt zusammen mit Mitarbeitenden aus vielen Ländern erarbeitet wurde. Jetzt gilt es, auch die Arbeit am Goetheanum mit den Entwicklungsimpulsen der Anthroposophischen Medizin nachzuzeichnen, zum Beispiel in der Pastoralmedizin, der Jungmedizinerarbeit, der Tätigkeit Herbert Siewekes am Goetheanum und vieles mehr. Besonders freut uns, wenn im Rahmen der Publikationstätigkeit Beiträge gelingen, die auf große Resonanz treffen, wie die Broschüre “Meditationen zur Herztätigkeit”.

Im Bereich der Ausbildung für Ausbilder wurde und wird esoterisches und fachspezifisches Lehrmaterial entwickelt. Auch gilt es, vieles in andere Sprachen zu übersetzen.

Weitere Projekte und Informationen via Mail.

Forschung: Sektion für Landwirtschaft: Biodynamische Präparate

Von: Ueli Hurter

Für jeden biodynamischen Landwirt spielen die Präparate eine besondere Rolle. Ihre Herstellung und Anwendung ist eine intime Angelegenheit, in deren Ausgestaltung sowohl esoterisches Wissen als auch persönliche Erfahrungen und Einstellungen zum Tragen kommen. Durch diese individuelle Aufnahme und Ausgestaltung der Präparatearbeit entsteht eine große Vielfalt in der Praxis. Diese Diversität wird nicht immer positiv erlebt und sie stellt eine Herausforderung für die Demeter-Zertifizierung dar. Ziel unseres Projekts ist es, die Praxis der Präparatearbeit zu dokumentieren und die Diversität zu würdigen.

Praxis als Quelle neuer Erkenntnisse

Es geht dabei in erster Linie darum, die Praxis, das ‹Denken mit den Händen›, darzustellen, und weniger um gedankliche Begründungen. Die Praxis soll als Quelle neuer Erkentnisse erschlossen werden und es soll Transparenz über die Arbeit der verschiedenen Schulen auf diesem Gebiet geschaffen werden. Dabei sollen wesentliche Gemeinsamkeiten und Kernfragen der Präparatearbeit herausgearbeitet werden. Jeder kann wahrnehmen, wie die verschiedenen Schulen die Präparateherstellung und -anwendung handhaben. So kann jeder für sich selbst und für seinen Arbeitszusammenhang ein Urteil bilden, das die eigene Praxis impulsieren kann. Damit kann eine Grundlage für den fruchtbaren Dialog über die Präparatearbeit entstehen, und es können Fragen zur weiteren Forschung und Entwicklung auf diesem Gebiet formuliert werden. An zehn bis zwölf Orten, verteilt über alle Kontinente, soll einerseits die praktische Arbeit dokumentiert werden, andererseits zugleich der Zusammenhang der praktischen Arbeit mit den mehr gefühls- und willensbasierten Beweggründen wertschätzend ergründet werden.

Für die Projektdurchführung konnte ein Team aus vier jungen, kompetenten Frauen aus der biodynamischen Bewegung gewonnen werden: Dr. Maya Kollar, Anke van Leeuwen, Johanna Schönfelder und Dr. Ambra Sedlmayr. Alle vier Forscherinnen haben eine Ausbildung und Arbeitserfahrung im Agrarbereich, mit unterschiedlichen Schwerpunkten. Dieses Team wird gecoacht von Dr. Reto Ingold. Die Projektverantwortung liegt bei Ueli Hurter.

Quelle: “Anthroposophie weltweit” Nr. 12/2013

Forschung: Naturwissenschaftliche Sektion: Willensfreiheit

Von: Johannes Kühl

Vor einigen Jahren gab es eine Reihe von Veröffentlichungen von Neurowissenschaftlern wie Gerhard Roth und Wolf Singer, in welchen behauptet wurde, dass die Möglichkeit des freien Willens naturwissenschaftlich widerlegt sei.[1] Dabei nahmen sie vor allem Bezug auf Experimente von Benjamin Libet im Jahr 1983.[2] Dabei geht es vor allem darum, dass ein sogenanntes Bereitschaftspotenzial vom Gehirn abgeleitet werden kann, bevor die bewusste Entscheidung zu einer Bewegung gefällt wird. Sie lösten eine Reihe von Antworten vor allem von Philosophen aus,[3] auch Rezensionen von anthroposophischer Seite,[4] die zeigten, dass das Problem so einfach nicht zu behandeln ist. Man stand vor dem Dilemma zwischen einem naturwissenschaftlichen Weltbild, das Determiniertheit, materielle Ursachen forderte, und einer Gesellschaft, die auf individuelle Verantwortung baut.

