Stervenscultuur

Tijdschrift ‘Pallium’ brengt een Q & A met Marie-José Gijsberts op pagina 2 van Issue 5, Volume 17, November 2015, ‘first online: 20 November 2015’:

‘Op 24 november 2015 verdedigt Marie-José Gijsberts haar proefschrift Spirituele zorg aan het einde van het leven in Nederlandse verpleeghuizen. Gijsberts is specialist ouderengeneeskunde. “De kern van spirituele zorg is bijdragen aan spiritueel welbevinden”, vindt zij.’

We herinneren ons dat misschien nog wel. Op vrijdag 23 januari 2009 beschreef ik in ‘Levenseinde’ dat het ‘thema van haar proefschrift luidt: “Spiritual care at the end of life in nursing homes.”’ Zes jaar later is het zover. Op de website van ‘VGVZ, de Vereniging van Geestelijk VerZorgers’ (in zorginstellingen) vind ik deze flyer van een symposium op 24 november, ‘voorafgaand aan de promotie van Marie-José Gijsberts’.

‘Ongeveer een kwart van de Nederlanders overlijdt in een verpleeghuis. Zij zijn opgenomen met lichamelijke problemen en/of dementie, aandoeningen die niet te genezen zijn. Zij hebben recht op goede (palliatieve) zorg voor hun lichamelijke, psychosociale en spirituele problemen aan het einde van hun leven.

Het symposium “spirituele zorg aan het einde van het leven” is bedoeld voor allen die betrokken zijn bij zorg voor verpleeghuisbewoners aan het einde van het leven: artsen, zorgmedewerkers, therapeuten en geestelijk verzorgers. Het focust zich op een aantal aspecten, zoals: hoe kun je scholing op dit gebied vormgeven en wat levert dat op? Waarom heeft aandacht voor spiritualiteit meerwaarde binnen de zorg voor patiënten?

Na afloop van het symposium bent u van harte welkom bij de openbare verdediging van het proefschrift van Marie-José Gijsberts.’

Op de website van ‘Wederzijds Stervenscultuur’ (‘Sinds 2009 geeft de stichting Wederzijds vorm aan antwoorden op de vraag, hoe je bewuster en spiritueler met sterven kunt omgaan’) is onder ‘Archief’ en dan onder ‘Verslagen van studiedagen’ ook deze ‘Vierde ontmoetingsdag 21 april 2012’ te vinden:

‘Op 21 april 2012 vond de vierde studie- en ontmoetingsdag van Wederzijds plaats in Conferentie-oord De Koningshof en de Maartenskerk te Doorn. Het thema was: Hoe kunnen we stervenden en gestorvenen begeleiden? Sprekers waren: Marie-José Gijsberts, specialist ouderengeneeskunde: “De begeleiding van mensen aan het eind van hun leven”. Myriam Driesens, geestelijke in De Christengemeenschap: “Wat levenden en gestorvenen voor elkaar kunnen betekenen”.’

Nog meer gezondheidszorg vinden we bij Motief op de website van de Antroposofische Vereniging. Gisteren werd daar dit bericht geplaatst, ‘Nominatie Hedy d’Anconaprijs voor Noorderhoeve’:

‘De nieuwbouw van Agrarisch Zorgproject Noorderhoeve in Schoorl is genomineerd voor de Hedy d’Anconaprijs 2016. De nieuwbouw van deze biologisch-dynamische zorgboerderij is ontworpen door architectenbureau Negen Graden Architectuur, dat is gespecialiseerd in ecologische en organische architectuur waarin de gezondheid van de mens centraal staat.

De Hedy d’Anconaprijs heeft als doelstelling bekendheid te geven aan voorbeeldige architectuur in de zorg bij alle betrokken partijen. De prijs is bestemd voor excellente zorgprojecten en is eerder uitgereikt in 2010, 2012 en 2014. In februari bezoekt de vakjury de zeven genomineerde projecten. De prijsuitreiking van de vierde editie vindt plaats op 1 juni 2016.

Negen Graden Architectuur kreeg bij de eerste editie van de prijs in 2010 al een eervolle vermelding voor het ontwerp van woon-werkproject Oosterdel in Broek op Langedijk. Behalve de Noorderhoeve heeft dit architectenbureau nog een aantal andere uitgesproken antroposofische projecten onder haar hoede. Op dit moment werkt het bureau namelijk aan de renovatie van het openbare gedeelte van het Goetheanum in Dornach (Zwitserland) en aan de nieuwbouw voor het Antroposofisch Centrum Haarlem.

Algemeen directeur Yaike Dunselman voelt zich zeer aangesproken door de antroposofische visie op architectuur. “Mijn inspiratie ligt nadrukkelijk in wat Steiner over de wereld dacht. Alles wat het leven bepaalt draagt bepaalde wetmatigheden in zich die je kunt waarnemen. Een aspect daarvan is dat al het leven bestaat uit polaire kwaliteiten. Dat bewustzijn – ontwerpen bij de gratie van polaire kwaliteiten – bepaalt hoe ik de materie benader,” zegt hij daarover in een interview dat hij onlangs gaf aan ArchitectuurNL.’

Op de website van Negen Graden Architectuur staat sinds 6 november inderdaad het bericht ‘Interview Yaike Dunselman in ArchitectuurNL’:

‘In de nieuwe editie van ArchitectuurNL #07/2015 staat een interview met Yaike Dunselman. Yaike is de vijftiende kandidaat in de interviewestafette. In de vorige editie werd hij uitgenodigd door Thomas Rau.

Uit het interview: “Als hij om zich heen kijkt is de wereld lelijker dan ooit. De gebouwde omgeving wordt gedomineerd door fascinatie, lompheid en grofheid. Hij doet het anders: verfijnder, kunstzinniger, menselijker. Waar het in zijn filosofie om gaat, is definitief stoppen met liefdeloze dozen samenstellen en overgaan naar liefdevolle, menselijke architectuur.”’

Over de ‘Nieuwbouw Gezondheidscentrum Haarlem’ waarvan deze website, naast vele andere interessante projecten, ook melding maakt, is meer te vinden op een website getiteld ‘Antroposofisch centrum Haarlem. Een eerstelijns gezondheidscentrum en een informatiecentrum geïnspireerd door de antroposofie’:

‘Na jaren van zoeken naar een goede locatie om een antroposofisch centrum neer te zetten waar de vier huisartspraktijken en het antroposofisch informatiecentrum kunnen worden samengevoegd, hebben we nu een prima plek gevonden: een bouwkavel aan het Prinsen Bolwerk 3.

Op 13 februari was de overdracht van de grond! Inmiddels is ook een architect gevonden die het ontwerp gaat maken en de bouw zal begeleiden. Het is Yaike Dunselman van 9graden architectuur. Ga naar nieuws voor de laatste informatie.

Een nieuw centrum kost veel geld. In het verleden hebben patiënten de aanschaf van het Prinsen Bolwerk 12 mogelijk gemaakt, we hopen dat die ook nu weer meedoen door middel van renteloze leningen, giften of andere bijdragen! Ook de voortgang daarvan ziet u op deze site.’

Onder ‘Inleiding’ wordt het volgende beschreven:

‘Het therapeuticum Haarlem bestaat ruim 40 jaar. Het is thans gevestigd op twee locaties, namelijk het Prinsen Bolwerk 12 en de Koninginneweg 36 in Haarlem. Wat begon met twee huisartspraktijken, een fysiotherapiepraktijk en een euritmietherapeut op de locatie Prinsen Bolwerk, is inmiddels uitgegroeid tot een intensief samenwerkingsverband in de eerstelijn. Zo zijn er, verdeeld over de nu nog twee locaties, vier huisartspraktijken met opleidingsplekken voor aio’s, coassistenten en geneeskundestudenten. De artsen hebben gezamenlijk 4 praktijkondersteuners in dienst en worden ondersteund door 7 assistentes (ruim 5 fte). In de vier praktijken werken naast de huisartsen ook twee hidha’s (huisartsen in dienstverband).

Verder zijn er op de huidige locatie Prinsen Bolwerk een fysiotherapiepraktijk, twee psychologenpraktijken, een diëtiste en een euritmietherapeut gevestigd. Op de bovenste verdieping bevindt zich de bibliotheek van de patiëntenvereniging “de Keerkring”, een afdeling van de landelijke patiëntenvereniging “Antroposana”. Recent is ook een orthopedagoge begonnen met haar praktijk.

Buiten de bovengenoemde locaties is zijn er nog een fysiotherapiepraktijk “Het Sophiahuis”, een psychologenpraktijk en twee praktijken voor kunstzinnige therapie waarmee intensief wordt samengewerkt, onder andere door middel van een wekelijkse gezamenlijke patiëntenbespreking op de dinsdagavond. Ditzelfde geldt voor het antroposofisch consultatiebureau, nu nog gevestigd op het Lorentzplein.

Al geruime tijd wordt door ons gezocht naar een locatie waarop al deze activiteiten kunnen worden gebundeld. Deze wens wordt enerzijds ingegeven door ruimtegebrek op de locatie Prinsen Bolwerk 12 en de wens tot meer synergie tussen de 4 huisartspraktijken, anderzijds door een toenemende behoefte nog intensiever samen te werken en ook fysiek korte lijnen te creëren tussen enerzijds de artsen onderling en anderzijds de artsen en therapeuten. De voordelen voor de patiënt zijn evident: alle zorg op één locatie, geïntegreerd en laagdrempelig bereikbaar. Verder maken de huidige eisen, die gesteld worden aan bijvoorbeeld privacy en hygiëne, de oude locaties ongeschikt voor de toekomst.

Aan het Floraplein 27 vindt u het antroposofisch informatiecentrum dat veel informatie biedt. Het heeft een kleine winkel waar boeken en wat speelgoed worden verkocht en heeft een uitgebreide (uitleen)bibliotheek. De informatie die hier geboden wordt, sluit goed aan bij de visie van het therapeuticum. Daarnaast worden er lezingen gehouden en zijn er workshops. Door samenvoegen van het therapeuticum en het informatiecentrum ontstaan er voor beide voordelen: de grote zaal kan gemeenschappelijk gebruikt worden en het beheer van de bibliotheek kan gedeeld worden.’

Dan heb ik voor u nog een ‘Uitnodiging Boekpresentatie’, gevonden op de website van het Edith Maryon College op 11 november:

‘Het betreft een vervolg op het boekje “Helende omgeving” dat in 2010 verscheen bij Zonnehuizen (nu Zonnehuizen Intermetzo). De inhoud gaat over het bevorderen van de lichamelijke gezondheid en het vormgeven van de leefsfeer. Het is geschreven door Annemieke Korte , docent en projectmedewerker bij het Edith Maryon College. Het wordt uitgegeven door de NVAZ (Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders). De presentatie is voor genodigden maar ook geïnteresseerden zijn van harte uitgenodigd.

Datum: 10 december 2015. Plaats: Grote vergaderzaal in het Helicongebouw aan de Socrateslaan 22a in Zeist. Tijd: 16.00-17.15 uur. Programma: Aanbieden van het 1e exemplaar aan mevrouw Margriet Bongers door de heer John Benjamin, projectcoördinator NVAZ. Interactieve presentatie over het boekje door Annemieke Korte. Napraten onder het genot van een hapje en een drankje.’

Nog even terug naar de website van de Antroposofische Vereniging. Sinds maandag 23 november wordt daar ‘Nieuw & Oud: een 3-daagse ontmoeting voor jonge mensen eind december’ vermeld:

‘Drie dagen tussen Kerst en Nieuwjaar bezig zijn met thema’s van nu, die wij, als jongeren en als generatie belangrijk vinden. Drie dagen van verbinding, plezier en samen leren over actuele onderwerpen die zowel werelds als dichtbij en persoonlijk zijn. Een feestelijk samenzijn om stil te staan bij het Nieuwe en het Oude: wat willen we behouden, wat nemen we mee en wat willen we creëren?

Een driedaagse conferentie

We lopen allen wel eens rond met vragen over de wereld en onszelf en hoe we ons daadwerkelijk kunnen verbinden met de tijd waarin we leven, met de mensen en met onze uitdagingen. Wat betekent het om jong te zijn in het begin van de 21ste eeuw? Wij willen een ingang openen om vragen te onderzoeken door te luisteren naar lezingen, praktisch en interactief aan de slag te gaan in workshops, door samen te eten, plezier te hebben, verhalen uit te wisselen en een open ruimte aan te bieden voor dialoog, ontmoeting en verbinding.

Met Nieuw & Oud “Alles wat we wilden/willen” trappen we af voor de reeks kwartaalbijeenkomsten die gaan volgen en die elk verbonden zullen zijn aan een seizoen. Elk met een eigen thema, georganiseerd voor jongeren tussen de 21 en 35 jaar. Deze eerste editie zal plaatsvinden van 28 tot 30 december 2015 op de Kraaybeekerhof te Driebergen en toegankelijk zijn voor 50 deelnemers (toekomstige evenementen zullen meer deelnemers tellen). Wij willen dit alles voor iedereen mogelijk maken door een lage prijs aan te bieden. Hiervoor ontvangen wij financiële steun.

Jongerenbeweging

Wij zijn een groep jongeren die deel uitmaakt van de jongerenbeweging binnen de AViN. Na deelname op jeugdconferenties, ontstond bij ons het idee ook zelf een dergelijk evenement te organiseren, omdat wij de ervaring hebben dat zulk samenzijn een grote bron van inspiratie en energie is. Wij proberen hiermee tevens een nieuwe impuls te geven aan deze tak van de vereniging en willen we de rol van de jeugd in het begin van de 21ste eeuw onderzoeken en bevragen – en daarbij nodigen wij jullie uit!

Datum: 28, 29, 30 december 2015. Locatie: Kraaybeekerhof, Driebergen. Kosten: € 35. Kijk voor meer informatie op onze website nieuwenoud.nu en op Facebook.’

Ook nog even terug naar de Hondspol. Zie bijvoorbeeld ‘Comeback’ van drie weken geleden, op zaterdag 7 november 2015. Men schrijft daar nu op de website ‘Crowdfunding succesvol!’

‘Half oktober is de crowdfunding van start gegaan. En met een geweldig resultaat: in ruim twee weken is het streefbedrag van 250.000 euro gehaald...! Met grote dankbaarheid mogen we vaststellen dat De Hondspol door een grote gemeenschap een warm hart wordt toegedragen. We zijn alle deelnemers immens dankbaar voor deze steun en blijk van vertrouwen. Dankzij jullie hulp zijn we nu in onderhandeling over de koop van o.a. de veestapel. We verwachten op korte termijn de BD zorgboerderij voort te zetten. We houden alle betrokkenen van ontwikkelingen met de nieuwsbrief op de hoogte. Wil je ook op de hoogte blijven? Meld je dan hier onder aan.

