Koningin

Vanavond heeft de koningin haar abdicatie bekend gemaakt op 30 april. Hier ondertussen vandaag alleen Duitstalig nieuws. Eigenlijk slechts van het Goetheanum en uit Das Goetheanum. Eerst dit bericht van vandaag van Andrea Hitsch over de ‘koningin van de schilderkunst’, ter gelegenheid van het ‘40. Todesjahr von Margarita Woloschin’:

‘Margarita Woloschin wusste von früher Kindheit an, dass sie Malerin werden sollte. Von den damals bekanntesten Malern erhielt sie Unterricht – später malte sie die kleine Kuppel des Ersten Goetheanum mit aus. Geboren wurde sie am 31. Januar 1882 in Moskau.

Ihre große Frage war: Welche Aufgabe hat die Malerei, hat die Kunst im Leben der Menschen? Sie klopfte an die Tür von Leo Tolstoi und erwartete seine Antwort auf diese Frage. Er rät ihr: “Werde Bäuerin, wenn du nur malst, ist das so, als würdest du auf einem hohen Turm sitzen und an Bindfäden Gegenstände herunterlassen – die keiner braucht.” Sie selbst schrieb über dieses Erlebnis: “Ich schaute in Tolstois Augen, die durch seine Augenbrauen leuchteten wie die Augen des Pan durch das Waldesdickicht, weise, wie die Natur selbst. Ich fühlte die Größe seiner Persönlichkeit, die Kraft der Wahrheit, die in ihm wirkte. Aber die Worte, die ich in diesem Augenblick hörte, empfand ich als naiv, ja – töricht. Die Probleme der Kunst und der sozialen Ordnung führten mich zu tieferen Fragen über den Sinn des Lebens überhaupt.”

1905 ist sie in Zürich und hört einen Vortrag von Rudolf Steiner. Danach fragt sie ihn: “Wie kann man zu einer Erkenntnis der geistigen Welt kommen in der vollen Beherrschung des Tagesbewusstseins und ohne den Boden unter den Füßen zu verlieren?”

Zurück in Russland, heiratet sie 1906 den Dichter und Maler Maximilian Woloschin. Sie übersetzt Rudolf Steiners “Geheimwissenschaft” in die russische Sprache und ist am 20. September 1913 bei der Gründung der Anthroposophischen Gesellschaft in Russland helfend dabei. Und sie übt die Kunst der Eurythmie aus, gehört zu den ersten Schülerinnen von Lory Maier-Smits. 1914 schnitzt sie mit am Ersten Goetheanum und malt in der Kuppel – dort erhält sie mehr und mehr Antwort auf ihre großen Fragen.

In der russischen Revolution erleidet sie Hunger, Kälte und Krankheit, bis sie nach fünfeinhalb Jahren, 1924, lungenkrank, von Lory Maier-Smits in Deutschland aufgenommen wird. Eine neue Tonart erklingt: Sie erkundet die Porträtmalerei sowie Märchen- und Legendenmotive. Außerdem entstehen viele Altarbilder unter ihrer herzgetragenen Hand.

Bis ins hohe Alter war sie für die Menschen da. Von vielen aufgesucht, war sie die Gebende, die Schützende. Ihr Leben ersteht als Opfer für das Leben in der Kunst und “im Werden” – auf diesem Weg zwischen Russland und Europa – “zum Sein sich gestaltend” (so Rudolf Steiner in seinem Spruch zum ‹Wassermann›).

Biografische Skizze aus “Anthroposophie im 20. Jahrhundert. Ein Kulturimpuls in biografischen Porträts”, Verlag am Goetheanum 2003, und online.’

Als ‘Rückentext der Ausgabe 4 – 2013’ schreef redacteur Jonas von der Gathen van weekblad ‹Das Goetheanum› de volgende mooie tekst, eergisteren op Facebook geplaatst en betiteld met ‘Flüssige Steine’:

‘Ostern 2008 – eine Tagung zur Weltenevolution im Rücken, verlasse ich Dornach und fahre zum erstenmal Tram durch Basel. Verträumt schaue ich aus dem Fenster und erwache: Im Schatten einer gotischen Kathedrale wachsen gläserne Pyramiden, gegenüber ein Laden mit der Aufschrift ‹Atlantis›. Jahrtausende drängen sich in drei Sekunden. – «Nächster Halt: Bankverein.» – Der Eindruck ist dicht, eine Frage steigt auf: Hat unsere Gegenwart das Nacheinander der Zeiten verlassen? – Warum interessieren wir uns eigentlich für ‹old stones›, wie unser griechischer Busfahrer bei den eleusischen Tempelresten einmal fragte? – Gäbe es ohne ein permanent träumendes Erinnern unserer vergangenen Leben überhaupt Geschichtsforschung? Gäbe es Tourismus oder bliebe selbst Gizeh leer?

Der französische Romancier Gustave Flaubert notiert über seine ‹erste› Begegnung mit den Pyramiden: «Mich hälts nicht länger, ich lasse meinem Pferd die Zügel, das in vollem Galopp dahinjagt. Ohne zu wollen, schreie ich, stürmisch jagen wir zum Sphinx hinauf.» – Erwacht bei Flaubert der Wille im Anblick der Gräber, so gebären sich in Daskalos, einem zypriotischen Meister, geordnete Bilder. Er schaut Echnaton als friedliebenden Herrscher, durchaus Geistwesen neben dem einen Gott zulassend. Selbst die vorgeworfenen Ausmeißelung anderer Götter sieht Daskalos von einem Verwandten veranlasst.

Advent 2012 – Als ich in Echnatons heilige Stadt Amarna aufbrechen will, hält mich mein einjähriger Sohn zusammen mit den turbulenten Bildern des Tahirplatzes zurück. Doch die Stadt kommt zu uns – in Berlin eröffnet die Sonderschau ‹Amarna›. Eine seltsame Verschiebung... wo und wie eine Epoche im heutigen Bewusstsein aufersteht, hängt nicht mehr allein an den alten Steinen. Ob Ägypten oder Atlantis, die alten Orte und Zeiten sind nicht untergegangen – sie gehen gerade erst wieder auf.’

Als ik dan de oversteek heb gemaakt naar het literaire klimaat aan het Goetheanum, om niet te zeggen naar de sectie voor Cultuur & Letteren, dan kan ik niet heen om deze bijdrage van Sebastian Jüngel van 15 januari, over ‘Albert Steffen: 50. Todesjahr’.

‘Vor 50 Jahren, am 13. Juli 1963, starb Albert Steffen, der sich mit der Anthroposophischen Gesellschaft und dem Goetheanum eng verbunden hat. In Aufführungen, Tagungen und Ausstellungen wird seinem Leben und Werk gedacht. Den Auftakt macht die Aufführung seines Dramas “Der Sturz des Antichrist” am 19. Januar.

Albert Steffen, geboren am 10. Dezember 1884, hat für die Anthroposophische Gesellschaft und das Goetheanum eine große Bedeutung. Früh zog es ihn zur Dichtung mit dem Anliegen einer “Synthese von Wissenschaft, Kunst und Religion auf der Grundlage der großen Menschheitsideen”. Der im allgemeinen Kulturleben geschätzte Dichter engagierte sich für die Anthroposophie und wurde später, nachdem er 1907 erstmals einen Vortrag Rudolf Steiners gehört hatte, sein Mitarbeiter. 1921 übernahm er die Schriftleitung der Wochenschrift “Das Goetheanum” auf Bitten Rudolf Steiners, 1922 wurde er Generalsekretär der Anthroposophischen Gesellschaft in der Schweiz, und 1923 wurde er in den Vorstand der Allgemeinen Anthroposophischen Gesellschaft und zum Leiter der Sektion für Schöne Wissenschaften berufen. 1925 wurde Albert Steffen zum Nachfolger Rudolf Steiners im Amt des Ersten Vorsitzenden gewählt.

Zu Albert Steffens Werk zählen Romane, Gedichte, Essays sowie Aquarelle. Seit 1928 erscheinen seine Werke im von ihm gegründeten Verlag für Schöne Wissenschaften, der Nachlass selbst wird von der Albert-Steffen-Stiftung betreut.’

En ook niet om deze impressie van Christiane Haid van een dag later:

‘In drei Tagen Gastspiel: Aufführung von “Der Sturz des Antichrist” (50. Todesjahr von Albert Steffen)

“Der Sturz des Antichrist” von Albert Steffen, am Ende des 20. Jahrhunderts spielend und von bleibender Aktualität, wird dreimal am Goetheanum aufgeführt.

Ich sitze in einem leeren, dunklen Saal. Auf der Bühne sind vor einer Gitterwand drei Pritschen zu sehen. Wir befinden uns in einem Gefängnis, an der Peripherie einer Weltstadt, es liegt unter der Landebahn eines Flughafens. Da treten vier Protagonisten der dramatischen Skizze “Der Sturz des Antichrist” von Albert Steffen herein.

Wir werden Zeuge eines Dialogs zwischen dem Techniker und dem Priester, beide sind verwundert, dass der Regent sie gefangen nahm. Sie hoffen aber, für den Regenten unentbehrlich zu sein, während der Künstler sich zunehmend als die überwindende Figur herauskristallisieren wird. Er, der das Wort vertritt, verfällt den Lockungen und Versprechungen des Regenten nicht.

Am Ende des 20. Jahrhunderts spielend und 1928 für die Eröffnung des Zweiten Goetheanums geschrieben, nahm Albert Steffen in prophetischer Weise die Geschehnisse von 1933 in Deutschland voraus. Die Uraufführung fand am Karsamstag 1933 statt; in den Wochen der Machtergreifung wurde es einstudiert.

Den Kampf um den Menschen – zwischen einem Verhärten und Erstarren in der gottlosen Kälte der Technik, der endgültigen Fesselung an die Erde und einer illusorischen Abwendung, einer in die Leichte entschwebenden Vergeistigung, die alles Irdische flieht – zeigt Steffen paradigmatisch und zeitlich ungebunden.

Aufführungen:
19. Januar, 20 Uhr, (Premiere)
25. Januar, 20 Uhr
27. Januar, 16.30 Uhr

Quelle: Das Goetheanum Nr. 3/2013’

Dat is dus allemaal al geweest, maar zo kunnen we toch een beetje meegenieten. Nog meer nieuws uit ‹Das Goetheanum›, dit is van 24 januari:

‘Stuttgarter Bauverein – Der ‹Bauverein Stuttgarter Anthroposophen› hat das frühere Anwesen Emil Molts erhalten. Im Dezember 2012 wurde das Grundstück mit Haus in der Spittlerstraße 10a in Stuttgart auf den 1910 gegründeten ‹Bauverein› übertragen. Hans Voigt erwarb es von Molts Erben und bebaute es 1956, sein Sohn Bernhard Voigt entschloss sich jetzt zu der Eigentumsübertragung, verbunden mit einem lebenslänglichen Nießbrauch. Seit 60 Jahren hat der ‹Bauverein› den Zweck, die Funktion des Stuttgarter Rudolf-Steiner-Hauses zu stärken. In diesem Zeitraum erhielt er Immobilien, die es ermöglichten, das Grundstück, auf dem das Rudolf-Steiner-Haus steht, 2010 von der Stadt käuflich zu erwerben und das langjährige Erbpachtverhältnis abzulösen. Nun stehen in Stuttgart Entscheidungen zur zukünftigen Nutzung und damit verbunden Umbauten an, die auch den Bauverein vor neue Herausforderungen stellen. Durch die Schenkung der Immobilie Spittlerstraße 10a werden dem Verein regelmäßig Einnahmen zufließen, sodass der Satzungszweck des Vereins zur Förderung des anthroposophischen Bauimpulses verwirklicht werden kann. · Hansjörg Hofrichter, Vorstand des Bauvereins Stuttgarter Anthroposophen e.V.’

En dit van gisteren:

‘Berechtigt – 2012 erschien die überarbeitete Neuauflage und englische Erstausgabe des Buches ‹Das Recht der anthroposophischen Medizin›. Die Studie will dem Interesse gerecht werden, das Patienten unverändert den besonderen, von der Schulmedizin abweichenden Therapierichtungen entgegenbringen. Ziel ist es, die für die anthroposophische Medizin maßgebliche Rechtslage zu beschreiben, zugleich aber ihren Anspruch auf Durchsetzung ihres besonderen Therapiekonzepts zu verdeutlichen:

Zuck, Das Recht der anthroposophischen Medizin, Nomos Verlagsgesellschaft 2012, Wissenschaft, 978-3-8329-7834-1’

Het volgende bericht is dan weer ‘Aus dem Leben am Goetheanum’ van Christward Kröner en Bodo von Plato op 22 januari, ‘Treffen Vorstand am Goetheanum und Siebenerkreis’:

‘Vom 20. bis 22. Januar fand am Goetheanum das jährliche Treffen der Leitung der Christengemeinschaft (Siebenerkreis) und dem Vorstand am Goetheanum statt. Hauptthema der Zusammenkunft war die Frage nach Wesen und Auftrag beider Bewegungen.

Beide Bewegungen stehen in der michaelisch-christlichen Strömung und wollen, ihrem Auftrag entsprechend, einen Beitrag zur Spiritualisierung unserer heutigen Zivilisation leisten. Dabei haben sie unterschiedliche Aufgaben. Eine christliche Kirche und Kultusgemeinschaft folgt anderen Ordnungen und hat andere Lebensbedingungen als eine Gesellschaft, deren Kernauftrag im Einsatz für ein Initiationsprinzip liegt, das ganz auf der freien Erkenntnissuche des Individuums fußt.

Vor diesem Hintergrund prägten Themen wie die Ahrimanisierung der Lebensverhältnisse, “Ätherfurchen” in anthroposophischen Einrichtungen, die Verbindung zu anderen Geistesrichtungen oder die Verzerrungen der Seelenkräfte, aber auch neue Herausforderungen in Leitungsfragen unserer Bewegungen die Beratungen.

Eine intensive Arbeitseinheit fand mit der neuen Goetheanum-Leitung statt, in der ein knappes Bild der gegenwärtigen Lage in den Berufs- und Lebensfeldern entstand.’

Wat zouden ze daar toch allemaal mee bedoelen? Dat staat er helaas niet bij. Er zou nog wel meer te melden zijn, uit andere bronnen, maar we moeten het er nu mee doen, want hier laat ik het vandaag even bij.

.

Frappant

Niets leukers dan weer eens wat nieuws ontdekken. Ik vond dat ik dat interview met Guido van Driel, vorig weekend in NRC Handelsblad, toch eens gelezen moest hebben. Hij is immers een bekende naam in de stripwereld, en aangezien ik iets met die wereld heb – iets intussen nogal ouds, van lang geleden, daarom kende ik hem ook niet – vond ik dat ik die krant niet zomaar bij het oud papier kon leggen. En wat las ik, wat had Coen van Zwol opgeschreven? Rinus Goslinga maakte trouwens wederom de prachtfoto erbij, hij liet hem zaterdag 19 januari zien op zijn weblog, onder de titel ‘Sprekend Guido van Driel’:

‘NRC Weekend zaterdag 19 & zondag 20 januari 2013, Guido van Driel.

Woensdag opent het Filmfestival van Rotterdam met de Nederlandse film De wederopstanding van een klootzak. Regisseur Guido van Driel (50) was tot dusver vooral bekend als striptekenaar.

Foto: Ringel Goslinga
Tekst: Coen van Zwol’

De kop boven het interview zelf was ‘Soms moet ik echt een nazi zijn’. Na de eerste alinea vertelt Van Driel:

‘Mijn film De wederopstanding van een klootzak is gebaseerd op de strip Om mekaar in Dokkum uit 2004. Die begon met het beeld van een crimineel, Ronnie, die een bijna-doodervaring heeft op een Sensation-Whitefeest, uit zijn lichaam treedt en boven de massa zweeft. We wilden die scène draaien op Sensation White, maar dat mocht niet. Het was een moordaanslag, daarmee willen zij niet in verband worden gebracht. In plaats daarvan kregen ze dat schandaal met Badr Hari. Wie weet hadden wij die avond in die skybox gefilmd en was er niks gebeurd. Ironie toch?

Godperspectief

Dat shot boven die massa hoort bij mij. Al mijn strips bevatten een panorama, een God-perspectief. Ik klim graag in hoge gebouwen. Over je eigen stad uitkijken, dat kriebelende gevoel dat er van alles gebeurt in die vertrouwde omgeving.

Mystiek

Ik ben geboren in Buitenveldert in 1962. In de jaren zeventig verhuisden we naar Zaandam, in de jaren tachtig keerde ik terug naar Amsterdam voor mijn studie. Dat is wat ik van de wereld weet: Amsterdam, Zaandam en terug. Mijn vader werkte voor een dochterbedrijf van het Duitse staalconcern Thyssen, mijn moeder was huisvrouw. Een liefdevol gezin, met veel interesse voor levensbeschouwing, antroposofie, Krishnamurti, Rudolf Steiner.

Zelfmoord

Mijn grootvader deed aan spiritisme en hypnotiseerde mensen. Ik was dol op hem, hij nam me mee naar films van Laurel en Hardy. In 1971 hing hij zich op, de eerste grote schok in mijn leven. Mijn moeder kreeg angstaanvallen en voelde zijn geest rond ons zweven. Dat doet iets met je fantasie, denk ik.