Der Deutung experimentell nachgehen

Das Thema hat uns in der Naturwissenschaftlichen Sektion naturgemäß immer wieder beschäftigt, Freunde haben dazu publiziert.[5] Dennoch blieb die Frage, ob es auch eine Möglichkeit gibt, die Deutung der Experimente selbst experimentell zu widerlegen.[6] Durch das Interesse des Neurologen und Neurophysiologen an der Ita-Wegman-Klinik Dr. Siegward Elsas konnten wir eine experimentelle Zusammenarbeit in einem Forschungsprojekt beginnen, in welchem wir zunächst die in Frage kommenden Experimente wiederholen können, um sodann durch Modifikation der Wahlmöglichkeiten die Implikationen für die Frage nach der Entscheidungsfreiheit tiefer zu untersuchen. Es handelt sich dabei also um eine Zusammenarbeit zwischen der Medizinischen und der Naturwissenschaftlichen Sektion. Erste Ergebnisse liegen bereits vor, und das Thema hat durchaus das Potenzial, noch weitere Sektionen einzubeziehen.

Fußnoten

[1] Zum Beispiel Gerhard Roth: Fühlen, Denken, Handeln. Wie das Gehirn unser Verhalten steuert, Frankfurt 2001.

[2] Benjamin Libet et al.: Time of conscious intention to act in relation to onset of cerebral activity (readiness potential). The unconscious initiation of a freely voluntary act, Brain, vol. 106 (1983), 623-642.

[3] Siehe zum Beispiel Christian Geyer (Hrsg.): Hirnforschung und Willensfreiheit. Zur Deutung der neuesten Experimente, Frankfurt 2004.

[4] David Auerbach: Freier Wille? Gerhard Roth: Fühlen, Denken, Handeln, in: “Das Goetheanum” Nr. 47/2002, S. 883. – Siegward Elsas: Freier Wille oder freie Spekulation?, in: “Elemente der Naturwissenschaft” Nr. 77 (2002), S. 104-106. – Ulrich Weger: Wo kein Wille ist, ist auch kein Weg. Wie viel Freiheit bleibt uns am Beginn des 21. Jahrhundert?, in: “Das Goetheanum” Nr. 47/2002, S. 869. – Renatus Ziegler: Spekulationen zu Gehirn und Geist, in: “Elemente der Naturwissenschaft” Nr. 77 (2002), S. 106-109.

[5] Siehe zum Beispiel Christoph Rehm: Benjamin Libets experimenteller Beitrag zur Freiheitsfrage, in: “Elemente der Naturwissenschaft” Nr 87 (2007), S. 43-57. – Hans Jürgen Scheurle: Hirnfunktion und Willensfreiheit, Waldkirchen 2007.

[6] Ansätze dazu gab es zum Beispiel bei: Christoph S. Hermann et al.: Analysis of a choice-reaction task yields a new interpretation of Libet’s experiments, in: ‹International Journal of Psychophysiology›, No. 67 (2008), 151-157.