Boerderij De Hondspol

Ruim dertig jaar wordt er biodynamisch geboerd op de gronden van de boerderij. We zijn daardoor uniek in Nederland. De bodem is van een hoogwaardige kwaliteit en dat proef je in de producten.

Met bezielde toewijding verbouwt tuinder Ruud samen met cliënten 1,5 ha grond. Boer Marcel is getrouwd met Hanneke en ook met zijn veestapel. Deze veestapel is in de afgelopen twintig jaar uitgegroeid tot een mooie kudde van het Nederlandse ras MRY. Dit is een dubbeldoelkoe die zowel melk als vlees geeft.

Onder energieke leiding van kaasmakers Huig en Margot worden in de zuivelwerkplaats, van dagverse melk, uitgelezen zuivelproducten vervaardigd. Het team past zo min mogelijk bewerking toe, ze volgen de natuur in de seizoenen en staan toe dat vetgehalte van de melk kan variëren. Zo zien ze kans op een zo natuurlijk mogelijk wijze de pure smaak te behouden en kostelijke zuivel te produceren.

De toewijding kun je zelf proeven. Iedereen is van harte welkom in de boerderijwinkel voor o.a. dagverse boerenmelk, romige kaas, frisse yoghurt, smaakvolle groenten en biologisch vlees.

Nabije toekomst

We onderhandelen nu met o.a. Stichting Lievegoed over onze toekomst. We worden daar professioneel bij ondersteund door Henk Bakker. We starten een nieuw bedrijf en zetten zo onze werkzaamheden voort. De winkel blijft gewoon open en de cliënten van Stichting Lievegoed blijven nog enige tijd op de boerderij. In het aankomende jaar verhuizen de cliënten van Stichting Lievegoed naar Nieuw Rijsenburg en zullen wij starten met nieuwe zorg zowel in werken als wonen. Nu de crowdfunding voorbij is kunt u ons nog altijd financieel ondersteunen. Lees er meer over op de pagina Steun de Hondspol.

Met hartelijke groet van het enthousiaste Hondspol-team, Marcel, Hanneke, Ruud, Linda, Huig en Margot

Winkel openingstijden: woensdag en vrijdag 10.30-16.00 uur, zaterdag 9.30-13.30 uur’

Bionext meldde gisteren ‘Biologische omzet groeit sterk in eerste helft 2015’:

‘In de eerste 36 weken van 2015 is de verkoop van biologische producten in de supermarkten sterk gegroeid. De groei vindt vooral plaats in de droge kruidenierswaren en brood, banket en ontbijtgranen met resp. 31% en 30%. De daling van omzet van vlees in 2014 is weer omgebogen naar groei: de biologische vleesomzet in de eerste 36 weken van 2015 weer met 10% groeit. Dit terwijl de algemene vleestrend dalende is.

Bavo van den Idsert, directeur Bionext: “De introducties van AH Biologisch en Jumbo Biologisch, samen goed voor bijna 60% marktaandeel in de supermarkt, hebben het aanbod van biologisch sterk verbeterd en verbreed. Ook andere supermarkten zijn actiever geworden met biologisch in de eerste 36 weken van 2015.”

Vrijwel alle productgroepen dragen bij aan de groei. Bij de supermarkten zijn de snelste groeiers brood, banket en deegwaren (+39%), droge kruidenierswaren (+30%), eieren (+10%) en vlees (+10%). De biologische winkels profiteren niet mee van de groei: zij dalen iets in omzet in het eerste half jaar 2015. Dat lijkt direct samen te hangen met de sterkere concurrentie van de supermarkten.

Biologisch wereldwijd

De markten in de VS en de EU zijn belangrijke motoren achter de groei van de wereldwijde omzet. De VS is in 2014 met 11% gegroeid naar meer dan 35 miljard dollar. Daarmee is het marktaandeel gegroeid naar bijna 5%. Dat is des te opmerkelijker omdat het biologisch landbouwareaal slechts 1,5% bedraagt. De VS zijn dus in sterke mate afhankelijk van de import van biologische producten.

Het meest spectaculair zijn momenteel de ontwikkelingen in Scandinavië. De biologische omzet in Zweden is in 2014 met 35% gestegen. De belangrijkste oorzaken van de Scandinavische groei zitten in een groeiend bewustzijn bij de consument, aangewakkerd door voedselschandalen. En er wordt gericht overheidsbeleid gevoerd: de Deense overheid heeft bijvoorbeeld een speciaal programma opgezet voor de certificering van biologische catering en restaurants. Dat is een groot succes: meer dan 1.000 hotels, restaurants en bedrijfsrestaurants zijn inmiddels gecertificeerd en serveren maaltijden met minimaal 25% (brons), 60% (zilver) of 80% (goud) biologische ingrediënten. Van den Idsert: ‘In Nederland heeft stichting Eko-keurmerk een soortgelijk certificeringssysteem opgezet voor restaurants. Dit is pas recent opgestart, maar heeft grote potenties, zeker als overheden daarin het goede voorbeeld gaan geven.’

Landbouwareaal blijft achter

De productie van biologische voeding in Nederland blijft, net als in omringende landen, achter bij de vraag. Aandacht voor omschakeling naar biologische landbouw wordt een kernfactor om aan de groeiende vraag te kunnen blijven voldoen. In steeds meer EU-landen wordt een actief stimuleringsbeleid voor de biologische landbouw gevoerd. Bedrijven die hierin verantwoordelijkheden nemen, bijvoorbeeld in de vorm van langjarige afnamecontracten, zullen op de middellange termijn grotere leveringszekerheid kunnen bieden dan bedrijven die geen binding aangaan in de keten. Voor Nederland geldt dat de sterke exportpositie naar omringende landen in gevaar komt als de groei van de biologische landbouwsector achterblijft.’

Demeter Nederland bracht op 18 november het persbericht ‘Er is ruimte voor iedereen!’ naar buiten:

‘Terwijl de samenleving piept en kraakt in z’n voegen vanwege een teveel aan niet duurzame materiële groei, agendeert de biodynamische landbouw het thema “ruimte” voor haar presentatie op het Demeterplein tijdens de BioBeurs, 20 en 21 januari in de IJsselhallen in Zwolle. Biodynamische landbouw en voeding zoekt overal de ruimte voor herstel van verbindingen: tussen mens en bodem, plant en dier, maar ook met de omgeving en de lokale cultuur. En tussen jong en oud: de enthousiaste starter en de ervaren ondernemer.

Spirituele ruimte is gelukkig oneindig. De mogelijkheden om elkaar ruimte te bieden zijn groot als we ons denken in beperkingen overboord zetten. Het leven zelf biedt keer op keer overvloed. We kijken naar ruimte voor biodynamische landbouw en voeding, op je bord, in de winkel, op de boerderij via de smaaktuin, de grondplaats, de winkelvloer, het voedselbos en de leergang. Daar werken we in verbondenheid met onszelf, onze omgeving en de natuurlijke ritmes van het leven. Ruimte om te ontwikkelen in elke fase, van eenduidig en pril tot veelvormige differentiatie. Waar zit jouw ruimte om het leven verder te laten stromen?

We nodigen je uit voor een eerste oriëntatie in onze “uitkijktoren” in het midden op ons plein. Wat zijn je vragen waar je over verder wilt leren en denken terwijl je een landschap overziet? Een landschap met een smaaktuin, waar je kunt proeven, leren en discussiëren over biodynamische voedselkwaliteit. Met een grondplaats waar je zittend rondom een paar vierkante meter landbouwgrond met deskundigen en collega’s ontdekt hoe grondzoekers en grondbeheerders elkaar ruimte bieden. Met de winkelvloer waar je in gesprek kunt over welke Demeter producten we inmiddels hebben en wat ontbreekt om te zorgen dat er meer ruimte komt voor biodynamische landbouw. Nieuwe opkomende geïntegreerde vormen van landbouw en natuur zijn te bespreken rond het voedselbos. De leergang biedt een kennismaking met alle soorten aan biodynamische landbouw en voeding gekoppelde opleidingsmogelijkheden.

Het Demeter plein is een gezamenlijk initiatief van Stichting Demeter, de BD vereniging, Warmonderhof, Kraaybeekerhof Academie en Stichting Grondbeheer, ondersteund door de Vereniging van Natuurvoedingskundigen en Landgilde. Naast het Demeterplein worden er vanuit deze organisaties diverse workshops aangeboden zoals “doorschakelen naar Demeter” voor biologische boeren en workshops over bedrijfsopvolging en scholing.’

Op 11 november kwam het lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg op zijn website met het nieuws ‘Lector AG spreekt met Europese Commissie officials over antibioticaresistentie’:

‘Op woensdag 11 november was er een bespreking met officials van de Europese Commissie over de bijdrage die complementaire vormen van gezondheidszorg kunnen bieden aan het oplossen van het antibioticaresistentie probleem.

Lector Erik Baars (Antroposofische Gezondheidszorg) was uitgenodigd om input aan het gesprek te geven over onderzoek naar ‘alternatieven voor antibiotica’. Inmiddels komt het onderzoek naar veiligheid en effecten van natuurlijke middelen (bv. kruiden) in meerdere Europese landen langzaam op gang. De lectoraten Antroposofische Gezondheidszorg, Biodiversiteit en Innovatieve Moleculaire Diagnostiek willen aan dit soort onderzoek (laboratoriumonderzoek en klinische studies) in Nederland bijdragen. Inmiddels heeft Eurocam, de Europese netwerkorganisatie van patiëntenorganisaties, artsen en therapeuten in Brussel, besloten om een Task Force Antibioticaresistentie in te richten, waar lector Erik Baars deel van zal gaan uitmaken, om dit thema op de Europese agenda te krijgen. Eurocam heeft inmiddels een brochure over dit thema uitgegeven.’

Tot slot weer eens de vrijescholen met hun nieuws. De Vereniging van vrijescholen plaatste vandaag drie nieuwe berichten op haar website. Het begon met deze ‘Intentieverklaring voor voortgezet vrijeschoolonderwijs in Deventer’:

‘Op maandag 16 november hebben de drie partijen die samen willen werken aan de totstandkoming van een vrijeschool voor voortgezet onderwijs in Deventer een intentieverklaring getekend. De handtekeningen werden gezet door Nannike Buvelot, Vincent Assink en Lizzy Plaschek namens resp. de Stichting Vrijeschool Deventer VO i.o., de Stichting Carmelcollege de Stichting Vrije Scholen Noord en Oost Nederland.

Met deze ondertekening maken de betrokkenen een formele start met het gezamenlijke onderzoek dat moet leiden tot een afdeling vrijeschool, met een eigen signatuur, binnen het Etty Hillesum Lyceum. Medio 2016 verwachten de partijen tot definitieve besluiten te komen. Volg de ontwikkelingen op de website van de vrijeschool in oprichting.’

Het tweede is ‘Nu ook voortgezet vrijeschoolonderwijs in Culemborg’:

‘Met ingang van het schooljaar 2016-2017 biedt openbare regionale schoolgemeenschap Lek en Linge als enige in een grote regio rond Culemborg een leerroute vrijeschool. Het initiatief komt van enthousiaste ouders en die vonden al snel in Lek en Linge de ideale partner. Beide partijen kijken verwachtingsvol naar de start. Er is plaats voor vijftig leerlingen.

Leerroute vrijeschool

“De leerroute vrijeschool sluit prima aan bij ons huidige aanbod,” zegt Hanneke Schreuder locatiedirecteur vwo van Lek en Linge. “Het is niet alleen een uitdaging voor kinderen die ervaring hebben met de vrijeschool, maar ook een verrijking voor leerlingen die jenaplan-, dalton- of Montessorionderwijs volgen. En we zien ook dat ouders en leerlingen uit ‘gewone’ basisscholen interesse hebben.” Het vrijeschoolonderwijs is gestoeld op de antroposofische opvattingen van Rudolf Steiner. De eerste school is in 1919 begonnen in Duitsland (Freie Waldorfschule). Uitgangspunt is dat onderwijzen tevens opvoeden is. De leerling als individu én groepsdynamica krijgen volop de ruimte. Dat alles volgens een verfijnd onderwijsconcept, begeleid door ervaren docenten.

“Het vooroordeel dat de vrije school ‘los’ is, klopt totaal niet,” benadrukt directeur-bestuurder Joost van Rijn van Lek en Linge. “Integendeel, het is juist heel gestructureerd. En de leerlingen worden toegeleid naar hetzelfde diploma dat in alle leerroutes op Lek en Linge kan worden gehaald, van vmbo-t tot atheneum. In de tijd die er voor staat. ”

Behoefte aan voortgezet vrijeschoolonderwijs

Tegenover een toenemend aantal vrijescholen voor basisonderwijs, staat nog altijd een beperkt aanbod in het voortgezet onderwijs. Ouders van wie de kinderen willen doorstromen, hebben rekening te houden met lange reistijden. Dat is ook de ervaring van Manuela van den Bos uit Geldermalsen. “Mijn oudste kind doet voortgezet onderwijs in Zeist, de jongste volgt basisonderwijs bij de Werfklas in Culemborg. Dat reizen is een drempel. Als ouders vonden we dat we daar iets aan konden doen. Onderzoek wijst uit dat er in deze regio voldoende basis is voor voortgezet vrijeschoolonderwijs. Aansluiten bij een bestaande school is daarbij de beste optie. En bij Lek en Linge werden we direct warm onthaald. Ik word oprecht blij als ik het culturele klimaat proef. De aandacht voor klassieke muziek, de koorcultuur, het past helemaal bij de vrijeschool.”

Uitgebreide informatie over de leerroute vrijeschool is te vinden via www.vrijebovenbouwculemborg.nl’

Het derde en laatste bericht betreft een ‘Onderwijscafé: méér ruimte voor vrijescholen’.

‘Op 9 december aanstaande houdt de Vereniging van vrijescholen in Stadsmolen de Ster in Utrecht het onderwijscafé: méér ruimte voor vrijescholen. Schoolleiders, bestuurders en initiatiefnemers van vrijescholen gaan in gesprek met elkaar en de panelleden over de ruimte voor vrijescholen, de gevolgen van de beoogde richtingvrije planning, over onderwijskwaliteit en de borging van vrijechoolonderwijs én over innovaties en het huidige onderwijssysteem.