Een mysticus mag je mij best noemen. Ik herken me erg in de levensvisie van de film American Beauty. Dat er een verborgen wereld schuilgaat achter de dingen, een weldadige kracht. Die zie je in een plastic zakje dat in de wind wervelt. Je hoeft niet bang te zijn. Maar ik weiger over God te praten. Mystiek is één ding, ga je de zaken verklaren dan wordt het saai. Alsof je een mop uitlegt.’

Het interview is nog drie keer zo lang, maar dit is wel heel frappant. Ik geloof niet dat dit een film voor mij is, deze ‘Officiële openingsfilm IFFR 2013: De wederopstanding van een klootzak’:

‘Woensdag 23 januari opent het 42ste International Film Festival Rotterdam met de wereldpremière van De wederopstanding van een klootzak van Guido van Driel, met in de hoofdrollen Yorick van Wageningen, Juda Goslinga en Goua Robert Grovogui. De onlangs overleden Jeroen Willems vertolkt een van de bijrollen.

De wederopstanding van een klootzak, Van Driels speelfilmdebuut, is ook geselecteerd in de Hivos Tiger Awards Competitie 2013. De film, geproduceerd door Topkapi Films, is later in 2013 te zien in de Nederlandse filmtheaters. Het is voor het eerst sinds Peter Delpeuts Felice...Felice... in 1998 dat een Nederlandse film IFFR opent.

De wederopstanding van een klootzak

De Amsterdamse crimineel Ronnie overleeft ternauwernood een moordaanslag en keert met aangescherpte zintuigen terug in het leven. Een jonge Angolese asielzoeker kan niet praten over de verschrikkingen uit zijn verleden en ziet zijn kansen op een legaal verblijf in Nederland verdampen. Een lijfwacht met een depressie, een hoteleigenaresse met een zieke kat en een echtpaar met een groot verdriet. Allen zullen ze elkaar helpen. Immers: we benne toch op de wereld om mekaar te helpen, nietwaar?

Guido van Driel

Multi-talent Guido van Driel is filmmaker, schilder en schrijver/tekenaar van graphic novels. Van Driel debuteerde in 2000 met de documentaire U spreekt met Frank Laufer. De film Groen is toch de mooiste kleur voor gras, geproduceerd door Topkapi Films voor de VPRO, werd geschreven en geregisseerd door Van Driel en genomineerd voor een Gouden Kalf (Nederlands Film Festival 2007). Met deze film vestigde Van Driel zijn naam als filmauteur.

De graphic novel Om Mekaar in Dokkum kwam in 2004 uit en oogstte veel lof bij de pers. De Wederopstanding van een Klootzak is op deze graphic novel gebaseerd. Het filmproject werd voor de CineMart van het IFFR in 2010 geselecteerd.’

Over de stripcarrière van Van Driel is meer te lezen bij De Harmonie, hoewel dit nogal verouderde informatie lijkt:

‘Guido van Driel
(Amsterdam, 1962)

Biografie

Guido van Driel is afgestudeerd historicus, maar als tekenaar autodidact. Hij werkt als illustrator voor diverse kranten en tijdschriften, waaronder NRC Handelsblad, Het Parool en het studententijdschrift Folia.

Na een periode waarin hij veel met olieverf schilderde maakte Van Driel 1994 op aanraden van Oog & Blik-uitgever Hansje Joustra zijn eerste stripboek, Vis aan de wand. Hiervoor ontving hij in 1995 de Stripschapprijs.

Er kwamen nog twee boeken uit bij Oog & Blik. In 1996 werd Van Driel dankzij Mijnheer Servelaat neemt vakantie de eerste Nederlandstalige winnaar van de Prijs de Leeuw in Brussel. In juni 2000 verscheen zijn derde boek, De fijnproever.

Van Driel werkt graag met acrylverf. Het droogt snel en hij kan het daarom laag op laag aanbrengen. Sommige plaatjes hebben daardoor echt relief.

Van Driel voelt zich thuis bij kunstzinnige stripmakers als Lorenzo Matotti, Jacques Loustal en Chris Ware. Tekst en beeld vindt hij van even groot belang, en een voorgepland scenario ontbreekt vaak.

In 2002 verscheen in een co-productie van Oog & Blik en De Harmonie Toen we van de Duitsers verloren, dat zich afspeelt een dag na de WK-voetbalfinale van 1974. Twee jaar later verscheen Om mekaar in Dokkum, een beeldroman die veel stof op deed waaien in de gemeenteraad van Dokkum. Zijn nieuwste strip speelt zich af in Amsterdam.

Uitgaven bij de Harmonie:

Strips
Toen we van de Duitsers verloren, 2002
Om mekaar in Dokkum, 2004
De ondergang van Amsterdam, 2007

Gewonnen prijzen

1995 Stripschapprijs voor Vis aan de wand
1996 Prijs de Leeuw voor Meneer Servelaat neemt vakantie’

Goed, dat is wel weer even genoeg Guido van Driel. Vanavond zette John Hogervorst op de website van ‘Driegonaal’ dit bericht ‘Niet weten, wél stelen?’

‘“In onze sociale verhoudingen liggen de dingen zo gecompliceerd, dat velen dit gebod (het gebod ‘Gij zult niet stelen’ – jh) overtreden zonder zich daarvan ook maar iets bewust te zijn. Stelt u zich voor dat u een som geld bezit en dat u dat geld bij een bank onderbrengt. U doet niets met dat geld, u buit er niemand mee uit. Maar nu komt de bankier, die speculeert en buit zo, met úw geld, anderen uit. In occulte zin bent ú daarvoor verantwoordelijk. Een rentenier bijvoorbeeld, wiens kapitaal zonder dat hij er weet van heeft in een jeneverstokerij is belegd, maakt zich net zo schuldig als de fabrikant die sterke drank fabriceert. Het niet-weten verandert niets aan het karma.”
(Rudolf Steiner, op 3 september 1906)

In 2007 schreven we, met bovenstaand citaat van Rudolf Steiner als motto, onderstaand artikeltje – toen naar aanleiding van ontwikkelingen rondom ABN Amro. Vul naar keuze een andere bedrijfsnaam in (bijvoorbeeld: Apple of SNS Reaal) en u bent weer helemaal bij de tijd!

Karma en reïncarnatie. De ontwikkeling van mens en kosmos. Het leven na de dood. Allemaal zaken waarover je binnen de antroposofie meer te weten kunt komen. In vergelijking met andere spirituele stromingen is de antroposofie daarnaast ook nog eens heel “praktisch”. Antroposofische inzichten en ideeën worden toegepast in uiteenlopende gebieden als dat van onderwijs en opvoeding, geneeskunde en therapie of in de landbouw.

Niks nieuws onder de zon. Toch is hiermee nog een andere laag van de antroposofie ongenoemd gebleven. Dat is de laag waarin de antroposofie de bodem kan zijn van het kijken naar de samenleving en, meer nog dan kijken, het proberen de samenleving zélf “gezond” te maken. Het is ook de laag van waaruit de antroposofie heel “actueel” zou kunnen zijn, door het aandragen van gedachten die grote en kleine actuele vraagstukken (letterlijk de vraagstukken die vandaag in het nieuws zijn) in een nieuw licht plaatsen en een richting aan kunnen geven om tot een menswaardiger samenleving te komen.

Antroposofie actueel dus!

Neem nu een onderwerp dat de gemoederen de afgelopen weken flink heeft beziggehouden: de verwikkelingen rondom ABN Amro. Een handjevol aandeelhouders leidde de schermutselingen enkele maanden geleden in, door de top van de bank te laten weten dat het bedrijf te weinig rendement opleverde en dat opsplitsing van de bank voor de aandeelhouders beter zou zijn. Dat was het begin van de ontwikkelingen die, al zijn ze op dit moment nog niet uitgekristalliseerd, tot de verkoop en mogelijke opsplitsing van “dé bank” leiden.

De aandeelhouders beschikken. Waarom eigenlijk? Zijn de klanten van de bank in werkelijkheid niet degenen om wie het allemaal zou moeten draaien? Wat is een bank zonder klanten? En hoe is het met de mensen die bij de bank werken? Wat zou de bank zonder hen moeten? Waar, wanneer en hoe worden in de ontwikkelingen rondom ABN Amro de belangen van klanten en medewerkers afgewogen?

Helaas, de besluiten die in deze zaak zullen worden genomen, worden genomen onder druk en zeggenschap van de aandeelhouders. Zij zijn “de eigenaar” van de bank. Merkwaardig, want terwijl je enerzijds kunt zeggen dat een bedrijf zonder klanten niets is, en een bedrijf zonder mensen die er werken ook niets is, geldt anderzijds dat een bedrijf zónder eigenaar maar mét klanten en werkers... een volwaardig bedrijf is.

Een bedrijf hoeft helemaal geen eigenaar (of aandeelhouders) te hebben om een florerend bedrijf te zijn. De behoefte van consumenten en de vaardigheid van werkende mensen om in die behoefte te voorzien vormen voor ieder bedrijf een noodzakelijk fundament.

Natuurlijk, een bedrijf heeft ook kapitaal nodig om te kunnen werken, voor gebouwen, machines, onderzoek, enzovoort. Dat kapitaal moet door iets of iemand aan de werkers ter beschikking worden gesteld. Maar is het juist dat degenen die het kapitaal verstrekken een bedrijf kunnen maken en breken, ongeacht de belangen van klanten of werkers? Merkwaardig dat we het zo geregeld hebben. Vooral omdat de praktijk ook laat zien dat eigenaren/aandeelhouders vooral geneigd zijn uitsluitend naar hun eigen belang te kijken.

In de antroposofie is te vinden hoe het mogelijk zou zijn om dit egoïsme van enkelingen te voorkomen en plaats te laten maken voor afwegingen en besluiten vanuit een groter, algemeen belang.

Lees bijvoorbeeld:
Economische schetsen, Christopher Houghton Budd
Wat is sociale driegeleding?, Peter Schilinski
Beter!, Rudolf Steiner
Verbeter de wereld (en begin samen), Rudolf Steiner
Vrij, gelijk & samen, Rudolf Steiner
Trias politica ethica, Ruud Thelosen’

Maandag had John Hogervorst nog dit te melden in ‘Beter!’

‘Een commercieel bericht

Het spijt ons zeer maar dit bericht is gewoon keihard commercieel want ook hier moet de kachel branden. Deze commercial behelst dan natuurlijk wel het “betere boek”.

Het heet ook Beter! – dus dat moet dan ook wel waar zijn. Onder deze opwekkende titel verschenen (ondertitel): 21 opstellen voor de wereld van morgen, geschreven door Rudolf Steiner.

Elke economische transactie berust feitelijk op het voordeel van zowel koper als verkoper, en dat is in dit geval werkelijk waar. Wij zijn blij met de uitgave van deze geweldige driegeledingsartikelen die, zoals de lezer zal ontdekken, brandend actueel zijn. (Wij blij, u blij – en dan samen aan de slag voor de driegeleding!)
Lees verder voor de aanbieding die ook voor u geldt!

Aanbieding, geldig tot en met maandag 28 januari a.s.:
Bestel dit boek en krijg het zonder verzendkosten thuisgestuurd (binnen Nederland)
(zie de verdere informatie onderaan)

Uit de inleiding:

We hadden hier een inleidend woord in gedachten waarin ongeveer betoogd zou worden dat het lezen van de opstellen die in deze verzameling zijn bijeengebracht, een taaie maar vruchtbare bezigheid is.
Taai in de zin dat Rudolf Steiners geschreven teksten compact en vol inhoud zijn: ze zijn er slechts voor de aandachtige, meedenkende lezer.
Vruchtbaar in de zin dat deze taaie bezigheid wél leidt tot nieuwe inzichten en een heldere blik op mens en samenleving. Bovendien werkt het lezen van deze opstellen stimulerend op de vitaliteit van het denken van de lezer. Het denken wordt er soepel van.
En daaraan hadden we dan nog willen toevoegen dat, hoewel de maatschappelijke context waarin Rudolf Steiner deze opstellen schreef die van bijna een eeuw geleden is, de wezenlijke inhoud van deze opstellen nog recht overeind staat.
Wie leest en begrijpt, zal dit allemaal zelf ontdekken en ervaren. (...)

Voorzien van noten en een artikel over de historische context en Rudolf Steiners inzet voor de sociale driegeleding.
Opstellen afkomstig uit GA 24 en (twee stuks) uit GA 36.
Rudolf Steiner
Beter! 21 opstellen voor de wereld van morgen
paperback, 166 pagina’s
Nearchus CV

Indien u via onderstaande link bestelt, meld dan als kortingscode: driegonaal

Bestellen / nadere informatie’

Donderdag plaatste Heuvelrug Nieuwspost het artikel ‘Snelwegduin: prachtig, maar moeilijk haalbaar’ (we herinneren ons vast nog wel ‘Voordeuren’ op 21 november 2012):

‘De snelwegduin van Driebergen haalde deze week de landelijke pers. Grondeigenaren Triodosbank en Heuvelrug zijn verdeeld enthousiast.

Vorige week opende de lokale Stichtse Courant met het idee van Zeistenaar Jeroen Heijndijk, voor een geluids- of snelwegduin. Een holle heuvel langs de A12, die zowel de snelweg aan het zicht onttrekt als ondernemingen herbergt in zijn binnenste. Een plan zo mooi, met een gestroomlijnd filmpje, dat de landelijke pers er gretig op in sprong; afgelopen dinsdag berichten zowel dagblad Trouw als de NOS over de duin. Tijd dus voor een rondje langs de grondeigenaren.

Wethouder Homan, portefeuillehouder stationsgebied en namens de gemeente Utrechtse heuvelrug eigenaar van een deel van de grond, heeft de folder van Heijndijk al een tijdje in zijn binnenzak zitten, maar wil er maar weinig over loslaten. “Ik heb iedereen uitgenodigd met ideeën te komen voor deze plek. Dit idee neem ik ook zeker mee,” reageert Homan, opvallend gereserveerd.

Het plan zou nochtans naadloos passen in Homans idee voor een duurzaamheidspark, op precies dezelfde plek als de snelwegduin. Een combinatie van een halfondergrondse parkeerplaats voor de KLPD en andere organisaties in de omgeving, met projecten die werken aan duurzame energie er bovenop. Zonnepanelen, een biovergistingsinstallatie, zelfs de vlieger van Wubbo Ockels zou er verankerd kunnen worden.

Maar Homan werd afgelopen najaar al snel teruggefloten door zijn gemeenteraad, die graag zelf de lijnen naar de toekomst wil uitzetten, vandaar misschien de reserve. Ook doemen er barrières op die te maken hebben met geld, procedures en ecologie; er is geen geld, en het gebied is net tot zoekgebied bestempeld voor compensatie van natuurzone EHS, waaraan geknabbeld wordt door de uitbreiding van de infrastructuur en de bouw van groot kantoor van Triodosbank even verderop.

Met name de aanleg van een faunapassage – een strook natuur als migratiezone voor de fauna – zou roet in het eten gooien. Volgens Homan zijn barrières er om geslecht te worden: “Als iedereen het goed vindt, dan zou zoiets toch gerealiseerd kunnen worden.” Bedenker Heijndijk zei in dagblad Trouw dat de snelwegduin – Heindijk noemt het zelf een “zoomburcht” – genoeg ruimte heeft om ook Triodosbank te herbergen. Nieuwbouw op landgoed Reehorst zou daardoor voorkomen kunnen worden.

Pieter van der Gaag van Triodosbank kent het plan alleen maar uit de krant. “De details kennen we dus niet. We vinden het een prachtig beeld, maar volgens ons kan het niet. De reden is heel simpel; als je goed naar de kaart kijkt, is er maar een plaats waar de faunapassage kan komen, en dat is op deze plek. Dan lijkt het ons niet verstandig daar een groot gebouw neer te zetten.”

Daarnaast, zegt Van der Gaag, is het plan onhaalbaar om andere redenen. Van de provincie mag er in een straal van 200 meter rond het station gebouwd worden. Een heel legertje aan (landschaps)architecten, ingenieurs, ecologen en andere deskundigen heeft het afgelopen anderhalf jaar vanuit die uitgangspunten hard gewerkt aan het plan dat er nu ligt: een futuristisch gebouw vlak naast het station. Dat plan wordt binnenkort de procedure in geduwd, in 2016 moet het personeel er in trekken.

Triodosbank wil liever niet al dat werk teniet doen, door van nul af aan te beginnen, zegt Van der Gaag. “Het is aan de gemeente om te beslissen, maar nu mogen we alleen maar bouwen in die straal van 200 meter. En eerlijk gezegd willen we dat ook, omdat we dicht tegen het station aan willen zitten.” Nu de bouwtekeningen zo goed als klaar zijn wordt verder gedacht over, en getekend aan de inrichting van de rest van het landgoed, zoals een nieuw onderkomen voor het Louis Bolk Instituut, een onderzoeksteam dat al tientallen jaren in opgestapelde bouwketen huist. Van der Gaag: “De gemeente wil dat niet langer gedogen, dus zoeken we een alternatief, want we willen het Bolkinstituut graag voor het landgoed behouden.”

De rest van de bebouwing op het landgoed blijft gewoon gehandhaafd. Alleen de twee houten villaatjes aan stationszijde zullen moeten wijken, omdat precies daar het nieuwe bankgebouw zal verrijzen. Maar het koetshuis, de villa van de Vrije Hogeschool, de tuinzalen, verder blijft alles voorlopig zoals het is. Ook conferentiecentrum Antropia, dat onlangs is overgenomen door een nieuw management, met uitdrukkelijke goedkeuring van financier Triodosbank. Overigens is Triodosbank nu voorwaardelijk eigenaar van het landgoed: mocht de bouw van het kantoor niet worden goedgekeurd, dan vervalt de koop.

