Geslaagd

Ook voor mijn foto’s geldt: de buitenkant is beter scherp te krijgen dan de binnenkant, terwijl wat binnenin zit toch echt het mooiste en fijnste is...

Het werd al sinds 4 juli aangekondigd op de website van Urtica/De Vijfsprong te Vorden onder ‘Nieuws’ en ‘Actuele ontwikkelingen’, namelijk ‘Bezoek van Dagblad Trouw’:

‘Donderdag 7 juli zal mevrouw J(udith) Sudholter, journaliste van het dagblad Trouw, bij ons op bezoek komen. Zij wil een reportage schrijven voor de bijlage Religie en Filosofie. Haar onderwerp: de invloed van Rudolf Steiner op het hedendaagse leven. Dit naar aanleiding van het jubileumjaar (150 jaar geleden werd Rudolf Steiner geboren). Zij zal ’s middags meewerken in de tuin en daarna gaat ze naar onze Brasserie “De keuken van Hackfort”. ’s Avonds is zij toeschouwer bij het Open Podium, de afsluiting van ons cultureel jaar.’

Vanochtend was het zover, dagblad Trouw van vandaag bevat dit artikel. Vanmiddag verscheen het ook op de website, getiteld ‘Antroposofie, het succes van een esoterische zuil’, als onderdeel van het dossier ‘Spiritualiteit’. Het wordt op het moment zelfs op de homepage aangekondigd. Kern van het artikel:

‘Ruim honderd jaar oud, is de antroposofie nog steeds springlevend. De ideeën van grondlegger Rudolf Steiner spreken inmiddels ook het grote publiek aan.’

In een kader bij het artikel wordt zeer positief geoordeeld over de antroposofie, onder de kop ‘De stille triomf van een verguisde alleskunner’. We hebben wel eens andere geluiden gehoord:

‘Het Gasuniegebouw in Groningen en het kantoor van ING in Amsterdam zijn beroemde voorbeelden van de zogenaamde “organische architectuur”, waarvan Rudolf Steiner als een van de grondleggers wordt beschouwd.

Het is slechts een van de terreinen waar Steiners invloed nog voelbaar is. Het antroposofisch gedachtegoed werkt onder andere door in het onderwijs, de landbouw en de zorg.

Nederland heeft vijfennegentig Vrije Scholen waar vanuit een antroposofische mensvisie wordt onderwezen. De door Steiner ontworpen biologisch-dynamische landbouw vormt een eigen sector in Nederland, producten worden onder het Demeter-keurmerk verkocht.

Er zijn antroposofische artsen, en antroposofische geneesmiddelen en cosmetica worden geproduceerd door het eigen, goedlopende bedrijf Weleda. Mensen met een verstandelijke handicap kunnen terecht bij de Rafaëlstichting en er zijn in Nederland ongeveer tachtig biodynamische zorgboerderijen zoals De Vijfsprong in Vorden.

Steiners invloed komt verder tot uiting in de kunst, zoals bijvoorbeeld in de expressieve dansvorm “euritmie”. En het zelfstandige, christelijk kerkgenootschap De Christengemeenschap is sterk door Steiner beïnvloed.

Zelfs de populaire, duurzame Triodosbank heeft banden met Steiner: de bank is “opgericht door mensen die zich aangetrokken voelden tot de antroposofie en de leer van Rudolf Steiner”, aldus een woordvoerder.’

Dat positieve oordeel is mooi, maar verheugender vind ik dat de feitelijke gegevens kloppen, voor zover ik kan nagaan. Nou ja, er zijn wel meer grote zorgorganisaties dan alleen de Raphaëlstichting (met ‘ph’), maar het is misschien wel goed dat de Zonnehuizen nu net niet genoemd worden, ook al ligt de Michaelshoeve niet ver van Vorden... Hier staat weer de opening van het artikel tegenover, waar het als volgt gaat:

‘“Eigenlijk is het geen bladdag vandaag, maar we gaan toch sla planten.” Tuinder Herbert Wennekes knielt bij de kist met jonge plantjes. “Paksoi, sla en andere bladgroenten kunnen het beste worden geplant op bladdag”, legt hij uit. “Planten waarvan we de wortel eten, zoals radijs, plant je op worteldag en dan heb je ook nog bloemdag en vruchtdag.”