Aanleiding

Uit de telgegevens van vrijescholen blijkt dat steeds meer ouders en leerlingen kiezen voor de vrijeschool. De laatste vijf jaar is het aantal leerlingen in het primair en voortgezet onderwijs aanzienlijk gegroeid. Om inzicht te krijgen in deze groei heeft de Vereniging van vrijescholen een onderzoek laten uitvoeren naar de keuzemotieven. Daaruit komt naar voren dat ouders en leerlingen vooral kiezen voor de vrijeschool vanwege de aandacht voor de brede persoonsvorming en talentontwikkeling van leerlingen. Hierin zit de onderscheidende kwaliteit van de vrijeschool.

Tegelijkertijd hebben vrijescholen te maken met wachtlijsten en is er lokaal steeds meer animo voor nieuwe vrijescholen. Op verschillende plaatsen in het land richten ouders initiatiefgroepen voor nieuwe vrijescholen. In oktober organiseerde de Vereniging een bijeenkomst voor circa 20 initiatiefgroepen waar zo’n 50 deelnemers bij aanwezig waren. Bestaande vrijescholen en initiatiegroepen ondervinden bij uitbreiding en oprichting te vaak knelpunten als gevolg van wettelijke kaders en lokale regelgeving. Dat betekent in de praktijk dat met enige regelmaat vrijeschool afdelingen worden opgericht onder een regulier onderwijsbestuur, waarbij het van belang is dat het vrijeschoolonderwijs geborgd kan worden.

Meer ruimte voor scholen

Staatssecretaris Sander Dekker wil meer ruimte creëren voor het stichten van nieuwe scholen door de zogenoemde “richtingvrije planning”. Op dit moment zijn de mogelijkheden om nieuwe scholen te stichten te beperkt, waardoor er te weinig ruimte is voor dynamiek en innovatie. Er wordt momenteel gewerkt aan een wetsvoorstel waarmee er meer ruimte komt voor het stichten van nieuwe scholen.

Onderwijskwaliteit

Daarnaast heeft de Tweede Kamer recent ingestemd met het initiatiefwetsvoorstel “naar een doeltreffend onderwijstoezicht”. Het wetsvoorstel dat werd ingediend maakt een einde aan de overvloed van regels die de inspectie oplegt aan scholen en stelt een duidelijk onderscheid tussen de toezichtstaak en de “adviserende” taak van de Inspectie. De Vereniging van vrijescholen vindt het belangrijk dat vrijescholen zelf verantwoordelijk zijn voor de inhoud van het onderwijs. Deze ontwikkeling betekent ook iets voor de borging van de onderwijskwaliteit, de inbedding in het schoolplan en de vertaalslag naar de praktijk in de klas. Kijk voor meer informatie over programma en aanmelden in de agenda op deze website.’

Connaisseurs

In een hoog tempo volgen de berichten zich op... Alleen al bij Motief sinds de vorige keer vier stuks. Op woensdag 11 november was dat ‘Desem voor maatschappijvernieuwing’:

‘“De vrijeschool heeft een groter ideaal dan kinderen voorbereiden op de arbeidsmarkt. Het onderwijs komt voort uit de antroposofische mens- en wereldvisie van Rudolf Steiner, die hij ontwikkelde in de turbulente tijden van het Europa aan begin van de 20ste eeuw. Het vrijeschoolonderwijs wil kinderen opvoeden tot vrije, zelfstandige mensen die vanuit hun eigen impuls de maatschappij kunnen vernieuwen. Worden wie je bent betekent dat jouw geestelijke impuls tot uitdrukking mag komen in je persoonlijkheid. Dat je eigen gedachten en oordelen kunt vormen, een rijk en evenwichtig gevoelsleven ontwikkelt en een sterke wil. Daarover gaat het opvoedingsideaal van de vrijeschool. Zo zou vrijeschoolonderwijs het desem kunnen zijn voor maatschappijvernieuwing.”

Aldus begint op de website VrijOnderwijs.nl het artikel ‘Vrijeschool, toon moed en word wie je bent! (Er zijn al genoeg gewone scholen)’ van 25 oktober. Het is niet alleen een kritiek op de bestaande praktijk van de afgelopen vijftien jaar, waarin vrijescholen veel hebben ingeleverd en zich flink hebben aangepast om binnen het bestel te kunnen blijven bestaan. Het is ook een aanmoediging aan scholen om, in navolging van de huisartsen die recent van de overheid een belangrijk deel van hun autonomie terugkregen welke aanvankelijk bij de geldverstrekkers terecht was gekomen, ook de zeggenschap over hun eigen wijze van onderwijs terug te vorderen. Hun onderwijs is een vakgebied, daarin moeten leken die niet deskundig op dit gebied zijn, zoals politici en financierders, zich niet willen mengen. De vrijeschool moet zijn positie opeisen, zo betogen de initiatiefnemers. Met deze actie kan adhesie worden betuigd door de ‘Verklaring voor de vrijeschool’ te ondertekenen. Meer dan duizend handtekeningen zijn in ruim twee weken verzameld.

De Vereniging van vrijescholen meldde op 11 november een onderzoek van het Universitair Medisch Centrum Groningen en de Rijksuniversiteit Groningen, in opdracht van het ministerie van Onderwijs, waaruit blijkt dat leerlingen die al drie maal per week bewegend taal- en rekenles krijgen, beter kunnen rekenen en spellen. De Vereniging maakt erop attent dat dit bewegend onderwijs al jaren praktijk is op vrijescholen.’

Op 12 november was het ‘Succesvolle sponsorloop door studenten Warmonderhof’:

‘Studenten van de biologisch-dynamische landbouwopleiding Groenhorst Dronten Warmonderhof hebben donderdag 12 november ruim achtduizend euro bijeen gelopen in een door de school georganiseerde sponsorloop. Met dit geld kan biologisch-dynamische landbouwgrond worden aangekocht, zodat jonge BD-boeren in de gelegenheid gesteld worden om hun eigen bedrijf te kunnen starten. De aankoop van de gronden loopt via Stichting Grondbeheer.

Het is voor veel net afgestudeerde BD-boeren moeilijk om zelf een bedrijf op te zetten vanwege de hoge prijs van BD-landbouwgrond. Veel Warmonderhofstudenten komen niet uit een boerenfamilie en hebben dus geen familiebedrijf achter de hand waarin ze kunnen instromen als opvolger. Tegelijk zijn er veel BD-boeren in de overnameleeftijd. Zij hebben vaak decennia lang gewerkt aan het opbouwen van een vruchtbare bodem voor hun bedrijf en zoeken een opvolger. Door eindeloze aandacht, compostering, niet kerende grondbewerking en het gebruik van preparaten hebben zij een bodem gecreëerd waarin gezond voedsel geteeld kan worden. Om BD-grond en de jonge boeren bij elkaar te brengen, werft de Stichting Grondbeheer gelden om deze biologisch-dynamische gronden aan te kopen en tegen een normale pachtprijs te verpachten aan nieuwe BD-boeren. Die kunnen zo voortbouwen op de erfenis van hun BD-voorganger en bovendien is de pacht dusdanig, dat ze sneller een normale boterham kunnen verdienen met hun boerderij. Met zes euro kan gemiddeld één vierkante meter vruchtbare landbouwgrond vrijgekocht worden.

De studenten liepen rondjes over een parcours van vijfhonderd meter over de schoolboerderijen van de Warmonderhof. De afgelopen weken hadden ze sponsors geworden in hun eigen familie- en vriendenkring en in hun netwerk van stageboeren en instellingen die de bd-landbouw een warm hart toe dragen, zoals de Triodos Foundation. Diverse leveranciers stelden prijzen voor de sponsorloop beschikbaar en elke deelnemer kreeg bovendien een goodiebag met lekkers. De student die het meeste sponsorgeld bijeen liep, was Robbert Koolkaas, student aan de deeltijdopleiding Stadslandbouw van de Warmonderhof-locatie in Amsterdam. Kees van Biert, voorzitter van BD Grondbeheer, reikte de prijzen uit en bedankte de deelnemers. “Het is geweldig dat de studenten zó veel bijeen hebben gelopen. Met de gelden kan Grondbeheer vruchtbare gronden voor eeuwig veiligstellen voor biologisch-dynamische boeren.”

De Warmonderhof leidt zeventig jaar lang de biologisch-dynamische boeren van de toekomst op. Het is een school in Dronten die is gevestigd op drie boerenbedrijven, zodat leren en werken hand in hand kunnen gaan. Ook is er een dependance voor Stadslandbouw op een bd-fruittuin in Amsterdam. De school telt zo’n driehonderd studenten, voltijd en deeltijd, jongeren en volwassenen. Het onderstaande filmpje geeft een beeld van de opleiding en haar studenten.’

Maandag 16 november volgde ‘Vernieuwing in de euritmie’:

‘Het novembernummer van Motief staat in het teken van beweging, ontwikkeling en jeugd. Twee van die drie themabegrippen komen aan bod in het openingsartikel: een interview met euritmiste Elsemarie ten Brink door Désanne van Brederode. Als kunstzinnig leider van cultureel centrum De Zalen in Den Haag maakt Ten Brink zich sterk voor vernieuwing in de euritmie.

“Een lang zijden gewaad, daaroverheen een sluier. Veel mensen zeggen dan: ‘Zo moet het. Dit is de echte euritmie, zoals Steiner die ruim honderd jaar geleden heeft gegeven.’ Maar hij zou die stilstand verschrikkelijk hebben gevonden!” zegt Elsemarie ten Brink in het artikel. Ze pleit voor een onderzoekende houding en het inslaan van nieuwe wegen. Inhoud, vorm en stijl moeten daarbij volgens haar in gesprek blijven.

Als kunstzinnig leider probeert ze in De Zalen ruimte te scheppen voor die vernieuwing. Door het geven van euritmiecursussen zonder ook maar één keer het woord ‘etherlichaam’ te laten vallen bijvoorbeeld, en met het maken van een voorstelling als ‘Stemmen Dans!’, die onderdeel is van het Polyfoniefestival dat eind december in De Zalen wordt gehouden. “Euritmie staat als kunstvorm nog in de kinderschoenen,” stelt Elsemarie ten Brink.

Hoewel een euritmievoorstelling waarin keurig Steiners aanwijzingen worden opgevolgd, er prachtig uit kan zien, ontbreekt het daarin volgens haar vaak aan authenticiteit en artisticiteit. Experimenteren om het experimenteren is echter ook niet de bedoeling. Het gaat in de podiumeuritmie om zelfexpressie, maar ook het religieuze is belangrijk. Als euritmist moet je goed voor ogen houden dat je je niet alleen in een fysieke werkelijkheid, maar ook in een geestelijke dimensie beweegt. “Voor mij is euritmie nauw verbonden met waarheid. Zuiverheid. Met een rijk waarin onzichtbare klanken toch kenbare realiteiten zijn. Iedere klinker of toon is een wereld op zichzelf,” zegt ze in het interview.’

Vandaag werd hier ‘Lievegoed financieel gezond in 2016’ aan toegevoegd:

‘“In 2016 verwacht Lievegoed weer gezond te zijn en zijn de betalingsregelingen afbetaald. Er zijn echter ingrijpende maatregelen nodig om zover te komen,” zegt Hilde Hooijman, Raad van Bestuur ad interim van de antroposofische GGZ-instelling in het novembernummer van Motief.

Al sinds 2008, sinds deze organisatie ontstond uit een fusie tussen de Ita Wegman Stichting en Arta-Lievegoed, waren er financiële problemen. Hooijman schetst in het interview hoe er de afgelopen jaren al keihard gewerkt is om de organisatie financieel op de rails te krijgen. “De divisie gehandicaptenzorg, die qua grootte twee derde deel van Lievegoed uitmaakt, is inmiddels gezond. Nu hebben de psychiatrie en verslavingszorg, die samen als GGZ (geestelijke gezondheidszorg) het resterende derde deel vormen, het erg moeilijk,” zegt Hooijman.

Afgelopen zomer dreigde een faillissement, maar na overleg met stakeholders, banken en zorgverzekeraars bereikte Lievegoed overeenstemming over een reddingsplan. De insteek daarbij was om de continuïteit van het antroposofische zorgaanbod en de werkgelegenheid van 620 mensen veilig te stellen. Eerder nam de organisatie al maatregelen door meer uit te gaan van ambulante zorg in plaats van klinische behandeling. Met maatregelen als de verkoop van vastgoed en het vervangen van personeel in de nazorg GGZ, hoopt Lievegoed het financiële herstel te kunnen realiseren.

Hilde Hooijman legt uit dat de antroposofische behandeling sterk is verankerd in leef- en werkgemeenschappen: “Dat is een onderscheidend behandelconcept, waarin de gemeenschap, het erbij horen en het beleven van het ritme van de dag, de week en zelfs de seizoenen een grote rol spelen. Evenals het gebruik van verbale en non-verbale therapieën.” Dit bracht jarenlang echter hogere kosten met zich mee dan door zorgverzekeraars vergoed werd. Lievegoed moest het te veel berekende aan de verzekeraars terugbetalen, wat een groot gat sloeg in de liquiditeit van de organisatie. “We zochten tevergeefs naar erkenning voor dit aanbod en het hogere prijskaartje bij verzekeraars en stakeholders,” zegt Hooijman.

Het volledige artikel is te lezen in het novembernummer van Motief.’

Website AntroVista heeft ook nieuws te melden. Behalve over vrijescholen bericht men ook over algemene antroposofische onderwerpen. Op 1 november werd de website ‘Esoterisch Christendom’ gemeld:

‘De website “Esoterisch Christendom” is een gezamenlijk project van Margarete van den Brink en Hans Stolp. U vindt er een schat aan artikelen, die u vrij over kunt nemen.’

Op 10 november was er aandacht voor de ‘Lichtwortel’:

‘De aardappel heeft wellicht zijn tijd gehad als belangrijkste voedingsmiddel van de Westerse wereld. Al in 1924 gaf Rudolf Steiner de uit China afkomstige lichtwortel aan als mogelijk alternatief. Deze plant, ook wel Chinese Yam genoemd, krijgt de laatste jaren toenemend belangstelling. Antroposofisch arts Theo Zimmermann schreef er een essay over, dat hij hier voor het eerst publiceert en dat u kosteloos kunt downloaden. De Duitse Ralf Rößner verbouwt en verwerkt als bio-dynamisch tuinder de lichtwortel. Op 20 november geeft hij in Bergen NH een voordracht.’