Uit Dagblad Trouw:

Oké, het is een wild plan, maar wel een móói plan. Jeroen Heindijk uit Zeist wil langs de A12 bij Driebergen een “geluidsduin” van 1,6 kilometer aanleggen dat het geluid van de snelweg moet weghouden van landgoed De Reehorst.

Aan de wegzijde is een constructie van staal zichtbaar met een “dynamische” uitstraling, met op de begane grond een enorme parkeergarage. Maar aan de parkzijde lijkt het alsof de bezoekers tegen een begroeid duin aankijken, met loofbomen op de toppen. En mochten ze nog iets opvangen van het voorbij zoemende verkeer, dan zou die ruis ook de zee kunnen zijn.

Heindijk is directeur van het bedrijf Geronimo en geeft trainingen en adviezen in groenbeheer. In zijn omgeving worden er nogal wat ingrepen uitgevoerd, en daarom blaast Heindijk graag een partijtje mee. Tien grote bomen die moesten verdwijnen vanwege de verbreding van de A12 werden op zijn initiatief niet gekapt, maar verplaatst naar het naastgelegen landgoed. Het bleek een kostbare operatie, maar wel een geslaagde.

Hoeveel de geluidsduin zal moeten kosten, is onbekend, maar Heindijk heeft alvast een filmpje op zijn site gezet om de betrokkenen te enthousiasmeren.

Landgoed De Reehorst ligt op dit moment als groene buffer tussen de A12 en het rommelige stationsgebied van Driebergen-Zeist. Dat moet de komende jaren een metamorfose ondergaan, en die wordt mede-gefinancierd door de Triodos-bank. Als ruil voor die diensten mag de bank in het landschapspark een nieuw duurzaam hoofdkantoor bouwen, dat wordt ingepast op het compleet gerenoveerde landgoed. Triodos gaat vooralsnog uit van een “parkeerbos” aan de andere kant van het park, met kruinen die de bovengronds geparkeerde auto’s uit het zicht moeten houden.

Heindijk heeft eerder mensen op andere ideeën gebracht. “Ik kan me zelfs voorstellen dat de Triodos-bank het hoofdkantoor ín de geluidsduin situeert. Dan komt er ook een einde aan de discussie of je in het oude park wel kunt bouwen. Wat mij betreft mogen ze de hele duintop gebruiken.”

Heindijk zegt met diverse overheden over zijn plan in gesprek te zijn. Een animatie van de geluidsduin is te zien op www.bostochten.nl.’

Onder deze laatste link vinden we bij 22 januari ‘NOS meldt geluidsduin’:

‘In 7 jaren rijpte mijn droom voor een geluidsduin langs de A12. Eind oktober vorig jaar was het filmpje klaar waarin mijn idee werd gevisualiseerd. Dit filmpje was gemaakt voor een presentatie bij de gemeente Driebergen. Vorige week zondag heb ik deze openbaar gemaakt op youtube en wist ik in deze zelfde week de wethouder te enthousiasmeren. NOS besteedde er vandaag 22 januari aandacht aan! Wat ik heel helder wil maken is dat de plaatjes en filmpjes een impressie zijn om te inspireren. Dagblad Trouw spreekt al over een ijzeren constructie, dat zou best kunnen, maar voor nu is het allemaal ter inspiratie om groen en grijs elkaar te laten bevruchten! Elders zou dit ook toepasbaar zijn. Als jochie van 12 droomde ik dit in Den Haag langs de A12. Toen een droom, nu realiteit?! Meer lezen op Nature-speaks.’

Daaronder, met datum van 13 januari, staat ‘Groen en Grijs’ (inclusief het genoemde filmpje):

‘Je zou je groen en grijs kunnen ergeren, maar ik wil deze twee juist combineren. Sinds 2006 hou ik mij bezig met de ontwikkelingen van landgoed de Reehorst, gelegen tussen het Driebergse station en de snelweg A12. Men wil daar van alles doen, en vooral bouwen. Mijn idee is om al die nieuwbouw naar de rand te schuiven van het landgoed en zo het landgoed te sparen en het geluid van de snelweg te blokkeren.

Het is erg lastig om als eenling tussen al die grote clubs een vernieuwend idee te lanceren. Mijn plan is uniek en oplossend. Het creëert stilte en rust op het landgoed, behoud de oorspronkelijke structuur, spaart bomen, lost een groot parkeer probleem op en is een groene corridor. Onlangs kreeg ik de vraag waar mijn idee vandaan kwam. Het antwoord is simpel, uit het diepe contact wat ik al jaren heb met het landgoed. Het beeld van de geluidsduin of later Zoomburcht genoemd kwam tot mij in de zweethut die wij daar hebben op die plek. Als het mij toch eens zou lukken dit tot een realiteit te maken!’

Nog meer bouwnieuws op de website van het Goetheanum, door Sebastian Jüngel en gedateerd op 21 januari, ‘Beraterkreis Bausanierung’:

‘Am 21. Januar 2013 orientierten sich die Mitglieder des Beraterkreises Bausanierung Goetheanum über den aktuellen Stand.

Mit Erreichen der ersten Finanzierungsetappe wird die Sanierung des Goetheanum konkreter: Nach bereits erfolgtem Beschluss des Vorstands am Goetheanum können Planungen und erste Materialien in Auftrag gegeben werden. Bis Ende Januar sollten 4,5 Millionen Franken zusammensein, 5 Millionen sind es bereits in der zweiten Januarhälfte geworden. In diesem Beitrag enthalten sind 2,5 Millionen Franken Rücklagen.

Gemäß Baubeschluss beziehen sich diese Aufträge ausschließlich auf sicherheitsrelevante Bereiche und werden von der Planung bis zu Umsetzung voraussichtlich 9,8 Millionen Franken beanspruchen. Das umfasst die Schieferplatten des gesamten Daches, die Sanierung des Daches und der Fassade im Westen und Süden (ohne Norden; der Osten wurde 1993 bis 1996 saniert), die Wandfläche des Sockels sowie – für die Bühne – die Ober-/Untermaschinerie und die Sicherheitstechnik inklusive Eisernen Vorhang. Noch nicht freigegeben sind alle anderen Baumaßnahmen.

Zu den Raumbedürfnissen der Freien Hochschule für Geisteswissenschaft finden im Goetheanum, zur Umgestaltung des Ausstellungs- zum Verstanstaltungsraum mit der Skulptur “Der Menschheitsrepräsentant” mit Mitgliedern aus dem Umkreis weitere Gespräche statt. Von diesen kam auch die Frage nach einer modifizierten Silhouette des Daches mit Ziel einer besseren Charakterisierung von Saal- und Bühnenbereich.

Der Beraterkreis wird an diesen Fragen weiterarbeiten und Aufgaben wie die Gestaltung der Terrasse begleiten. Martin Zweifel, Leiter der Bau-Administration des Goetheanum und Initiator des Beraterkreises, wird zusätzlich eine kleine Fachgruppe für die Umsetzung der technischen Aufgaben ins Leben rufen.’

Treffen

Er is zoveel te melden dat ik gewoon niet weet waar te beginnen. Dan maar bij het Goetheanum. Daar zie ik bij de rubriek ‘Aus dem Leben am Goetheanum’ op de homepage onder de datum van 23 januari ‘Neuer Eintrag: Treffen der europäischen Generalsekretäre mit dem Vorstand am Goetheanum’ staan. Dat was dus gisteren. Maar klik ik erop, komt alleen deze titel nogmaals tevoorschijn, verder nog niets. Dus ook daarop klikken en zowaar, maar nu gedateerd op 13 januari, kunnen we deze tekst van Bodo von Plato lezen:

‘Niederlande: Treffen der Europäischen Generalsekretäre mit dem Vorstand am Goetheanum

Von 11. bis 13. Januar 2013 fand in Amsterdam im Haus der Iona-Stiftung das halbjährliche Treffen der europäischen Generalsekretäre mit dem Vorstand am Goetheanum statt.

Ron Dunselman, Generalsekretär der Anthroposophischen Gesellschaft in den Niederlanden, hatte das Treffen so vorbereitet, dass Beiträge von niederländischen Mitgliedern und ihm selbst die Geschichte der Niederlande und Amsterdams, das Wirken Rudolf Steiners und die Entwicklung der anthroposophischen Bewegung im Lande darstellten. Zudem fand ein ausführliches Treffen mit den neun Mitgliedern des 2012 neu bestellten Vorstandes der Anthroposophischen Gesellschaft in den Niederlanden statt, bei dem über Ziele der Anthroposophischen Gesellschaft und Erfahrungen der Zusammenarbeit über die Ländergrenzen hinaus gesprochen wurde.

Die Themen, die in den Beratungen der europäischen Generalsekretäre und der Vorstandsmitglieder am Goetheanum auf der Tagesordnung standen, geben eine guten Überblick der Vorgänge, die gegenwärtig eine wichtige Rolle im Leben der Anthroposophischen Gesellschaft spielen:

– der Aufbau, die Ziele und die Arbeitsweise der neuen Goetheanum-Leitung
– Aufgabe und Arbeitsweise der Allgemeinen Anthroposophischen Sektion und die Rolle der Generalsekretäre im Rahmen der Freien Hochschule für Geisteswissenschaft
– die Entwicklungen im Vorstand am Goetheanum durch die Krankheit von Sergej Prokofieff
– die Zäsur von Seija Zimmermann und die Designation von Joan Sleigh als neues Vorstandsmitglied
– die umfangreichen Bauvorhaben zur Sanierung von Bühne, Dach, Fassade und Terrasse des Goetheanum
– die Entscheidung für ein gemeinsames Engagement der Anthroposophischen Gesellschaft und der Rudolf-Steiner-Nachlassverwaltung in einem Fonds für das Kulturerbe Rudolf Steiners
– die Vorbereitung der kommenden Generalversammlung am Goetheanu
– die für 2013 geplanten größeren Tagungen am Goetheanum und schließlich
– wichtige Vorgänge und Entwicklungen in den Landesgesellschaften.

Über diese Themen wurde oder wird in “Anthroposophie weltweit” oder im “Goetheanum” ausführlich und kontinuierlich geschrieben. Die Zusammenkünfte aber – und das Treffen in Amsterdam war ein in diesem Sinne glücklicher Moment – bieten die in ihrer Wirkung kaum zu überschätzende Möglichkeit, im unmittelbaren Gespräch die anthroposophischen, sachlichen und menschlichen Komponenten dieser Themen zu formulieren, abzuwägen und aus verschiedenen Blickwinkeln zu beurteilen. Die dabei entstehende Komplementarität in der Urteilsbildung, die konkreten menschlichen Beziehungen und die Perspektiven für die weitere Arbeit bilden ebenso solide wie lebendige Bausteine für die weitere Entwicklung der Anthroposophischen Gesellschaft.

Der Autor ist Mitglied des Vorstands am Goetheanum.’

Dat is dus lekker actueel. Zo mag ik het graag zien. Nog actueler is deze voorbeschouwing van Hugo Hoes uit de VPRO Gids van deze week, sinds vandaag ook op de website, ‘Veluwse boeren’. Het gaat over het programma ‘De hokjesman’, vanavond op Ned 3, 21.35-22.30 uur:

‘Op zijn reis langs gesloten gemeenschappen is de hokjesman bij de Veluwse boeren in de Gelderse Vallei beland. Daar lijkt de tijd te hebben stilgestaan en gaan klompen niet langer dan een maand mee. Er wordt hard gewerkt, veel gebeden, maar ook gerecreëerd. Echter nooit op zondag. De hokjesman ziet er geen been in om gestoken in overall de broers Warensveld te helpen bij de uittocht der koeien, hij bezoekt een hagepreek, is getuige van een stoere trekkertrekwedstrijd en onderhoudt zich met de lokale jeugd in hun keet over de hedendaagse vrijerij. We leren onder meer wat een refocontainer is en waarom vrouwen geen broeken behoren te dragen. De streek lijkt een door God gezegend land waar iedereen welkom is, mits de zondagsrust en andere regionale ongeschreven wetten wordt gerespecteerd. Nooit is God ver weg en dat geldt ook voor de duivel. Alle deuren gaan weer open voor onze vriendelijke onderzoeker, behalve die van de kerk. Die zijn namelijk altijd al open. Volgende week begeeft de hokjesman zich onder de adel.’

De aankondiging op de website van De Hokjesman zelf (waar de eerdere afleveringen nog te bekijken zijn, evenals op Uitzending Gemist), ‘Aflevering 3: De Boeren’, zegt het enigszins anders:

‘Op de Veluwe woont een stug en behoudend volkje. Vroeger leefde men er totaal geïsoleerd, het omringende bos schermde het af van de buitenwereld. Men moest zien te overleven door te ploeteren op de arme zandgronden en voor een goede oogst was men afhankelijk van God. Vandaag de dag is men rijk en niet meer afhankelijk van de grond, langzaamaan verdwijnt het boerenleven. De buitenwereld dringt zich steeds verder op, door internet, uitgaan en werken buiten het gebied. Stadse problemen zijn niet meer buiten te houden.

Toch probeert men de identiteit te behouden en de rust te bewaren. Dit door zich vast te klampen aan het geloof en de daarbij behorende leefregels. Hoe te leven ligt duidelijk vast, van geboorte tot aan de dood. En wie je bent ook. Het is een strak stramien en veel jongeren springen dan ook flink uit de band. Dat mag zolang het maar op eigen erf gebeurt; en gaat het mis gaat dan wordt het binnen de gemeenschap opgelost. Want samen staat men sterk en kan men zich weren tegen de wereld daarbuiten.

Enerzijds lijkt het een keurige, overzichtelijke wereld waar alles aangeharkt is en iedereen netjes volgens de regels leeft. Maar ook de boerencultuur leeft voort met alle lompe en ruwe dingen die daarbij horen: zuipen, racen en feesten. Niks neerkijken op het boer zijn, dit wordt juist eerbiedig hoog gehouden. Dat is wat men is, daar komt men vandaan.’

Hoe zullen straks, over vier weken precies, de antroposofen omschreven worden? Vorige week was een prachtige aflevering over Molukkers, waarover Hugo Hoes als vooraankondiging schreef, ‘Onder Molukkers’:

‘Na zijn bezoek vorige week aan het pittoreske Volendam doet hokjesman Michael Schaap deze week verslag van zijn verblijf onder Molukkers. Zijn onthaal is bijna overal even gastvrij, terwijl deze gemeenschap toch aardig wat zorgen kent. Eén daarvan was de penibele financiële situatie van het Moluks Historisch Museum in Utrecht, waar de hokjesman nog net voor de definitieve sluiting een kijkje kon nemen.

Die sluiting is klein leed vergeleken bij het gestaag in rook opgaande ideaal van een Vrije Republiek der Zuid-Molukken. Niemand van hen zal het hardop zeggen, maar de hoop op een eigen land wordt steeds kleiner. De hokjesman is onder meer in woonoord Lunetten in Vught bij de jaarlijkse herdenking van de proclamatie van deze staat, hoort verhalen over strenge opvoedingsmethoden en prikt een vorkje mee bij een echte Molukse maaltijd. Als hem een verijdeld plan om wijlen Koningin Juliana te ontvoeren uit de doeken wordt gedaan, weet hij niet wat hij hoort. Wij weten niet wat we zien als de jongens van Molukse Motorclub Satudarah zich van hun andere kant laten zien. Waar zou de hokjesman volgende week zijn?’

Zondag 20 januari had ik het in ‘Halve maan’ al over de BioVak, de biologische vakbeurs in Zwolle die momenteel bezig is. Wat zouden we zijn zonder Biojournaal? Want dit medium houdt ons prima op de hoogte van allerlei ontwikkelingen op dit gebied. Het belang daarvan kan niet onderschat worden. Lees bijvoorbeeld ‘Studenten Wageningen UR en Faculteit Utrecht naar BioVak’ van eergisteren:

‘BioVak-organisator en biologisch veehouder Sjoerd de Hoop heeft al enkele tientallen reacties van studenten uit Wageningen en Utrecht die graag voor een vrijkaart in aanmerkingen willen komen om BioVak 2013 te bezoeken.

De discussie over het nut van biologische landbouw en de negatieve houding van Aalt Dijkhuizen van Wageningen UR over deze kwestie heeft volgens Sjoerd de belangstelling bij studenten alleen maar verhoogd. Sjoerd was aanwezig bij de discussie op 10 december in het Forumgebouw van Wageningen UR Daar waren 200 kritische studenten die zich niet herkenden in de toonzetting van de bestuursvoorzitter.

Via sociale media zijn studenten geïnformeerd dat zij vrijkaarten van BioVak kunnen krijgen wanneer zij zich bij Sjoerd de Hoop melden. Ook van de faculteit voor Diergeneeskunde uit Utrecht is een groep studenten die graag meer over de biologische visie op dierhouderij wil worden geïnformeerd tijdens de studie. De aandacht voor alternatieve geneeswijze is in Utrecht nog bedroevend laag. Op het Diergezondheidsplein van BioVak is ruim aandacht voor alle facetten van biologische diergeneeskunde met 15 dierenartsen die daar aan meewerken.

Op de laatste dagen is aanmelding en versturen van vrijkaarten niet meer mogelijk. Studenten die zich nu nog willen melden kunnen alleen nog bellen met Sjoerd de Hoop 06 13442679.’

