Praatjes

Ik doe hier gewoonlijk niet veel meer dan nieuws en andere berichten verzamelen over wat van belang is om te weten over ontwikkelingen binnen en in samenhang met de antroposofische beweging. Maar zelfs dat alleen al, die eenvoudige doelstelling, is een hele klus. Het ritme van hier nieuwe berichten plaatsen is sinds enige tijd gewoonlijk om de dag. Maar als ik dat om een of andere reden niet aan kan houden, loop ik meestal meteen al een flink eind achter. Zo ook nu. Dus dan moet ik extra schiften, en sommige dingen opsparen voor later. En dan nog zijn de berichten vaak al ellenlang. Het makkelijkst is als er in de pers iets wordt geschreven, en ik dat dan ook kan overnemen (openbaar op internet en altijd met uitgebreide bronvermelding en link), want dan hoef ik verder weinig te doen. Maar als ik zelf dingen moet uitzoeken of met elkaar in verband brengen, kost dat veel meer tijd. En die is er niet altijd; meestal niet eigenlijk. Dan is het dus behelpen. Goed, na deze inleiding zal ik maar weer gauw van start gaan. Want voor zulke praatjes koopt de bezoeker en lezer natuurlijk niets.

Eerst maar iets heel dichtbij: de website van de Antroposofische Vereniging. Die is sinds een paar dagen totaal van uiterlijk veranderd. Maar de uiteindelijke vorm heeft die nog niet gekregen. Ik maakte al op 4 december 2012 in ‘Reus’ melding van aankomende veranderingen. Nu staat er op de homepage:

‘Hartelijk welkom op deze tijdelijke website van de Antroposofische Vereniging in Nederland.

Op dit moment staat ons digitale onderkomen volop in de steigers. Via deze omgeving zullen wij u op de hoogte houden van de meest actuele informatie en praktische zaken. Wij realiseren ons dat deze website niet volledig is, echter wel volledig up-to-date!

De algemene jaarvergadering 2013 zal plaatsvinden op zaterdag 18 mei. Binnenkort kunt u hier alle relevante informatie inzien en uzelf online aanmelden.’

Volgen er een paar rubrieken die net zo kort en bondig informatie bieden:

‘Vereniging
Rudolf Steiner
Leden
Motief
Bibliotheek
Agenda
Contact’

Ook dichtbij is de nieuwe, tweede brief van Jelle van der Meulen, aan mij gericht, op de weblog ‘Bernard Lievegoed. Werkplaats voor monografieën over Bernard Lievegoed’. Op 21 februari had ik hier in ‘Retour’ mijn antwoord aan hem opgenomen. Eergisteren, op 10 maart, schreef hij in ‘De wil tot het goede’:

‘Beste Michel,

Onderdeel van het probleem zijn we allemaal, het is dus tijd naar “ons” te kijken, in plaats van steeds maar weer van gedachten te wisselen over onze interpretaties van het werk van Rudolf Steiner. Ik persoonlijk heb al lang geleden afscheid genomen van de perfecte Steiner, de allesweter, die steeds de waarheid sprak. Je moet wel blind zijn om de tegenspraken, de nooit afgemaakte aanzetten en de onjuistheden in de lezingen en boeken van Rudolf Steiner NIET te zien, en bovendien wanhopig, als je het perfecte beeld tegen alle evidenties in krampachtig overeind wilt houden.

Belangrijk is uiteraard je bezig te houden met wat Steiner allemaal heeft gezegd, maar heeft hij, zoals jij jezelf kennelijk voorhoudt, inderdaad alles gezegd? Dat heeft hij naar mijn idee niet, ik bedoel: over bepaalde thema’s heeft hij nadrukkelijk gezwegen. Over het “mysterie van het kwaad” zegt hij bijvoorbeeld dat daarover (in zijn tijd) nog niet kan worden gesproken. Nu is het kwaad niet zomaar een onderwerp, het raakt de nerf van al het denken over het leven, over waarheid en leugen, over gerechtigheid, over menselijke betrekkingen. En ja, heeft de twintigste eeuw na de dood van Steiner in 1925 niet getoond dat de vraag naar de betekenis van het kwaad inderdaad elke toen nog bestaande levensbeschouwing uit de voegen heeft gehaald? Om het eenvoudig te zeggen: de holocaust werpt een schril en onthutsend licht op al het voorafgaande, ook op de antroposofie. Met de open vraag naar de aard en de werking van het kwaad is de Europese cultuur in de postmoderne tijd aangekomen, lees bijvoorbeeld Hannah Arendt, Walter Benjamin, Michel Foucault...