Op 13 november werd De Telegraaf aangehaald in ‘Salonfähig’:

‘De Gezondheidsraad raadt sinds kort het drinken van wijn geheel af. En Rudolf Steiner wees er honderd jaar geleden al op dat alcohol niet samengaat met een antroposofische scholingsweg. Dagblad Telegraaf bespreekt in het culinaire katern niettemin een app voor wijndrinkers, “gebaseerd op de leer van de filosoof Rudolf Steiner”. De zaaikalender van Maria Thun blijkt namelijk ook heel handig om te bepalen wanneer je het beste je glaasje kunt heffen. Download de app in de appstore: “When Wine Tastes Best”. Echte connaisseurs kunnen al niet meer zonder, aldus de makers.’

Het nieuwste bericht is van vandaag, ‘Nieuwe directeur Urtica de Vijfsprong’:

‘Ed Taylor was de afgelopen elf jaar directeur van Urtica de Vijfsprong, zorgboerderij en sociaal¬therapeutische leefgemeenschap. Eind dit jaar gaat hij met pensioen. Hij wordt opgevolgd door Astrid van Zon, die de afgelopen jaren directeur was van Rozemarijn in Haarlem, een instelling die zij samen met ouders heeft opgezet en verder ontwikkeld.’

Op 12 november plaatste de website van ‘Volzin, magazine voor religie en samenleving’ een artikel van Lisette Thooft, ‘“Echte” antroposofen vrezen verwatering’:

‘Antroposofische ideeën zijn stilzwijgend ingeburgerd geraakt in allerlei sectoren van onze samenleving. Vrije Scholen bijvoorbeeld zijn ongekend populair. Is antroposofie sexy geworden? Wat doet dat met de leer? En waar staat deze bijna honderdjarige beweging eigenlijk voor?’

Dit was een publicatie uit de papieren editie van oktober, nummer 10 van jaargang 14. Die is in zijn geheel online te lezen. De titel luidt hier echter anders, namelijk ‘Tussen verstarring en verwatering. Antroposofie in Nederland’. Overigens heeft ook de website vrijeschoolbeweging.nl het artikel geplaatst, echter onder weer een andere titel, namelijk ‘“Echte” antroposofen vrezen verwatering van vrijescholen – beeld van proefschrift over de Antroposofische Vereniging’. Dan iets anders, op 16 november werd het bericht ‘In gesprek over vrijeschoolse mediapedagogiek’ gepubliceerd door de Vereniging van vrijescholen:

‘In september organiseerde de Vereniging van vrijescholen samen met BVS-Schooladvies en Hogeschool Leiden een conferentie over media(wijsheid) en digitale middelen op vrijescholen in het primair onderwijs. Een conferentie voor leerkrachten, intern begeleiders, schoolleiders, bestuurders van vrijescholen en studenten van de Vrijeschool Pabo met als doel elkaar te inspireren om binnen de scholen over dit thema in gesprek te gaan en aan de slag te gaan.

In dat kader is een inspiratieboekje gepubliceerd, dat vrijescholen handvatten biedt om het thema binnen de school te verkennen. Verschillende scholen en besturen hebben het thema inmiddels op de agenda staan en gaan samen met leerkrachten en ouders op zoek naar een vrijeschoolse mediapedagogiek. Op de webpagina van de conferentie staan enkele hand-outs gepubliceerd en is een korte film-impressie van de dag te zien.

De Vereniging van vrijescholen organiseert in het najaar van 2016 een terugkombijeenkomst om een jaar later te reflecteren op de ontwikkelingen in de vrijescholen op het gebied van mediawijsheid en digitale middelen in klas.

Aanleiding thema

Als leerkrachten en opvoeders willen wij in ons denken en in ons onderwijs aansluiten bij de ontwikkeling en de beleving van kinderen. De huidige generatie kinderen leeft voor een deel in de virtuele wereld. Hoe kunnen en willen vrijescholen zich hiertoe verhouden? Hoe kunnen we kinderen ondersteunen om, in verbinding met zichzelf en hun omgeving, stevig en vaardig én bewust te staan in deze virtuele wereld? Hoe kunnen zij zichzelf het beste ontwikkelen in en met de digitale wereld? Schoolteams hebben te maken met een verder digitaliserende onderwijsomgeving. Hoe ziet dat er precies uit en wat betekent dit voor de lespraktijk in de vrijescholen?’

Dan nog nieuws uit Duitsland. Gisteren plaatste Die Welt een interview met de oprichter van bioketen Alnatura, de antroposoof Götz Rehn, over het plotselinge verbreken van de banden met drogisterijketen dm, van die andere antroposoof, Götz Werner. Hij zegt hierover: ‘“Der Rauswurf bei dm war für uns enttäuschend”’. Die Welt schrijft:

‘Götz Rehn, der Gründer der Bio-Lebensmittelmarke Alnatura, ist Hobbygärtner und Anthroposoph. Sein Unternehmen versteht er als “Arbeitsgemeinschaft”, das Wort “Chef” hört er nicht so gerne.’

Tot slot nog een aanvulling op wat ik de vorige keer in ‘Comeback’ schreef, over het ontbreken van een algemeen nieuwsmedium over de antroposofische gezondheidszorg. Er is namelijk een aantal websites die een aardige poging doen daarin niettemin te voorzien. Dat is om te beginnen Antroposana, hier vaker genoemd. Maar ook het Lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg probeert hierin te voorzien. Dat dit niet helemaal lukt, blijkt uit het feit dat onder ‘Actueel’ maar liefst negen berichten van 18 september staan. Maar wat ik vooral wilde noemen, zijn de Nieuwsbrieven van de NVAZ, de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders. Ook die heb ik hier eerder genoemd. Maar intussen zijn er weer verschillende verschenen, waarvan de laatste ‘Nieuwsbrief 5 November 2015: AG voor het voetlicht’ is. Die zijn het lezen waard.

.

Comeback

Het is twee máánden geleden dat ik hier een bericht geplaatst heb. Dat is schrikbarend. En ik kan niet eens beloven dat het beter wordt en niet meer zal voorkomen dat het zo lang duurt. Want hoe meer tijd ertussen ligt, hoe moeilijker het wordt er weer in te springen… Gelukkig hebben intussen verschillende websites de nieuwsvoorziening (gedeeltelijk) overgenomen. Ik heb die hier al vaker genoemd. Vrijeschoolbeweging volgt het nieuws op de voet, uiteraard over de vrijescholen, speciaal in de rubriek met de misleidende titel ‘Nieuwtjes’. Dat hoef ik hier dan niet meer te doen, behalve als er zich iets overkoepelends of landelijks voordoet. Ook AntroVista laat zich niet onbetuigd, behalve op dit onderwijsgebied (dat wel het grootste deel uitmaakt), ook op andere. De vrijeschool is booming, hetzelfde geldt voor de biodynamische landbouw. Biojournaal volgt het biologische nieuws, en neemt de biodynamie daarbij vaak mee. Dus ook dat is grotendeels gecoverd. Met de derde poot van maatschappelijk aandeel van de antroposofie, de gezondheidszorg, is het een stuk slechter gesteld, ook op het gebied van nieuwsvoorziening. Er is geen algemene website die dat volgt.

Dan zijn daar nog andere sectoren, zoals economie, kunst, religie, architectuur, media. En antroposofie in engere zin, of algemene zin. Evenals esoterie. Die gaan allemaal een stuk minder eenvoudig. En dan heb ik het nog niet over het buitenlandse antroposofische nieuws. Dus wat te doen op dit moment? Wat te volgen of weer te geven? Daar komt nog iets anders bij. De opzet van deze weblog stamt alweer van ruim zeven jaar geleden. Die is al die tijd niet veranderd. Maar de tijden zijn dat wél. Dus de vraag is of de opzet wel dezelfde moet blijven. Of dat deze weblog zijn natuurlijk einde kan gaan vinden. Het grappige is dat in het buitenland de verwante antroposofische weblogs ook allemaal op hun laatste benen lopen of inmiddels al zijn opgeheven.

Ik kreeg voor het eerst in zeven jaar een mailtje van een lezer over de tekst in de header, over ‘Antroposofie in de pers’, namelijk dat die misverstanden kan oproepen, waar staat: ‘Bedoeld is: antroposofie in de media. Maar ook: in de verdrukking. Want antroposofie is niet eenvoudig te grijpen en te begrijpen. Dat geeft snel een vertekend beeld.’ Die ‘verdrukking’ zou een verkeerde indruk wekken. En inderdaad, zo’n verdrukking speelde zeven jaar geleden misschien nog wel, maar inmiddels niet meer. De media zijn juist heel tolerant ten aanzien van antroposofie geworden, die negatieve connotatie hangt er niet meer onlosmakelijk aan. Het voorstel was dan ook om er zoiets van te maken: ‘een heleboel zaken in de maatschappij worden als vanzelfsprekend aangenomen, maar de antroposofie is een wereldbeschouwing die constant op zoek is de wereld te verbeteren en idealen op de grond te zetten. Dat dit soms problemen op kan leveren en er binnen de antroposofie ook controverses zijn wordt op deze website ook toegelicht.’ Dank Wijnand, voor het serieus nemen en meedenken! Welk alternatief het wordt heb ik nog niet besloten, dat hangt ook een beetje van de voortgang van deze weblog af.

Om eerlijk te zijn, speelt de apparatuur me ook parten. Niet alleen dat de hardware- en softwareontwikkeling zo ver is voortgeschreden dat een medium van een aantal jaren geleden onherroepelijk en hopeloos veroudert. Maar ook nieuwe apparatuur die ik zelf inmiddels tot mijn beschikking heb en gebruik voor dit medium, is zo veranderd dat het veel ingewikkelder is geworden om die oude manier van werken te handhaven. Dat is een praktisch probleem dat alleen achter de schermen optreedt, tenzij het effect ervan direct te merken valt op de weblog, maar niet minder een belemmering vormt. Kortom, een comeback is nog niet zo eenvoudig. O ja, ik moet natuurlijk niet vergeten dat ik sinds meer dan een jaar vast redactielid ben van Motief, Maandblad voor antroposofie, zodat het meeste van wat ik doe daaraan dienstbaar is en daarin vloeit, en niet in deze weblog. Bewust en onbewust werkt zoiets door. Temeer als ik wat ik daar en hier doe congruent met elkaar wil laten zijn, en niet tegengesteld. De verantwoordingen zijn verschillend, in wezen wel dezelfde, maar in hun uitwerkingen kunnen ze anders zijn en die moeten niet te veel uit elkaar lopen.

Over een mogelijke veranderende wijze van aanpak heb ik me al eerder gedachten gemaakt. Deze weblog is opgezet als leesweblog, waarin zo veel mogelijk hele teksten worden weergegeven, zodat die ook later kunnen worden teruggevonden wanneer deze niet meer op de originele websites beschikbaar zijn. Voor liefhebbers van het betere leeswerk. Zo zou historisch onderzoek makkelijker kunnen worden gemaakt. Praktisch voordeel is dat hier de ontwikkelingen in de loop der tijd vrij eenvoudig te volgen zijn; praktisch nadeel dat hier alles her en der staat, ongeordend, schots en scheef, en alleen na veel zoekwerk terug te vinden. Een alternatieve mogelijkheid is om alleen kort samen te vatten en verder met links te verwijzen, op het gevaar af dat de originele bronnen verdwijnen. Maar dat scheelt wel vrij veel werk. Ik kan wel zeggen dat ik op Facebook veelvuldig zo te werk ga, daar is dat medium ook op ingericht. Dat past me op dit moment beter. Maar om dat nu ook op deze weblog te gaan doen, dat betekent vooral dubbel werk… Daar komt nog bij dat in de mediawereld op internet de zaken ook zo zijn veranderd, dat nog heel weinig zomaar is over te nemen. Het meeste van wat van belang is verdwijnt achter een betaalmuur, zodat die teksten meer en meer, heel begrijpelijk, in hun originele vorm niet gratis toegankelijk meer zijn. Daar gaat de vrije en algemene beschikbaarheid van de bronnen!

Zo, dat is de stand van zaken op dit moment. Opnieuw de vraag: wat dan nu te doen? Ik denk dat ik lukraak er een paar dingen uitpik, die nog niet eens de belangrijkste hoeven te zijn, maar die een nieuw begin mogelijk maken. En dan vooral niet meer dan een paar dingen! Dat zal nog een kunst zijn, tijdig weer op te houden. En sneller hier weer bij aan te sluiten. Wat is dan eenvoudiger dan de berichten van Motief op de website van de Antroposofische Vereniging weer te geven? In chronologische volgorde, sinds de vorige keer op maandag 7 september in Verveling.

Congres biodynamische landbouw op 30 september
Geplaatst op maandag 21 september 2015

Op woensdag 30 september organiseren Stichting Demeter en de BD-vereniging (Vereniging voor Biologisch-Dynamische Landbouw en Voeding) een groot congres in Artis Amsterdam: ‘Microkosmos Macrokosmos. Biodynamische landbouw tussen hemel en aarde’.

Maandblad Motief bracht in september een dubbeldikke BD-special uit, onder de titel: ‘Wat koop je ervoor?’ Met daarin interviews met landbouwdeskundige Nikolai Fuchs, tuinder Peet de Krom, glastuinder Rob van Paassen, Edwin Crombags van FrieslandCampina/Ecomel, BD-melkveehouder Wytze Brandsma en oud-hoogleraar geologie Peter Westbroek. Maar ook artikelen over het internationale congres Celebrating Soil! Celebrating Life! eind juni in Amsterdam, over Estafette Odin, zorgboerderij De Vijfsprong in Vorden en BD-wijnen.

Over het BD-congres eind september schrijft de organisatie:

“De begrippen microkosmos en macrokosmos komen van de oude Griekse filosofen om de plaats van de mens in het heelal te beschrijven. Als mens staan we in het midden waarvanuit we met de modernste technieken in staat zijn ongeveer 10 tot de 35ste macht in en uit te zoomen. Waar een blik in het heelal ons veelal nederig stemt, stellen we ons richting de kleinste deeltjes veelal als overheersers op.

In de biodynamische landbouw stelt de mens/boer zich bewust als waarnemer en bemiddelaar op tussen enerzijds de kosmische krachten, zoals de seizoenen, de getijden en invloeden van andere planeten en anderzijds het aardse leven met z’n bodemrijkdom aan microben en mineralen (afkomstig uit de macrokosmos). Hoe vertaalt deze attitude zich door naar de kwaliteit van ons voedsel en ons bewustzijn?”

