Bedoeld is: antroposofie in de media. Maar ook: in de persbak van de wijngaard, met voeten getreden. Want antroposofie verwacht uitgewrongen te worden om tot haar werkelijke vrucht door te dringen. Deze weblog proeft de in de media verschijnende antroposofie op haar, veelal heerlijke, smaak, maar laat problemen en controverses niet onbesproken.

donderdag 30 mei 2013

Vleet

Vrijeschoolnieuws bij de vleet. Net als vorige keer begin ik weer in het Vlaamse. Ingrid Depraetere kwam vandaag in Het Nieuwsblad editie Halle met ‘Initiatiefnemers op zoek naar geschikte locatie. Ouders werken aan Pajotse Steinerschool’:
‘Een groep ouders uit het Pajottenland wil tegen september 2014 starten met een Steinerschool in de regio. De initiatiefnemers zijn volop op zoek naar een geschikte locatie, maar dat lijkt niet van een leien dakje te lopen.

“Het idee om een Steinerschool op te starten komt initieel van drie moeders”, vertelt een van hen, Wendy Boelens uit Bogaarden. “Ik ken de Steinerpedagogie omdat ik zelf nog heb les gegeven in een Steinerschool.” “Mijn kinderen gaan naar de Steinerschool in Brussel. Het zou leuker zijn als ze in hun eigen Pajottenland terecht zouden kunnen”, vult Nicole Aquilina aan.
“Door er over te praten met mensen, ervaarden we dat er wel een nood is aan een methodeschool in de regio. Voor Steiner-onderwijs moet je naar Brussel. In Alsemberg heeft men wel een Freinet-school. Zo groeide de idee om er zelf voor te gaan”, aldus Wendy.

“Anders dan in het gewone onderwijs gaat de Steiner-pedagogie uit van de eigen talenten van het kind. Er is een leerplan, maar de leerstof volgt de ontwikkelingsfasen van het kind dat veel eigen inbreng krijgt en ook zelf verantwoordelijkheid leert nemen. Ook van de ouders wordt een grote betrokkenheid verwacht”, aldus Wendy Boelens.

“We zouden onze Steinerschool Rafaël graag starten in september volgend jaar, zodat we nog een vol jaar voorbereidingstijd hebben. Bedoeling is te starten met een kleuterschooltje en zo verder te groeien naar een basisschool. Eens we van start zijn gegaan kunnen we rekenen op subsidies van de Vlaamse overheid, om de lonen voor de leerkrachten te betalen en voor werkingsmiddelen. Maar eerst moet je aan een reeks criteria voldoen. Precies daarom komt nu het vinden van een geschikte locatie op de eerste plaats”, vertellen Wendy en Nicole. “We schreven al de gemeentebesturen van Pepingen, Halle, Herne, Roosdaal en Gooik aan met de vraag of ze ons kunnen helpen. Alle gemeenten staan positief tegenover het initiatief. In Halle bijvoorbeeld kampt men met een capaciteitstekort in de scholen. Maar infrastructuur ter beschikking stellen blijkt bijzonder moeilijk. We wachten nog het antwoord af van Halle en Roosdaal, maar ondertussen roepen we wel op om mee de kar te trekken en zo het draagvlak voor een Steinerschool te vergroten”, aldus Wendy Boelens. “Om een Steinerschool te kunnen starten moeten we geïnteresseerde ouders vinden, leerkrachten, mensen die mee de handen uit de mouwen willen steken, die ons financieel willen steunen en zo meer”.

Wie wil meewerken aan het uitbouwen van een Steinerschool in Halle of het Pajottenland, kan contact opnemen met Wendy Boelens, Molenstraat 13 in Bogaarden, via 0498-46.79.95. of via wendy@steinerschool-rafael.be. Ondertussen heeft de werkgroep een eigen Facebookpagina en een website (www.steinerschool-rafael.be).’
Ook uit België, maar dan een week geleden, op 23 mei op de website van ‘Competento. Ondernemen kan je (aan)leren!’, het bericht ‘Beste ethische onderneming komt uit Steinerschool Wijgmaal’:
‘Acht leerlingen van de Steinerschool in Wijgmaal richtten een Vlajo Jieha! onderneming op die glas ophaalt en wonnen op 22 mei de Vlaamse hoofdprijs in het Stripmuseum Brussel. Het enthousiaste team Vitrum wint de ViA wisselbeker als “Beste Ondernemende Klas 2013” uit handen van Karel Tobback, kabinetchef van de minister-president.

Vlajo wil talent creatief ontwikkelen en daagt daarom leerlingen van het secundair onderwijs uit om een Vlajo Jieha! onderneming op te richten. Jieha! of Jong initiatief voor ethische handel is een korte ondernemingservaring waarbij jongeren in team een eigen bedrijfje starten met aandacht voor ethisch bewustzijn. Ze verdelen de taken, bedenken een naam, logo en slogan, doen marktonderzoek, kiezen een product of dienst en vermarkten dit ten slotte ten voordele van een goed doel. In het kader van het toekomstplan ViA (Vlaanderen in Actie) ontvangt Vlajo de steun van de Vlaamse Regering voor deze projecten.