Veel antroposofen hebben er moeite mee het werk van Rudolf Steiner te zien als een discursieve bijdrage, geworteld in de westerse esoterie, aan het denken, voelen en willen in “apocalyptische” (in de zin van Steiner) tijden. Vergeef me dat ik in deze brief het woord “apocalyptisch” vrij in de ruimte laat zweven, het is echter niet negatief en zeker niet hysterisch bedoeld – een van de geweldige bijdragen van Steiner is nu juist dat hij dit oude begrip, zoals zo veel andere begrippen ook, een moderne toepassing heeft gegeven. Mijn bewondering voor hem ligt in het feit dat hij zich als esoterische denker, kunstenaar en initiator consequent in de verwarringen van zijn tijd heeft gestort, met alle tegenspraken, fouten en mislukkingen van dien. Hij heeft het begrip van de esoterie dynamisch gemaakt, dat wil zeggen: in een ontwikkeling geplaatst. Wat hem in dit opzicht verweten kan worden, is dat hij in de laatste jaren van zijn leven met betrekking tot de wendingen in zijn benadering vaak niet erg duidelijk was. Zo had hij wat mij betreft kunnen zeggen dat bijvoorbeeld zijn boek Wie erlangt man Erkenntnisse der höheren Welten slechts een algemene en niet voor iedereen geldige instap in het esoterische ervaren beschrijft; in de teksten van de zogeheten “klassenuren” bijvoorbeeld, die uit de laatste jaren van zijn leven stammen, heerst een andere geest, die veel directer, individueler en dynamischer werkt.

Nu naar Bernard Lievegoed... In Over de redding van de ziel poogt hij de vraag te beantwoorden waarom de antroposofie in een maatschappelijk isolement is geraakt. Deze vraag wordt vrijwel altijd beantwoord met de bewering dat de mainstream in onze cultuur alles wantrouwt wat met esoterie te maken heeft. Lievegoed vond dit antwoord te gemakkelijk, te weinig zelfkritisch. Hij zag de oorzaak eerder daarin liggen, dat in de antroposofische beweging de vraag naar de waarheid-der-dingen eenzijdig op de voorgrond was komen te staan. Tegenover de wil tot de waarheid stelde hij – ik zeg het in mijn woorden – de wil tot het goede. En deze wil tot het goede leeft vooral in wat hij in zijn laatste boek in navolging van Rudolf Steiner als de missie van Mani beschrijft.

Nu ligt de menskundige moeilijkheid in het feit dat vanuit het perspectief van het streven naar waarheid er geen verschil is tussen de waarheid en het goede (en laten we het schone niet vergeten!) – de waarheid claimt alle perspectieven te omvatten, wat veel antroposofen er dan ook vaak toe brengt te zeggen dat de antroposofie alles omvat. Voor een beschouwelijk mens kan het er inderdaad zo uitzien dat niets ontbreekt. Maar je kunt in het veld van de waarheid eindeloos rondakkeren zonder gewaar te worden dat er in de wereld specifieke intenties bestaan die hulp nodig hebben. Anders gezegd: het ware en het schone en het goede denken, is iets anders als het ware en het schone en het goede doen. Het blijft echter waar dat handelingen alleen dan op langere termijn vruchtbaar zijn, wanneer zij gepaard gaan met een streven naar geestelijk begrip.

Manicheïstische zielen voelen zich niet alleen thuis in de heilpedagogische beweging (inderdaad een soort van oefenveld van het manicheïsme binnen de antroposofische beweging), maar ook in sociale en ecologische bewegingen. De wil tot het goede leidt tot handelingen inzake mensenrechten, armoede, milieubeheer, misbruik in alle mogelijke vormen, en nog in Lievegoeds tijd met betrekking tot bijvoorbeeld de schaduwzijden van de industrialisering direct na de Tweede Wereldoorlog. De antroposofische beweging stond en staat ten opzichte van zulke bewegingen aan de zijlijn, werpt hoogstens zo nu en dan een diepzinnige blik op dit of dat, doet echter niet mee, riskeert de verwarringen van het leven niet. Zij wil graag soeverein de waarheid vertellen, doet dit echter zonder een werkelijke relatie aan te gaan. Zij isoleert zichzelf door de wil tot de waarheid te monopoliseren, tot het “hoogste” te verklaren. En haar isolement wordt nog eens extra dramatisch als antroposofen onderling strijd leveren over “waarheden”, los van wat in de wereld gaande is.

Volgens Rudolf Steiner lag het doel van de Vrije Scholen in het voorbereiden van het werk van Mani. Wat stellen wij ons daarbij voor? Of misschien beter gevraagd: stellen wij ons daarbij überhaupt iets voor? Hoe ziet de werkzaamheid van Mani eruit? Hoe zijn diens verschijnen en werken te herkennen? Deze vragen leven in de Vrije Schoolbeweging nauwelijks, in mijn ogen zijn het echter precies de vragen die leiden tot een antwoord op de vraag die hier en daar WEL wordt gesteld, namelijk: welke rol zou de Vrije Schoolpedagogie in de samenleving kunnen en moeten spelen? Of in Lievegoeds woorden: hoe kan de Vrije Schoolbeweging met betrekking tot het maatschappelijke en pedagogische denken uit haar isolement gehaald worden?