Sprekers: Peter Westbroek, Willem Beekman en Coen ter Berg.
Datum: woensdag 30 september, 10.30-19.45 uur
Locatie: Artis, Plantage Kerklaan 38-40, 1018 CZ Amsterdam
Het congres wordt mede mogelijke gemaakt door BD-Totaal, EkoPlaza, Kroon, Natudis, Nature & More en Odin.

Demeterlandbouw in de kijker
Geplaatst op maandag 5 oktober 2015

De biodynamische landbouw blijft zich in de kijker spelen. Natuurlijk met het grote Demetercongres op 30 september, dat wij al aankondigden. Een uitgebreid verslag van dit succesvolle congres is binnenkort te vinden op de website van Demeter. [Dit staat er ondertussen inderdaad op.]

Eerder werden cijfers van de Demeter Monitor gepresenteerd. Het bericht erover verscheen in Biojournaal, onder de titel “Biodynamische bodems beter bestand tegen klimaatschommelingen”. Er zijn in Nederland 129 boeren die samen 5845 hectare landbouwgrond biologisch-dynamisch bewerken. Dat is 10% van al het biologische landbouwareaal. In 2014 was er een toename van 512 hectare, dus een groei van 10%.

Biodynamisch gaat verder dan ‘gewoon’ biologisch. De Demetervoorwaarden vormen een aanvulling op de Europese wetgeving voor biologische landbouw. De innovatieve kracht van de biodynamisch werkende boeren op het terrein van bodemvruchtbaarheid is groot. Dit is duidelijk te zien op de website ‘Goed bodembeheer’.

Op 29 september plaatste dagblad Trouw een opinieartikel van Annelijn Steenbruggen en Loes van Loenen van Stichting BD Grondbeheer, “Uitputting bodem is stille moordenaar aards leven”. Zij betoogden dat boeren pachters van landbouwgrond moeten worden en deze duurzaam beheren. Het artikel is ook te vinden op de website van Stichting Grondbeheer.

Duitsland heeft het grootste aandeel biodynamisch gecertificeerde landbouwgrond ter wereld, bijna 70.000 hectare. Ook daar veel media-aandacht voor Demeter en BD. De gerenommeerde Frankfurter Allgemeine Zeitung publiceerde op 3 oktober twee uitvoerige artikelen over Demeter en biologisch-dynamische landbouw. Een portret van BD-boer Carsten Bauck (39), van de oudste Demeterboerderij in Duitsland met dezelfde naam: Bauckhof, op de Lüneburger Heide. En een portret van Manfred Klett (82), de onafhankelijke BD-pionier die twee decennia de internationale landbouwsectie aan het Goetheanum in Zwitserland leidde, en weer helemaal teruggekeerd is naar zijn vertrouwde Dottenfelder Hof.

Succesvolle crowdfunding voor de Hondspol
Geplaatst op woensdag 28 oktober 2015

Zorgboerderij de Hondspol in Driebergen meldt op zijn website een grote opkomst bij de informatiebijeenkomst op 14 oktober. “De crowdfunding voor het vee, machines en voorraden is gestart en er is nu al 210.000 euro binnengekomen. Dat geeft ons een enorme boost.” Ter verklaring schrijft men over de zorginstelling die de boerderij in eigendom heeft: “Stichting Lievegoed is in financiële nood, heeft een overschot aan onroerend goed en zij zijn genoodzaakt om vastgoed te verkopen. Boerderij de Hondspol heeft 30 hectare grond in eigendom en gebouwen dus dat levert een flink vermogen op.” Zie ook het bericht ‘Verkoop zorgboerderijen Lievegoed’ van 5 augustus.

“Wij willen middels crowdfunding de roerende goederen (vee, machines en voorraden) kopen voor 1 november.” Hiervoor is een eerste bedrag nodig van 250.000 euro. Het ziet er naar uit dat dit gaat lukken, er is alleen nog een laatste inspanning nodig. [Dit is inderdaad intussen gelukt.]

Want: “Stichting Lievegoed beëindigt de Bedrijven BV per 1 november. De roerende goederen worden verkocht. Maar de zorg (cliënten die wonen op de boerderij en de dagbesteding) blijft op De Hondspol en zal ergens begin 2016 verhuizen naar Nieuw Rijsenburg. De verkoop van de boerderij en de gronden zal begin 2016 plaatsvinden.”

Daarvoor is men in onderhandeling met verschillende partijen, waaronder Triodos Bank. Wat men als scenario voor zich ziet, is het volgende:

“We continueren de huidige gezonde bedrijfsvoering. Dat betekent een BD-bedrijf met antroposofische zorg op kleinschalig niveau. De cliënten hebben een verstandelijke beperking, psychische problematiek of afstand tot de arbeidsmarkt. We richten ons op cliënten met PGB basis binnen WLZ vanaf niveau drie. We zijn in gesprek met verschillende zorginstellingen over onderaannemerschap in de zorg. De onderneming krijgt inkomsten uit zorggelden en de boerderij levert inkomsten op. Wij wonen met drie families op de boerderij. We werken op een efficiënte, kleinschalige manier zonder overheadkosten die zwaar op de resultaten drukken. We zullen het gevoel van een familiebedrijf uitstralen, de gemeenschap is belangrijk en wij zijn overtuigd van het belang om verbinding met elkaar in de samenleving aan te gaan.

Concreet komen er 3 cliënten wonen op de boerderij en 16 cliënten voor dagbesteding in de veehouderij, tuin-landschapsbeheer, zuivel en winkel. De winkel zal drie dagen per week open zijn. De producten worden in de boerderijwinkel verkocht en er wordt een deel afgezet aan winkels en restaurants in de regio. De koeien leveren 300.000 liter melk waarvan de helft wordt verzuiveld in kaas en verszuivel en de andere helft gaat naar de melkfabriek. In de toekomst zullen we het wonen uitbreiden tot 6 cliënten en de dagbesteding naar 19 cliënten. Op de boerderij werken we met vrijwilligers en dit willen we in de toekomst zeker uitbreiden.”

Lectoraat Waarde(n) van vrijeschoolonderwijs
Geplaatst op woensdag 4 november 2015

Het oktobernummer van Motief is een onderwijs- en opvoedingsspecial. Dit nummer werd in een extra grote oplage verspreid en is inmiddels uitverkocht. Maar u heeft nog een andere gelegenheid om kennis te maken met onderwijs dat door antroposofie is geïnspireerd. Dr. Aziza Mayo, lector ‘Waarde(n) van vrijeschoolonderwijs’ aan Hogeschool Leiden, spreekt op woensdagmiddag 18 november om 16.00 uur haar lectorale rede uit. De titel luidt ‘Autonomie in verbondenheid’. Aanmelden om deze rede bij te wonen kan tot 16 november.

Voor Mayo is autonomie in verbondenheid de kern van waar het vrijeschoolonderwijs voor staat, vroeger en nu. In de brede maatschappelijke discussie die in deze tijd gevoerd wordt over wat goed onderwijs is, heeft het vrijeschoolonderwijs hiermee een duidelijke positie. Maar dit roept volgens haar ook vragen op “over het hoe en wat van het huidige vrijeschoolonderwijs. Bijvoorbeeld of het de leerlingen van nu voldoende ruimte biedt om hun autonomie te vormen; hoe, binnen sterk groeiende onderwijsgemeenschappen waarin steeds vroeger en breder gedifferentieerd wordt naar onderwijsniveau, zorg gedragen kan worden dat leerlingen de waarde van verbondenheid met anderen en het andere kunnen blijven ervaren; op welke wijze scholen zichtbaar en inzichtelijk kunnen maken hoe, en in welke mate, hun onderwijs bijdraagt aan de vorming van de leerling naar dit beeld van volwassenheid in de wereld.”

De bedoeling van het lectoraat Waarden en waarde van Vrijeschoolonderwijs is, om samen met (oud-)leerlingen, studenten, leerkrachten, docenten en bestuurders, dit soort vragen de komende jaren te gaan onderzoeken.

De inhoud van haar lectorale rede zal gaan over het expliciteren en met elkaar delen van onderwijsbeelden. “Een onderwijsbeeld drukt uit wat wij waardevol onderwijs vinden. Het krijgt vorm wanneer we onze kennis, ervaringen en overtuigingen over het waarom, het wat, het hoe en het waartoe onder woorden brengen; wanneer we expliciteren en onderzoeken hoe we denken, wensen en waarom dit waarom, wat, hoe en waartoe tot elkaar in relatie staan. Om de dialoog over goed vrijeschoolonderwijs zo breed mogelijk te kunnen voeren is het nodig dat de onderwijsbeelden die daartoe geschetst worden gebruik maken van taal die het specifieke van vrijeschoolonderwijs verbeeldt en verbindt met het meer algemene denken over onderwijs.”

Over Aziza Mayo meldt de website van Hogeschool Leiden:
“Aziza is opgegroeid in Bergen waar zij op de Adriaan Roland Holst (Vrije) School heeft gezeten. Na haar studie pedagogiek aan de Universiteit van Amsterdam, promoveerde ze in 2004 bij deze universiteit op onderzoek naar manieren van samenwerken tussen moeders en jonge kinderen en hoe kinderen hierdoor kennis en vaardigheden ontwikkelen. Na haar promotie werkte ze vier jaar als onderzoeker en Universitair Docent bij de afdeling Orthopedagogiek van de Universiteit Utrecht. Daar deed ze onderzoek naar taalontwikkeling bij Turkse, Marokkaanse en Nederlandse peuters en kleuters, gaf onderwijs in de Bachelor- en Masteropleidingen en was copromotor van twee promovendi.”

Verveling

De tijd tikt maar door en de dagen ook. Probeer dan het nieuws maar eens bij te houden... hier komt weer een poging. In ‘Herschikken’ op 20 augustus bleken in Amsterdam ‘Nieuwe scholen in de maak’. De daar genoemde website AntroVista kwam intussen met een ‘Update 25 augustus’:

‘De uitslag van de eerste ronde is bekend. De 35 meest gekozen initiatieven gaan door naar de tweede ronde op 31 augustus, waar ze hun plannen zullen presenteren. De drie onderstaande initiatieven zullen daar bij zijn. De Wijde Blik staat op plaats 5 met 1074 stemmen, het Kairos College op plaats 8 met 759 stemmen en de Kadervrijeschool op 15 met 418 stemmen.’

Maar ‘vrijeschoolbeweging.nl’ moest op 3 september berichten dat ‘Kairos College in Amsterdam-Noord voor voortgezet vrijeschoolonderwijs hoort bij de 15 plannen die naar de tweede ronde gaan’:

‘“Kairos College, voortgezet vrijeschoolonderwijs” is geselecteerd door de jury van onzenieuweschool voor de “incubator”. Helaas de andere twee vrijeschool-initiatieven die bij de ruim 100 ingediende plannen zaten, De Wijde Blik en Kadervrijeschool Amsterdam niet. In de zoektocht naar nieuwe onderwijsplekken in Amsterdam heeft de jury uit 50 pitches en achterliggende plannen de beste initiatieven gekozen. Deze 15 initiatieven gaan door naar de Incubator, waarin zij komende 5 maanden hun plan met behulp van coaches en begeleiding verder uitwerken. Uiteindelijk krijgen 3 tot 4 initiatieven faciliteiten van de gemeente Amsterdam (denk aan een gebouw, e.d.) om daadwerkelijk te starten.

Maandag 31 augustus werd het plan “vooruitstrevend vrijeschoolonderwijs gericht op de wereld om ons heen en de mogelijkheden van de 21e eeuw” gepresenteerd door schoolbestuurder Wiebe Brouwer, initiatiefneemster Nicoline Vink en werkgroeplid Christine Cornelius. Een blinkend presentatieteam: “een vernieuwde vrijeschool voegt veel toe aan Amsterdam, met koper, koorzang, verbeelding en ook de virtuele wereld”. De volgende dag gaf de jury de uitslag.

Kairos = het juiste moment vastgrijpen: “opgroeien doe je maar 1 keer”.’

Op dinsdag 25 augustus berichtte dezelfde website ‘Vrijeschoolbeweging’ ‘Rotterdam-West is officieel gestart’:

‘Een spannende en vooral mooie en bijzondere dag vandaag voor de leerlingen, ouders en de leerkrachten. Een verhaal in de mooie nieuwe lokalen, een welkomsttoespraak op het grote plein en het schoollied en een sprookje op het binnenplein. De 4 kleuterklassen komen vol te zitten dit jaar, in de eerste klas zitten 13 kinderen. Die moesten met het bewegend leren de klas binnen klimmen. Zie ook het filmpje.’

Dagblad De Gelderlander moest echter op 25 augustus ook ‘Komst middelbare vrijeschool Culemborg uitgesteld’ melden:

‘Culemborg krijgt nog geen voortgezet vrijeschoolonderwijs. De start is een jaar uitgesteld omdat er te weinig aanmeldingen zijn.’

Dat is een tegenvaller. Maar op andere plekken is er meer succes. Zo meldde de Vereniging voor vrijescholen vandaag een ‘Nieuwe vrijeschool in Utrecht West’:

‘De vrijeschool in Utrecht is al enkele jaren een groeiende school. Drie jaar geleden is een start gemaakt met een tweede stroom die inmiddels 3 kleuterklassen en de 1e eerste klas telt. Maar nog steeds heeft het vrijeschoolonderwijs in Utrecht te maken met oplopende wachtlijsten. Reden voor het bestuur om begin 2015 een onderzoek te doen naar de mogelijkheden om in Leidsche Rijn, aan de westkant van Utrecht, een nevenvestiging te starten: Vrije School Utrecht West.

Initiatiefgroep en informatieavond

In april 2015 is een initiatiefgroep van ouders van gestart gegaan; er werd een website en een facebookpagina gemaakt. Inmiddels hebben 125 gezinnen met één of meerdere kinderen zich als belangstellende voor deze school aangemeld. Een geweldig resultaat! Met de gemeente worden op dit moment gesprekken gevoerd over de huisvesting.

Donderdag 24 september organiseert de initiatiefgroep de eerste informatieavond. Voor meer informatie kunt u terecht op www.vrijeschoolutrechtwest.nl.’

Vandaag staat op deze verenigingswebsite ook ‘Geef uw mening over de staat van het onderwijs’:

‘Bereiden we onze kinderen op school wel goed genoeg voor op de steeds sneller veranderende wereld om ons heen? Hoe denken ouders, leerkrachten, schoolleiders en bestuurders van vrijescholen daarover. Het Algemeen Dagblad houdt een landelijk onderzoek naar de staat van het onderwijs. Samen met veertien andere kranten wordt de komende weken geïnventariseerd hoe Nederland denkt over het onderwijs.