Vijf teams namen het woensdag 22 mei 2013 tegen elkaar op tijdens de Vlaamse finale: Boeva (Technisch Instituut Heilige Familie, Ieper), Carwish (Onze-Lieve-Vrouwinstituut, Berchem), Fair Talent (WICO Campus Sint-Maria Instituut Neerpelt), Vitrum (Middelbare Steinerschool Leuven, Wijgmaal) en Wishful Ice (Sint-Pietersinstituut Gent). Ze presenteerden hun bedrijfje en doorstonden de vragenronde van de bedrijfsjury en wonnen op 8 mei al de provinciale finale.

Team Vitrum uit Vlaams-Brabant wil mensen helpen bij het recycleren en neemt de taak van glas naar de glasbol brengen over van bewoners uit de streek. Ze trekken in hun vrije tijd van deur tot deur en vragen in ruil voor hun diensten een vergoeding. De winst schenken ze aan goed doel Greenpeace. Het winnend team viel al op door het mooie moodboard dat ze indienden als kandidatuur voor de wedstrijd, ze creëerden bovendien een mooi logo, gaven een puike voorstelling en getuigden van teamspirit en initiatief. Van de jury ontvingen ze bovendien de nominatie voor beste MVO-beleid.’
Er is ook een video bij, ter plekke te bekijken. Dan naar Meester Wim den Blanken. Begin deze maand, op 8 mei in ‘Compositie’, heb ik zijn weblog al voorgesteld. Zes dagen geleden plaatste hij daar ‘De andere Ipad-school’:
‘De leerling heeft normaal gesproken moeite om zich te concentreren. Sommetjes maken in het schrift kan hem niet zo boeien. Nu zit hij achter zijn tablet. Hij krijgt rekenoefeningen aangeboden als een soort game. Gefocust en met plezier is hij de breuken aan het automatiseren. De computer geeft direct feedback op zijn antwoorden en biedt hem leerstof aan die precies is afgestemd op zijn niveau. De leerkracht werpt een blik op zijn eigen pc. Alle tablets in de klas zijn daarop aangesloten en hij kan à la minute volgen waar de leerlingen mee bezig zijn, hij kan hun werktempo monitoren en hij krijgt foutenanalyses door. Verrast kijkt de leerkracht naar de laatste gegevens over deze leerling. Hij glimlacht zonder zelfverwijt. In een klas van dertig kinderen kun je tenslotte niet alles in de gaten hebben. Hij weet wat hem te doen staat.

De deur van groep vijf staat open en ik loop even naar binnen. Ik weet dat de kinderen “bijenperiode” hebben. Er staat een tafel opgesteld met alle producten die aan bijen doen denken zoals bijenwas, honing die van de honingraat afdruipt en een korf. Met de hele school hebben we meegedaan aan de actie om een lint van bij-vriendelijke bloemen door Nederland te zaaien. De juf heeft zelf haar lessen gemaakt en de kinderen ingewijd in de wereld van koninginnen, werksters en darren. Voor vandaag was een bezoek aan de imker gepland maar hij heeft gebeld: het is buiten te koud dus de bijen zijn niet actief. Dat snappen de kinderen wel. Ik vind het mooi zoals de leerkracht de kinderen de leerstof laat proeven en beleven.

Ik loop nog een stukje door en zie schilderingen van de leerlingen van groep acht in de gang hangen. Ik vind ze prachtig in hun kleur, diversiteit en compositie. Ik complimenteer de leerkracht en hij vertelt mij dat hij de kinderen had gevraagd om geluid te schilderen. Hij had zelf ook meegedaan en was blij verrast met de uitkomst. De volgende dag loopt er zonder aankondiging een kolonne van geconcentreerde groep acht leerlingen door mijn kantoor. Ze zeggen niets maar in een soort processie blazen ze op flesjes en blokfluiten en slaan op al dan niet zelfgemaakte instrumenten. Een vreemde en fascinerende stroom van klanken vult de school. Ze zijn nog niet klaar met het onderzoek denk ik blij.

Het eerste verhaal heb ik niet zelf meegemaakt maar is nu al praktijk op een aantal basisscholen. Ict wordt ingezet om kinderen reken- en taalonderwijs te bieden dat op maat is toegesneden en dat aansluit bij de belevingswereld van deze generatie kinderen.

De andere twee verhalen zijn dagelijkse werkelijkheid op onze school. Fantasie, enthousiasme, en betrokkenheid van de meester of juf worden ingezet om kinderen met plezier de wereld te laten ontdekken en onderwijs aan te bieden dat aansluit bij de belevingswereld van alle generaties kinderen.