Lievegoed wilde met zijn Over de redding van de ziel de weg voor een hernieuwde kijk op de geestelijke en maatschappelijke betekenis van de antroposofie banen. Hij deed dit door te wijzen op het verbond dat Steiner, Christian Rosenkreutz en Mani sloten. De beide eersten staan in de traditie van de Europese esoterie, de laatste heeft een mondiale betekenis. En daarmee verdiept zich de vraag van de antroposofie nog eens in een specifieke richting: hoe als Europese verschijning een rol in de globalisering (wat een michaëlische ontwikkeling is) te spelen? Genoemd verbond is echter niet een soort van deal, ooit voor eens en voor altijd tussen drie grote gestalten gesloten, waar we slapend of dromend op verder kunnen bouwen; het is een “gebeurtenis” die zich in de praktijk van het leven, in de samenwerking in instellingen en in de persoonlijke ontwikkeling van de enkelingen voortdurend herhaald, in het hier en nu voltrokken moet worden. Als Lievegoed sprak van een “cultuur van het hart” doelde hij op samenwerkingsvormen tussen individuen die er bewust voor gekozen hebben, waar zij zich ook bevinden, met elkaar het avontuur (adventura: wat op ons toekomt) van de vrijheid, de gelijkheid en de zusterlijkheid aan te gaan. Hij wilde eraan bijdragen dat – in een tijd waarin vooral de abstracties in de werkrelaties dreigen te overheersen – deze michaëlische geest om te beginnen in antroposofische instellingen gewekt wordt. Het gaat er dus inderdaad om naar “ons” te kijken.

Met een hartelijke groet uit Keulen!
Jelle van der Meulen’

Verheugend is dat er al veel, juist ook inhoudelijke, reacties zijn gekomen op de verschillende artikelen daar op de weblog. Dat doet me denken aan een ander initiatief waaraan de naam van Bernard Lievegoed is verbonden, en waarover ik de eerste jaren hier vaak bericht heb: het Prof. Dr. Lievegoed Fonds. Al op 11 juli 2008 maakte ik er voor het eerst melding van in ‘Antroposofisch wetenschappelijk onderzoek’ (interessant in dit kader zijn bijvoorbeeld ook ‘Vruchten van onderzoek’ en ‘Fondswerving’ op 9 en 28 februari 2009). En voor het laatst op 10 februari van dit jaar in ‘Tirannie’ met:

‘De Stichting Prof. Dr. Bernard Lievegoed Fonds, fonds voor antroposofisch wetenschappelijk onderzoek, en de Iona Stichting, cultuurfonds, bundelen per 1 januari 2013 de krachten. Het Bernard Lievegoed Fonds wordt opgeheven, maar gaat als herkenbaar Fonds op naam binnen de Iona Stichting door.’

Veel meer nieuws was er toen nog niet. Inmiddels is de website van het fonds offline. Nog wel te vinden is de Netwerkuniversiteit, maar die leidt, op internet tenminste, een nog altijd zieltogend bestaan. Het begon, hier tenminste, veelbelovend op 30 september 2009 in ‘Netwerkuniversiteit’, ging een andere weg via ‘Op stoom’ op 27 april 2011, en kwam voor het laatst ter sprake op 13 augustus 2012 in ‘Bio in Rio’ en op 21 september 2012 in ‘Lotusbloemen’. In dat laatste bericht kon ik een eigen website voor deze Netwerkuniversiteit melden. Maar dan heb je het ongeveer wel gehad, want ook daar staat niet veel meer dan wat er in september al op kwam. Dat is eigenlijk wel droevig, ware het niet dat de Iona Stichting inmiddels meer informatie biedt. Ook daar staat het verhaal over de bundeling van krachten tussen Bernard Lievegoed Fonds en Iona Stichting, maar dat kennen we al. Het enige nieuwe daar is deze zinsnede:

‘Deze Netwerkuniversiteit gaat in vernieuwde vorm door onder de vlag van de Iona Stichting (Lievegoed Academisch Netwerk).’