De uitkomsten van het onderzoek worden op 17 oktober gepubliceerd in de zaterdageditie van het Algemeen Dagblad. Geef ook uw mening over de staat van het onderwijs.’

Op 31 augustus kwam de Vereniging van vrijescholen met haar ‘Jaaroverzicht 2014’:

‘De Vereniging van vrijescholen publiceert ieder jaar ter verantwoording aan haar leden een overzicht van activiteiten en onderwerpen die het afgelopen jaar aan de orde zijn geweest. U kunt het overzicht downloaden. Als onderdeel van het jaaroverzicht is daarnaast korte film gemaakt. Daarin worden een paar thema’s nader belicht. Download het Jaaroverzicht 2014’

Maar er is ook een ‘Film bij Jaaroverzicht 2014’:

‘Geüpload op 24 aug. 2015 Als onderdeel van het jaaroverzicht maakt de Vereniging van vrijescholen jaarlijks een korte film, waarin een aantal actuele ontwikkelingen en thema’s aan de orde komt.’

De tekst van het Jaaroverzicht 2014 is de volgende:

‘Lobby

De vereniging manifesteert zich op verschillende manieren op het lobby speelveld. Hiervoor is een trechtermodel ontwikkeld waarin doelen en wegen zijn aangegeven. Voor de algemene onderwijszaken zijn de PO- en VO-raad de platforms om de belangen voor de vereniging te behartigen. Is het bijzonder onderwijs in het geding, dan is de VBS voor de vereniging een logische partner en belangenbehartiger. Daarnaast spelen er specifiek zaken en onderwerpen voor het vrijeschoolonderwijs. De vereniging werkt hierin samen met de lobbyist Meüs van der Poel. Onderwerpen die o.a. aan de orde zijn (geweest): Kleine scholentoeslag, kleutertoets, vmbo/mbo niveau 2/3 doorstroom, lerarenregister, verbreding inspectie, belemmeringen in wet- en regelgeving voor de groei van vrijescholen.

Inmiddels zijn er gesprekken gevoerd met een aantal onderwijswoordvoerders in de Tweede Kamer, (VVD, PvdA, GroenLinks, SGP). Overige fracties volgen nog. De gesprekken zijn positief, de Kamerleden staan positief tegenover de vrijeschool.

Bestuurlijke contacten

Het bestuur heeft actieve contacten met het ministerie van OCW en wordt in voorkomende gevallen geconsulteerd over de opinies van de vrijescholen. Voorbeelden hiervan opinies en informatieverschaffing ten aanzien van de fusietoets/clustering van vrijescholen, de verplichte eindtoets en de leerlinggroei en planning van schoolstichting. De PO vertegenwoordiger in het bestuur heeft (op persoonlijke titel) zitting genomen in een Denktank Excellentie in het basisonderwijs. Door de Denktank is een advies voor de Staatssecretaris opgesteld.

Het bestuur neemt voorts deel aan de periodieke overleggen (de zogenoemde Kringen) met de onderwijsinspectie en heeft haar jaarlijkse gesprek gevoerd over de ontwikkelingen in het vrijeschoolonderwijs om zodoende de specifieke aandacht binnen het toezichtskader voor vrijescholen up to date te houden. De vereniging is in intensief gesprek met de afdeling Rekenschap om af te stemmen over bestuurlijke en financiële ontwikkelingen binnen de vrijescholen. Op verzoek van de inspectie is er ook een gesprek geweest met de hoofdinspecteur om toelichting te geven op de mate van “verveling” van kinderen op school. Ook is er een voorgesprek gevoerd met de hoofdinspecteur over publicatie over de Staat van het Onderwijs. Daarin zijn de rol van ouders en de verantwoordelijkheid en autonomie van de leerkracht onder de aandacht gebracht.

De PO vertegenwoordiger in het bestuur heeft een actieve rol in de PO-Raad. Jeroen Gommers heeft zitting in de werkgroep Onderwijs en opbrengsten en de Werkgroep Sectorale Visitaties. In de werkgroep Onderwijs en opbrengsten is met name de aandacht gevraagd voor variatie in het onderwijs, de positie van de sector ten aanzien het voorkomen van labelen van scholen door de inspectie (gedifferentieerd toezicht), het ruimte bieden aan persoonsvorming (2032). In de werkgroep Visitatie wordt een werkwijze voorbereid voor de gehele sector. Daarbij is aandacht gevraagd voor de eigen ambitie van school en bestuur. Jeroen Gommers heeft ook een klankbordfunctie gehad voor de commissie die voor Koningin Maxima een inspanning doet het muziekonderwijs te stimuleren.

Rian van Dam en Artho Jansen hebben kennisgemaakt met de voorzitter van de VO-raad, Paul Rosenmöller. Punten die onder de aandacht gebracht zijn: groei van vrijescholen en de beperkingen op dat gebied rond RPO en gemeentelijk beleid, her plus-document en de elementen die veel vrijescholen in dat kader reeds ontwikkeld hebben. Ook is aandacht gevraagd voor de dreigende knelpunten, met name in de middenbouw als de eisen m.b.t. verbod op scheefbevoegdheid onverkort worden doorgevoerd. Op al deze punten toonde de VO-raad zich ontvankelijk. Er zijn vervolgafspraken gemaakt m.b.t. nadere afstemming.

Groei en kwaliteit

De grote belangstelling voor vrijescholen/vrijeschoolonderwijs is verheugend maar vraagt om een plan van aanpak om deze te realiseren en de kwaliteit te waarborgen. Het bestuur heeft dit uitgewerkt in de documenten Aspirant-lidmaatschap, groei en inpassen nieuwe initiatieven, Routeplanners voor PO en VO en een Werkdocument kwaliteit vrijeschoolonderwijs. Deze zijn in de ALV van december besproken, en naar aanleiding daarvan worden werkdocument Kwaliteit en vormen van aspirant lidmaatschap nog verder bewerkt/onderzocht. Op de website is een dossier Toolbox groei en uitbreiding geplaatst waar alle informatie voor ondersteuning van initiatieven is gebundeld. Eind 2014 zijn 3 afdeling voor VO onderwijs en één voor PO onderwijs actief.

Regiobijeenkomsten bestuur met leraren/ouders

Het bestuur wil naast de contacten met besturen en bestuurders periodiek met een afvaardiging van leraren en ouders in gesprek beleidsontwikkelingen binnen de vereniging en binnen de regio’s. Het bestuur wil met ouder en leraren in gesprek over kansen, mogelijkheden, zorgen en bedreigingen. We kunnen als bestuur vertellen waar we mee bezig zijn. In december is het voorstel Regiobijeenkomsten voor ouders en leraren voorgelegd en goedgekeurd. De komende jaren zal ieder half jaar een regio worden bezocht.

Relaties internationaal

Het bestuur heeft Frans Ebskamp opdracht gegeven om de relaties met de internationale partners en de plaats die de vereniging in de internationale netwerken inneemt te onderzoeken. Zijn advies aan het bestuur is in de ALV van december besproken en de leden hebben ingestemd met de aanbevelingen, die in 2015 worden uitgewerkt. De accenten zijn tweeërlei: internationaal actief blijven en actieve deelname van scholen op dit gebied bevorderen.

Relaties nationaal

Op bestuurlijk niveau vindt jaarlijks afstemming plaats met Hogeschool Leiden. Met de Vrijeschool pabo loopt een traject over groei- en vervangingsvraag van leerkrachten van vrijescholen voor de komende jaren. De resultaten van de eerste inventarisatie zijn bekend, in 2015 zal dit herhaald worden. De Vrijeschool Pabo zullen ook afstemmen op gebied van contacten met scholen om stagebegeleiding te versterken en te professionaliseren. Verder kan op dit gebied gemeld worden dat de opleiders van de VO scholen het draagvlak verkennen voor een Module basiskennis vrijeschool bij de Hogeschool Leiden.

De vereniging is ook actief in de Koepelgroep. Daarnaast heeft zij contact gelegd met organisaties die zich met een divers aanbod richten tot vrijescholen, besturen, leraren en ouders. Vanuit de koepelgroep en in samenwerking met de Iona Stichting wordt nu onderzocht hoe met al deze spelers een netwerk of platform kan worden gevormd dat jaarlijks bijeenkomt voor uitwisseling en werkafspraken.

Samenwerking VBS/SOVO. Met VBS vinden twee keer per jaar gesprekken plaats, met name op gebied van lobby/belangenbehartiging. Waar hebben we gezamenlijk belang, waar treedt de vereniging apart op. De vereniging is inmiddels weer aangesloten bij het Netwerk SOVO.

PR en communicatie

De actualiteit op onderwijsgebied wordt nauwlettend gevolgd en de standpunten van het bestuur, indien van belang, worden snel gecommuniceerd. De wisselwerking tussen bestuur, lobby en communicatie werpt zijn vruchten af, het levert vervolg op en ondersteunt het bestuur in haar contacten met derden.

Website
De website is gericht op actualiteit, publicaties, thema’s en dossiers die samenhangen met de belangen van het vrijeschoolonderwijs en de leden van de Vereniging. Op basis van het trechtermodel worden de thema’s bepaald en gespecificeerd.

Het bereik van de website en sociale media van de Vereniging is het afgelopen jaar toegenomen en functioneler geworden. Naast een intensievere inzet van de communicatie instrumenten wordt dit mede ingegeven door de populariteit van het vrijeschoolonderwijs en de aandacht voor de vrijeschool in landelijke en lokale media.

In 2014 werd de website onder meer ingezet voor:
– Open dagen en informatiebijeenkomsten van vrijescholen in Nederland. Deze zijn gebundeld op de website. Om de bekendheid hiervan te stimuleren heeft de Vereniging een interview en een spotje opgenomen dat door lokale omroepen door heel Nederland regelmatig is uitgezonden.
– Een speciale pagina voor het lectoraat Waarde(n) van vrijeschoolonderwijs. Daarop worden de ontwikkelingen van het lectoraat in beeld gebracht in afstemming met de lector.
– Evenementen en bijeenkomsten van de Vereniging en partners. Deze worden breed onder de aandacht gebracht, waaronder de jaarlijkse VO conferentie, de landelijk ontmoetingsdag voor kleuterleidsters en de thematische Algemene Ledenvergaderingen.

Nieuwsbrief
De nieuwsbrief verschijnt eenmaal per kwartaal. Daarin verschijnt een actualiteitenoverzicht van nieuws, activiteiten en vacatures. De nieuwsbrief heeft een standaardbereik van bijna 1500 ontvangers. Deze groep bestaan voor twee derde uit leerkrachten in het vrijeschoolonderwijs. De nieuwsbrief geeft een sterke impuls aan de het bezoekersaantal van de website en sociale media.

Algemene Ledenvergadering

In 2014 is een start gemaakt met een thematische opzet van de ledenvergaderingen van de Vereniging. Voorafgaand aan het huishoudelijke programma wordt een actueel en relevant geprogrammeerd waarover het gesprek met leden en partners gevoerd wordt. De ALV van juni 2014 stond in het teken van “groei en kwaliteit” en in december 2014 was het thema “vrijeschoolonderwijs in de 21e eeuw”. Deze lijn wordt voortgezet in 2015.

Doorontwikkeling bestuur en bureau.

Het bestuur heeft de nieuwe rol van de leden/bestuurders PO en VO ingevuld met de adviesvraag euritmie en media/ict, voor gegevens groei- en vervangingsvraag en debat actuele thema’s in de ALV.

Projecten

Het driejarige project Euritmie is afgesloten en de leden hebben aangegeven dat verdere ontwikkelingen op dit gebied aan de opleiding en het werkveld is.
Media en ict is als project beëindigd, verdere ontwikkelingen zullen in conferentievorm worden uitgewerkt. Deze vindt plaats op 25 september 2015, nadere informatie staat op de website.

Verhuizing bureau en vereniging Per 1 juli 2014 zijn Vereniging en bureau verhuisd naar Landgoed Kraaybeekerhof, waar twee kamers worden gehuurd.’

Op ‘Vrijeschoolbeweging’ werd op 20 juli een artikel van Ariëlle Krijger uit de Lerarenbrief van Advent 2014 overgenomen, getiteld ‘Waar gaan we naartoe? – samenvatting en discussie’. Zij schreef:

‘Zo luidt de titel van een brief aan collega’s van Valentin Wember in de Rundbrief van de Pedagogische Sectie in Dornach, Michaeli 2014. Wember werpt een aantal vragen op “in deze tijd van een tsunami van gepensioneerden”. Hoe zal de Steiner-Waldorfschoolbeweging zich verder ontwikkelen? Waar staan we binnen 7 of 12 jaar? Hij vraagt de lezer twintig minuten van zijn of haar kostbare tijd om de brief te lezen. Ik heb dat gedaan en mijn ervaring was dat het voor buitenlanders ongeveer twee maal twintig minuten neemt. En het was de moeite waard! Hier volgt een samenvatting en discussie, dus dat gaat veel sneller. Voor het hele artikel in vertaling, zie hier.

Samenvatting

Het komt erop neer dat de Steiner Waldorf schoolbeweging volgens Wember onvoldoende voorbereid is op de toekomst als het vraagstuk over wie de school leidt niet afdoende beantwoord is.

In zijn betoog of wekroep maakt hij onderscheid tussen management en leiderschap. Hij refereert eraan hoe in de meeste Steiner-Waldorfscholen [niet alleen in Duitsland, AK] decennialang zo’n 90% van de vergadertijd van leraren t.b.v. schoolleiding besteed werd aan managementzaken, aan de instrumentele kant van organisatie, planning, communicatie, enz. De eigenlijke vragen betreffen leiding en sturing: waar gaat het over in onze school en waarom, waar gaan we naar toe en hoe bakenen we het gebied van de algemene kerntaak en de schoolspecifieke missie af? Die vragen gaan aan het management vooraf. Bij de beantwoording daarvan zou ieder lid van het college actief moeten bijdragen.

Wember vraagt zich af of dit laatste in de scholen gepraktiseerd wordt. Hij betwijfelt dat en stelt dat als pedagogische beleidsvraagstukken niet vanuit het lerarencollege beantwoord worden, dit een gebrek aan gezamenlijke richting tot gevolg heeft met op de lange termijn diepgaande gevolgen. Hij verwijst naar de Indiaanse cultuur waar bij grote besluiten drie generaties vooruit wordt gekeken. De zojuist genoemde 7 tot 12 jaar vormt in vergelijking daarmee een bescheiden periode. Samengevat stelt Wember in het eerste deel van zijn brief het principe van pedagogisch leiderschap aan de orde met als noodzaak dat dit vanuit het lerarencollege vorm krijgt.