Ik wil geen Ipad-school worden waar nieuwe technologie op een voetstuk wordt geplaatst. Ik ben er wel van overtuigd dat de verworvenheden van internet en ict ons unieke onderwijs voor hoofd, hart en handen kunnen versterken. Ik zou het mooi vinden als we eindelijk het woord “traditioneel” in ons profiel van traditioneel vernieuwingsonderwijs zouden kunnen vervangen door “eigentijds”.’
Op 23 mei schreef ik in ‘Halveren’ over Yoeri Albrecht. Ruud Thelosen ging op dit thema door op zijn weblog ‘Vrijescholen’ op 27 mei met ‘Ex-vrije school leerling Yoeri Albrecht nu directeur De Balie’:
‘Vrije Scholen hebben tegenwoordig de wind in de zeilen. Zo stonden 4 vrije middelbare scholen in de top tien van Nederland volgens het onderzoek van Jaap Dronkers (onderwijssocioloog aan de Universiteit van Maastricht).

Vrije scholen besteden extra aandacht aan een brede ontwikkeling van de persoonlijkheid en niet alleen op cognitief vlak. Sociale vaardigheden maar ook kunstzinnige kwaliteiten worden aangesproken en ontwikkeld via een breed scala aan activiteiten zoals zang/koor, toneeluitvoeringen, tekenen en handvaardigheidslessen, boetseren, smeden, koperslaan, mandenvlechten en ontwerpen.

Geen wonder dat veel Vrije Schoolleerlingen veelal in de kunstzinnige sector terecht komen zoals Waldemar Torenstra, Rutger Hauer, Carry Tefsen en Filemon Wesselink (tv) en Karel de Rooy (duo Mini & Maxi) of internationale actrices als Jennifer Aniston of Sandra Bullock. Het is al veel uitzonderlijker als ze in de politiek terechtkomen zoals Renske Leijten, Tweede Kamerlid en no. 2 van de SP-kandidatenlijst of in de topsport zoals Dorian van Rijsselberghe (Olympisch Goud) en Robin van Persie (voetbal). Nog uitzonderlijker is het als vrije schoolleerlingen succesvolle ondernemers worden zoals Ruud Koornstra van Tendris die in Nederland voor doorbraken heeft gezorgd op het gebied van Ledverlichting.

In het rijtje bekende Nederlanders met een Vrije School achtergrond kunnen we nu toevoegen Yoeri Albrecht, 46 jaar en de kersverse directeur van Debatcentrum De Balie in Amsterdam.

In een uitgebreid interview in de NRC van 21 mei j.l. vertelt hij hoe trots hij is over deze schoolachtergrond. Als jongste kind uit een antroposofisch gezin in Amsterdam-Zuid heeft hij van zijn 4e tot 18e jaar op de Geert Groote vrije school gezeten en daar zoals hij zelf zegt het “onafhankelijke denken” geleerd. Antroposofie speelde al generaties lang een rol in de familie Albrecht. De opa en oma van Yoeri hadden Rudolf Steiner persoonlijk nog gekend. De vader van Yoeri was advocaat maar vervulde ook vele maatschappelijke functies zoals voorzitter van de biologisch-dynamische (BD-) landbouw vereniging.

Albrecht zegt dat hij veel aan de vrije schoolopvoeding te danken heeft. Het “vrije” slaat op het ontwikkelen van vrije, zelfstandig denkende mensen, maar ook een school vrij van overheidsbemoeienis. De mens is zelfverantwoordelijk voor zijn leven en zijn (bewuste) keuzes. Op vrije scholen wordt ook geleerd om je in te leven in andersdenkenden en respect te hebben voor afwijkende meningen en standpunten. Dat komt goed van pas bij zijn werk voor De Balie.’
In het ‘Onderwijsblad’ nr. 10 van 25 mei 2013 van de AOb, de Algemene Onderwijsbond, staat een artikel van Rineke Wisman, ‘Vrije scholen in de lift’:
‘Kinderen leerden er soms dat “negers dikke lippen hebben” en de onderwijskwaliteit was op veel scholen onder de maat. Na jarenlang in een verdomhoek, gaat het nu bergop met het antroposofische onderwijsideaal van Rudolf Steiner. Na de zomer gaan twee nieuwe afdelingen van vrije scholen voor voortgezet onderwijs van start.’
Het is een uitvoerig artikel van vier bladzijden, uitgaande van de berichten eind januari in de landelijke pers over de opmerkelijke groei van vrijescholen. Zie ook ‘Voortgezet’ op 1 februari. Dit wordt gekoppeld aan het recente nieuws over vrijeschoolonderwijs in een reguliere setting:
‘In augustus beginnen dertig leerlingen in Zwolle in twee “zevende klassen” van een nieuwe vrijeschoolafdeling voor voortgezet onderwijs. De brugklas van de onderbouw heet zo, omdat de leerjaren vanaf de basisschool worden doorgeteld. Ook in Roermond start in augustus zo’n zevende klas. Beide initiatieven startten onder de vlag van een reguliere scholengemeenschap: scholengemeenschap Van der Capellen in Zwolle, en Bisschoppelijk College Broekhin in Roermond.’
Ook dit heb ik hier eerder bericht. Een groeiende groep mensen wordt door dit onderwijs aangesproken:
‘Leo Stronks, tot maart dit jaar voorzitter van de Vereniging van Vrije Scholen (VVS), beaamt dat volmondig: “Voorheen kwam tachtig procent van de leerlingen van de vrije school voor voortgezet onderwijs van de vrije basisschool. Nu is dat gemiddeld veertig procent. De rest komt van reguliere scholen”.’
Hé, dat is nieuws: Leo Stronks is geen voorzitter meer van de Vereniging van vrijescholen. Kijk ik op de website van deze vereniging, zie ik bij ‘Bestuur & Secretariaat’ inderdaad staan:
‘Bestuursleden van de Vereniging van vrijescholen:
Dhr. Jeroen Gommers, penningmeester
Mw. Francien Kleemans, secretaris
Dhr. Artho Jansen, bestuurslid
Dhr. Leo Stronks, adviseur bestuur’
Maar wie nu dan wel voorzitter is, staat er niet bij. Leo Stronks heeft hier op ‘Antroposofie in de pers’ een hele geschiedenis. In een van mijn eerste berichten, ‘In je hemd staan’ op 4 mei 2008, figureerde hij al. En nog vele keren daarna. Is dat nu dan helemaal afgelopen? Kan ik me nauwelijks voorstellen. Hij is zich vast ook al aan het voorbereiden op een nieuwe fase. Tenminste, die indruk krijg ik op deze persoonlijke website van hem, ‘Zaken van belang’. De laatste bijdrage daar is van 19 maart; ik ben benieuwd wat er nog volgt. Hebben we het over vrijescholen, mag de kwestie-Zutphen niet ontbreken. Ik schreef er zondag 26 mei in ‘Voorbestemd’ nog uitvoerig over. En wat wil het toeval? Dat er twee dagen later een ‘Nu bericht 4’ verscheen. Dat is natuurlijk geen toeval meer...
‘Zutphen, 28 mei 2013