Dan zal die website ook wel weer veranderen... Is dat niet een beetje zonde, al die eerder verspilde energie en moeite? Maar er is meer te melden, blijkt bij de Iona Stichting. Op 10 januari kondigde ik in ‘Meedenken’ de jaarvergadering van de Iona Stichting op vrijdagmiddag 22 maart aan en gaf er enkele bijzonderheden bij. Op de website van de Iona Stichting is inmiddels ‘Buitenste binnen keren’ verschenen, het ‘Jaarthema 2013. Onderstaande tekst is geschreven door directeur Ignaz Anderson voor het jaarverslag van 2012.’ Niet alleen dat, ook het ‘Jaarverslag 2012’ staat nu op de website. En daarin lezen we nu, op bladzijde 13, over ‘Overname Bernard Lievegoed Fonds en Netwerkuniversiteit’:

‘Via voorzitter Bert Vroon kreeg de Iona Stichting het verzoek het gehele Bernard Lievegoed Fonds over te nemen, daar de fondswerving bij de verwachtingen was achtergebleven en de Netwerkuniversiteit nieuwe impulsen behoeft. Nadat ons bestuurslid Jaap Sijmons zich bereid had verklaard hierin een beleidsvormende rol op zich te nemen, hebben wij besloten dit fonds bij ons onder te brengen. De resterende € 320.000 werd door het Bernard Lievegoed Fonds eind december overgeboekt naar het nieuwe Lievegoed Fonds voor Wetenschap van de Iona Stichting. Wij zijn het bestuur van het Bernard Lievegoed Fonds dankbaar voor het in de Iona Stichting gestelde vertrouwen en zullen ons naar vermogen inzetten om nieuwe impulsen voor het fonds uit te werken.’

En de bladzijde daarop:

‘Een voorgenomen eerste bijeenkomst van het Lievegoed Academisch Netwerk (voorheen Netwerkuniversiteit) zal plaatsvinden in de maand april.’

Er staat overigens nog veel meer interessants in dit jaarverslag. Leest u het alstublieft zelf. Ik noem alleen op bladzijde 12 en 13, voorafgaande aan het Lievegoed Fonds voor Wetenschap:

‘Leerstoel Walter Kugler, een samenwerking met de Brookes University in Oxford (Groot-Brittannië), afdeling Social Sculpture. De Iona Stichting nam in 2007 het initiatief voor deze leerstoel voor Walter Kugler, leider van het Rudolf Steiner Archiv in het Zwitserse Dornach. Naar aanleiding van ernstige financiële en bestuurlijke problemen bij het Archiv heeft de Iona Stichting in samenwerking met enkele collegastichtingen voor Walter een sabbatical leave ten behoeve van wetenschappelijk werk in Oxford gefinancierd. Dit jaar volgde ontslag voor deze geleerde sociaal-kunstenaar, die dertig jaar lang als boegbeeld van het Archiv bezoekers van tentoonstellingen bij talloze musea over de hele wereld met de bordschetsen van Rudolf Steiner liet kennismaken. In overleg met Shelley Sacks, hoofd van de afdeling Social Sculpture, kan Walter zich nu volledig aan de voortgang van zijn wetenschappelijk werk in Oxford wijden. Wel is dit een grote kostenpost voor de Iona Stichting, waarvoor dringend medefinanciering nodig is.

Fusie Hogeschool Leiden en Helicon, met inbegrip van de Euritmie Academie. De onafhankelijke positie van de Iona Stichting maakte het mogelijk om na gecompliceerde onderhandelingen volledige samenwerking van alle betrokkenen te bereiken. Een belangrijk uitgangspunt was de gezamenlijke wens van de docenten van Helicon Zeist en van de Euritmie Academie Den Haag om de fusie te doen slagen. De Stichting Studentenhuisvesting Zeist zegde toe haar pand aan de Lorentzlaan aanstonds na de verhuizing van de opleiding te verkopen en de opbrengst naar het Heliconfonds bij de Iona Stichting over te maken. Een vergelijkbare toezegging deed de Stichting Delos te Den Haag met betrekking tot drie panden voor studentenhuisvesting. Op basis van die toezeggingen, afgedekt door hypotheken en een extra garantie van de Antroposofische Vereniging in Nederland (AViN), kon het bestuur van de Iona Stichting toezeggen om uit dit nieuwe Fonds Helicon gedurende 10 jaar een jaarlijks bedrag van € 200.000,- aan de Hogeschool Leiden te betalen voor de extra kosten van adequate ruimten voor de nieuwe Euritmie Afdeling. Zo kwamen alle betrokken partijen tot eenheid. Op 27 april werd de overeenkomst tussen de eerder genoemde stichtingen, de AViN en de Iona Stichting getekend, waarna in mei door de Hogeschool Leiden tot de overname van de Hogeschool Helicon werd besloten. De fusie werd met ingang van 1 januari 2013 geformaliseerd. De gehele Pabo zal met ingang van de cursus 2013/2014 in Leiden gevestigd worden. De euritmie verhuist mee op het moment dat een geschikte ruimte gevonden is.