Het tweede deel handelt over de noodzakelijke voorwaarden voor een dergelijk pedagogisch leiderschap door alle afzonderlijke leraren.

Hij maakt daarbij opnieuw onderscheid, en wel tussen zelfbestuur en collegiaal leiderschap. Decennialang hebben deze twee begrippen gegolden als elkaars synoniem. Wember licht toe dat het begrip “zelfbestuur” slechts een politieke betekenis kent, heel triviaal in de betekenis van niet bestuurd te worden door de staat, maar “direktorial” als publieke organisatie. In Nederland kennen we dit onderscheid eveneens tussen het openbaar en bijzonder onderwijs.

Over de vormgeving van dit zelfbestuur was Rudolf Steiner bij de eerste school in Stuttgart heel duidelijk: geen directeur in de gebruikelijke betekenis (Steiner 1984). De geest van de nieuwe pedagogie zelf is de onzichtbare leider. Deze individualiseert zich door middel van de antroposofische menskunde en didactiek in iedere afzonderlijke leraar.

Overigens was Steiner zelf wel degelijk leider van de school, hij noemde zichzelf ook zo en stelde als zodanig eisen. Wember geeft daar voorbeelden van. Steiner wilde zich weliswaar als directeur in de toekomst overbodig maken zodra leiderschapskwaliteiten in iedere leraar voldoende ontwikkeld waren. Dat blijkt echter niet zo eenvoudig te zijn.

Het persoonlijk leiderschap van ieder komt hier naar voren als meest noodzakelijk voorwaarde voor succesvol collegiaal leiderschap. Ik citeer: “Is deze voorwaarde niet of zwak vervuld, dan wordt collegiaal leiderschap in hoge mate problematisch”. En daarop volgt een verwijzing naar een voetnoot van maar liefst een halve pagina (!) over de vaak schrijnende misstanden, pedagogisch en sociaal, waaruit een systematische onderschatting blijkt van de hoge eisen die dit collegiaal leiderschap stelt aan een lerarencollege, en aan iedere afzonderlijke leraar. Je kunt beter spreken van een “collegiaal-leiderschapssyndroom”, aldus Wember. Veel scholen blijken met identiteitsvragen te worstelen en zolang deze niet ten minste hanteerbaar gemaakt zijn, is er geen richtinggevende missie, geen regie vanuit eigenheid. Wember verwijst eerder nog naar een uitspraak van Jörgen Smit (1916-1991), de vroegere leider van de Pedagogische Sectie in Dornach. Functioneert collegiaal leiderschap niet “...dan verdampt de nieuwe pedagogische impuls na drie generaties...”

Dat stemt tot nadenken. Als het zo is dat collegiaal leiderschap zich vanaf 1919 niet voldoende heeft kunnen ontwikkelen, dan zijn de drie generaties nu zo goed als verstreken. Is het dan vijf voor twaalf? Waar gaat het naartoe met de Steiner-Waldorfschoolbeweging? De titelvraag is hiermee verduidelijkt. Nu, bijna honderd jaar later is het tijd voor herbezinning.

In het laatste deel gaat Valentin Wember in op de spirituele dimensie van het vraagstuk. Hij verwijst naar de suggestie van Steiner om in groepen antroposofie te studeren, niet om er zelf beter of sterker van te worden, maar als dienst aan de (geestelijke) wereld. Tot in de jaren ’80 gebeurde dit ook in talloze lerarencolleges, vanuit de vraag: hoe kunnen we door onze spirituele inzet de geestelijke wereld en de kinderen dienen? Vervolgens licht Wember toe hoe drijvende krachten die nu de wereld beheersen vooral het ego van de mens versterken, ook in onze scholen. En hoezeer deze krachten gezonde processen aantasten. Hij sluit af met een wekroep: haal uit jezelf de broodnodige, scheppende krachten voor een door het leven zelf gevoede samenwerking. Dit, onder verwijzing naar de grondsteenspreuk van de Kerstbijeenkomst in 1923 (Steiner 1991).

Discussie

Het bovenstaande is slechts een samenvatting van wat in de brief tot uitdrukking komt. Wat het voor mij de moeite van het lezen waard maakte, is dat Wember kwaliteitsvragen stelt en situaties benoemt die algemeen herkenbaar zijn en die problematisch genoemd mogen worden. Wat ik mis, is een aantal optimistisch stemmende verwijzingen naar plekken waar met succes gewerkt wordt aan de vraag rond (aspecten van) leiderschap en organisatie, al dan niet met inbegrip van (aspecten van) de sociale driegeleding. Het geheel lijkt mij wat te somber, weinig hoopvol.

Taakbelasting

Een voorbeeld betreft een aspect van schoolorganisatie waar Marcel Seelen in de vorige Lerarenbrief (Jaargang 25-4) over schreef: de Jaarkaart! Welnu, ik ken vanaf eind jaren ’90 meer en minder geslaagde vormen van omgang met een taakbelasting systeem, overigens “gewoon” een CAO-afspraak waar ook onze scholen zich beter aan zouden kunnen houden. Toen dit nog niet gehanteerd werd, was er maar o zo vaak sprake van een steeds kleiner wordend groepje leraren dat alle tijd aan schoolleidingzaken besteedde, en daarbij – vaak tegen wil en dank – een vorm van informeel leiderschap ontwikkelde waar het sociale en pedagogische klimaat in lang niet alle gevallen mee geholpen was. In elk geval geen collegiaal leiderschap in de zin van betrokkenheid van iedere leraar. De invoering van een taakbelastingsysteem werd om die reden op veel plaatsen juist omhelsd!

Wel groeide er terecht weerstand naarmate het accent zwaarder kwam te liggen op de systeemkant, de bureaucratie. Marcel Seelen illustreert dat op niet mis te verstane wijze. Als simpel “huismiddeltje” om tot een globaal evenwichtige taakverdeling op maat van ieder te komen, waarbij elke leraar op een geëigend gebied leiderschapskwaliteiten heeft te ontwikkelen, is dit gewoon heel handig. En vooral zodra een schoolgemeenschap te groot wordt om alles nog te kunnen overzien met en voor elkaar... Ik wil maar zeggen... De wijze waarop Marcel die jaarkaarthantering terugbrengt op menselijke maat, die heb ik in diverse scholen als zeer geslaagd ervaren. Het leidde naast opluchting van de leraren tot gezonde samenwerkingsvormen en het oppakken van verantwoordelijkheid waar dit anders gewoon niet lukte. Het kán dus wel. Het is maar net of het systeem het leven dient of dat het leven onderworpen is aan het systeem. Een balansvraag.

Samenwerkend leiderschap

Een tweede voorbeeld betreft het kort na elkaar verschijnen van drie masterdissertaties over dit thema: een van de hand van Rea Gill (2011), een tweede van Saskia Heyne (2012) en vervolgens een van mijzelf (2013). Rea Gill uit Noord-Amerika heeft een dynamisch ontwerp ontwikkeld om sociale driegeleding tot leven te brengen in haar school, niet zozeer als systeem, maar veel meer als levende dynamiek. Haar dissertatie is in boekvorm verschenen. Saskia Heyne heeft tijdens haar studie een onderzoek gedaan naar (sociocratische) besluitvorming in de Waldorf-Steinerschool dat uitmondde in een case-study. Een samenvatting hiervan is te vinden in een artikel in het online tijdschrift Social Sciences Directory. Saskia en ik zijn alumni van het nu afgesloten International Master Programme van de Universiteit van Plymouth i.s.m. Hogeschool Helicon. Terwijl ik dit schrijf (eind november) presenteert Saskia haar onderzoek op uitnodiging van Florian Osswald (Pedagogische Sectie – bovenbouw) in het jaarlijkse Bovenbouw Colloquium in Dornach. Zelf heb ik me in een Vlaamse Steinerschool verdiept in fenomenen rond identiteitsvragen en van daaruit met het college, de ouders en bestuurders gewerkt aan een missie die de school als lerende gemeenschap en praktijkgemeenschap in een doorgaande dynamiek brengt. We hebben gewerkt aan de biografie van de school, er vonden interviews en focusgroepen plaats en we hebben participatief, dialogisch onderzoek gedaan in een groep van ongeveer dertig betrokkenen. Ik geloof dat de opzet van dit onderzoek bruikbaar kan zijn voor scholen in vergelijkbare omstandigheden. Samenwerkend leiderschap is voor mij uiteindelijk het begrip geworden waarbinnen een lerarencollege samen met de directeur op collegiale wijze op onderwijspedagogisch gebied sturing geeft aan de school, ieder vanuit zijn of haar eigen taak, verantwoordelijkheid en bevoegdheid.

Ten slotte nog een verwijzing naar artikelen die verschijnen in het online tijdschrift Research on Steiner Education, afgekort als RoSE Journal, waar ook geregeld over dit thema gepubliceerd wordt. Aanbevelenswaardig is bijvoorbeeld het artikel van de hand van Martyn Rawson (2010).

Er blijft werk aan de winkel, continu, waar het gaat om sturing en samenwerking. Zichtbaar en merkbaar is wel dat de nieuwe generatie leraren veelal met elan antroposofie misschien nog niet in de eerste plaats bestudeert, maar wel met enthousiasme doet!

Referenties

Heijne, Saskia (2012) Governance and decision-making processes in a UK Steiner school – case study. Master Dissertation Plymouth University International Masters Programme saskia@kinderevolution.com

Heijne, Saskia (2013) Effective and inclusive decision-making and governance: the example of Steiner schools. Social Sciences Directory Vol. 2 (5) 26-46, December 2013 [http://socialsciencesdirectory.com/index.php/socscidir/article/view/119/166]

Gill, Rea T. (2011) A school as a living entity. Ghent NY: The Association of Waldorf Schools of North America Publications; also Master Thesis Antioch University New England

Krijger, Ariëlla A.C.I. (2013) Van betekenisgeving naar gedeelde schoolidentiteit. Master Dissertation Plymouth University International Masters Programme werkplaats@ariellakrijger.nl

Rawson, Martyn (2011) Democratic Leadership in Waldorf Schools, Research on Steiner Education (RoSE) 2 (2), 1-15 [online] Available from ,www.rosejournal.com [01-08-12]

Seelen, Marcel (2014), De Jaarkaart, Lerarenbrieven 25 (4), 16-19

Steiner, Rudolf (1991) Wahrspruchworte. GA 40. Rudolf Steiner Verlag, Dornach/Schweiz

Steiner, Rudolf (1984/1919) Antroposofische menskunde als basis voor de pedagogie. GA 293. Uitgeverij Vrij Geestesleven, Zeist

Wember, Valentin (2014) Wohin aber gehen wir? Ein Brief an Kolleginnen und Kollegen. Rundbrief, Pädagogischer Sektion 52 (Michaeli) 22-31. Vertaling’

Op 8 juli nam ik in ‘Uitsluitingsmechanismen’ een uitvoerig ‘Verslag VrijOnderwijsdag 30 mei “Ruimte maken voor vrijeschoolonderwijs”’ over. Op 5 september om 11:51 plaatste VrijOnderwijs.nl op Facebook:

‘In vervolg op de VrijOnderwijsdag van 30 mei jl. organiseert VrijOnderwijs.nl een reeks verdiepende gesprekken over de ontwikkelingsrichting van het vrijeschoolonderwijs.

Voor het eerste gesprek “Staan we nog onder dezelfde ster?” op dinsdag 15 september a.s. hebben we mensen uit alle geledingen van de vrijeschoolbeweging uitgenodigd. Mocht je hier ook graag bij willen zijn, stuur dan een mail naar info@vrijonderwijs.nl Er zijn nog enkele plaatsen beschikbaar. De bijeenkomst is van 16 – 21 uur in het Geert Groote Huis in Amsterdam, Hygiëaplein 7 (recht tegenover de Geert Groote School 1).

We zijn van plan volgende gespreksbijeenkomsten openbaar te maken. Steeds zal een terugkoppeling plaatsvinden op onze website, zodat je ook op de hoogte blijft als je er niet bij kunt zijn.

In de bijeenkomst op 15 september staan we stil bij de vraag of we in de vrijeschoolbeweging nog wel “onder dezelfde ster staan”. Na een lange periode van aanpassen aan het onderwijssysteem wordt steeds duidelijker dat de vrijescholen in Nederland niet alleen groeien, maar veelal ook verwateren.

Hoewel het verleidelijk is onszelf en elkaar voor te houden dat we niet anders kunnen dan telkens weer aan te passen aan de eisen, is het de vraag of we niet teveel ruimte hebben weggegeven. De vrijeschool is in de tussentijd behoorlijk regulier geworden.

Nu zelfs de onderwijsinspectie scholen uitdaagt om zich meer te verantwoorden vanuit de eigen visie en de politiek meer en meer inziet dat het onderwijs ruimte nodig heeft, is de tijd rijp om weer te gaan staan voor de inhoud en de regie over ons onderwijs weer in handen krijgen.

Zijn we ons nog bewust met welke opdracht de vrijeschool in de wereld is? Met andere woorden: staan we nog onder dezelfde ster? Is het ideaal waar de vrijeschool voor staat en de didactiek die Rudolf Steiner ons gegeven heeft nog een levende bron?

Valentin Wember vraagt zich dit ook af in zijn brief aan collega’s die in de Rundbrief van de Pedagogische Sectie in Dornach, Michaeli 2014 werd gepubliceerd. De vertaling is te vinden op vrijeschoolbeweging.nl: http://www.vrijeschoolbeweging.nl/…/waar-gaan-we-naartoe-s…/

Deze vragen zijn wezenlijk voor een schoolbeweging die sterk groeiende is en dus met veel nieuwe leraren, ouders, bestuurders en inspecteurs te maken krijgt. Met al deze mensen kunnen we op verschillende manieren praten, waarbij we ons bewust moeten zijn dat we daarmee ook de toekomst van de vrijeschool mede bepalen.

Het gevoel samen ergens voor staan is niet meer vanzelfsprekend. Juist dát is van wezenlijk belang om als schoolbeweging vanuit onze eigenheid en trouw aan onze missie in ontwikkeling te kunnen blijven.