Beste ouders, verzorgers en leraren,

Middels dit Nubericht willen we jullie bijpraten over de stand van zaken en de nieuwste ontwikkelingen. “Met drie scholen door, daar gaan wij voor.” Dát is wat er klonk op de manifestatie van 4 maart j.l. en tijdens de presentatie van de initiatiefgroep in de Gemeenteraad. En dát is één van de belangrijkste doelen waar de initiatiefgroep, gesteund door een grote meerderheid van de Berkelgemeenschap, voor staat en blijft gaan. Hieronder in hoofdlijnen wat er gespeeld heeft en wat we gaan doen.

Ouderavond 22 april

O.a. ter voorbereiding op de, met spoed ingelaste, ouderavond op 22 april j.l. hebben we jullie het laatste Nubericht gestuurd. Ondanks de korte periode van aankondiging, en de reeds geplande, reguliere ouderavonden op school, waren 22 april toch bijna 50 ouders en leraren aanwezig. Onderwerpen waren o.a.: de gesprekken met de gemeente en de wethouder, de resultaten van de gesprekken met het bestuur van andere schoolstichtingen over een eigen vrijeschoolstroom binnen een andere stichting en een globale enquête. Ook hebben we tijdens de ouderavond een peiling gedaan (voor resultaten zie onder kopje zelfstandig) bij de aanwezigen om te bepalen voor welke alternatieven de ouders van de Berkel wel of geen interesse hebben.

Zelfstandig

Uit de gesprekken met andere stichtingen is duidelijk geworden dat de leerlingenaantallen van de PO-scholen van VSNON dermate aantrekkelijk zijn dat zij graag met ons concreet in gesprek willen om een vrije schoolstroming te organiseren binnen hun stichting (zie ook Nubericht april). Op 22 april is gepeild of ouders sowieso aansluiten bij de besluiten van VSNON, of dat ouders de integrale verhuizing van de Berkel-gemeenschap naar de IJssellocatie prima vinden, of een zelfstandige vrijeschoolstroming een andere schoolstichting zien zitten.

Uit de peiling bij de aanwezigen bleek dat de meeste ouders open staan voor een zelfstandige vrije schoolstroming bij een andere stichting. Vanzelfsprekend moet dan vrije schoolonderwijs binnen een andere stichting wel gegarandeerd zijn. Animo om sowieso aan te sluiten bij de besluiten van de stichting was minimaal. Dit is voor ons een duidelijk signaal om verder te gaan met de voorbereiding van het spoor om een vrijeschoolstroming te organiseren bij een andere stichting. Binnenkort zullen we, middels een online enquête, de belangstelling hiervoor bij alle ouders van de Berkel gaan polsen om zo de gesprekken over een zelfstandige vrijeschoolstroom met andere schoolstichtingen te kunnen versnellen.

Gemeente: gesprek met wethouder onderwijs

De wethouder onderwijs van de gemeente heeft aangegeven dat VSNON aan zet is om keuzes te maken, binnen de door de gemeente gestelde randvoorwaarden:
– bouwbudget dat gemeente beschikbaar stelt is maximaal 2,6 miljoen,
– geen renovatie als de renovatiekosten ca. 70-75% of hoger liggen dan de nieuwbouwkosten.