Ook op dinsdag in Biojournaal, ‘Bezoek stand C.138 op de BioVak. BD-boeken bij Estafette Odin’:

‘Via de Odin-groothandel (en uiteraard ook in de Odin-webwinkel en de Estafette-winkels) worden momenteel twee BD-boeken aangeboden:
De aarde zal weer vruchtbaar zijn – van Ellen Winkel
Op weg naar een fijnzinnige landbouw – van Jan Schrijver

Het tweede boek is op dit moment nog volop verkrijgbaar. Voor wie het nog niet heeft ingekeken: in het boek gaat BD-boer Jan Schrijver van De Lepelaar in Sint Maarten ging samen met medeauteur John van der Rest op zoek naar het antwoord op de vraag “Wat heeft de bio-dynamische landbouw de mens en aarde te bieden?” De reis bracht hen bij professionals op het gebied van bodem, economie en gezondheid. Van Machteld Huber en Jan Diek van Mansvelt tot Herman Wijffels. Ook staat ook er een uitgebreid interview in met Estafette Odin-directeur Frank Niemeijer, dat goed weergeeft waar Estafette Odin als bedrijf voor staat.

Wie op de BioVak in de stand van de Odin-groothandel (C.138) aan de keukentafel aanschuift voor een lekkere kop koffie en een goed gesprek, krijgt daarom van Estafette Odin een exemplaar cadeau.’

Dezelfde twee boeken werden maandag ook genoemd in een artikel in Trouw (met een uiterst fraaie foto van Hannie Joziasse, een schilderij van Monet gelijk), waarover men dinsdag berichtte op de website van het Louis Bolk Instituut in ‘Boer wordt natuurvorser’:

‘In dagblad Trouw het interview met Merijn Bos, projectleider van Bloeiend Bedrijf. 550 boeren leggen akkerranden aan om plagen op een natuurlijke wijze te bestrijden.

Het project Bloeiend Bedrijf boekt successen. Voor journalist Kees de Vré van dagblad Trouw reden om projectleider Merijn Bos te interviewen. Lees het artikel van maandag 21 januari 2013.

Lees de projectbeschrijving op onze site Bloeiend Bedrijf of ga naar www.bloeiendbedrijf.nl’

Een bijzonder mooi artikel in Trouw. U moet er zelf maar op klikken, ik mag het hier niet overnemen. Wat ik wel kan doen, is aanhalen wat ‘Bloeiend Bedrijf’ is:

‘Met 550 boeren aan de slag

Met steun van het ministerie van E,L&I en het Europese Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling werken honderden boeren in heel Nederland aan kruidenrijke akkerranden die speciaal zijn ontwikkeld voor natuurlijke vijanden. Het samenwerkingsverband wordt begeleid door ruim 30 regionale partners, het Louis Bolk Instituut, Veelzijdig Boerenland, de ZLTO, De Natuurweide en Boerennatuur.

Winst voor bedrijf en biodiversiteit!

Akkerranden kunnen natuurlijke vijanden van landbouwplagen stimuleren, en plagen zoals bladluis helpen te voorkomen. Bovendien maken de bloeiende planten een aantrekkelijk bedrijfsplaatje, wordt uitspoeling van meststoffen voorkomen, en hoeft er minder gespoten te worden.

Bloeiend Bedrijf staat voor een landbouwbedrijf dat tegen een stootje kan

De natuur kan daar een belangrijk steentje aan bijdragen. Zo verzorgt bodemleven een vruchtbare bodem, en helpen natuurlijke vijanden bij het bestrijden van plagen en ziekten.’

We gaan weer terug naar Biojournaal, want dat schreef dinsdag over ‘Workshop “Vermogensoverdracht, hoe doe je dat?” bij BD/Demeterplein BioVak. Bedrijfsopvolging in biologische landbouw vaker buiten de familie’:

‘Op woensdag 23 januari om 14.30 uur in zaal 2 (BD/Demetertent) op de BioVak vertelt tuinder André Vollenberg over bedrijfsopvolging en het overdragen van vermogen. André Vollenberg, die samen met zijn vrouw Gerri gedurende 30 jaar Maatschap Vollenberg uitbreidde van 2,5 naar 17 hectare plus witloftrek in de volle grond, vond een bedrijfsopvolger. Deze opvolger, Fred Willemsen, komt van buiten de familie Vollenberg. In de biologische sector komt opvolging buiten de familie vaker voor dan in de reguliere sector. Niet-familiaire opvolging heeft speciale vraagstukken. Hoe draag je dan het bedrijfsvermogen over? Zodat de opvolger “het kan betalen”. En zodat de overdrager zich betrokken voelt, maar steeds een stapje terug kan doen. André Vollenberg deelt zijn ervaringen met zijn zoektocht naar meerdere opvolgers, zijn aanpak en geeft een handzame manier aan om in fases het bedrijf over te geven.

De workshop wordt begeleid door Helmer Wieringa, Land & Co. Ondernemers met plannen voor bedrijfsoverdracht of opvolging zijn harte welkom bij de workshops In de BD/Demetertent, met dit jaar speciale aandacht voor bedrijfsopvolging. Het hele programma vol workshops over bedrijfsopvolging en andere biologisch-dynamische onderwerpen vindt u hier.

BioVak 2013 is geopend woensdag 23 januari van 14:00 uur tot 22:00 uur en donderdag 24 januari van 10:30 uur tot 20:00 uur. Meer en actuele informatie over het BD/Demeterplein, de workshops en gesprekken op hoog niveau is te vinden op www.bdvereniging.nl. Nadere informatie over de BioVak 2013 op www.biovak.nl.

De workshops over bedrijfsopvolging bij het BD/Demeterplein worden mede mogelijk gemaakt door het praktijknetwerk Opvolging gezocht! en gefinancierd door de BD vereniging, stichting Warmonderhof en het ministerie van EL&I. Europa investeert in haar platteland.’

Goed hè! Nog meer moois kwamen we dinsdag tegen bij ‘Stichting EKO-keurmerk rekent op 100 gecertificeerde bio-winkels in 2013’:

‘Op de BioVak (23 en 24 januari, Zwolle) wordt de Inspiratieprijs Biowinkels uitgereikt die is opgezet door beursorganisator ICEM in combinatie met de Biowinkelvereniging. Stichting EKO-merk biedt de genomineerde winkels een gratis certificering aan voor het EKO-keurmerk Winkels. Er zijn nu vijf gecertificeerde winkels sinds de start in september 2012, met een flinke rij winkels “in proces”. Stichting EKO-keurmerk rekent er op in 2012 honderd winkels gecertificeerd te hebben. Om ervoor in aanmerking te komen moet een winkel een duurzaamheidsbeleid hebben, inclusief jaarlijkse verbeterdoelstellingen, en minimaal 90 procent biologische inkoop waarvan zelfs 100 procent in drie van de vier versgroepen.

Voor iedere winkelier met vragen over winkelcertificering: bezoek de stand van Stichting EKO-keurmerk op de BioVak of kom naar een van de workshops op woensdag of donderdag over het winkel- en de andere keurmerken.

Voor meer informatie: www.eko-keurmerk.nl’

Meteen aan het begin van de week, op maandag 21 januari, kwam Biojournaal ter voorbereiding al met ‘“Kroon op ons werk om genomineerd te worden”. De Schoffel en EkoPlaza Den Haag reageren op nominatie Inspiratieprijs Bio-Winkel 2012’:

‘Woensdagavond 23 januari wordt omstreeks 20:30 uur tijdens de BioVak in Zwolle bekendgemaakt welke winkel er met de Inspiratieprijs Bio-Winkel 2012 vandoor gaat. De jury heeft deze vier winkels genomineerd:

EkoPlaza, Grote Marktstraat 177, Den Haag
Boerderijwinkel de Schoffel, Mijlstraat 34, Lennisheuvel (Boxtel)
De Groene winkel, 1e Hogeweg 18, Zeist
GooodyFooods, Potgietersingel 1, Zwolle

Hieronder volgen de reacties van twee genomineerden. Morgen is het de beurt aan de andere twee.

EkoPlaza Den Haag

Dick Heinen, bedrijfsleider, EkoPlaza aan de Grote Marktstraat 177 Den Haag: “Ik ben vanaf het begin al met de ontwikkeling van EkoPlaza betrokken. In de afgelopen jaren is er bij Ekoplaza een grote stroomversnelling gekomen. Wat in het juryrapport staat is ook precies wat wij graag willen laten zien en iedere dag ons best voor doen. Al onze medewerkers zijn bijzonder klantvriendelijk. De klant gaat met een 100% tevreden gevoel de deur uit.”

Citaten uit het juryrapport: Een “prettige winkel om boodschappen te doen”. “Deze grootste biologische supermarkt van Nederland, gelegen bij een OV-knooppunt, kent een zeer volledig assortiment. Wanneer je er binnenstapt krijg je meteen het gevoel van een kwaliteitssupermarkt. De winkel is goed verzorgd en strak ingedeeld.” Daarnaast wordt in het rapport waardering voor EkoPlaza uitgesproken, omdat ze het afgelopen jaar landelijk zeer veel bereikt heeft en biologisch toegankelijk heeft gemaakt voor een groter publiek.

De inspiratiepunten van EkoPlaza, Den Haag: zeer compleet assortiment, groot, verzorgd, strak, toegankelijk.

Boerderijwinkel De Schoffel

Marina van Es (Boerderijwinkel De Schoffel, Mijlstraat 34, Lennisheuvel): “Het is fantastisch en een kroon op ons werk om genomineerd te worden. We zijn erg trots dat we dit samen als familiebedrijf hebben bereikt. We zijn al meer dan 20 jaar biologische boer en we zijn 18 jaar geleden begonnen op de markt. Toen bleek dat er veel mensen waren die ook op andere dagen nog iets op de boerderij wilden afhalen. Van lieverlee zijn we toen een winkel begonnen. Toen onze zoons serieuze plannen hadden om op het bedrijf te kom en werken hebben we ook de plannen voor een professionele winkel opgepakt. De gemeente was erg welwillend met de vergunningen. De klanten zijn ook erg blij met onze nominatie. Een aantal van hen nemen we woensdag mee als publiek.”

Citaten uit het juryrapport: De Schoffel wordt een voorbeeld van het vervolg op boerderijwinkels genoemd. “Het is een mooie, ruime, en complete winkel met veel vers en veel bijzondere eigen producten. Je kunt er tegelijkertijd voor alle boodschappen terecht. Door met een vast aantal mensen vanuit een zorginstelling te werken, vervult de winkel een duidelijke en functionele rol voor zorgvragers in een rationele omgeving. Er is een speeltuin voor de kinderen. Op het dak van de winkel zijn 120 zonnepanelen geplaatst. Het is een professionele winkel met in het seizoen veel superverse groenten en fruit van eigen teelt, en in de winter een prachtig warm versassortiment.”

De inspiratiepunten van De Schoffel: sociale functie, upgrade van een boerderijwinkel, vers regionaal karakter in combinatie met one- stop- shopping.

De jury van de Inspiratieprijs Bio-Winkel 2012 bestaat uit Edwin Crombags (Zuiver Zuivel), Nico Broersen (People 4 Earth), Ruud Hendriks (Warmonderhof) en Michel Jansen (De Kleinste Soepfabriek).

De winnaar van de verkiezing ontvangt een cheque van 1.500 euro. De tweede prijs bedraagt 500 euro en de derde en vierde prijs zijn beide goed voor een geldbedrag van 250 euro.

Kosteloze winkelcertificering

Stichting EKO-keurmerk biedt de genomineerde winkels een kosteloze winkelcertificering aan. Een winkelcertificering geeft de winkelier inzicht of hij in aanmerking komt voor het EKO-keurmerk Winkels. Uitgangspunt is dat een winkel een duurzaamheidsbeleid heeft dat aansluit bij de IFOAM-kernwaarden voor biologische landbouw, dat minimaal 90% van de inkoop biologisch is, en in drie van de vier versgroepen zelfs 100%. Interimvoorzitter Suzanne van der Pijll zal de cheques uitreiken.

Voor meer informatie: verkiezingwinkel@josvanduinen.nl’

Het is natuurlijk gewoon reclame, maar mag dat nu ook eens gewoon voor zulke hardwerkende middenstanders? Dinsdag bracht Biojournaal inderdaad het vervolg, ‘“Trots op wat wij hebben neergezet”. De Groene Winkel en GooodyFooods Zwolle reageren op nominatie Inspiratieprijs Bio-Winkel 2012’:

‘In dit bericht reageren Rudi Gerding van De Groene Winkel Zeist en Koos Mosterman van GooodyFooods Zwolle op hun nominatie voor de Inspiratieprijs Bio-Winkel 2012. Gisteren zijn al reacties vanuit Den Haag en Lennisheuvel (Boxtel) gepubliceerd. Klik hier voor de reacties van de andere twee genomineerde winkeliers: Dick Heinen van EkoPlaza Den Haag en Marina van Esch van Boerderijwinkel De Schoffel.

De Groene winkel, 1e Hogeweg 18, Zeist

Rudi en Astrid Gerding-Weidmann zijn de eigenaren van De Groene Winkel in Zeist. Rudi: “Mijn vrouw en ik zijn al 30 jaar actief in deze branche en wij volgen vooral onze eigen ideeën die wij opdoen in de dagelijkse contacten met de klanten in Zeist. We zijn zeer vereerd met deze nominatie. We zijn elke dag met de klant bezig en we voelen dit niet als een wedstrijd waarin we alleen op een bepaald moment zouden moet pieken. De essentie van een klassieke winkel is dat klant het leuk vind om er te komen. Je moet vooral nu iets meer bieden dan dat klanten gewoon van achter de computer iets bij je bestellen. Wij kunnen ons prima vinden in de woorden van de jury.”

Juryrapport: De Groene Winkel wordt een “zeer inspirerende winkel” genoemd; met een eigen gezicht, uitnodigend en met een enorme versafdeling. De winkel is altijd actief op de winkelvloer met proeverijen en andere activiteiten. Voor de jaarwisseling zijn er bijvoorbeeld weer duizenden oliebollen voor de deur gebakken. De winkel nodigt uit tot het doen van alle inkopen. Het is een warm bad. De persoonlijke aandacht voor de consument van de medewerkers van De Groene winkel wordt, naast de mogelijkheid om er anoniem boodschappen te doen, expliciet genoemd in het rapport.

GooodyFooods, Potgietersingel 1, Zwolle

Koos Mosterman is mede-eigenaar van GooodyFooods in Zwolle. Koos: “Wij zijn heel trots op wat wij hebben neergezet en hoe anderen er tegenaan kijken. We hebben dit altijd als toekomstbeeld gehad hoe een biologische winkel zou kunnen zijn. Ger Fleuren voegt daar nog aan toe: Hoe wij het doen dat komt door de mening van de klanten en daarnaast ook van het personeel dat heel lang hier blijft werken. Wij hebben zeer regelmatig open sollicitaties, wij hoeven nooit mensen te zoeken. Wij ervaren deze nominatie nu al als een overwinning; wij gaan sowieso vrijdag en zaterdag koffie en taart uitdelen aan de klanten ongeacht welke plaats wij krijgen.”

Koos: “Ruim 2 jaar geleden konden wij naar een nieuwe locatie aan de rand van het centrum van Zwolle en vanaf dat moment konden we aan onze droom gaan werken. De tijdgeest is ook goed. Er zijn in de afgelopen jaren steeds meer consumenten bij gekomen en dan kun je ook verder gaan investeren.” Koos zit 15 jaar in het vak, zijn mede-eigenaren Anita Mosterman (zus) en Ger Fleuren (zwager) zijn 25 jaar gelden in Almelo begonnen. De familie Fleuren - Mosterman is 18 jaar actief in Zwolle.

Juryrapport: Het is een “prachtige, mooi uitgevoerde, uitnodigende winkel”. “In de winkel is ruimte gemaakt voor natuurtherapeutische behandelingen. Er is gedacht aan een kinderhoek en is er verse koffie. De winkel is zeer compleet te noemen, is ruim en helder en zit op een goede locatie. Enerzijds is het een speciaalzaak met luxe artikelen, anderzijds een winkel waar je terecht kunt voor de dagelijkse boodschappen.” De persoonlijke aandacht voor de consument van de medewerkers van GooodyFooods wordt ook hier expliciet genoemd in het rapport. Daarnaast ook de mogelijkheid om er gewoon anoniem boodschappen te doen.’

Goed, dat is wel weer even genoeg over landbouw en zo. Ik heb nog belangrijk nieuws van de website van het ‘Handelsblatt’ op zondag 20 januari, in de rubriek ‘Economy, Business & Finance’, getiteld ‘Naturkosmetikfirma Weleda erwartet 2012 schwarze Zahlen’:

‘Nach Millionenverlusten in den Vorjahren hat der Naturkosmetikhersteller Weleda 2012 wieder schwarze Zahlen erreicht. “Wir rechnen mit einem ausgeglichenen Ergebnis für 2012”, sagte ein Weleda-Sprecher der Nachrichtenagentur dpa. Details wollte er noch nicht nennen. Man liege mit den Kosten aber “voll auf Plan”. Auch der Umsatz sei gewachsen. 2011 hatte das Unternehmen mit Sitz im schweizerischen Arlesheim 8,6 Millionen Euro Verlust geschrieben. Um Kosten zu sparen, hatte Weleda unter anderem seine Führungsebene verschlankt. Auch die Einführung neuer Körperpflegelotionen habe zuletzt positiv zum Ergebnis beigetragen, sagte der Sprecher.