Goetheanum Meditation Initiative Worldwide. Een initiatief van o.a. Arthur Zajonc na het verschijnen van zijn boek over meditatie als een weg tot contemplatief onderzoek, om vanuit het Goetheanum een nieuwe wereldwijde impuls tot meditatieve arbeid te laten uitgaan. Administratief was dit initiatief bij de Iona Stichting ondergebracht en financieel werd het gedurende drie jaren door drie stichtingen gedragen: de Evidenz Stiftung, de Vidar Stiftelsen en de Iona Stichting, voor gelijke delen van ca. € 19.000 per jaar. Inmiddels heeft het project vleugels gekregen en kan het zichzelf financieren, terwijl Elisabeth Wirsching, voorheen leider van de Jeugdsectie aan het Goetheanum, nu vanuit Oslo de gehele coördinatie verzorgt.’

Scheidend voorzitter Michiel ter Horst maakt op bladzijde 7 de balans op van de staat van de antroposofische beweging in Nederland en toont zich daarbij bezorgd:

‘In het verslagjaar werd niet alleen de ene bezuiniging na de andere opgelegd, ook werden we op veel plekken geconfronteerd met de gevolgen van langdurig mismanagement. Hierdoor werd de motivatie voor het hogere zwaar op de proef gesteld. Velen gingen ten onder, ook in het veld van de antroposofische initiatieven en instellingen, het voornaamste werkterrein van de Iona Stichting. Belangrijke spelers in het veld verloren hun zelfstandigheid en moesten door grotere instellingen worden gered. De Zonnehuizen werden in januari overgenomen door de combinatie Rentray-De Winter, waarna een derde deel van de medewerkers werd ontslagen. Eveneens in januari werd De Reehorst in Driebergen, het terrein waar congrescentrum Antropia gevestigd is, indertijd voor twee derde deel gefinancierd door de Iona Stichting, overgenomen door de Triodos Bank. En eind 2012 werd de Hogeschool Helicon overgenomen door de Leidse Hogeschool.’

Afijn, leest u het allemaal zelf, ik schreef het al. Dan heb ik nogal wat vrijeschoolnieuws. Het spannendst was vandaag Het Parool met ‘Onrust door granaatvondst op schoolplein’:

‘Op Vrije School Parcival in Amstelveen is grote onrust ontstaan nadat een vader gisterochtend een handgranaat had gevonden op het schoolplein. De granaat lag bij de ingang voor de peuters. Het bleek te gaan om een werkzaam explosief, dat de Explosieven Opruimingsdienst in het Amsterdamse Bos tot ontploffing bracht.

De politie heeft nog geen idee van de herkomst van de granaat. “Dit is misdadig. Als je dan zonodig een handgranaat kwijt wilt, gooi die dan in de sloot, maar toch zeker niet op een schoolplein waar kinderen spelen,” zegt wethouder Herbert Raat (Onderwijs) van Amstelveen, die de basisschool gisteren bezocht. “We zijn door het oog van de naald gekropen en heel erg geschrokken.”

Na de vondst zijn de ouders gisteren geïnformeerd per e-mail en met “een zakelijk briefje” dat de kinderen meekregen naar huis, zegt bovenschools directeur Ruud van Velthoven. De oudere kinderen zijn door hun leerkrachten bijgepraat. “We zijn nu weer aanwezig op school om alle vragen van ouders te beantwoorden. Het schoolteam heeft het schoolplein vanochtend voor alle zekerheid geïnspecteerd, wat we voorlopig zullen blijven doen. Het is ongelooflijk dat iemand zoiets doet.”

Vanavond ontvangen het schoolbestuur, burgemeester Jan van Zanen van Amstelveen en chef Hans van Velden van het wijkteam van de politie de ouders op een ingelaste informatieavond op de school.

Lees vandaag meer in Het Parool.’

Van een andere orde was gisteren Flevopost met ‘Nieuwe Voortgezette Vrije school’:

‘In september start in Zwolle bij voldoende deelname een Voortgezette Vrije School voor mavo, havo en atheneum. Dit biedt lagere schoolverlaters uit Flevoland de kans naar een middelbare school te gaan waar het hoofd, het hart en de handen op een gelijkwaardige manier worden aangesproken.

Een school waar de leerstof geen doel is op zich is, maar dient als middel waarmee leerlingen hun talenten en mogelijkheden kunnen ontplooien. Leerlingen die creatief hebben leren denken zijn op een snel veranderende maatschappij voorbereid.

“De Vrijeschool VO Zwolle voor mavo, havo en atheneum start in augustus 2013 met naar verwachting twee 7e klassen en heeft de wens in zes jaar uit te groeien van klas 7 tot en met klas 12. De kennismakingsmiddag voor de nieuwe 7e klas is op woensdag 19 juni. Op deze middag maken leerlingen kennis met hun klasgenoten voor volgend schooljaar”, laat de school op haar website weten.