Zoals vorige week in de media te lezen was, is het college van Burgemeester en wethouders akkoord gegaan met de vraag van VSNON om het budget in te zetten voor een ander doel dan de oorspronkelijke uitbreiding VO aan de Weerdslag. Voor ons des te meer reden om de enorme risico’s hiervan voor het voetlicht te brengen. Wij zullen de onderbouwing van het besluit doorlichten en contacten met gemeenteraadsleden intensiveren om duidelijk te maken wat de consequenties van keuzes zijn en alternatieven voor het voetlicht te brengen.

Algemene ouderavond 14 mei

Tijdens deze ouderavond hebben we de voorzitter van de avond geïnformeerd over de financiële gevolgen van het genomen besluit van VSNON. Over de bijbehorende herverdeling van de klassen over de verschillende locaties (“overgang van drie naar twee scholen”) werden veel vragen gesteld. Vooral een goede onderbouwing van de noodzaak ontbreekt volgens veel aanwezige ouders, en ook is niet duidelijk op basis van welke informatie keuzes worden gemaakt, en is informatie niet beschikbaar voor ouders.

Er is beloofd door de voorzitter van de avond dat de antwoorden of informatie op hele korte termijn verstrekt zullen worden aan de ouders. Voor zover op dit moment bekend, zijn nog niet alle antwoorden gestuurd naar de ouders naar aanleiding van deze ouderavond. Tijdens de avond werd ook duidelijk dat er niet alleen onrust en ontevredenheid is op de Berkel over de besluiten van het bestuur van de stichting, maar ook de IJssel maakt zich in toenemende mate zorgen over de gang van zaken. Een grote groep IJsselouders heeft een brief gestuurd naar het MT en het bestuur om hun ongenoegen kenbaar te maken. 
Nieuw initiatief: bestemming ouderbijdrage laten bepalen door de ouders.

Veel ouders hebben aangegeven het oneens te zijn met de huidige besteding van de ouderbijdrage door VSNON. Voorgesteld is om een aparte stichting op te richten die de administratie, het beheer en toezicht op de ouderbijdrage gaat uitvoeren, en die direct gaat sturen op de besteding van de ouderbijdrage. Door het geld niet direct aan de stichting VSNON te geven, maar aan een stichting waarin ouders (en mogelijk ook leraren) wel sturing kunnen gegeven aan de besteding hiervan, geven we ook een duidelijk signaal af. Graag horen we jullie reacties op dit of andere initiatieven via info@vrijeschoolnu.nl of op het forum.

Nieuwe ontwikkelingen binnen de stichting: Petitie door IJsselouders

De openlijke weerstand en de kritische vragen die nu ook op De IJssel (misschien ook op De Zwaan) spelen, bieden een kans om samen te werken. Zo kunnen we beter het besluit van de stichting VSNON om een PO locatie/gemeenschap op te offeren vanwege wanbeleid en mismanagement, aanvechten. Een aantal IJsselouders heeft de krachten gebundeld en is een traject gestart om middels een petitie hun ongenoegen over de gang van zaken en de besluiten van het bestuur van de stichting VSNON kenbaar te maken.

Deze petitie zorgt, in combinatie met de petities op de Berkel, voor een sterker geluid richting bestuur van VSNON, het college van Burgemeester en wethouders en gemeenteraad van Zutphen. Op de website www.vooronzevrijescholen.nl vind u nadere informatie over het initiatief van de IJssel-ouders en de petitie.

Met vriendelijke groet,
Namens de initiatiefgroep,

Rik Plakke, Ronald van ‘t Hul, Reinier Barendrecht, Luciën Koridon, Constantijn Bonebakker, Marieke Stork, Jet Drent, Antoine van der Helm’
De onrust breidt zich dus uit. Dat zal niet de bedoeling zijn. Op genoemde website lezen we:
‘Op 23 april jl. werd duidelijk hoe de drie vrijescholen voor primair onderwijs in Zutphen herverdeeld gaan worden. Nadat eerder de Zwaan gesloten zou worden en toen de Berkel, wordt nu de IJssel opgeheven. Er wordt binnen alle drie de gemeenschappen heel veel onrust gecreëerd, terwijl onduidelijk is of het voorgenomen besluit ook echt de financiële problemen van de stichting gaat oplossen.

Door nu een school te sluiten ontneemt het bestuur het vrije school onderwijs in Zutphen mogelijkheden voor flexibiliteit en groei en creëert zij juist de situatie die wordt gevreesd. Wij willen gezamenlijk op zoek naar een oplossing die de toekomst van het vrije schoolonderwijs voor onze kinderen veiligstelt en die gedragen wordt door de drie afzonderlijke schoolgemeenschappen. Deze website is daarbij een hulpmiddel.’
Een nadere toelichting met verantwoording wordt gegeven bij ‘Hoe zijn wij gekomen tot de petitie’:
‘In 2011 besluit het bestuur van de Stichting VSNON om basisschool de Zwaan te sluiten. De Zwaan komt tegen dit besluit in verweer, waarop het bestuur het besluit intrekt en een proces van heroverweging start. Dit resulteert eind 2012 in het besluit om niet de Zwaan, maar basisschool de Berkel te sluiten. Ook deze beslissing levert een storm van protesten op maar het bestuur zet door.