Vanwege praktische bezwaren – regen op komst – wijkt Wennekes vandaag af van de voorschriften, maar normaal gesproken wordt er op de antroposofische zorgboerderij De Vijfsprong in Vorden gewerkt volgens de principes van de biologisch-dynamische landbouw.

Directeur Ed Taylor: “Aan de hand van de sterren- en planetenstanden wordt berekend welk element op welke dag centraal staat: aarde, water, vuur of lucht. De elementen corresponderen met bepaalde aspecten van de plant. Als het element aarde dominant is, dan is dat bijvoorbeeld gunstig voor de wortelgroei van een plant.”’

Ik kan me wel voorstellen dat een journalist iets tastbaars zoekt om resultaat van de antroposofie aan te kunnen tonen. Maar of dit nu het beste voorbeeld is? Antroposofie als receptenboekje dat je maar open hoeft te slaan om te weten hoe je moet handelen? Ik kan u iets verklappen. Het met stip meeste bezochte bericht aller tijden op deze weblog (bijna drie keer zoveel als nummer twee en zelfs bijna vier keer zo veel als nummer drie; kunt u nagaan hoe populair en dikwijls gezocht) is ‘Zomer en zaaikalenders’ van 21 juni 2009. Daarin worden forse kanttekeningen geplaatst bij de zaaikalender, en specifiek bij die van Maria Thun. Liesbeth Bisterbosch is een duidelijke exponent van deze kritische benadering, want zoals zij zegt, met zo’n zaaikalender kijk je op tabellen en grafieken in een boekje, in plaats van zelf de hemel af te turen naar de hemellichamen waar het hierbij eigenlijk om gaat. En dat opzoeken in een boekje wordt, als je niet oppast, oud en doods weten van een ander, in plaats van je eigen waarneming en je eigen activiteit. Terwijl het er toch om gaat die hemelkrachten juist door je eigen individuele inspanning in het aardse leven te brengen, en dan vooral in het plantenleven op aarde, want op een andere manier gaat dat niet goed. Het vermenselijken van de landbouw, daar gaat het om. Goed, een ongelukkig voorbeeld dus, in de krant. Wat schrijft Judith Sudholter nog meer?

‘De biologisch-dynamische landbouwmethode is ontwikkeld door de Oostenrijkse filosoof Rudolf Steiner (1861-1925). Dit jaar is het de honderdvijftigste geboortedag van de grondlegger van de antroposofie. Antroposofie is volgens Steiner zelf “een weg naar inzicht die het geestelijke in de mens met het geestelijke in de kosmos wil verbinden”.

Steiner werd beïnvloed door onder meer Goethe, Nietzsche en de theosofie. Volgens Frans Jespers, universitair hoofddocent vergelijkende godsdienstwetenschap aan de Radboud Universiteit Nijmegen, werd de antroposofie populair, omdat “zij een compromis tussen de traditionele kerken en de vrijdenkende esoterie bood”. Steiners ideeën over het belang van de natuur, vegetarisme en homeopathie sloegen aan bij de elite van zijn tijd.

Ruim honderd jaar later is de antroposofie nog steeds springlevend. De Vijfsprong is slechts een van de biologisch-dynamische boerderijen die Nederland rijk is. Vormen zij samen met Vrije Scholen en de vele andere antroposofische instellingen een geïsoleerde antroposofische “zuil” in Nederland of zijn Steiners ideeën inmiddels ook doorgedrongen tot bredere lagen van de samenleving?’

En vervolgens krijg je weer het ‘zuilenverhaal’; ik had gehoopt dat we dat eindelijk hadden overwonnen. Dat is duidelijk niet het geval, blijkens het oordeel van de deskundige die hiervoor is ingeroepen en die dit op enigszins genuanceerde wijze beaamt:

‘Volgens Jespers, is beide het geval: “Aan de ene kant zie je dat de antroposofen een ‘zuiltje’ vormen in de Nederlandse maatschappij. Ze hebben misschien geen eigen politieke tak, maar wel een eigen levensbeschouwelijk profiel en eigen onderwijsinstituten. Aan de andere kant is een aantal van Steiners ideeën, bijvoorbeeld over reïncarnatie, astrale velden en het christusbewustzijn, doorgedrongen tot een algemener spiritueel publiek. Uit onderzoek blijkt dat ongeveer een kwart van de Nederlandse bevolking ‘holistische sympathieën’ heeft; zij staan open voor antroposofie.”’