Kijk voor meer informatie op de website van de Vrijeschool.’

De website van de vrijeschool Amersfoort maakt de ‘Open Dag – Voorjaarsmarkt 2013’ bekend:

‘Op 16 maart staan van 10.00 uur tot 14.00 uur de deuren open voor alle (toekomstige) ouders, kinderen, buurtbewoners, opa’s, oma’s en andere geïnteresseerden. Kom kijken en ervaren hoe kinderen les krijgen op de vrijeschool. De Open Dag staat dit jaar in het teken van “bouw”; Tuinbouw, fluitenbouw, ver(nieuw)bouw...

Wij gaan ver(nieuw)bouwen!
Door de groei van de school passen we al een tijd niet meer in ons gebouw. Er zullen extra (multifunctionele) lokalen gebouwd worden en zelfs gedeeltelijk een tweede verdieping. Ook het speelterrein rondom de school zal een metamorfose krijgen, waarbij het thema “groene speelplek” centraal staat. Op de Open Dag is er in een van de lokalen een doorlopende presentatie rondom de bouwplannen en de huidige stand van zaken.’

Verderop wordt onder ‘De Verbouwing’ meer gemeld:

‘De verwachting is dat de school door gaat groeien naar een dubbelstromige onderbouw, met uiteindelijk 18 klassen in totaal. Daar het huidige gebouw, aan de Romeostraat, niet voldoende ruimte biedt om alle klassen te herbergen, zal er het komende jaar een verbouwing en uitbreiding van het gebouw plaats gaan vinden. Deze verbouwing is een samenwerking tussen de Vrije School Amersfoort en Panta Rhei. Actuele informatie over de verbouwing zal hier verschijnen in de vorm van bouwbulletins.

Heeft u met betrekking tot de verbouwing vragen, advies, tips en/of opmerkingen? Mailt u deze dan naar bouw@vrijeschoolamersfoort.nl 

* 1e bouwbulletin – november 2012
* 2e bouwbulletin – februari 2013’

En ook in Apeldoorn weten ze, blijkens De Stentor gisteren, van wanten. Lees ‘Vrijeschool “De Vijfster” werkt mee aan Matthäus-Passion’:

‘De leerlingen van klas 5 en 6 van Vrijeschool “De Vijfster” gaan met Pasen een bijdrage leveren aan een bijzondere uitvoering van de Matthäus-Passion van J.S. Bach Samen met een professioneel kamerorkest, solisten en een kamerkoorkoor van dertig amateurzangers. Het optreden vindt zondag 24 maart vanaf 15 uur plaats in Protestantse kerk De Hofstad, aan Hofveld 52.

Onder leiding van muziekdocente José Mol (leerkracht van De Vijfster) studeren de 21 leerlingen diverse gezongen stukken uit de juniorversie in. Het gaat om het door Bach geschreven “in ripieno”, een toegevoegde sopraanpartij. De speciale uitvoering is een initiatief van Stichting “Gewoon Klassiek” die de Matthäus-Passion voor een breed publiek toegankelijk wil maken en met name ook de jeugd wil bereiken.

De Eigentijdse Matthäus-Passion is voor het eerst in 2011 uitgevoerd. In het project werken professionals en amateurs samen in een door “Gewoon Klassiek” tot anderhalf uur bewerkte uitvoering, vijftig procent korter van de traditionele uitvoering. Met respect voor de originele compositie is een aantal verkortingen en vereenvoudigingen toegepast. De koralen en de aria's worden in de originele Duitse taal gezongen, volgens het oorspronkelijke werk. De teksten van de evangelist, die de aria’s en koralen met elkaar verbinden, worden voorgedragen in de Nederlandse taal, zodat de muziek beter te begrijpen is.

Kaarten à € 15,00 voor volwassenen en € 5,- voor jeugd tot 18 jaar (tot 12 jaar gratis entree) zijn te bestellen via www.passieprojectmattheus.nl. Daar is ook meer informatie over de eigentijdse uitvoering van de Matthäus-Passion door Stichting “Gewoon Klassiek” te vinden. Na het concert verkopen de leerlingen zelfgebakken taart om daarmee geld voor hun eindkamp in te zamelen.’

Daarentegen blijft het onrustig in Zutphen, blijkens De Stentor gisteren met ‘Petitie: behoud drie vrije scholen in Zutphen’:

‘Ingrid Kramer heeft maandagavond namens Vrije School Nu een petitie aangeboden aan de Zutphense gemeenteraad. Vrije School Nu is er niet van overtuigd dat het gekozen huisvestingsscenario bijdraagt aan financieel gezond vrije schoolonderwijs in Zutphen.