Op 23 april jl. verschijnt een brief met daarin de wijze waarop de klassen worden herverdeeld over de twee resterende basisschoollocaties. Een herverdeling die in feite neerkomt op sluiting van de huidige basisschool de IJssel. Wij zijn onthutst over deze gang van zaken. Eerst zou de Zwaan worden gesloten, toen de Berkel en nu de IJssel. Als dat aantoonbaar het verstandigste besluit is dan zullen wij ons er bij neer leggen. Maar omdat het besluit zulke ingrijpende gevolgen heeft voor onze school en onze kinderen, willen we weten waarom dit in de ogen van het bestuur nodig is.

Met een aantal ouders besloten we ons daarom in de materie te gaan verdiepen. Veel te laat, is ons door sommigen verweten, en zij hebben gelijk. Wij zijn pas in actie gekomen toen duidelijk werd dat het veranderingsproces onze school direct ging treffen. Tot dat moment zagen we geen reden om aan het proces en de gemaakte keuzes te twijfelen. We gaven naïef ons vertrouwen en hoopten dat het goed zou komen. Pas toen wij merkten dat het niet goed kwam met onze school, werden we echt wakker. Zo is het op de Zwaan en de Berkel ook gegaan.

Toen we ons eenmaal in de materie gingen verdiepen, groeiden onze verbazing en onrust snel. Want de onderbouwing van het besluit bleek zeer mager en alternatieven leken niet goed onderzocht. Met het voorgenomen besluit wordt binnen alledrie de gemeenschappen heel veel onrust gecreëerd, terwijl onduidelijk is of het ook echt de financiële problemen van de stichting gaat oplossen. Sterker nog, de gekozen oplossing draagt grote (ook financiële) risico’s in zich die onvoldoende in beeld lijken te zijn. Staan we binnenkort niet alsnog voor een faillissement? Wat we willen is hierin gerustgesteld worden. Met transparante en complete informatieverstrekking. Bij dit soort ingrijpende besluiten mag je verwachten dat er een uitgebreide onderbouwing is die ook extern verifieerbaar is. Maar die onderbouwing is er niet of het bestuur kiest ervoor om het niet te delen.

Feit is dat het bestuur bezig is om een traject in te zetten dat zorgt voor verlies van een school en jarenlange onrust voor alledrie de gemeenschappen. Als wij de beschikbare feiten bestuderen dan kunnen wij, net als eerder de Berkel en de Zwaan, niet anders concluderen dan dat er sprake is van drie gezonde, toekomstbestendige basisscholen. En toch kiest het bestuur ervoor om één van de drie scholen te sluiten. Het is maar zeer de vraag of de aanmeldingen in de komende jaren zo terug zullen gaan lopen als het bestuur beweert. De landelijke trend is juist dat vrije scholen tegen de demografische cijfers in groeiende zijn. Door nu een school te sluiten ontneemt het bestuur het vrije school onderwijs in Zutphen mogelijkheden voor flexibiliteit en groei en creëert zij zelf de situatie die wordt gevreesd. Nieuwe aanmeldingen zullen moeten worden afgewezen, voor zij-instromers is geen ruimte meer en de klassen zullen overvol zijn. Hiermee zet men een negatieve spiraal in gang. Wij zijn er van overtuigd dat onze scholen juist zouden zijn gegroeid als de energie van de afgelopen twee jaar in positieve PR was gestoken.

Ook over het proces dat tot het besluit heeft geleid, zijn wij bezorgd en teleurgesteld. Na het debacle omtrent mismanagement en de voorgenomen sluiting van de Zwaan, trad een nieuw bestuur aan dat een vertrouwenwekkende start maakte. Echter al snel na het verschijnen van de hoopgevende quickscan is ook dit nieuwe bestuur een echte dialoog met kritische maar bevlogen ouders uit de weg gegaan. Regelmatig wordt geen adequaat antwoord gegeven op vragen ter onderbouwing van het huidige besluit. Veel vragen worden niet, deels of ontwijkend beantwoord. Ook valt op dat dissidente geluiden meermalen zijn genegeerd, bestreden of weggepoetst. In de diverse organen is regelmatig sprake geweest van tegengeluiden, tegenstemmen of het terugtreden van leden. Als dat vaak gebeurt dan is er iets mis in het proces.

Op basis van onze analyse hebben wij vooralsnog geen vertrouwen dat het huidige besluit de toekomst van het vrije school onderwijs in Zutphen veilig stelt. Onze grote zorgen waren voor ons aanleiding om een brief aan het bestuur te schrijven met daarin het dringende verzoek om volledig inzicht te geven in de besluitvorming en het besluit enige tijd uit te stellen. Met als doel te komen tot meer vertrouwen in en draagvlak voor het veranderingsproces. Eenenzeventig ouders hebben deze brief ondertekend en ook de MR IJssel steunde ons verzoek om duidelijkheid. Op deze brief kregen wij onlangs een afwijzende reactie. Op onze vragen werd wederom geen, of een ontwijkend, antwoord gegeven.