Quelle: dpa’

Verder vermeldt de website ook nog:

‘Schwäbisch Gmünd – Ein Grund für das Minus in den Vorjahren sei auch die Struktur von Weleda gewesen. Das Unternehmen stellt neben Naturkosmetik auch Arzneimittel her. Letztere seien oft lediglich für sehr individuelle Therapien gedacht. Dadurch sei das Sortiment sehr groß, erklärte der Sprecher. Das wiederum sei mit sehr hohen Kosten verbunden. Sparmaßnahmen an anderen Stellen sollen das künftig auffangen. Zudem werde die Produktion insgesamt überarbeitet. “Da füllen wir Lücken in unserem Sortiment”, kündigte der Sprecher an. Details wollte er auch hier noch nicht bekanntgeben. Hauptproduktionsstätte von Weleda ist Schwäbisch Gmünd (Ostalbkreis).

Quelle: dpa’

Wat de ontwikkelingen van de vrijeschool in Zutphen betreft, waar ik het op dinsdag 15 januari in ‘Ons vermogen’ het laatst over had, werd vrijdag 18 januari ‘Berichtgeving afwachten...’ gemeld:

‘Woensdag 16 januari was er een ouderavond op de Berkelschool. We wachten met berichtgeving hierover totdat we een reactie hebben ontvangen van de bestuurder.’

Dit werd gisteren gevolgd door ‘Nu-flits 10 en 16 januari’:

‘De beide ouderavonden, op de 10e en de 16e werden zeer druk bezocht. De bijdragen van de ouders en van de enquête hebben tot een uiteindelijk constructieve avond geleid.

Op de avond waren ook enkele ouders van de Zwaan die aangaven dat zij, vanuit de ervaring wat er op de Zwaan gebeurde toen die gesloten dreigde te worden, zich betrokken voelen bij wat er nu op de Berkel plaatsvindt. Wij betreuren het dat – in tegenstelling tot hetgeen werd toegezegd – de ouders verbonden aan de IJssel en De Zwaan niet meer in de mogelijkheid zijn gebracht om hun vragen te stellen.

De verslagen van zowel de 10e als de 16e volgen binnenkort op deze website.’

Ondertussen schreef De Stentor op dinsdag gewoon over ‘Open dagen Vrije School basis- en voortgezet onderwijs’:

‘De afdeling voortgezet onderwijs van de Vrije School Zutphen houdt zaterdag 26 januari een open dag. Kinderen en ouders krijgen een kijkje achter de schermen. Zo wordt er een les “magische” natuurwetenschappen gegeven en een open les toneel. Het thema “Hoofd, hart en handen” staat centraal in de Vrije School. Daarnaast zijn er voorlichtingsbijeenkomsten over de Vrije Schoolpedagogiek, over de 7e en 8e klas (leerjaar 1 en 2) en over de Regge-stroom. De open dag is van 10.00 tot 13.00 uur aan de Weerdslag 14A in Zutphen.

De vrije basisscholen De IJssel, De Berkel en De Zwaan in Zutphen houden zaterdag 2 februari een open dag. Belangstellenden zijn tussen 11.00 en 14.00 uur welkom. De Zwaan zit aan de Valckstraat 30, De Berkel aan de Weerdslag 14b en De IJssel aan de Henri Dunantweg 4.’

Ook elders wordt van alles gedaan om de vrijescholen in het zonnetje te zetten. Zondag 20 januari laakte ik in ‘Halve maan’ weer de Vereniging van vrijescholen die maar niet laat zien waar allemaal Open Dagen worden gehouden. Nu ontdekte ik wel op de website van ‘Antroposofie en het kind’ een kaart van Nederland met daarop blijkbaar alle ‘Vrijescholen’:

‘Zoek een vrijeschool in Nederland

onderbouw
bovenbouw
tobiasschool’

Dat is tenminste wat. Maar kan er niet een beetje beter samengewerkt worden? Nu hangt het allemaal weer van individuele scholen af. Gisteren plaatste vrijeschool ‘De Sterrenzanger’ (die trouwens een prachtig vormgegeven website heeft, zoals al hun publieke uitingen) dit bericht op zijn Facebookpagina:

‘Op woensdagavond 16 januari was de algemene ouderavond van onze school. Het thema was: “Kunstzinnig onderwijs”. De bijeenkomst werd door een enthousiaste oudergroep bezocht! Ook waren nagenoeg alle leerkrachten aanwezig. De bijeenkomst werd ingeleid door juf Ellie Bus. Het belangrijkste deel van de avond werd ingevuld door Dick Bruin, schoolleider van de Parcivalschool in Hoorn en autoriteit op het gebied van schildertechnieken binnen de vrijeschool. Nadat de aanwezigen waren ingezongen gaf Dick een inspirerende lezing over het gebruik van verschillende kunstzinnige werkvormen en hun belang voor de zintuigontwikkeling van de kinderen in de verschillende fasen van hun schoolperiode. Verder ging Dick nog specifiek in op het schilderen op school. Kleuterjuf Kitty nam het woord over en vertelde over de uitwerking van kunstzinnige vakken op de zintuigontwikkeling bij de kleuters. Tot slot konden de aanwezige ouders zelf aan de slag met de diverse kunstzinnige vakken die wij op school geven: schilderen, vormtekenen, muziek en hout- en steenbewerken. Er waren allerlei materialen en werken van kinderen tentoongesteld. De avond werd genoeglijk afgesloten met een hapje en een drankje. Al met al een erg inspirerende ouderavond voor zowel de ouders als leerkrachten! — Inspirerende en gezellige algemene ouderavond (4 foto’s)’

Ik vond dit bericht dus op Facebook, maar het staat sinds eergisteren ook gewoon op de website van de school. Dan wil ik u nog wijzen op de website van Uitgeverij Perun, die daar deze ‘Boekpresentatie’ bekendmaakte:

‘Op zondag 10 februari 2013 zal dan eindelijk, na vele jaren voorbereiding, de officiële presentatie plaatsvinden van het boek “De kringloop van het jaar als weg tot de etherische Christus” van Sergej O. Prokofieff.
De boekpresentatie zal van 14:30 uur tot circa 17:00 uur duren (inclusief een gezellig samenzijn achteraf).
Plaats van samenkomst: Raphaëlkerk, van Tetslaan 4, 3707 VD Zeist

Bekijk programma >>
Bekijk inhoudsopgave plus Voorwoord boek >>

U bent allen van harte welkom. Toegang gratis.
Uiteraard bestaat gelegenheid het boek na afloop van de presentatie aan te schaffen.’

Erboven staat ‘Voorintekenactie beëindigd!’

‘Met ingang van vandaag 02-01-2013 is de voorintekenactie voor het nieuwe boek van Sergej Prokofieff beëindigd. De boeken kunnen vanaf 11 februari bij de afhaalpunten worden afgehaald. Mensen die hebben aangegeven het boek per post te willen ontvangen, zullen het boek rond die datum thuisgestuurd krijgen. Afhalen bij Perun alleen na telefonische afspraak.

Inmiddels heeft iedereen die van de mogelijkheid tot voorintekenen gebruik heeft gemaakt, hierover bericht ontvangen. Mocht u onverhoopt geen bevestiging van uw bestelling hebben ontvangen, neemt u dan svp even contact met ons op.’

En over het boek zelf nog deze gegevens:

‘Nieuw!!

Sergej Prokofieff
De kringloop van het jaar als weg tot de etherische Christus

Prokofieffs tweede grote boek na Rudolf Steiner en de grondvesting van de nieuwe mysterien
Ruim 500 pagina’s; gebonden; linnen omslag; stofomslag
Prijs € 39,90

Voorintekenprijs € 34,90 (t/m 30 november 2012)’

Gisteren verscheen op de website van ‘News Network Anthroposophy Limited (NNA)’ dit bericht ‘Anthroposophie als Herausforderung für christliche Kirchen’. Als auteur wordt ‘ams’ gegeven, maar ik ben er nog niet achter wie dat is:

‘Berlin (NNA) – Esoterische Weltanschauungen wie die Anthroposophie Rudolf Steiners stellen eine Herausforderung dar, der sich die christlichen Kirchen verstärkt stellen sollten. Diese Auffassung vertritt der protestantische Theologie Jan Badewien in der jüngsten Ausgabe des Materialdiensts der Evangelischen Zentralstelle für Weltanschauungsfragen (EZW).

Badewien schreibt in dem Text wörtlich: “Es gibt auf verschiedenen Feldern der Anthroposophie Anfragen an Kirche und Theologie, die ernst genommen werden müssen: nicht, weil sie unbedingt neu sind, sondern weil sie Fragen vieler Menschen heute betreffen und von daher schlüssige Reaktionen von Theologie und Kirche erfordern.”

Sonst sei es die Aufgabe christlicher Theologen und Apologeten, esoterische Bewegungen kritisch zu befragen, aber auch die selbstkritische Auseinandersetzung mit den Stärken neuer Glaubens- und Erkenntnisformen sei für eine moderne Kirche unverzichtbar. Die größte Herausforderung sieht Badewien im Verhältnis von Theorie und Praxis. Er zitiert Heinrich Böll mit den Worten “Wie ist es möglich, dass 800 Millionen Christen diese Welt so wenig zu verändern vermögen?” Die Zahl der Christen sei heute noch größer geworden, “aber die Anfrage bleibt”, so Badewien. Dagegen betont er “die überall anerkannte Weise, wie Anthroposophen sich um Behinderte kümmern, wie in ihren Krankenhäusern und Arztpraxen der ganze Mensch im Zentrum steht”. Eine Beschäftigung mit der Anthroposophie liege hier nahe.

Auseinandersetzen sollten sich die Kirchen nach Badewien auch mit der anthroposophischen Christologie und Steiners Konzept der “Akasha-Chronik.” In Steiners Geschichtsvisionen aus “höheren Welten” tauche auf esoterischem Wege eine “neue Offenbarung” neben dem biblischen Kanon auf. Theologen seien hier in der Verantwortung, die Autorität der Bibel immer wieder neu zu begründen und zu zeigen, warum solche neuen Offenbarungen im christlichen Verständnis “nicht nötig” seien.

Badewien vergleicht die anthroposophische Geisteswissenschaft, die er in Anführungszeichen setzt, mit anderen Glaubensrichtungen, sie funktioniere wie diese. Aus den ebenfalls in Anführungszeichen gesetzten Forschungen Steiners, an die man zuerst glauben müsse, werde ein konsistentes Weltbild abgeleitet. Wenn man ihre Grundlagen glaubend akzeptiere, erschienen Steiners Schilderungen von spiritueller Vergangenheit und Zukunft der Menschheitsgeschichte, an der der Einzelne durch Reinkarnation teilnehme, “plastisch, detailliert und nachvollziehbar”, schreibt Badewien. Auch die Theodizeefrage – die Frage, wie die Existenz eines allliebenden Gottes mit dem Leid in der Welt vereinbart werden kann – werde mit dem Glauben an “Karma”-Gesetze von der Anthroposophie schlüssig beantwortet. Die Aufgabe der Theologie sieht Badewien darin, demgegenüber die christliche Idee der Schöpfung, Auferstehung und Vergebung der Sünden zu betonen. Es müsse hervorgehoben werden, dass “dass hier Bereiche angesprochen sind, über die verantwortlich nur in Bildern geredet werden kann”.

Die Vorstellung von Karma und Selbsterlösung passt nach Badewien zum heutigen “Zeitgeist, der davor warnt, sich etwas schenken zu lassen.” Der “mündige Bürger” von heute wolle “auch seine Spiritualität selbstbestimmt leben. Auch hier liegen tiefe Anfragen an die Kompatibilität von christlichem Glauben und Theologie mit der Lebenswelt der Gegenwart”, so Badewien weiter. Die Kirche sei gefordert, ihre Inhalte auf immer neue Weise in diese Gegenwart zu übersetzen. Altbekannte Dogmen müssten einer grundlegenden “Revision” unterzogen werden, damit sie im Alltag der Menschen sinnvoll ihren Platz finden.

Badewien hat sich bereits in der Vergangenheit mehrfach kritisch mit der Anthroposophie befasst. Auch im Materialdienst der EZW wird die Weltanschauung Rudolf Steiners immer wieder diskutiert. Zuletzt hatte 2011 zu Steiners 150. Geburtstag der Theologe Werner Thiede die religiösen Einflüsse des Anthroposophie-Gründers hervorgehoben: “Steiner und die Religion – welch ein Thema! ... Seine Impulse für eine religiöse Erneuerung reichen deutlich über die Anthroposophie hinaus.”

Links:
www.ekd.de/ezw/Publikationen_2827.php
www.ekd.de/ezw/Publikationen_2455.php’

Tot besluit van vandaag keren we weer terug naar weekblad ‘Das Goetheanum’, dat weer eens iets op zijn website heeft geplaatst, namelijk een soort redactioneel bij de start van het nieuwe jaar, ‘Die 1 in 2013’ door Wolfgang Held:

‘Der ferne Blick: USA, China und Russland, mit Kanada die größten Länder der Erde, haben 2012 ihr Staatsoberhaupt, ihre Regierung neu bestimmt. So verschieden die drei Reiche auch sind, sie stehen alle vor der Frage der Einheit. Offensichtlich ist es in Amerika, wo in zentralen gesellschaftlichen Fragen der politische Dialog kaum mehr gelingt. Russlands Weg zu einer modernen Gesellschaft und die gegenwärtige Politik der Einschüchterung bieten ebenfalls enorme Spannung. Und China? Dort besitzen nur 10% der Bevölkerung 85% des Vermögens. «Ein Level an Ungleichheit, den man nur von einigen afrikanischen Staaten kennt», so Prof. Gian Li (Texas University).

Vielleicht am dramatischsten stellt sich die Frage um die Einheit in Europa. Armer Süden, reicher Norden: Wie ernst meinen wir es mit der europäischen Gemeinschaft? 2013 wird das Jahr, in der nicht mehr Vokalbeln einer theoretischen Hilfe wie Schutzschirm und Eurobonds Antwort bieten, sondern vermutlich nur tatsächliche Hilfe, tatsächliches Opfer.

Und wenn der Blick nahe fällt: Der Ruf nach Selbstbehauptung und nach Selbstaufklärung in der Anthroposophischen Gesellschaft finden schwer in ein Boot. Und noch näher, ist es schließlich das Selbst, das in dem Maß Tag für Tag Wirklichkeit wird, in dem seine Pole von Empfinden und Handeln, von Lieben und Erkennen eine Einheit feiern.

Möge 2013 ein Jahr der Einheit werden – nahe und fern.’

Nabericht: net deed ‘Triodos Bank Nederland’ op zijn Facebookpagina deze melding:

‘De Groene Winkel in Zeist, gefinancierd door Triodos Bank, heeft de Inspiratieprijs Bio-Winkel 2012 gewonnen!’

Halve maan

Gisteren schreef Kaatje De Coninck in het Belgische ‘Het Nieuwsblad’ (trouwens ook in het even Belgische ‘De Standaard’, maar daar heet het ‘Ik veeg minder snotneuzen af dan vroeger’) over ‘Kleuters van steinerschool spelen halve dag buiten bij -4 graden’:

‘De Fyra bleef gisteren uit voorzorg binnen. Te koud voor het technologische “wonder”. Niet zo bij de kleuters van de Gentse Steinerschool De Teunisbloem. Zij gingen, net zoals elke andere dag van het schooljaar, een hele voormiddag buiten in het bos spelen. En als het aan hen ligt, wordt het nóg kouder. “Dan kunnen we volgende week schaatsen op de plassen.”

8.20 uur. Het is nog donker en de thermometer duidt -4 graden aan. Onder de grote boom in het Gentse buurtpark Het Luizengevecht verzamelt juf Claudia haar kleuters van de buitenklas van De Teunisbloem. Elke ochtend mag de klas vier uur lang buiten spelen en ravotten. Uniek in België, een project dat begonnen is in september vorig jaar.

Vandaag zijn ze met zeventien, tussen drie en zes jaar. Een voor een komen ze toe, aan de hand van mama of papa, met de fiets, of zelfs met de slee. Een voor een uitgedost als winterkabouters: muts, skihandschoenen, skipakjes, moonboots of waterafstotende laarzen. Een noodzaak bij deze temperaturen. “We geven ouders tips om hun kinderen aan te kleden”, vertelt juf Claudia. “Een heleboel dunne lagen boven elkaar, dat is de eerste. Wollen ondergoed is belangrijk: wol neemt zweet goed op en houdt toch warm. Niet nat worden is de boodschap. Dus kledij in waterafstotend materiaal én schoenen die twee maten te groot zijn. Schoenen die knellen, daar krijg je koud in.”

De ouders hebben goed geluisterd. Ik iets minder. Die dunne laagjes, dat ging nog net. Ik heb een onderlijfje, coltrui, een dikke wollen trui en winterjas aan. Maar ik heb geen skibroek. Dus werd het een jeans met een paar baskets onder. Warm genoeg, toch?

Kaboutersporen

Maar als ik zie hoe dik zowel juf Claudia als meester Jeroen zijn ingeduffeld, besef ik mijn fout. Ook Goran (6) kijkt twijfelend naar mijn kleren. “Ik heb vier lagen aan onder mijn broek. Jij niet, hé?” Ik antwoord “nee”. “Je moet niet bang zijn: ik zal enkel sneeuwballen gooien op je jas. Die is wel waterdicht, toch?”, antwoordt hij doodleuk. Ook meester Jeroen kijkt sceptisch. “Als ik jou was, zou ik straks heel veel bewegen”, zegt hij. Boodschap begrepen.