Quelle: “Anthroposophie weltweit” Nr. 12/2013

Forschung: Konferenz für Heilpädagogik und Sozialtherapie: Lebensformen

Von: Rüdiger Grimm

Die Sozialtherapie, wie die Arbeit mit und für Erwachsene mit Behinderung genannt wird, ist weltweit in dynamischer Entwicklung. Von ihren Anfängen in der zweiten Hälfte der 50er-Jahre des letzten Jahrhunderts an hat sie als innovative Lebens- und Arbeitsform Maßstäbe gesetzt und neue Formen des Zusammenlebens von Menschen mit unterschiedlichen Begabungen und Begrenzungen entwickelt. Ihr Beitrag zur Inklusion von Menschen in unsere Gesellschaften wird überall dort anerkannt, wo man über Einbahnstraßen hinaus um plurale Lösungswege der sozialen Fragen ringt. In ihrer nunmehr über zwei Generationen verlaufenden Geschichte hat die anthroposophische Sozialtherapie viele, auch schwierige und schmerzhafte Veränderungsprozesse und Wandlungen vollzogen. Heute versteht sie sich als Arbeitsmethode, welcher es um die individuelle Entwicklung von Menschen mit besonderem Hilfebedarf geht, um die Gemeinschaftsbildung in sozialen Organismen und die gesellschaftliche Akzeptanz behinderter Menschen als Mitbürger. Die damit verbundenen Lebens- und Arbeitsprozesse sind nicht an eine bestimmte Organisationsstruktur gebunden, wie es zu Beginn die sogenannten “Dorfgemeinschaften” gewesen sind. Die sozialtherapeutische Begleitung behinderter Menschen ist in vielen und ganz unterschiedlichen Strukturen möglich.

Grundlagen der anthroposophischen Sozialtherapie

Derzeit arbeitet eine Arbeitsgruppe innerhalb der Konferenz für Heilpädagogik und Sozialtherapie daran, die theoretischen und praktischen Grundlagen der ‹Idee› der anthroposophischen Sozialtherapie noch deutlicher und für alle Akteure des fachlichen Feldes verständlich zu machen. Sie wird voraussichtlich im nächsten Jahr in eine Publikation münden, in welcher die Grundmotive, Prozesse, Strukturen und Methoden dieser Arbeitsweise dargestellt werden.’

Dat was een hele rij. Ik geloof niet dat ze bij het Goetheanum zoiets ooit eerder hebben gedaan. Dus het is zeer prijzenswaardig dat ze het nu wel doen. Dan weer even iets heel anders. Namelijk ‘Iwan Baan, fotograaf van iconische huizen en gebouwen over de hele wereld’ van 10 december:

‘Nathan Vecht in gesprek met fotograaf Iwan Baan over ingenieueze huizen op onverwachte plekken, de tentoonstelling 52 Weeks, 52 Cities in Herford (Duitsland).

Muziek: Je pense a toi – Amadou et Mariam, Azonto – Fuse ODG ft tiffany en een traditional: I’s the boy that builds the boat

Luisteraarsvraag: vragen en verhalen voor Iwan Baan

Podcast de uitzending en als je op de hoogte wil blijven: volg Casa Luna op Facebook, twitter @casaluna, abonneer je op de Casa Luna Nieuwsbrief of wordt lid van de NCRV

Iwan Baan, architectuurfotograaf over 52 Weeks, 52 Cities

Nathan, Iwan Baan en luisteraars over iconische plekken’

Iwan Baan werd vorig jaar wereldberoemd, zoals ik op maandag 5 november 2012 meldde in ‘Wereldbevolking’. Ook in dit radioprogramma op dinsdag van middernacht tot twee uur in de ochtend kwam die beroemde foto van New York ter sprake. Weer terug in Nederland schreef Lenneke Schot op 10 december in Biojournaal over ‘EkoPlaza Winschoten betaalt parkeergeld voor klanten. “Wil hiermee een gebaar naar de gemeente maken”’:

‘Natuurvoedingswinkelier Paul van der Veldt heeft besloten om deze maand het parkeergeld voor klanten te betalen. De eigenaar van EkoPlaza aan de Venne 7B-9 in Winschoten doet dit uit frustratie over de trage besluitvorming van de gemeente om gratis parkeren in te voeren. “Ik wil met deze actie een gebaar maken naar de gemeente. Ze moeten eens wat klantvriendelijker worden en de inwoners van Winschoten hierin tegemoet komen”, zo licht Paul de actie toe.

Toen Paul hoorde dat klanten bij de nieuw te bouwen Jumbo wel gratis konden gaan parkeren, schoot dit bij hem in het verkeerde keelgat. Hij besloot in actie te komen. “Nu is echter besloten om ook bij de Jumbo betaald parkeren in te voeren. Dat was nu ook niet de bedoeling. We wilden juist dat het voor iedereen gratis zou worden.” Volgens Paul is er vanuit de politieke partijen voldoende steun voor het plan, maar de besluitvorming verloopt traag: “Het duurt en het duurt maar. Pasgeleden kreeg ik te horen dat het zelfs zo kan zijn dat het gratis parkeren pas in 2015 ingevoerd zal worden. En dat terwijl het in eerste instantie al voor januari 2014 in de planning stond.”