Terugkijkend op de afgelopen anderhalf jaar is de hete aardappel steeds doorgeschoven naar een andere school. En op al die plekken lopen betrokken ouders rond die zich niet gehoord voelen in het proces dat de afgelopen jaren heeft plaatsgevonden. De Berkel en de Zwaan zouden nu opgelucht adem kunnen halen omdat de last uiteindelijk vooral bij de IJssel terecht komt. Maar dat is niet wat wij proeven. Wat wij bemerken is boosheid en vooral machteloosheid binnen alle drie de schoolgemeenschappen. En de diepe wens dat de ellende stopt en dat er weer gebouwd kan worden aan verbinding en een gezonde toekomst. Dat willen we allemaal. Maar bouwen moet plaatsvinden op een goed fundament. De hete aardappel moet daarom weer terug op de bestuurstafel. Wij willen dat het besluit wordt stilgelegd en dat er een werkgroep wordt ingesteld met betrokken ouders van alledrie de scholen die gebruik makend van alle deskundigheid en kennis die daar is gaat onderzoeken of dit echt het beste en meest toekomstbestendige besluit is. Het op deze manier laten verifiëren van de besluitvorming zou veel goed doen aan het draagvlak voor en het vertrouwen in het veranderingsproces.

Ben je het met ons eens? Teken dan de petitie. En attendeer andere ouders (zo mogelijk ook die uit andere klassen) erop door bijvoorbeeld de mail aan hen door te sturen. Twijfel je nog, raadpleeg dan de achtergrondinformatie op deze website. Ook wanneer je het er niet mee eens bent, vinden we het van belang dat je kennis neemt van onze zorgen. Het is belangrijk genoeg, het gaat immers om onze kinderen en het gezond voortbestaan van onderwijs dat wij allen een warm hart toedragen.

Met vriendelijke groet,
(in alfabetische volgorde)

Anja Zeilstra, Annemarie Vergunst, Arthur Aalsma, Corrie Zwarts, Fred Leffers, Koen van der Hauw, Marc van Lier, Mark Haveman, Nathalie Speksnijder, Peter Schreuder Peters, Renate van der Ree, Rob Gort, Ronald Zeilstra, Stijn van der Ree’
Ja, wat nu? Ik kan me moeilijk voorstellen dat men doorgaat met ‘business as usual’. Maar je weet het nooit. Nu wat vrolijker nieuws. ‘Geheime Tuin slaat vleugels uit’ uit ‘De Nieuwsbode Zeist’ van 22 mei:
‘De Vuurvogel, de Vrije school in Driebergen, wordt vanaf 1 juni een Brede School. Een samenhangend netwerk van toegankelijke en goede voorzieningen voor kinderen, ouders en buurt, met de school als middelpunt.

Een gezamenlijke visie en een doorgaande lijn in werkwijze is hierbij belangrijk. Voor De Vuurvogel reden om contact op te nemen met Mirte van Zundert van Kinderopvang De Geheime Tuin in Zeist en Tom de Boer van BSO Wijs! Een gezamenlijk pedagogisch plan, vanuit een antroposofische visie, en de vaste locatie zal er voor zorgen dat opvang en school naadloos op elkaar aansluiten, waardoor de kinderen er vanaf de wieg mee vertrouwd raken!

15 kindplaatsen

De Geheime Tuin zal in een lokaal van de Vuurvogel 15 kindplaatsen realiseren. Wijs! zorgt voor 20 binnen-BSO-plaatsen. Mirte van Zundert vertelt: “Ik ben blij met de samenwerking met de Vuurvogel omdat ik denk dat het voor kinderen goed is om een doorgaande leerlijn te volgen. Ook buiten Zeist is behoefte is aan een opvang zoals wij die in De Geheime Tuin al aanbieden.

Kinderopvang moet iets toevoegen aan het leven van de kinderen. Wij doen dat bijvoorbeeld door middel van natuurbeleving: buiten spelen, brood bakken en tuinieren, maar ook biologisch eten en voldoende aandacht en zorg aan ieder individueel kind bieden. En vanaf nu een heel soepele overgang naar de basisschool!”

Officiële opening

Op 13 juni om 14.30 uur zal wethouder Elisabeth van Oostrum de Brede School officieel openen.