De actiegroep pleit voor het behoud van drie vrije basisscholen. Eerder werd bekend dat de stichting voor vrije scholen in Zutphen (VSNON) de locatie van de Berkelschool aan de Weerdslag wil sluiten. De petitie is ondertekend door 200 ouders en oud-ouders.’

Daar zou nog een heleboel meer over te melden zijn, maar dat blijft voorbehouden aan een volgende keer. Voor nu sluit ik af met een artikel zoals dat in het Vlaamse algemene onderwijstijdschrift ‘Klasse’ verscheen (ik weet niet van wanneer, ik kreeg dit onder ogen via Facebook):

‘«Ik ben er niet gerust in als ik van mijn brommer stap. Ik ruil mijn bank in het zesde jaar Industriële Wetenschappen voor de 12de klas van een Steinerschool. Overjaarse hippies? Ik weet niet wat ik mag verwachten. Ik stap een landwegje in. Het lijkt wel het erf van een boerderij. Nergens een schoolpoort of omheining, wel bomen en groen. Ontsnappen is hier een makkie. Een zwarte kat aait langs de wanden van een oud gebouwtje. Het secretariaat. Een leerkracht brengt me naar een houten bivakhut met plankenvloer.

Klas 12 telt twee kachels die de leerlingen bij het binnenkomen zelf aansteken. Op het bureautje van de leraar staat een vaasje met twee paasbloemen. Twee grote ramen kijken uit op groen. Dit lijkt meer een knusse thuis. De leerlingen slenteren de klas in, nestelen zich in de zetel (in de klas!) en kletsen tot de les begint.

Ritueel

Leraar Marcus komt binnen, knikt iedereen goeiedag en stelt mij voor. Ik krijg een bank naast Dinie (18). Ik zit nauwelijks als alle leerlingen plots als op een onzichtbaar teken samen een soort gedicht opzeggen. Ik weet niet wat er gebeurt en vouw als enige m’n handen. De inhoud dringt nauwelijks tot me door, zo verward ben ik. Gedraag je goed tegenover de medemens, de natuur en de dieren. En laten we samen het beste maken van deze klasdag. De leerlingen leggen gevoel in de tekst, ’t is echt expressief. Ik kijk verdwaasd rond. Waar ben ik beland? Dinie grijnst: «Ga niet lopen, dit was ons ochtendritueel. Aan het begin en eind van de dag zeggen we telkens samen een spreuk op van Rudolf Steiner, de stichter van de pedagogie van de school. Het is bedoeld als een rustmoment.»

Zittenblijvers

Ik ben op mijn hoede, maar al tijdens de eerste les vergeet ik dat ik niet op mijn vertrouwde plek zit. Ik kom er niet meteen achter welke les dit eigenlijk is, maar het gaat over politiek. Zo boeiend! Iedere leerling heeft thuis het programma van een politieke partij bekeken en geanalyseerd. Ze overlopen de verschillende standpunten over arbeid en sociale zekerheid. De leraar noteert die op het bord en even later worden ze vergeleken. De leerlingen leggen vlot verbanden, argumenteren en hebben geen schrik om in discussie te gaan. Ik vind ze erg volwassen en taalvaardig. Ze denken na voor ze iets zeggen, spreken over serieuze onderwerpen. Hier zitten vast een aantal oudere leerlingen. Ik vraag het aan mijn achterbuurman Peter (18). «Neen hoor, geen zittenblijvers.» Op het eind legt leraar Marcus uit hoe je geldig kan stemmen. Dat leer ik niet op mijn school. Wij krijgen als het meezit één zo'n lesje op een heel schooljaar. Katrien (18) legt me uit dat het onderwijs hier voor de rest niet zoveel verschilt met dat in een gewone school. Zij kan vergelijken want ze is een tijd elders naar school geweest. «Je moet wel even wennen aan ons periode-systeem: de eerste uren van de dag onderwijst de leraar hetzelfde vak enkele weken na elkaar. We hebben net een periode aardrijkskunde achter de rug, volgende week beginnen we aan drie weken architectuur.»

Fuif

Er lijkt geen eind te komen aan deze les. Pauzes op vaste tijdstippen bestaan hier niet. De jongeren vragen zelf een onderbreking als ze er aan toe zijn. Boterhammen worden bovengehaald. Ik heb nog nooit zoveel gezonde tussendoortjes gezien: appels en bruine boterhammen met kaas. Sommige leerlingen verlangen naar een sigaret. Nathalie (18) gaat stiekem roken, maar wordt betrapt door een leraar. Twintig kilometer lopen of straf schrijven, ze mag kiezen. Enkelen ploffen in de zetel. «Zelf van het huisvuil de klas binnengehaald», glundert Annelie (18). Gespreksonderwerp: de eindreis naar Barcelona. Om die reis te betalen, organiseert de klas een fuif. Iedereen werkt eraan mee. In mijn klas lukt zoiets niet. Samenwerken? Vergeet het. De Steiners zijn blijkbaar socialer en maken snel contact. Zelfs de leraars zijn één van hen. In mijn klas zijn er misschien twee leerkrachten waar we mee kunnen praten. De rest geeft les en daar houdt het mee op.