Er bestaan in Vlaanderen al scholen waar je les kan volgen met de ramen open, maar De Teunisbloem is de eerste die ook echt een buitenkleuterklas aanbiedt. Elke ochtend zijn de kinderen 4 uur buiten. Ze gaan op ontdekking in de natuur, zingen en knutselen met wat ze er vinden. Juf Claudia haalde de mosterd uit Zwitserland, waar het systeem al langer bestaat.

De dag begint in een kring. Iedereen zingt, danst, springt op en neer en stampt met de voeten. Vijf minuten later nemen we samen de bus, op weg naar “hun” plekje. “De eerste maanden speelden we gewoon op een openbaar terrein aan natuurgebied De Bourgoyen”, vertelt Claudia. “Via via hebben we Rik en Lieve leren kennen, een gepensioneerd echtpaar dat daar in de buurt woont. Zij waren zo lief om ons een deel van hun privétuin te laten gebruiken. Daar hebben we nu onze eigen plek.”

En die plek is magisch. Een afgesloten terrein vol kreupelhout om kampen mee te bouwen, bomen om lekker in te kruipen, een korf om een vuur te stoken, een cirkel met afgezaagde boomstammen om te kunnen eten, en houten kapstokken waar elk kind zijn rugzak kan aanhangen.

Er hangt eten voor de vogeltjes, ook zij zijn al vriendjes. “Een grote dikke merel komt ons elke dag goeiedag zeggen.” Zelfs de weg ernaartoe is spannend. “Kijk, die kleine stapjes in de sneeuw, dat zijn kaboutersporen”, roept Mon (3,5). Iemand gooit een sneeuwbal naar de juf, die lacht een keer. Hier krijg je alleen straf als je géén sneeuwballen gooit.

Bevroren tenen

De kinderen amuseren zich rot. Ze lopen, vliegen, springen, smijten zich samen in de sneeuw. Er zijn sleeën en sneeuwschelpen waarmee ze zich vol bravoure van de hellingen gooien. Soms krijgt iemand het wat koud, maar dan worden ze even warm gewreven, of zetten ze zich bij het vuur dat de meester heeft aangestoken. “Ze leren hier doorzetten, worden wat harder”, vertelt Claudia. “Ook dat is een onderdeel van de buitenklas. Maar we zijn ooit al een keer teruggekeerd hoor: toen het zo hard goot dat we geen hand voor de ogen zagen. Voorlopig zie ik alleen voordelen. De kindjes worden minder ziek en ik moet opvallend minder neuzen schoonmaken dan vroeger.”

Vier lagen

Ineens roept Mon: “Juf, ik moet heel dringend plassen”. Dan is het alle hens aan dek, want er moeten eerst vier lagen kleding worden afgepeld. Ook de volwassenen moeten hun behoefte buiten doen als het dringend is.

Dan is het tijd voor een rustmoment. De kinderen zetten zich gezellig tegen elkaar aan, eten een boterham en drinken warme thee. Er zijn alleen maar blinkende ogen, blije gezichten en blozende wangen. En o ja, jammer genoeg ook de eerste bevroren tenen: de mijne, tot mijn scha en schande. De kinderen? Die hopen alleen maar dat het blijft vriezen. “Dan kunnen we volgende week misschien de plassen op om te schaatsen.”’

Dinsdag 15 januari las ik op de website van Omroep Limburg L1 het nieuws dat ‘Broekhin Roermond krijgt Vrijeschool’:

‘Komend schooljaar begint er een vrijeschool op College Broekhin in Roermond.

De school zegt hiermee tegemoet te komen aan de vraag van ouders die hebben gepleit voor een vrijeschool voor voortgezet onderwijs in de regio. In het vrijeschoolonderwijs ligt de nadruk op de brede ontplooiing van de leerling. Daarom is er in het leerplan veel ruimte voor de sociale, culturele en kunstzinnige ontwikkeling.

Op dinsdag 29 januari is er een informatieavond voor ouders en geïnteresseerden, op zaterdag 2 maart is er een open dag voor leerlingen en ouders.’

De website van de Vereniging van vrijescholen meldt bij ‘Complete agenda’:

‘26-01-2013 Open dag voortgezet onderwijs
Locatie: Diversen
Scholen zijn vrij om de datum van hun open dag te bepalen. Neemt u contact op met de school waarin u interesse heeft voor de datum van hun open dag.

02-02-2013 Open dag primair onderwijs
Locatie: Diversen
Scholen zijn vrij om de datum van hun open dag te bepalen. Neemt u contact op met de school waarin u interesse heeft voor de datum van hun open dag.’

Nog altijd jammer dat ze geen lijstje geven van welke scholen Open Dag houden. Gelukkig zetten veel scholen het op hun Facebookpagina. Maar dan nog moet je het zelf uitzoeken. AntroVista meldde donderdag heel attent dat vrijdag 18 januari het forum ‘Antroposofie en het Kind’ tien jaar bestond. En roemde daarbij initiatiefneemster Martine Chandon-Janssens. Op de website zelf stond gewoon:

‘Welkom op het Antroposofie en het Kind forum!
Kom binnen!

Neem een kopje thee en praat mee met gelijkgestemden over alles wat er zoal speelt in je leven, je kinderen, hun school, je huis en tuin, je favoriete boek of film... Spring gelijk in het diepe of lees eerst wat mee, maar wat en hoe je het ook doet, voel je welkom!

Onze vaste medewerkers:
Gonneke van Veldhuizen-Staas

Antroposofie en het Kind is een forum voor ouders, leerkrachten, oppasouders, en/of grootouders die hun kinderen vanuit de antroposofische visie benaderen. Over de vrijeschool, biologisch dynamische voeding, jaarfeesten, seizoentafel, speelgoed, ziekte- en gezondheid en alles wat ons verder bezig houdt.

Van onze leden verwachten wij een positieve kijk op de antroposofie en het in de basis onderschrijven van het antroposofische mens- en wereldbeeld.’

We steken even over naar Amerika, naar de Facebookpagina van de ‘Waldorf School of the Peninsula High School’, waar gisteren dit bericht werd doorgegeven:

‘We are proud to share this article about our students who participated in “On Being and Time: A Film Intensive” during our Experiential Interdisciplinary learning week. After you read the article, be sure to watch the film they created in just four days. During EI Week, students co-create or select from several workshops revolving around a single theme. Each workshop brings together students from different grades and faculty from different divisions.’

EI Week staat voor ‘Student Life – Experiential Interdisciplinary Week’:

‘Film Intensive
Twelve students wrote, shot, directed, performed in, composed original music for and edited this film in four days.’

Het is geweldig! Dit moet je zien. Vrijescholieren als filmmakers. Het gaat over Tijd (in een vrije interpretatie). Zonder tekst, alleen beeld en muziek. Neem even tien minuten de tijd en gaat dit zien. Het zet een nieuwe standaard.

En dit is het genoemde artikel van Sara Hayden van donderdag 17 januari op de website van de ‘Half Moon Bay Review’, ‘Students shoot short film around Half Moon Bay’:

‘People frantically called out notes to each other. Guitars strummed, pianos pounded. Chickens ran around outside and dogs begged to get in. Bustling bodies occupied every room of Gail Evenari’s Half Moon Bay home turned movie studio. The result is a short film, available for viewing online.

While Oscar nominees were being announced last week, a group of high school students from the Waldorf School of the Peninsula were developing their filmmaking chops. Evenari, who has lived on the Coastside since 1980, makes documentaries and wanted to support the students’ creative efforts. She invited them and their teachers to make use of her house on Higgins Canyon Road for a school project that involves experiences across multiple disciplines, including English literature and theater.

“It seemed like a great combo of skills that the teachers have brought to it,” said Evenari. Students learned the basics of story plotlines, performance and even technology, using computer programs to edit the video and audio tracks. “The goal of this project was to have them have a hands-on experience,” said Jennifer Rathner, a drama teacher at Waldorf School of the Peninsula. Each participant juggled multiple roles, seeing the project through from brainstorming sessions to final edits and credit lists.

Junior Joseph Modirzadeh, 16, jumped in to help write the script, operate the camera, and serve as the lead editor. He even had a bit part in one of the scenes. “After the girls in the bar leave (the main character), there’s a guy who’s winking at them, making faces,” said Modirzadeh. “That was me.” The goofy shot didn’t make the cut for the final film, but it did make the gag reel. Other parts in the plot had to be rewritten, but they rolled with the punches. “We realized (the storyline) wasn’t doing everything we wanted it to... We were kind of in limbo,” said sophomore Jack Pelose, 16. As one of the directors, he got to oversee almost every facet of the production. He ensured that every element came together to create a cohesive product. 

Evenari’s daughter Emma also participated by working second camera, editing, and finding music to score the otherwise silent film. Spending so much time with her classmates has been intense, but having her home serve as the work site of the project has given the 14-year-old freshman a reprieve from commuting to Mountain View for school every day and provided a chance for her classmates to see more of the coast.

As the student filmmakers glided between rooms to communicate their progress with various components of the project, responded to feedback and steadily adapted as a team, the process appeared relatively seamless. “There’s a true seeing and a true accepting of their quirks and idiosyncrasies,” said Gail Evenari.’

We verlaten het onderwijs en begeven ons spoorslags naar de landbouw. Wat gebeurt daar? Veel. De website van de bd-vereniging (voluit de Vereniging voor Biologisch-Dynamische Landbouw en Voeding) kondigt de ‘Biovak 2013’ aan:

‘Voor de derde achtereenvolgende keer slaan de BD-Vereniging, Stichting Demeter en Warmonderhof de handen ineen om op de Biovak de biologisch-dynamische landbouw te presenteren. Het BD-Demeterplein krijgt als thema “Lerend Leven”. Op hoog niveau zullen boeren in gesprek gaan met bezoekers. Ze geven antwoord op de vraag waar de BD-beweging voor staat met wat ze zelf in de landbouw ontwikkeld hebben aan kennis en vaardigheden. Het hoge niveau is letterlijk te nemen: gezeten op hoog geplaatste scheidsrechterstoelen vind je in het tumult van de beurs een rustige plek voor een één op één gesprek.

Het thema nodigt uit allerlei aspecten van scholing en vakontwikkeling te laten zien. Er zal aandacht zijn voor de verschillende opleidingen van Warmonderhof, voor BD-beroepsontwikkeling en Collegiale toetsing. Heb je het idee dat je op dit gebied iets te bieden hebt dat de moeite waard is onder de aandacht te brengen, neem dan contact op met Luc Ambagts (lucambagts@bdvereniging.nl, 06 48017828).

De Biovak 2013 wordt gehouden op woensdag en donderdag 23 en 24 januari in de IJsselhallen in Zwolle. Naast de presentaties op het plein is er een uitgebreid workshopprogramma.’

In dit kielzog meldde BioKennis op 15 januari ‘Studenten Warmonderhof presenteren op Biovak Kennisplein’:

‘Wat hebben stallenbouw, koeien met hoorns, kruiden voor koeien, vitale mest en buitenvarkens met elkaar gemeen? Dat zijn de onderwerpen die studenten van Groenhorst de Warmonderhof Opleiding presenteren op het Biovak Kennisplein georganiseerd door KC Organics.

Op de Biovak zijn de stands van het Louis Bolk Instituut, DLV-Plant, RIKILT en PPO (onderdelen van Wageningen UR), bioKennis en KennisCoalitie Organics georganiseerd rond een kennisplein. KC Organics organiseert pitches door 4e jaarsstudenten van Groenhorst De Warmonderhof Opleiding, over veehouderij onderwerpen op het kennisplein zelf. De studenten presenteren wat ze in het project “Leren in Praktijknetwerken” geleerd hebben.

Stallenbouw, natuurlijk bouwen

Hannah te Velde bespreekt dilemma’s die spelen bij nieuw te bouwen stallen en nodigt u uit mee te denken over de nieuw te bouwen melkveestal van de schoolboerderij in Dronten. Ook de Aeres Groep die een nieuw “ Natuurlijk” Melkveebedrijf2023 gaat bouwen hoort graag uw adviezen.

Koeien met Horens, zweverig gedoe, of heel natuurlijk?

Gaia Firth geeft antwoord op praktische bezwaren, geeft de meerwaarde van gehoornde koeien aan en hoe u uw bedrijf geschikt maakt voor gehoornde koeien.

Kruiden voor Koeien, voer voor lekkerbekken!

Katia Ondracek geeft aan hoe u kruiden kunt inzetten ter bevordering van de gezondheid van uw koeien. De werking en de verschillende mengsels passeren de revue.

Vitale mest voor een Vitale bodem

Pacha Lema geeft de randvoorwaarden voor het produceren van gezonde mest en gaat in op de wisselwerking met bodem en plant.

Buitenvarkens, een volle spaarpot?

Loek Sonderen vertelt over de rijkdom en kwaliteit van leven van varkens die naar buiten gaan en hoe u een varken praktisch inzet in een vruchtwisseling.

KennisCoalitie Organics geeft invulling aan kennisbehoeften. CAH Dronten, Louis Bolk Instituut, Wageningen UR, LTO Noord, Groenhorst en Bionext bundelen hun kennis & kunde.’

Als we over het Louis Bolk Instituut beginnen, kunnen we overschakelen naar ‘Opinieartikel LBI over biologisch’:

‘Ons opinieartikel is een reactie op diverse negatieve uitlatingen over biologische landbouw die de laatste tijd in de media zijn verschenen.’

Dit was trouwens ook al een dag eerder te vinden in Biojournaal, op vrijdag 18 januari:

‘Jan Willem Erisman, directeur Louis Bolk Instituut:
“Biologische landbouw: innovator voor ecologisch duurzame voedselvoorziening”

Jan Willem Erisman, directeur-bestuurder Louis Bolk Instituut, heeft het volgende opinieartikel geschreven naar aanleiding van de discussie over “biologisch wel dan niet goed voor het milieu”:

De verkoop van biologische producten groeit, ondanks de economische crisis die steeds meer mensen raakt. Uit onderzoek blijkt dat mensen steeds vaker kiezen voor biologische producten omdat die gezond en diervriendelijk geproduceerd zijn, zonder chemische gewasbeschermingsmiddelen en zonder antibiotica. Het oordeel van deze groeiende groep consumenten is dat biologische producten natuurlijk duurzaam en gezond zijn.

Het lijkt er echter op dat er een lobby opstaat van prominente Nederlanders tegen biologische landbouw. Eerst komt Aalt Dijkhuizen, voorzitter van Wageningen UR, bij de opening van het academisch jaar met “de noodzaak van intensieve landbouw voor de bestrijding van honger”. Louise Fresco zet in haar boek “Hamburgers in het paradijs” de biologische landbouw weg als “romantisch” en “kleinschalig” en breekt een lans voor technocratische landbouw. Rudy Rabbinge doet er nog een schepje bovenop. In een recent radio-interview oordeelt hij dat biologische productiemethode “immoreel is als je mensen in arme landen aanpraat dat biologische landbouw de weg is naar voedselzekerheid”. Afgelopen weekend schrijft Dijkhuizen in een column nog maar eens dat “de keus aan de consument is” en vervolgt met een eenzijdig promotieverhaal voor de duurzaamheid van de intensieve landbouw in Nederland. De Telegraaf kopte 12 januari: “Bio schaadt milieu”. Hier wordt aan eenzijdige beeldvorming bij consumenten gedaan, die tot polarisatie leidt.

De biologische landbouw is ontstaan in de vorige eeuw. De aanleiding was dat we toen beseften dat bodems, planten en dieren letterlijk uitgeput raakten door het opjagen van het groeiproces. Inderdaad, opbrengsten in de landbouw zijn door grote inzet van kunstmest en bestrijdingsmiddelen alsmaar gestegen. Maar we betaalden een hoge prijs: uitputting van de natuurlijke productiemiddelen. De neveneffecten waren aanzienlijk: verspreiding van en blootstelling aan toxische bestrijdingsmiddelen en antibiotica, een afname van biodiversiteit, forse achteruitgang van de bodemvruchtbaarheid en ecosysteemdiensten zoals schoon grond- en oppervlaktewater. De gangbare landbouw reageerde hierop door inzet van nog meer technologische maatregelen. We zien in de gezondheidszorg vergelijkbare ontwikkelingen: medicijnen die bijwerkingen van medicijnen moeten onderdrukken.

Na 50 jaar krijgen we de rekening van de intensieve landbouw gepresenteerd: op sommige plaatsen is de grond zodanig uitgeput dat de meeropbrengsten dalen – ondanks input van kunstmest – en de gevoeligheid voor weersextremen sterk is toegenomen. Bepaalde functies kunnen niet meer geleverd worden, zoals doorwortelbaarheid en waterbergend vermogen. Een heilloze remedie voor improductieve bodems is bodemkering, waarbij een halve meter grond omgegooid en gemengd wordt Zo’n bodem kan dan weer op dezelfde manier gebruikt (lees: misbruikt) worden. Wereldwijd gaat veel landbouwgrond verloren door gangbare landbouwpraktijken, gericht op korte termijn opbrengst.

In diezelfde 50 jaar hebben biologische bedrijven juist gewerkt aan het verhogen van de organische stofgehaltes en daarmee de levensduur van bodems verlengd. Biologisch beheerde bodems blijven dus de ecosysteemdiensten leveren die we hard nodig hebben. Het gaat niet om kleinschalige, romantische boeren, maar om professionele, gecertificeerde bedrijven die technologie en de natuur als kennisbron inzetten om hoog productief te werken.