Jacques Meulman, met wie wij een voorbereidend gesprek hadden, schreef het volgende dat we als aanzet tot dit gesprek alvast willen delen:

“De invloed vanuit de fysiek-zintuiglijke wereld op de menselijke ziel is inmiddels zo krachtig geworden dat de ziel nauwelijks nog zijn verbinding met de geest kan vinden, en het denken over de mens zijn geestelijke dimensie verliest. In het denken over de mens leeft dan ook inmiddels de overtuiging dat de mens geen voorgeboortelijk en geen nadodelijk bestaan heeft en dat de mens geheel vanuit zijn aardse bestaan als fysiek wezen begrepen kan worden. Dit denken werkt door tot in alle lagen van de samenleving, tot in de gezondheidszorg, tot in het onderwijs.

Wil de menselijke ziel niet ‘een fysieke dood sterven’ dan moet de ziel zijn verbinding met de geest weer zoeken en vinden.

‘Wat is de grote taak van de antroposofie? De geest in de materie zucht naar verlossing door het inzicht van de mens. Dus gaat het in de antroposofie om de “Erkenntnis” met betrekking tot het wezen van de materie, van de natuur, van de kosmos, van de mens. Dat is wat Rudolf Steiner heeft gebracht. De Michaëlschool hoort dan ook geheel tot de stroming van de antroposofie. Deze impuls uit zich ook in alles wat te maken heeft met onderwijs, met cursussen, met werkgroepen en studiegroepen en dergelijke’
Uit ‘Over de redding van de ziel’ van Bernard Lievegoed Blz. 40 e.v.

In alles wat we de kinderen aanbieden zouden wij als leraren weer moeten ontdekken en erkennen hoe de geest daarin werkzaam is. Welke wezens werken in het leren lopen, leren spreken en leren denken? Welke geestelijke krachten drukken zich uit in de tandenwisseling? Waarom wordt het schrijven uit de beweging ontwikkeld en het lezen uit het schrijven? Welke werking heeft dat op het organisme van de mens? Wat is de geestelijke werkzaamheid in wiskunde, in grammatica en welke geestkrachten werken er in de euritmie en in zingen? Hoe worden die krachten door de ziel opgenomen, doorgegeven en in de fysieke gestalte werkzaam?”

VrijOnderwijs wil als bottom up beweging het vrijeschoolonderwijs in Nederland weer in haar kracht zetten. Door gesprekken te faciliteren, inhoud te brengen en gezamenlijke activiteiten te ontplooien. Niet terug naar vroeger, maar van binnenuit ontwikkelen om van waarde te blijven voor kind en samenleving, nu en in de toekomst.

Met vriendelijke groet,
Marije Ehrlich en Yvonne van Oorsouw
www.vrijonderwijs.nl’

Wat nog meer te melden? Misschien deze ‘Uitnodiging: Grondsteenlegging Vrije Hogeschool’:

‘Het is een bijzonder moment: de grondsteenlegging van de Vrije Hogeschool. De “oorspronkelijke” Vrije Hogeschool beoogde aankomende studenten ruimte te bieden om intensief te werken aan het eigen levensmotief, de innerlijke bestemming. Niet als doel op zichzelf, maar om hoe bescheiden ook, een authentieke bijdrage te kunnen leveren aan de wereld. Wat de wereld is menen we te weten, maar wat verstaan we onder authenticiteit?

Authentiek zijn is het streven steeds opnieuw zo goed mogelijk te leren beantwoorden aan je innerlijke bestemming. Wat is die bestemming? In het woord bestemming, zit het woord “stem” verborgen. Het is iets dat klinkt, maar géén stem, zegt Pablo Neruda:

Ik weet niet hoe of wanneer,
nee, geen stemmen, stemmen waren het niet, geen
woorden, geen stilte,
maar uit een straat werd ik geroepen,
uit de takken van de nacht,
plotseling, te midden van de anderen,
te midden van de felle vuren
of alleen op de terugweg
daar stond zij zonder gezicht
en raakte me aan

Die innerlijke stem, bestemming, stemming, is schrijvers, musici en beeldende kunstenaars bekend als een impuls die je naar onbekende wegen lokt, zonder dat je precies weet hoe of wat, maar als het zover is, weet je hoe te handelen en het moment vergeet je nooit weer. Plots is alles wat gebeurd is in de horizontale tijd een vooroefening tot dit moment. Bernard Lievegoed noemde die stem “de tweede mens in onszelf”.

De Vrije Hogeschool, is niet slechts een instituut maar een levende organisatie. Zij draagt als organisatie een bestemming in zich om naar vermogen bij te dragen aan de wereld. De Vrije Hogeschool wil een opnieuw een plek zijn waar het eigen levensmotief opklinkt in de ontmoeting met de Ander, te midden van sterke vuren, midden in de vibrerende stad.

Heel graag nodigen wij je uit deelgenoot te zijn van de bijzondere gebeurtenis van de grondsteenlegging van de nieuwe Vrije Hogeschool aan de Drift 17 te Utrecht, op maandag 14 september.

Programma
18:30 Inloop
19:00-19:30 Welkomstwoord
19:30-20:15 Openingscollege Vrije Hogeschool Cees Zwart
20:30-21:15 Grondsteenlegging
21:15-22:00 Hapje en drankje

Aanmelden
Als je bij de grondsteenlegging aanwezig wilt zijn, meld je dan hier aan. We kijken uit naar je komst.’

En over de openingslezing van Cees Zwart schrijft deze zelf:

‘De tweede mens in onszelf
In de wereld staan met je eigen levensmotief

Het is een bijzonder moment: De revival van de VH.

De “oorspronkelijke” Vrije Hogeschool, die haar poorten opende in 1971 en een jaar later gevestigd werd op het landgoed “De Reehorst” in Driebergen beoogde tijdgenoten, jong en oud, ruimte te bieden om intensief te werken aan het eigen levensmotief. Niet als doel op zichzelf, maar om een authentieke bijdrage te kunnen leveren aan het heil van de wereldontwikkeling. Hoe bescheiden ook. Het ontwikkelen en behartigen van je levensmotief is een fundamenteel mensen recht. Immers, elk mens mag er zijn. Het complement is, dat elk mens de innerlijke opgave in zich draagt om naar vermogen dienstbaar te zijn.

De initiatiefnemers van de VH vonden hun inspiratiebron in de Antroposofie, zoals vertegenwoordigd door Rudolf Steiner. Zijn gedachtegoed behelst onder meer, dat mens worden een innerlijk pad is van verheffing, het streven zo goed mogelijk te beantwoorden aan je hogere wezen, de tweede mens in onszelf. Aldus wordt de mens verantwoordelijk co-creator van de wereldontwikkeling. Met vallen en opstaan, door te leren van beproevingen en te genieten van gelukservaringen.

Het thema “de tweede mens in onszelf” is vandaag zeker zo relevant als het in 1971 al was. Waarom? De mensheid beleeft aan de feitelijkheid der gebeurtenissen, dat er een verandering van tijdperk gaande is. Dit vraagt om “out of the box” denken, invoelen en handelen, zo veel is duidelijk. De VH staat stellig niet alleen in haar streven om mensen een plek te bieden voor geestelijk morele verruiming. Open samenwerking met anderen wordt daarom van harte begroet. Samen sterk!

Cees Zwart
Zutphen, juli 2015.’

Weer iets heel anders, maar toch niet helemaal, deze ‘Open Brief aan de Wageningen Universiteit’, vandaag gepubliceerd:

‘Open brief aan het bestuur van Wageningen UR en Rector Magnificus Arthur Mol
Onderwerp: meer aandacht voor agro-ecologisch onderzoek en onderwijs
Datum: 7 september 2015

Geacht bestuur, geachte Heer Mol

Ter gelegenheid van de start van het academisch jaar presenteren wij hierbij graag de visie van voedselanders. Vorig jaar februari organiseerden we de Voedsel Anders conferentie op de Wageningen Campus. Ruim 800 enthousiaste boeren, actieve burgers, studenten en wetenschappers werkten hieraan mee. Wij spraken over eerlijke en duurzame landbouw- en voedselsystemen, hoe we daaraan bijdragen en hoe we elkaar daarbij kunnen helpen. We zien het grote enthousiasme van betrokkenen bij de activiteiten dit jaar als een opmaat voor een nieuwe grote conferentie die we in het voorjaar van 2016 organiseren.

Om sterkere banden te smeden tussen de vele individuen, organisaties en netwerken die streven naar duurzame en eerlijke voedsel- en landbouwsystemen hebben we een visie opgesteld die inmiddels door tientallen organisaties en netwerken is onderschreven. We bieden u met plezier deze visie aan, als bestuur en rector magnificus van Wageningen UR, de plek waar de het Voedsel Anders netwerk zich breed presenteerde.

Agro-ecologie is overal ter wereld een opkomende tak van integrale wetenschap zowel als een praktische benadering en een sociale beweging. Agro-ecologie levert een belangrijke bijdrage aan het op duurzame wijze voeden van de groeiende wereldbevolking, het vergroten van duurzame bodemvruchtbaarheid en (agro)biodiversiteit overal ter wereld en het aanpakken van problemen veroorzaakt door klimaatverandering. Bovendien draagt het bij aan een vitaal platteland. Actie ondernemen op deze punten is urgenter dan ooit.

Deze benadering verdient dan ook veel meer aandacht dan dat ze momenteel van gevestigde wetenschapsinstellingen krijgt. In andere landen krijgt agroecologie in beleid en wetenschap in toenamende mate ondersteuning, met name in Frankrijk, Brazilie en de UK.

Agro-ecologie biedt een kans voor universiteiten die voorop willen lopen in maatschappelijke en wetenschappelijke ontwikkelingen. Met integraal, multidisciplinair en interactief onderzoek dat de wisselwerking tussen wetenschappers, boeren en consumenten voorop stelt, valt veel te winnen. Wageningen UR kan een belangrijke bijdrage leveren aan het vinden van oplossingen voor grote maatschappelijke vraagstukken.

We vragen u daarom echte stappen te zetten in onderwijs en onderzoek op het gebied van agro-ecologie, bodemgezondheid, permacultuur, stadslandbouw en korte ketens.

Graag nodigen wij u uit voor een kennismakingsgesprek in de komende maand.

Met vriendelijke groeten,
De kerngroep van het Voedsel Anders netwerk,
Daniel Gomez, Greet Goverde, Guus Geurts, Hanny van Geel, Henk Renting, Janneke Bruil, Job van den Assem, Jiildou Friso, Karin van Boxtel, Leonardo van den Berg, Loes van Loenen, Nathalie van Haren, Tjerk Dalhuisen’

Het hoort er niet direct bij, maar wel hier passend is deze aankondiging in Biojournaal van 25 augustus, ‘Jan Diek van Mansvelt geeft cursus: “Fenomenologie van bomen in het plantenrijk”’:

‘Kijken naar bomen in het plantenrijk. Hebben ze mij iets te zeggen? Zegt dat misschien ook iets over mij? In 10 maandelijkse zondagochtenden, van september 2015 tot in juni 2016, geeft Jan Diek van Mansvelt een cursus “fenomenologie van bomen in het plantenrijk’.

De bomen nemen in het plantenrijk een speciale plaats in. In donkere bossen of lichtere bosschages, soms indrukwekkend alleen. Met naalden of bladeren. Uitbundig of verborgen bloeiend. Met piepkleine zaden, sappige vruchten of harde noten. Elk eigenzinnig actief in zijn eigen jaargetij.

In de cursus kies je twee bomen (cq. boomgroepen) waarmee je je een jaar lang wil bezig houden. Lindes of eiken, beuken of berken, sparren of dennen, iepen of... Door een jaar lang die twee zelf gekozen soorten te bestuderen kun je er echt een verbinding mee aangaan. Zij worden je allengs vertrouwd. Wat karakteriseert hen? Wat hebben zij te zeggen? Wat spreekt je daarin aan en wat zegt dat over jou?

Je kunt deze zomer al bekijken welke bomensoorten je aanspreken. Je kunt ze ook al gaan tekenen, schilderen, fotograferen. Je kunt hun bloemen en vruchten verzamelen. Maar natuurlijk mag je ook blanco naar de cursus komen.

Praktische gegevens:
De data: 20 september, 18 oktober, 22 november, 20 december, 24 januari, 21 februari, 27 maart, 24 april, 29 mei en 26 juni.
De plaats: Kraaybeekerhof, Diederichslaan 25a, 3971 PA, Driebergen.
De tijd: ’s ochtends van 10:30-13:00 uur (met pauzes).
De kosten: 480 euro per persoon (koffie, thee, sap, koekjes en btw inbegrepen).
Je kunt je opgeven of eerst een programma opvragen bij jandiek@vanmansvelt.nl.
Deelname na betaling op NL 86 TRIO 0781500524.’

Vanmiddag was aan de Radboud Universiteit in Nijmegen de promotie van Maurits in ’t Veld op ‘The hermeneutic niche. Language within Darwinism’ bij de Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen:

‘Maurits in ’t Veld verdedigt de stelling dat de Darwinistische visie niet zonder interpretatie kan, methodisch en inhoudelijk. Dat is een afwijzing van “naturalisme”, de visie dat de mens evolutionair kan worden verklaard met alleen natuurwetenschappelijke methodes.

Mensen zijn geëvolueerd als taalwezens; het proefschrift gaat dus over taalevolutie. Darwinisme heeft interpretatie methodisch nodig omdat taal gaat over betekenis. Wij kunnen alleen vaststellen of iets een taal is wanneer wij – interpretatief – betekenis herkennen. Inhoudelijk is interpretatie nodig omdat taal een sociale omgeving veronderstelt waarin mensen alert zijn op bedoelingen van de ander. Die omgeving noemt In ’t Veld “de hermeneutische niche”, die ontstond ten tijde van homo ergaster of eerder: homo habilis. Pas in de hermeneutische niche kon de stap naar taal worden gezet, over de “symbolische drempel”.

“Wij zijn mens dankzij onze niche; de niche bestaat dankzij anderen. Wij zijn geëvolueerd met de neiging om in elke ander een medemens te herkennen, alsmede met de hiermee conflicterende neiging om sommigen (‘vreemden’) buiten te sluiten. Darwinisme zegt niet dat een van beide neigingen belangrijker, sterker of echter is. Het laat ons daarmee de verantwoordelijkheid om dit krachtenspel te onderzoeken en erover te spreken hoe wij de niche van morgen willen vormgeven.”

Maurits In ’t Veld (1966) studeerde Filosofie en Geschiedenis in Utrecht en Amsterdam. Hij werkt als leraar geschiedenis en filosofie in het voortgezet onderwijs. Dit proefschrift schreef hij als buitenpromovendus, naast werk en gezin.’

Het blijft allemaal nogal veel pedagogia en academia, maar daar is vandaag niet zo veel aan te doen, vrees ik...