Vervolgens komt een bekende Nederlander (BN’er) aan het woord, de ‘Ster’ die wij op 9 maart ook al tegenkwamen:

‘Een van die sympathisanten is filosofe en schrijfster Désanne van Brederode: “Antroposofie helpt me om wakker te blijven voor de onuitgesproken vragen van mijn omgeving en deze tijd”, zegt ze, “en om daar op een geheel individuele manier op te antwoorden, vanuit eigen idealen, met eigen talenten, en open voor de lessen die ik zelf te leren heb.”

Volgens Van Brederode is er inderdaad sprake van een antroposofische zuil.

“Je hebt mensen, zoals ikzelf, die geïnspireerd worden door de antroposofie, omdat het ze helpt een betrokken wereldburger te zijn. Maar je hebt ook mensen die antroposofie als een doel op zich gaan beschouwen. Zij lezen alleen antroposofische boeken, kijken alleen naar antroposofische kunst, gaan naar Vrije Scholen en eten biodynamische producten.”’

Dus als zij dat zo zeggen, dan zal dit inderdaad zo moeten zijn. Aan Ed Taylor de kans om dit straffe beeld bij te stellen. Aan u het oordeel of hij daarin is geslaagd. Hij doet dit volgens de verslaggeefster als volgt:

‘Binnen de antroposofie staat zelfontwikkeling centraal. Zorgboerderij De Vijfsprong is dan ook zo ingericht dat de zelfontplooiing van de bewoners wordt gestimuleerd. De boerderij is op duurzame en “organische” wijze gebouwd, met natuurlijke materialen en vormen. Vierkante hoeken zijn vermeden, want “als je constant in een vierkanten flat leeft, dan ga je ook rechthoekig denken”, legt directeur Ed Taylor uit. Hij wijst om zich heen: de ruimte is speels ingericht, de ramen zijn vijfhoekig en de muur heeft een warme, aarden kleur. “Je moet je geborgen en uitgedaagd voelen.”

“Waar het eigenlijk om draait is vitaliteit en verbinding”, zegt Taylor. “We willen de vitaliteit in mensen naar boven halen, zodat ze zich vanuit die vitaliteit met anderen kunnen verbinden.”

De weilanden en akkers van De Vijfsprong liggen verscholen in de bossen tussen Lochem en Zutphen. Op de fiets laat Taylor een deel van de landerijen zien. “Dit is een helende omgeving, dat voelt iedereen.” De directeur gebaart om zich heen: “Als ik al die bomen zie, dan denk ik: die staan hier niet zomaar.”

“Volgens Rudolf Steiner hebben alle wezens een geest of spirituele dimensie”, legt hij uit. “Steiner heeft oefeningen ontwikkeld om die spirituele dimensie te leren waarnemen en sturen, dat kan je vervolgens helpen bij je persoonlijke ontwikkeling.”

Is dat niet wat zweverig? Taylor denkt van niet: “Het is net als met de wetenschap. Als wetenschappers iets ontdekken over ingewikkelde neurologische processen, dan snappen de meeste mensen dat eigenlijk ook niet, maar hun toepassingen werken vaak wel. Zo is het ook met de antroposofie: ik kan de filosofie erachter uitleggen, maar de meeste mensen snappen het niet. Je kunt het beter ervaren.”’

Het artikel gaat nog verder, maar ik heb al te veel overgenomen. Gaat het u het verder zelf maar op de website van Trouw lezen. Alleen de conclusie wil ik u niet onthouden:

‘Op De Vijfsprong wordt het hele leven op een antroposofische wijze vormgegeven. De zorgboerderij vormt daarmee onderdeel van een antroposofische “zuil”. “Maar”, zegt godsdienstwetenschapper Jespers, “als we Steiners ideeën in een breder perspectief plaatsen, kunnen we zeggen dat de elitaire esoterische sector van honderd jaar geleden er in is geslaagd erkenning te vinden bij een breder deel van de bevolking.”’