Klanten zijn enthousiast over de actie. “Ze vinden het erg sympathiek”, zo vertelt Paul. “Het past ook wel in de kerstgedachte om de klanten op deze manier tegemoet te komen. Ik wil dat Winschoten weer een ‘koopstadje’ wordt. Je jaagt mensen weg door boetes uit te delen wanneer iemand bijvoorbeeld één minuut te laat terug bij de auto is. Ook is het zo dat mensen in de haast rond de feestdagen vergeten te betalen en daardoor een boete krijgen.”

Kerstconcert

Het is inmiddels een goede traditie geworden bij EkoPlaza Winschoten. Voor meer informatie: donderdag 19 december wordt voor het tiende jaar op rij een gratis kerstconcert gegeven in de winkel door Linde Nijland en Bert Ridderbos, met uiteraard bijpassende hapjes en drankjes. “Dit is altijd heel gezellig en ik kijk er dan ook erg naar uit”, aldus Paul.

Voor meer informatie: Paul van der Veldt, EkoPlaza Winschoten, Venne 7B-9, 9671 DA Winschoten, 0597 421894, ekoplaza.winschoten@detaweb.nl, www.ekoplaza.nl’

Gisteren meldde Estafette de biologische eetwinkel op Facebook:

‘De Odin Winterspecial is uit! Neem hem nu mee in de Estafette-winkel. In deze winterspecial o.a. aandacht voor de boerenkaas van bd-boerderij ter Linde in Zeeland, bio en fairtrade bonbons van Belvas, de Friese conservenfabriek Machandel en familiebedrijf Guerzoni, van de Demeter-balsamico. Rode draad in het winternummer is de relatie tussen landbouw & voeding en kunst. Janneke heeft tot slot onder het motto “less is more” voor een paar heerlijke winterrecepten gezorgd die voor iedereen feestelijk en lekker zijn, ook als je bijvoorbeeld geen gluten, vlees en / of suiker eet. We hopen dat de special en de recepten in de smaak zullen vallen!’

En ook op Facebook, maar dan vandaag, schreef Christina van Stroe bij de groep Vrijeschool van Marika Ortmans over ‘Een vader had een droom over een staatsvrije Steiner school en maakte die op Bali waar!’

‘In de weekendbijlage van de Volkskrant staat een artikel over de Internationale Green School voor basis- en voortgezet onderwijs op Bali. Het gebouw is een architectonisch hoogstandje opgetrokken uit gigantische bogen van bamboe, met een openlucht structuur en ronde open leslokalen met houten tafels opgesteld in cirkels. De school werd in 2006 opgericht door de Canadees John Hardy die nergens een goede school kon vinden voor zijn 2 dochters. Gedreven door zijn idealen verkocht hij zijn bezittingen en investeerde alles in zijn missie. Hij bouwde 2 jaar aan zijn droom met hulp van architecten en de plaatselijke bevolking en voor de financiering vond hij rijke zakenlui. De school werd door de internationale nonprofit organisatie Green Building Council’s Center in 2012 uitgeroepen tot de groenste school van de wereld vanwege het volledig duurzame gebouw en het bijzondere en groene onderwijsprogramma.

Het lesprogramma is gebaseerd op de filosofie van Rudolf Steiner en de leerlingen krijgen daarnaast ook groene studies en yoga. Ervarend leren, kunstzinnigheid en conceptueel denken spelen een grote rol en veel vakken zijn praktisch. De vakken zijn op holistische wijze geïntegreerd en de groene lesstof vloeit overal doorheen.

Er zijn nu meer dan 300 leerlingen van 4 tot 17 jaar met 45 verschillende nationaliteiten. De meeste leerlingen zijn kinderen van expats die al jaren op Bali wonen of omdat ze vanwege de school naar Bali zijn geëmigreerd, anderen zijn er tijdelijk omdat hun ouders een sabbatical hebben genomen. Een jaar onderwijs kost rond de €10000 per kind, vergeleken met ander internationale scholen in Azië is dat een gemiddeld bedrag. (In Nederland kost een scholier de belastingbetaler gemiddeld € 8500 per jaar.) Het doel van de school is om met behulp van sponsoring de school ook toegankelijk te maken voor Balinese kinderen met minder financieel draagkrachtige ouders. Inmiddels komt 1 op de 10 kinderen uit de lokale gemeenschap.