Reïncarnatie

De les Engels met leraar Raf. Jon (18) en Hiero (17) brengen een boekbespreking naar voren. De rest luistert en noteert. «Handboeken hebben we niet. In elke les noteren we, thuis schrijven we alles in ’t net over. Daar worden we ook op beoordeeld», zegt Katrien. Na de spreekoefening volgen exercises. De leerlingen hebben een bloedhekel aan de passive maar ze werken wel vlot mee. Ik doe mijn best maar het is niet gemakkelijk. Het niveau van de taallessen ligt hier hoog. Na de les gaat het naar de grote zaal waar alle leerlingen van de bovenbouw (vanaf 14 jaar) verzameld zijn voor “het vrijdagmoment”. Ik verwacht weer een of andere spreuk, maar nee hoor: leraar Marcus doet gewoon enkele mededelingen. «Dit is Kris, hij volgt een dagje les op onze school. Geef hem een welkomstapplaus.» Ik bloos om zoveel enthousiasme. «Deze namiddag gaan we naar het theater, een stuk over reïncarnatie», kondigt Marcus aan. Ik kijk rond: iedereen vindt dit vanzelfsprekend.

Theater

Na de les Frans gaan we met de bus naar het theater. De gesprekken in de bus: grappig en gezellig. Jon legt me uit hoe dat nu zit met die hele Steiner-levenshouding: «Antroposofie is de leer van Steiner. Waarden in je leven brengen. Je beschouwt de mens in zijn totaliteit. Daar horen bepaalde standpunten bij, over overmatig televisiegebruik en gezonde voedingsgewoonten bijvoorbeeld. Ik vind wel dat ze soms overdrijven en blijven vaststeken in verouderde patronen. Rudolf Steiner heeft wel ooit gezegd dat je moet leven naar je eigen normen. Maar sommigen nemen dat te letterlijk. Steiner had nog geen tv of computer. Je moet dat dus niet naar deze tijd doortrekken, vind ik.» Ik vraag aan leraar Bart hoe dat zit met die computers. «We denken telkens goed na over technologische vernieuwingen, in plaats van alles binnen te halen wat op de markt komt. De belangrijkste vraag is: wat willen we ermee doen? We doen nooit zomaar met een trend mee. Binnenkort kunnen alle leerlingen met computers werken: in de nieuwbouw is een multimedialokaal voorzien.»

Mode

Over het toneelstuk kan ik kort zijn: iedereen vond het rotslecht. Opnieuw in de bus vraag ik uitleg over de school en het onderwijssysteem. De leerlingen moeten in elk leerjaar een eindwerk maken. In het laatste jaar, de 12de klas, maken ze een uitgebreider werk. Ze kiezen zelf een onderwerp waar ze een theoretische en praktische studie over maken. Dinie schrijft biografieën van modeontwerpers. Daar hoort een eigen collectie bij. «Ik wil volgend jaar naar de mode-academie. Al twijfel ik nog, misschien ga ik wel rechten studeren.» Clara maakt een studie over sterven en maakt daar zelf schilderijen over, doet stage in ziekenhuizen en volgt symposia over het onderwerp. Hiero maakt een werk over vegetarisme. Zijn praktische proef is vegetarisch koken. Mijn oren tuiten. Zij vinden dat maar normaal. Bij ons gaan de gesprekken over computers en brommertjes, in deze klas beginnen ze bij de plannen voor het weekend en eindigen ze met een discussie over stemrecht.

Vrijheid?

«Er zijn er die denken dat we hier alles mogen of dat het niveau van de lessen onder het nulpunt ligt», zegt Annelies. «Ze denken dat wij geen huiswerk maken, dat we op onze banken dansen en dat we zomaar van school weg mogen. Er mag hier gelukkig wat meer dan elders, maar de rest is fel overdreven. We leren ongeveer hetzelfde als in een gewone ASO- of TSO-school, maar dan wel op een andere manier. Vrijheid? Hier zie je nergens een omheining of muur die de school afschermt van de buitenwereld. Je kan hier zomaar weg. Maar niemand doet het. Je leert met die vrijheid omgaan, je wordt niet gedwongen.»

Ik wil hier best nog wat langer blijven. De leerkrachten zijn oké, de lessen uitdagend. Maar om de hele Steinerfilosofie te kennen en de aanpak te kunnen vergelijken moet ik hier veel langer met mijn bank neerstrijken. Mag het?’