De belangrijkste uitdaging is de groeiende wereldbevolking duurzaam te voeden. Biologische landbouw wordt een “immorele, verwerpelijke methode” genoemd. De opbrengsten zijn inderdaad minder, gemiddeld zo’n 20-30% lager dan in de Nederlandse intensieve landbouw. Als we echter wereldwijd dergelijke opbrengsten zouden halen, dan produceren we meer dan voldoende voor de groeiende wereldbevolking. Laten we vooral niet vergeten dat op wereldschaal bijna 50% van het voedsel wordt weggegooid en dat er vanuit gezondheidszorg en -kosten alle reden is om onze vleesconsumptie terug te dringen. Bij biologische landbouw zijn kunstgrepen zoals bodemkering niet nodig. Het voedsel is vrij van residuen van chemische bestrijdingsmiddelen en het vlees bevat geen antibioticaresten en veel minder antibioticaresistente bacteriën.

Bij “bio” hoef je geen energie- en grondstofintensieve kunstmest te gebruiken. De biodiversiteit is groot en levert een belangrijke bijdrage aan de ecologische landbouwprocessen. Tel daarbij het waterbergend vermogen en de grotere weerbaarheid bij klimaatveranderingen. En besef dat dit systeem op de lange termijn duurzaam exploiteerbaar is en de innovator is voor een ecologisch duurzame voedselvoorziening. Met deze feiten krijg je een evenwichtig beeld en concludeer je als consument dat biologische producten natuurlijk duurzaam en gezond zijn!

De huidige generatie gangbare boeren is opgevoed in een technocratische wereld, waarbij de bodem, het dier en het gewas verworden zijn tot “industriële productiemiddelen”. Het vakmanschap als agrariër is verloren gegaan. Natuurlijk moeten we niet op diezelfde manier boeren als vroeger, maar met moderne ecologische kennis en technische innovatie aan de slag. De biologische landbouw in Nederland doet dit en kan, samen met kennis uit de gangbare landbouw, nog verder verduurzamen.

Dijkhuizen, Rabbinge, Fresco en anderen: laat je verrassen en inspireren en bezoek de ecologisch-intensieve biologische landbouwbedrijven in Nederland. Laten we vervolgens kijken hoe we vanuit de biologische landbouw, gebruikmakend van technologie uit de intensieve landbouw, samen kunnen werken aan échte duurzaamheid.

Jan Willem Erisman

Directeur-bestuurder Louis Bolk Instituut: onafhankelijk, internationaal kennisinstituut ter bevordering van écht duurzame landbouw, voeding en gezondheid.’

In het persbericht van het Louis Bolk Instituut lezen we bovendien dat Erisman ‘Bijzonder Hoogleraar Integrale Stikstof studies aan de VU Amsterdam’ is. Dus hij weet waar hij het over heeft. Maar er was nog meer:

‘Opinieartikel LBI over biologisch 19 januari 2013
Visie LBI: werken aan gezonde landbouw 15 januari 2013’

In dit laatste lezen we:

‘In zijn column “De keus is aan de consument” stelt Aalt Dijkhuizen dat “de hoogproductieve en intensieve landbouw in termen van duurzaamheid het beste scoort.”

Daarom zou “intensieve landbouw dus dé manier zijn om de wereldbevolking in 2050 te kunnen voeden”, zegt hij. Dijkhuizen (voorzitter van de Raad van Bestuur van Wageningen UR) zou graag “ruimte zien voor een informed choice voor de consument, gebaseerd op eerlijke informatie.” Het Louis Bolk Instituut heeft een opinieartikel geschreven, omdat we vinden dat deze visie tekort schiet. Wij willen graag een volledig beeld geven zodat die consument een echte “informed choice” kan maken. Daarvoor is het nodig ook voeding en gezondheid mee te nemen in de discussie.

Werken aan gezonde en écht duurzame landbouw

Echte duurzame landbouw gaat om een systeem dat weerbaar is, en daardoor veel minder input vanuit bestrijdingsmiddelen en meststoffen nodig heeft. Dat gaat in onze optiek dus verder dan de uitstoot van CO2. In een dergelijk systeem wordt rekening gehouden met voedselkwaliteit, dierenwelzijn, biodiversiteit en voedselproductie op de lange termijn. Dat is werken aan een gezonde en écht duurzame landbouw.

Talloze studies geven aan dat intensieve landbouw, zoals de Nederlandse, op de lange termijn dramatische gevolgen heeft op voedselkwaliteit en bodemvruchtbaarheid. Het is niet voor niets dat de VN in hun rapport Agro-ecology and the right to food een pleidooi houden voor echte duurzame landbouw. Ook de experts van de Wetenschappelijke Raad voor Integrale Duurzame Landbouw en Voeding zijn al eerder tot de conclusie gekomen: landbouw en voeding liggen momenteel veel te ver van elkaar af. Daardoor worden “oplossingen” in bijvoorbeeld de veeteelt (zoals het gebruik van antibiotica) een probleem voor de humane gezondheid. Échte duurzaamheid is te vinden in een systeem waarvan de onderdelen evenwichtig samenhangen.

Wereldvoedselprobleem op ander niveau oplossen

De honger in de wereld is een complex probleem dat in onze ogen effectiever aangepakt kan worden. Zo blijken we nog steeds 30 tot 50 % binnen de voedselketen zelf te verliezen. Om dit te verhelpen moet onder meer de distributie verbeterd worden. We weten dat wereldwijd 80% van het landbouwareaal bestemd is voor veevoer in plaats van humane voeding. Dan is het de vraag of je als maatschappij de groeiende vleesconsumptie moet blijven faciliteren met intensieve landbouw.

Regionale benadering cruciaal

Uit eerder Wagenings onderzoek blijkt dat de productie van biologische landbouw slechts 20% lager ligt dan die van gangbare landbouw. Nadelen zoals vervuiling van het oppervlaktewater, verlies aan biodiversiteit en bodemvruchtbaarheid, ontbreken. Natuurlijk: in sommige delen van de wereld kan de productie nog fors verhoogd worden. En daar werken wij ook graag aan mee. Maar dan wel op verantwoorde wijze: rekening houdend met regionale omstandigheden van bodem en klimaat. Daarnaast zijn wij van mening dat wij als kennisinstituut de plicht hebben om te werken aan innovaties van verschillende landbouwsystemen. Dat betekent: een open houding nastreven. Kiezen voor één weg, die van de intensieve landbouw, druist daar tegenin, in onze optiek.

Gezondheidsaspecten van voedsel

De verkoop van biologische producten groeit, ondanks de economische crisis die steeds meer mensen raakt. Uit onderzoek blijkt dat mensen steeds vaker kiezen voor biologische producten omdat die gezond en diervriendelijk geproduceerd zijn, zonder chemische bestrijdingsmiddelen en zonder antibiotica. Bovendien bevatten ze veel minder antibioticaresistente bacteriën. Het oordeel van deze groeiende groep consumenten is dat biologische producten natuurlijk duurzaam en gezond zijn. In de media wordt nogal eens benadrukt dat biologisch voedsel niet gezonder zou zijn. Echter, alle wetenschappelijke artikelen beschrijven dat er te weinig gedegen onderzoek is verricht naar de gezondheidsaspecten om deze vraag te kunnen beantwoorden, ofschoon er wel positieve aanwijzingen zijn.

Het literatuuronderzoek van de universiteit van Stanford (2012) laat eveneens zien dat het nog te vroeg is om uitspraken te doen over gezondheidseffecten van biologische producten. Verschillende media concludeerden ten onrechte dat “biologisch dus niet gezonder is”. Er waren 237 onderzoeken geïnventariseerd. Meer dan 90 % daarvan was gericht op het vergelijken van inhoudsstoffen als vitamines en eiwitgehaltes. Hiermee is nog geen effect op de gezondheid van mensen onderzocht. Verder is maar een zeer beperkte hoeveelheid inhoudsstoffen onderzocht – de vele overige componenten zijn niet onderzocht, terwijl die ook een functie hebben. Het is dus nog te vroeg om wetenschappelijk verantwoorde uitspraken over algemene gezondheidseffecten van biologische producten of producten uit de intensieve landbouw te doen.

Van aanwijzingen naar bewijs

Er zijn wel aanwijzingen voor gezondheidseffecten van biologisch. Stanford haalt het KOALA-onderzoek aan als een van de weinige voorbeelden waarin wél gekeken is naar de effecten op de gezondheid. In dit onderzoek is geconstateerd dat bij jonge kinderen die biologische zuivel gebruikten tot 30% minder eczeem voorkwam. De betrokken onderzoekers – verbonden aan het Louis Bolk Instituut en Universiteit Maastricht – verwachten dat uit toekomstig grootschaliger onderzoek met moderne technieken zoals Metabolomics méér effecten boven tafel komen. Dergelijke aanwijzingen voor gezondheidseffecten vragen om vervolgonderzoek. Dat is complex en tijdrovend – maar wel uiterst relevant in een maatschappij waarin gezondheidsbevordering en gezondheidszorg belangrijke waarden zijn, en bovendien tot hoge overheidsuitgaven leiden.

Lees verder op onze site:
Effecten biologisch-dynamische zuivel?
Biologisch gezonder?’

Vorige week zondag 13 januari haalde ik in ‘Catechismus’ de ‘Kleine catechismus van het groene geloof’ uit Trouw aan. Daarbij gaf ik ook de volgende kritiek weer van de samenstellers en Trouw-redacteuren Lodewijk Dros en Wilfred van de Poll: ‘het is een denken met potentieel totalitaire trekken.’ Maar omdat deze zinsnede bij hen werd voorafgegaan door ‘De groene catechismus is doordesemd van christelijk denken’, concludeerde ik dat zij religie automatisch als een middel tot onderdrukking zagen. Dat heb ik echter niet juist gezien; het ging hen echt om het groene denken zelf. Want:

‘Religie hoeft helemaal niet totalitair te zijn. Maar wij hebben wel onze bedenkingen bij het kritiekloze, ja het kritiek-negerende waar we tot onze verbazing op stuitten.’

Ja, daar kan ik inkomen. Ik mag in dit kader wijzen op een van de vervolgartikelen, namelijk dit van Marc van Dijk van vrijdag 18 januari, ‘Het groene geloof is elitair en dogmatisch’, waarin Désanne van Brederode en Bas Haring over dit heikele punt discussiëren:

‘In het Filosofisch Elftal analyseren twee denkers tweewekelijks een actuele kwestie. Vandaag: de groene catechismus die Trouw publiceerde, wekt instemming en verbazing. Hoe wegen de filosofen het groene geloof?

De groene catechismus, samengesteld door twee Trouw-redacteuren, had getuige een waarschuwende bijsluiter van de opstellers vooral ten doel om te laten zien hoezeer het denken over duurzaamheid religieus van aard is. En dat dit godsdienstige karakter leidt tot een gebrek aan zelfkritiek en “potentieel totalitaire trekken” vertoont.

Toch waren er instemmende reacties, onder meer van duurzaamheidsgoeroe Klaas van Egmond. En wat zou er ook op tegen zijn om de levensbeschouwelijke dimensie van duurzaamheidsvraagstukken te expliciteren en te onderkennen? Zoals Trouw-hoofdredacteur Willem Schoonen schreef: “Het collectieve goed dat de aarde is, overstijgt rationeel wetenschappelijk denken.”’

Van Brederode zegt onder meer:

‘Duurzaamheid is volgens mij niet los te zien van beleving, van dankbaarheid en bewustzijn.’

Bas Haring repliceert:

‘Jawel hoor, dat kan best.’

Volgens hem is ‘duurzaamheid gewoon een kwestie van de slimste oplossingen bedenken’:

‘Daar gaat het vaak mis bij duurzaamheidsgelovigen: ze hebben een sterke, soms bijna dogmatische voorkeur voor een bepaalde methode, zonder dat daar rationele gronden voor zijn. We hoeven niet terug naar het oude. Dat lijkt het duurzaamheidsgeloof wel te suggereren: vroeger was het beter, duurzaamheid is kleinschaligheid. Dat is echt een misvatting.’

Van Brederode brengt nog in:

‘Mooi dat duurzame en biologische producten nu zo algemeen zijn, in die revolutie heeft vooral de antroposofie een voortrekkersrol gespeeld. Grondlegger Rudolf Steiner legde al in 1922 de basis voor wat nu biologische landbouw heet.’

Maar Haring houdt vol dat duurzaamheid iets moet zijn waar we op rationele gronden voor moeten kunnen kiezen. En niet als geloof of levensbeschouwing. Gelijk heeft-ie! Nog even terug naar Warmonderhof. Biojournaal meldde maandag al ‘Warmonderhof haalt bezoekers van de trein’:

‘Na jaren wachten is het zo ver: Dronten heeft een treinstation. Met de komst van de Hanzelijn is Warmonderhof dus makkelijker te bereiken voor studenten en bezoekers. Dit jaar worden dan ook voor het eerst de bezoekers van de open dag opgehaald van het station.

Warmonderhof is de opleiding voor biologisch-dynamische landbouw. Deze MBO-opleiding is in 2012 verkozen tot beste groene MBO-opleiding van Nederland. Warmonderhof biedt de vierjarige voltijds opleiding aan voor jongeren, voor volwassenen worden er deeltijd opleidingen aangeboden. Dit zijn de opleidingen Biologisch-Dynamische landbouw, Landbouw en Zorg en een cursus Stadslandbouw.

Op zaterdag 19 januari houdt Warmonderhof een open dag voor geïnteresseerden voor de verschillende opleidingen. Er staan docenten en studenten klaar om alle vragen te beantwoorden. Natuurlijk worden er ook rondleidingen over het bedrijf gegeven, ligt er studiemateriaal ter inzage en kan men meer te weten komen over de stages en toekomstperspectieven.

Meer weten over Warmonderhof? Kijk dan op www.warmonderhof.nl. Meld je aan voor de open dag via warmonderhof@groenhorst.nl en laat weten of je opgehaald wilt worden van het treinstation.’

Ik ben lekker een dag te laat, maar zo heb ik het dan in ieder geval gedocumenteerd. En dan plaatste Biojournaal op vrijdag ook nog dit op basis van een bericht van de website van BioKennis:

‘30 januari start de jaarlijkse Demeter-cursus
Demeter Collegiale toetsing: Van bestraffende controle naar stimulerende certificering

In Nederland zorgt Skal voor toezicht en certificering van biologische productie. Op meerdere punten gaat Demeter als keurmerk voor biologisch-dynamische landbouw een stapje verder dan alleen “biologisch”. Dynamisch staat voor beweging en ook de certificering van Demeter beweegt mee met haar tijd.

Collegiale toetsing of Peer review

Collegiale toetsing wordt in wetenschappelijke kringen “peer review” genoemd. Hierbij worden voorgenomen publicaties ter beoordeling aan collega’s voorgelegd. Op basis van kennis en kunde geven collega's feed back op het ingezonden artikel. Bij Demeter Collegiale toetsing gaat het niet om teksten, maar vooral om zichtbare resultaten uit de BD-bedrijfsvoering. Na een uitgebreid bedrijfsbezoek geven collega boeren hun mening en oordeel over het bedrijf en de kunde van de boer. Er volgen verbeterpunten waarmee de boer aan de slag gaat.

Collegiale toetsing vraagt om gespreksvaardigheden en goede begeleiding. Stichting Demeter maakt gebruik van begeleiders die actief zijn binnen het project BD-beroepsontwikkeling. Een goed gesprek begint met goede vragen. En goede vragen zijn open vragen zoals: hoe verzorg je de bodemvruchtbaarheid op het bedrijf? De boer wordt uitgenodigd te vertellen wat hij of zij wel doet en onderneemt om de vruchtbaarheid op orde te krijgen. Naast luisteren is ook kijken van belang, ieder neemt indrukken mee en leest hierin de kunde en kwaliteiten van de ondernemer. Maar ook wat er nog ontbreekt of extra aandacht verdient.

Aan het einde van het bedrijfsbezoek en het gesprek volgen er aandachts- en verbeterpunten. Dit vormt weer het huiswerk voor het volgende jaar.

Voor biologische bedrijven die willen doorschakelen naar Demeter start op 30 januari de jaarlijkse Demeter-cursus.

Biovak Demeterplein

Op het Biovak Demeterplein ontmoet u bedrijfscoaches die in gesprek gaan over landbouwkundige, maatschappelijke of meer persoonlijke onderwerpen.
Voor meer informatie: Leen Janmaat, Louis Bolk Instituut

Bron: bioKennis’

U dacht dat we er al waren? Mooi niet! Want Odinieuws had het vrijdag over ‘(H)eerlijke champignons’:

‘Als paddenstoelen schoten ze de afgelopen weken uit de grond, de artikelen over de Nederlandse champignontelers. Slavendrijvers zouden het zijn, die hun personeel uitbuiten. Minister Lodewijk Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid riep begin januari de Nederlandse consument op om alleen nog champignons te kopen die waren voorzien van het Fair Produce keurmerk. Dit om de telers te dwingen beter met hun personeel om te gaan. Hoe zit dat eigenlijk met de champignons die wij met regelmaat voor u inpakken? Een gesprek met Corné Verboom van Fresh Mushroom Europe (FME) uit Meer (B), onze vaste paddenstoelenleverancier.

Corné vertelt: “Het handelshuis is gevestigd net over de Nederlandse grens, in België. Daar worden de bruine en witte champignons, portobello’s, oesterzwammen en shiitakes binnengebracht van verschillende paddenstoelentelers. Na sortering volgt het inpakken en distribueren.