Afgelopen zomer heeft de eerste lichting van 11 groene leerlingen met succes de internationale toetsen afgerond en zij kunnen als ze willen naar een universiteit. Van Al Gore kregen ze een persoonlijke felicitatiebrief.’

En zo zijn we toch zomaar weer bij de vrijescholen beland. Op Facebook had ‹Das Goetheanum› op 9 december ‘China: Waldorf statt Drill’:

‘Noch sind Waldorfschulen in China ein Randphänomen. Doch wie explosiv die Idee ist, das System infrage zu stellen, zeigte sich, als letztes Jahr das Buch ‹Das verzeihe ich euch nie!› erschien – eine gnadenlose Abrechnung des Autors mit seiner Schulzeit. Als schließlich Jugendliche mit der Parole «Das verzeihe ich euch nie!» die Schule schmissen, schritt das Erziehungsministerium ein und ließ das Buch verbieten. Die Regierung wollte verhindern, dass eine Sinnkrise Chinas Jugend von der Aufgabe ablenkt, die ihr die Gesellschaft seit Jahrhunderten vorschreibt: fleißig zu lernen. Ausführlicher Artikel: http://buff.ly/1gQjIFU Cicero/CC’

De Medienstelle Anthroposophie liet op 11 december op Facebook weten:

‘Großes Waldorf-Special beim SWR aus Anlass der Nobelpreis-Verleihung an den Ex-Waldi Thomas Südhof: “Guter Abschluss und sich wohlfühlen – das nennt man wohl einen vollen Schulerfolg. Doch wie kommt der zustande? Die Studie gibt folgende Antwort: Basteln, den Namen tanzen, Hühner füttern – irgendwie scheint all dies die Persönlichkeit zu fördern.” Aha!

Waldorfschüler Thomas Südhof erhält Nobelpreis: Namen tanzen, Hühner füttern – Nachrichten – Es passt nicht so recht ins Bild: Ausgerechnet die Schule ohne Leistungsdruck bringt einen Nobelpreisträger hervor. Der Mediziner und Waldorfschüler Thomas Südhof wird heute in Stockholm ausgezeichnet. Eine Studie zeigt, dass die teilweise skurrilen Lehrmethoden sehr erfolgreich sind.’

Tijdschrift Erziehungskunst kon niet achterblijven. En doet dat ook niet, met ‘Nobelpreisträger lobt Waldorfschule’:

‘Thomas Südhof, der ehemalige Waldorfschüler, der vor kurzem den Nobelpreis für Medizin erhielt, lobt in einem Interview die Waldorfpädagogik.

In seinem Interview für den NDR hebt Südhof besonders die an der Schule gelebte Toleranz und die positiven Effekte des künstlerischen Unterrichts auf die Persönlichkeitsbildung hervor.

Der SWR nimmt die Entgegennahme des Nobelpreises ebenfalls zum Anlass, die Waldorfpädagogik zu thematisieren: »Es passt nicht so recht ins Bild: Ausgerechnet die Schule ohne Leistungsdruck bringt einen Nobelpreisträger hervor.«

Zum Interview des NDR

Bericht des NDR
Bericht des SWR’

Ik kan zo nog wel even doorgaan. Neem ‘Waldorf schools weave art into alternative education methods’ door Sean Fitz-Gerald op de website van ‘Orange County Register’:

‘Robin Theiss first read philosopher Rudolf Steiner’s work when she was completing her master’s degree in religious studies at the Claremont School of Theology.

The year was 1992 and the text was “The Philosophy of Freedom.” At the time, Theiss says, she wasn’t familiar with Steiner. She wasn’t aware that the Austrian esotericist had revolutionized education, and she says she never initially planned on teaching at one of his Waldorf schools.

It proved to be a serendipitous introduction, as Theiss, 44, now works at the Waldorf School of Orange County in Costa Mesa. She serves as the high school division’s humanities chairwoman, concentrating her efforts on history and literature instruction, as well as teaching her students aspects of the very philosophy she began studying more than two decades ago.

In a time when college admissions are becoming increasingly cutthroat and full-ride scholarships nearly unobtainable, Theiss asserts that a Waldorf education – an off-the-beaten-track didactic paradigm that is nearing its 100th anniversary – is the ideal college preparatory route for the 21st century.

What separates a Waldorf experience from that of a standard public or private school, Theiss says, is the former’s egalitarian approach, which uniquely weaves art directly into rich critical-thinking curricula to ground students and teach them performing art and practical art fundamentals at optimal ages.

School administrators and students alike are quick to note, however, that Waldorf is not an art school; rather, the approach is more accurately likened to a “renaissance education,” in which students are molded into well-rounded thinkers.

Beginning in kindergarten and throughout high school, students run a comprehensive gauntlet of math, science, history and other college-approved courses complemented by a smorgasbord of artistic endeavors, such as drawing, painting, sculpting, coppersmithing and crafting their own textbooks.

Lisa Masterson, the faculty coordinator at the Costa Mesa campus, says the mission of all Waldorf schools is “to have children reach their potential in whatever that is – whether it’s academic, physical, emotional, social and moral – so that they can become human beings that interact in today’s world to their fullest extent.”

In a Waldorf high school, a typical class can accommodate anywhere from about four to upward of 28 kids, and beginning in ninth grade, students practice six hours of art a week. On top of science, technology, engineering and mathematics classes, the current batch of seniors at Waldorf have built Adirondack chairs, sewed flannel shirts and crafted Tibetan singing bowls.

Art is further distilled out of more pragmatic courses. Looking at history, for example, Theiss says, studies such as linguistics and architecture round out a rich curriculum that gives students an understanding of history as it appears in art, in conjunction with cultural and social factors.

Alicia Afshar, a freshman studying visual journalism at Brooks Institute in Ventura, graduated from Waldorf’s Costa Mesa high school campus in spring 2013 and appreciates the school’s small class sizes and art-infused curriculum.

“The teachers at Waldorf were really great about letting me express myself in a way that benefited where I wanted to be in the future,” says Afshar, who hopes to one day become a National Geographic photographer. In a projected geometry class, for example, Afshar photographed and studied three-dimensional objects instead of slogging through multiple-choice tests.

Afshar recommends a Waldorf education for a student like herself – one with an interest in pursuing an arts or humanities field; however, she does not recommend it for someone looking into a career in the science, technological, engineering or mathematical fields.

Afshar says that her 12-year-old brother, Anthony, who has expressed interest in math and science, might switch – at the behest of their parents – to a more traditional high school when the time comes, so as to better prepare for the rat race of contemporary college applications.

Camille Johnston, a senior at Waldorf Costa Mesa, says that her overall experience has given her the confidence to apply to prestigious schools such as Brown, Stanford and the University of Pennsylvania, among others. Johnston, 17, wants to dive into neuroscience research.’

En dan is er nog ‘Preparing for Life’, een film van 17 minuten en 27 seconden:

‘The New York Times sparked national media coverage with it’s front page story on why Silicon Valley parents are turning to Waldorf education. This film picks up where that story left off. “Preparing for Life” takes viewers inside the Waldorf School of the Peninsula where the focus is on developing the capacities for creativity, resilience, innovative thinking, and social and emotional intelligence over rote learning. Entrepreneurs, Stanford researchers, investment bankers, and parents who run some of the largest hi-tech companies in the world, weigh-in on what children need to navigate the challenges of the 21st Century in order to find success, purpose, and joy in their lives.’

En nu ga ik echt stoppen, want ik kan aan de gang blijven. U dacht van niet? Neem Erziehungskunst. Waldorfpädagogik heute op Facebook op 11 december, ‘Vorbild SEKEM’:

‘Das Umweltprogramm der UNO hat zusammen mit der ägyptischen Regierung eine Publikation zur Grünen Ökonomie Ägyptens herausgegeben, in dem SEKEM als eines der Vorbildprojekte porträtiert wird. http://tinyurl.com/owcldex’

Of deze: ‘Die Basler Bodeninititative ist die Umsetzung von Rudolf Steiners Lehre’ van Christian Mensch op 8 december in de Basellandschaftliche Zeitung:

‘Der Begründer der Anthroposophie, Rudolf Steiner, könnte die basel-städtische Bodeninitiative persönlich geschrieben haben. Doch davon findet sich kein Wort bei den Initianten.’

Maar daarmee zijn we weer ver van Nederland weg. En je kunt toch niet alles hier weergeven...

.