Gesloten, schone keten

De bruine en witte champignons voor Odin komen van Champignonkwekerij Wilro. De champignons worden in Waardenburg en Ophemert geteeld, op een volledig biologisch mengsel van paardenmest, kippenmest en stro. De paddenstoelen groeien in donkere koelcellen bij 18 tot 20˚ C. In week 1 wordt de cel in Waardenburg gevuld met het compostmengsel, in het begin van de 4e week is de eerste zogenoemde “vlucht” klaar voor de pluk, gevolgd door een 2e vlucht in week 5. Na die 5 weken wordt de cel schoongemaakt en verhuist de plukploeg naar Ophemert. In Waardenburg gaan de deuren van de gebruikte cellen dan even dicht. Zo hou je ziektes buiten de deur, voor ons van levensbelang omdat de teelt van biologische champignons volledig bestrijdingsmiddelen vrij is.

Het restproduct, champost genoemd, wordt weer geleverd als compost voor biologische groenteteelt. Een mooie, schone, gesloten cirkel. Maar dan waar het allemaal om draait in de discussie: het personeel.

Fair Produce keurmerk

Corne vertelt: “We werken al lange tijd met een vaste ploeg pluksters, voornamelijk van Poolse afkomst. Zij werken voor ons via een Nederlands uitzendbureau. Het kost veel tijd en energie om goede pluksters op te leiden, dus we zijn blij dat we een vaste ploeg hebben. We doen ons best het werk voor hun optimaal te maken, want het is toch vrij eentonig werk. Bij het plukken gaat natuurlijk de verlichting aan in de cellen, maar het blijven ruimtes zonder daglicht waarin zij de hele dag staan te plukken. We hebben ons aangemeld bij de stichting Fair Produce Nederland, om het keurmerk te mogen voeren maar er zitten allerlei haken en ogen aan. Ons handelshuis is in België gevestigd, het keurmerk gold alleen voor in Nederland gevestigde bedrijven. Nu dit is veranderd, hebben we eind december de audit gehad op onze bedrijven. We kunnen dan binnenkort het logo voeren. Maar onze productieprocessen en personeelsomstandigheden waren al jarenlang prima in orde. Dat is voor ons overigens vanzelfsprekend, want goed personeel is schaars!”’

Goed, dit was dan de afdeling landbouw. Ik heb nog wat andere zaken, die zijn echter minder en korter. Eerst het euritmieboek. Hoe staat het daar intussen mee? De website van het Euritmie Impresariaat meldt:

‘In de barometer is de actuele stand weergegeven:
de groene kolom betreft de intekening voor 316 boeken;
de rode kolom het totaal aan schenkingen: € 11.043
de blauwe kolom het totaal aan leningen: € 4.700.

Totaal bedrag: € 28.257

Er is circa € 18.250 beschikbaar, zodat de eerste 365 pagina’s gelay-out kunnen worden.
Er is nog € 1.743 nodig voordat het groene licht gegeven wordt om te gaan drukken.

Deze pagina is geactualiseerd op: 18 januari 2013’

In de vrijdag uitgekomen ‘Nieuwsbrief januari 2013 euritmie-muziek-theater’ van het Impresariaat is Imke Jelle van Dam explicieter positief:

‘In de eerste plaats de beste wensen voor 2013. Een jaar waarin binnen afzienbare tijd het boek “100 jaar euritmie in Nederland” zal verschijnen. Er is al voor € 28.213 ingetekend! Rest dus nog € 1.787, voordat het groene licht gegeven zal worden om daadwerkelijk te gaan drukken! U kunt dit moment bespoedigen door op een boek in te tekenen of een schenking te doen op 765 52 62 t.n.v. Euritmie Impresariaat (in Zwolle) o.v.v. “schenking boek”. (Zie ook www.euritmie.org).’

Dan ga ik nu internationaal, wat betekent: in het Duits. Om te beginnen op de website van het Goetheanum dit bericht van Sebastian Jüngel, ‘Ausstellung mit Werken von Hans Jenny’:

‘Am 9. Januar eröffnete im Goetheanum eine Ausstellung mit Werken von Hans Jenny. Sie ist noch bis 24. Februar zu sehen.

Hans Jenny war vielfach begabt. Er war Arzt und Maler und befasste sich mit Klangfiguren, die er unter dem Begriff “Kymatik” zusammenfasste. Nach Christiaan Stuten malte Jenny bevorzugt in den frühen Morgenstunden und malte dabei “nach dem inneren Eindruck, zu dem sich seine teilweise jahrelange sensible Beobachtung und Beschäftigung mit Tiermotiven jeweils verdichtet hatte”. Am 10. August 1959 notierte Jenny in seinem Tagebuch: “Die Tierwelt ist eine genaue Beschreibung des ganzen Menschen. Jedes Tier ist eine Abbildung, ja Bildung von etwas, was im Menschen ist. Das Tierreich ist der Atlant des Menschen.” (Quelle der Zitate: Anthroposophie im 20. Jahrhundert. Ein Kulturimpuls in biografischen Porträts, herausgegegen von Bodo von Plato)

Diese Tierwelten sprechen nun in einer Werkausstellung in der “Vorstandsetage” im Goetheanum, die noch bis 24. Februar 2012 zu sehen sein wird. Vernissage: 25. Januar, 19 Uhr, Goetheanum’

Op de Facebookpagina van weekblad ‹Das Goetheanum› staat dit bericht sinds vrijdag ook, maar met enkele nuanceverschillen:

‘Siebzehn Bilder von Hans Jenny – Bis zum 24. Februar sind in der Goetheanum-Vorstandsetage Menschen-, Tier- und Landschaftsbilder von Hans Jenny ausgestellt. Jenny malte bevorzugt in den frühen Morgenstunden und nach inneren Eindrücken, etwa wenn sich sensible Beobachtungen zu Tiermotiven verdichteten. 1959 notiert er: «Jedes Tier ist eine Abbildung, ja Bildung von etwas, was im Menschen ist. Das Tierreich ist der Atlant des Menschen.» Außerdem befasste er sich mit Klangfiguren, die er unter dem Begriff ‹Kymatik› zusammenfasste. «Die Arbeiten von Hans Jenny, seine Forschungen wie sein künstlerisches Werk, fanden international Beachtung. Er lebte und arbeitete in Dornach – mit dem Goetheanum und im Rahmen der Freien Hochschule für Geisteswissenschaft ergaben sich allerdings kaum nennenswerte Arbeitszusammenhänge. Er war sein Leben lang bekennender Individualist, der sich seiner damit einhergehenden Einsamkeit grundsätzlich bewusst war. Er verstand aber die Einsamkeit nicht als Abgeschlossensein, sondern als ein Unterwegssein», so Christiaan Stuten. Am 25. Januar um 19 Uhr werden Christiaan Stuten und Bodo von Plato über den Arzt, Maler und Naturwissenschaftler – über den Menschen Hans Jenny sprechen. Quelle: SJ/Johannes Nilo’

Vandaag is op dezelfde Facebookpagina te vinden:

‘Kolloquium ‹Ich im Netz› im Goetheanum – Videomitschnitte der Ansätze zum Verständnis des Subjekts im Internet. Beiträge von Andreas Neider, Johannes Greiner, Uwe Buermann, Zvi Szir, Robin Schmidt und Michaela Glöckler – 2. Dezember 2012’

Ik ben aan bekijken nog niet toegekomen, maar het ziet er interessant uit.

‘Ich im Netz – Zvi Szir
Ich im Netz – Uwe Buermann
Ich im Netz – Robin Schmidt
Ich im Netz – Michaela Gloeckler
Ich im Netz – Johannes Greiner
Ich im Netz – Andreas Neider’

Dit ‘YouthSection Goetheanum’-kanaal op YouTube is pas vier dagen online, maar het is er tenminste. Het lijkt erop dat ze dit nieuwe medium (nou ja, nieuw...) nu eindelijk ook ontdekt hebben. Dan moet ik in deze Duitse afdeling het kritische deel niet vergeten en daarom beslist ook deze bijdrage van Michael Eggert van vrijdag opnemen, ‘Der anthroposophische Eselskarren’:

‘Natürlich findet man auch in Büchern und bei Autoren, bei denen sich die Nackenhaare sträuben, nicht selten Fundstücke aus der esoterischen Kiste, die ganz dem eigenen seelischen Geschmack und der Art der geistigen Aktivität entsprechen, d.h. man fühlt sich durch Fundstücke, Bruchstücke, Metaphern innerlich beflügelt und inspiriert. Wohl dem, der trotz der rigorosen Eigenständigkeit seines Denkens dennoch eine Anmutung erfahren kann, wo er so etwas wie eine Spur von geistiger Heimat finden kann. Nicht eine simple Selbstbeschränkung, sondern ein Gefühl für die innere Orientierung, die der eigenen Objektivität nichts nimmt, aber doch das Empfinden für ein inneres Lot.

Ich selbst habe dergleichen nicht an einem bestimmten Ort gefunden – auch nicht in Dornach – aber seit bald vierzig Jahren in kleinen Texten über die Person des Christian Rosenkreutz. Solche Texte und Zitate Rudolf Steiners findet man z. B. auch im unten angesprochenenc Buch von Sergej O. Prokofieff, auch wenn seine Kontextualisierung mir im einzelnen nicht gefallen mag. Aber die Textstücke alleine bewirken, dass mir warm ums Herz wird – sie sprechen manchmal etwas an, was zu einer spezifischen Intimität gehört, die nur der kennt, der wirkliches inneres Gespräch, Meditation oder tatsächliches rückhaltloses Beten aus der Erfahrung kennt. Umgekehrt sind Menschen, die dergleichen kennen, ohne Umschweife dazu in der Lage, solche Intimität anzusprechen, egal, aus welcher ideologischen oder mystischen Lage, aus welcher Weltgegend oder Kultur sie entstammen.

So geht es mir, wie schon öfter erwähnt, mit dem aus Saudi-Arabien stammenden, in der Mystik der Sufis aufgewachsenen A.H. Almaas, etwa in “Luminous Night’s Journey”, auch wenn seine imaginative Bildwelt einem Westeuropäer nicht immer nahe steht. Almaas’ Imaginationen wurzeln im genannten Buch z.B. stark in Materialien wie Metallen, Perlen oder bestimmten Gesteinsarten. Darauf kommt man so nicht, wenn man aus dem verregneten feuchten Klima der gemäßigten Nordhalbkugel stammt. Die Imaginationen sind offensichtlich gesättigt von kulturellen Einflüssen und spezifischen Einflüssen aus Kindheit und Umgebung. Manches klingt bei Almaas auch seiner Wahlheimat Kalifornien verwandt – kein Wunder, da er seit etwa vierzig Jahren dort lehrt, arbeitet und mit engen Freunden ein Studienseminar aufgebaut hat. Es ist eher die intuitive Ebene, auf der ich seine rationale Mystik als real und verlässlich empfinde, etwa wenn er über ein tiefes Stadium der Versenkung schreibt (S. 61): “The peace is itself the presence, which is complete stillness of mind and consciousness. Total transparancy, complete purity, and absolute absence of obstruction. The feeling is an indescribable intimacy.”

Ja, wer diese spezifische unbeschreibliche Intimität kennt, weiß eben, dass dieser Mann wahrhaftig spricht. Diese Intimität, dieses einzigartige Empfinden ist eben ein notwendiger Teil des Herzdenkens. Es ist die tiefe Freude, ein geradezu sprudelndes Inneres Glück, jenseits des Nur-Persönlichen in einen inneren Strom einzutauchen, der mit dem Innersten zusammen hängt, und also dennoch immer persönliche Züge annimmt. Das Glück des Sich-Verschenkens, das zugleich ein Sich-Finden bedeutet, aber auch eine aktive, präsente, ungebrochene Zuwendungsfähigkeit. In dieser Phase des Erlebens ist die Unmittelbarkeit und Intimität so groß, dass man weiß, an den Wurzeln der Existenz zu stehen, zu atmen und zu schauen.

Es gibt die innere Orientierung wie zu Christian Rosenkreutz, aber auch die zu Denkern wie Almaas, trotz aller kulturellen und religiösen Differenzen, ja trotz seiner ganz anderen inneren Dynamik und der Art seiner Metaphern und Imaginationen.

Man muss sich das, “woher der Wind weht” heute aus aller Herren Länder zusammen suchen. Der anthroposophische Zusammenhang hat, solange er die Intimität des Erlebens nicht kennt (wie etwa bei Prokofieff), etwas von einem Eselskarren, der treu und mit Scheuklappen behaftet, seiner Wege geht. Wer aber hinten auf den Karren aufspringt und tatsächlich mitfährt, ist eine andere Frage. Das ist eine ganz bunte Gesellschaft.’

Als we toch kritisch zitten te wezen, dan heb ik als uitsmijter deze column van Hugo Verbrugh, die in De Ster Online van Kralingen en omstreken op 13 januari de vloer aanveegde met NRC Handelsblad (ik hoop dat het geen afrekening is), in ‘De grotten van Plato en van Peter Vandermeersch’. Maar daarna ben ik dan toch echt klaar hoor!

‘Al op de vierde dag van het nieuwe jaar verraste Peter Vandermeersch, hoofdredacteur van NRC Handelsblad, zijn lezers met een uitspraak die wel eens de quote, het gevleugelde woord van 2013 zou kunnen worden. ’t Gebeurde in zijn nieuwjaarscolumn onder de titel “Op een bescheiden manier aan unieke journalistiek doen”. In een passage over de noodzaak voor de krant om “bijzonder bescheiden (te) zijn” concludeerde hij: “Soms zien ook wij niet meer dan de schaduwen op de wand van de grot van Plato. Aan ons om de echte voorwerpen te tonen”.

De conclusie is om meerdere redenen opmerkelijk. Om te beginnen schrijft Vandermeersch over de grot van Plato alsof iedere lezer precies weet wat dat is. Dat lijkt mij onwaarschijnlijk. Omdat waarschijnlijk ook niet alle lezers van De Ster dat weten, leg ik het even uit.

“De grot van Plato” is een allegorie, een kort verhaal in beeldvorm met een diepzinnige boodschap, in dit geval over de aard van de menselijke kennis. Het verhaal speelt in een grot waarin mensen letterlijk gevangen zitten. Die mensen zijn nog nooit buiten de grot geweest. Ze zitten op de grond, kunnen zich nauwelijks bewegen, en kunnen maar één kant op kijken. Ze zien daardoor slechts één van de wanden van die grot. Achter hun rug is een lichtbron: het is een vuur dat hoog boven hen brandt. Tussen dat vuur en de gevangenen loopt een weg die ook hoog is gelegen, met een borstwering die dient als het schot dat bij het poppenspel wordt gebruikt om de poppenspelers aan het gezicht te onttrekken. Achter die borstwering lopen mensen, die allerlei voorwerpen, zoals stenen en houten beelden van mensen en dieren, boven de borstwering uittillen. De gevangenen kunnen niets anders zien dan de schaduwen van de echte dingen die door het vuur op de wand van de grot worden geprojecteerd.

Het verhaal gaat nog verder, maar de clou is in deze samenvatting onthuld. Wij stervelingen zijn geketend en kunnen geen kennis krijgen van de ware werkelijkheid. We zien alleen schaduwen, en we weten zelfs niet van onze onwetendheid omdat we nooit anders hebben gezien dan schaduwen.

De voorwerpen die boven de borstwering uitgetild worden zijn in de allegorie bedoeld als verbeelding van de ware werkelijkheid, de eeuwige ideeën, die wij als mens nooit zullen kennen. Wij zijn gedoemd, aldus de filosofie van Plato, omstreeks 400 v.C., nooit meer te kunnen kennen dan afschaduwingen van de werkelijkheid. Hoe de wereld echt in mekaar steekt, zullen we nooit weten.

Die doem lijkt nu, aldus de filosofie van Peter Vandermeersch anno 2013, na 24 eeuwen opgeheven. Want als hij schrijft (met cursivering van mij) [cursivering die in de online-versie altijd ontbreekt, MG]: “Soms zien ook wij niet meer dan de schaduwen op de wand van de grot van Plato”, dan stelt hij tussen de regels door dat hijzelf en zijn mederedacteuren van NRC Handelsblad, anders dan alle andere stervelingen, vaak wel de ware werkelijkheid zien.

WOW! “Soms zien ook wij niet meer dan de schaduwen op de wand van de grot van Plato” – dat is een uitspraak van een onmetelijke vermetelheid. Dat is echt groot nieuws! Het is zó groot nieuws, dat ik op mijn manier ook even op een bescheiden manier aan journalistiek ga doen en het hierbij in dit stukje in De Ster aan de orde stel.

Maar misschien vergis ik me, en is het iets anders. Louter als hypothese stel ik daarom, in alle bescheidenheid, dat Peter Vandermeersch domweg niet weet waar hij het over heeft als hij schrijft over de grot van Plato.

De hypothese is niet onaannemelijk. Bij NRC Handelsblad komt het vaker voor dat ze niet weten waar ze het over hebben. Vorige week noemde ik het voorbeeld van de reïncarnatie. Maar hoe het ook zij – dat de hoofdredacteur meent beter te weten hoe het gesteld is met de kennis van de sterfelijke mens dan de belangrijkste filosoof uit de geschiedenis, is, dunkt mij in alle bescheidenheid, een opmerkelijk nieuwsfeit.

Hugo Verbrugh’