Contactgegevens

Kinderopvang De Vuurvogel Driebergen
Faunalaan 250
3972 PS Driebergen-Rijsenburg
Tel: +31 6 34 87 78 34
www.kinderopvang-devuurvogel.nl
info@kinderopvang-devuurvogel.nl
Nu ga ik het vrijeschoolonderwijs verlaten, en begeef ik me met spoed naar de gezondheidszorg. Op 24 mei ontving ik van de voorzitter van ‘Stichting Mens en Tuin’, Maartje Post, dit persbericht met de titel ‘Mens en Tuin blijft’:
‘Na maandenlange onzekerheid maakt zorgtuin doorstart 
De Haagse zorgtuin Mens en Tuin maakt een doorstart. Het voortbestaan van de Tuin werd bedreigd doordat de gemeente de subsidie vorig jaar beëindigde. Met medewerkers, vrijwilligers en bestuur is gewerkt aan een reddingsplan. Dit plan heeft ertoe geleid dat de zorgtuin in Moerwijk open blijft. 
Een kwart eeuw zorg voor kwetsbare doelgroepen

Mens en Tuin vangt al ruim 25 jaar, midden in Moerwijk, kwetsbare mensen op met uiteenlopende achtergronden. Naast mensen met een lichte verstandelijke beperking ook mensen die bij binnenkomst alle vertrouwen in zichzelf, de hulpverlening en de maatschappij kwijt zijn. De problematiek van de deelnemers is divers en de expertise van de medewerkers is breed.

Bij Mens en Tuin kunnen mensen gaandeweg opbloeien. Stapje voor stapje vinden ze dan het geloof in zichzelf weer terug. Sommigen blijven. Veel zijn er verdergegaan. Zij hebben hun plek in de maatschappij weer in kunnen nemen. Dat hebben ze zelf gedaan en Mens en Tuin heeft ze geholpen die eigen kracht weer te vinden.

Kwekerij en winkel

Mens en Tuin is een biologische plantenkwekerij, waar eetbare planten worden gekweekt en planten die bij- en vlindervriendelijk zijn. Op deze manier wil de Tuin een bijdrage leveren aan een groen en gezond Den Haag, terwijl de deelnemers in een gezonde en heilzame omgeving werken. In 2011 is een nieuwe kas geplaatst waar deelnemers als het regent prettig kunnen werken. Bij de ingang van de Tuin aan de Hillenraadweg is een kleine winkel voor de verkoop van planten, potgrond en tuinaarde. Daarnaast levert de Tuin planten aan scholen en initiatieven op het gebied van stadslandbouw in Den Haag en via internet.

Open Dag: Startschot nieuwe Mens en Tuin

Op zaterdag 7 september 2013 is de jaarlijkse Open Dag op Mens en Tuin. Deze Open Dag valt bewust samen met het Haagse Escampfestival. Mens en Tuin wil daarmee aangeven dat zij een actieve rol speelt in de buurt als Buurttuin. Vanaf die dag is de tuin – en de winkel – elke zaterdag open voor bezoekers. De tuin is een prachtige groene plek waar je rustig kan zitten in het rozenprieel of een kijkje kan nemen in de “Schuilplaats van Kleurrijkheid”, de kas met gekleurd glas van de Hongaarse kunstenaar Tamás Kazsás, die in 2011 door wethouder Baldewsingh is geopend. In de toekomst zal de tuin ook ruimte kunnen bieden voor (kunstzinnige) cursussen.

Cijfers van Mens en Tuin

Bij Mens en Tuin vinden wekelijks 36 mensen een zinvolle dagbesteding. Mens en Tuin heeft twee professionele krachten en drie vrijwilligers. De Tuin heeft een oppervlakte van 2000 m².’
Er is een website van, waar onder meer dit staat:
‘Aan de rand van Den Haag is een zorgtuin waar mensen kunnen werken in en met de natuur. De tuin is 2000m² groot en er wordt dagelijks, door maximaal 15 deelnemers, gewerkt aan gevarieerde activiteiten. Voor ieder naar zijn of haar voorkeur en mogelijkheden. Onder deskundige begeleiding wordt een klimaat geboden waarin zowel mens als tuin samen kunnen groeien.

Door nauwe samenwerking tussen de gemeente Den Haag en Lievegoed is de unieke situatie ontstaan, dat mensen met een zorg- en/of hulpvraag, met of zonder AWBZ indicatie, een dagbestedingplek geboden kan worden. Hiermee is Mens en Tuin onderscheidend laagdrempelig.

Mens en Tuin bestaat sinds 1986 en ligt in de Haagse Moerwijk. De tuin is ontwikkeld vanuit een ecologische en antroposofische visie.’
Onderaan staat dan:
‘Mens en Tuin is onderdeel van Lievegoed, een landelijke organisatie voor antroposofisch geïnspireerde psychiatrie, verslavingszorg en gehandicaptenzorg. Voor meer informatie kunt u kijken op www.lievegoed.nl.’
Gek genoeg kan ik dit ‘Mens en Tuin’ bij Lievegoed helemaal niet vinden. Ook niet op de pagina die gezien zijn URL hiervoor staat. Dus hier klopt iets niet. Misschien houdt een en ander wel verband met elkaar... Dan van de gezondheidszorg naar de kunst. Op 4 mei berichtte ik in ‘Driegeleding’ over de voltooiing van het euritmieboek. Maar er zijn nog steeds een paar vragen open. Zoals blijkt uit deze ‘Wie is Wie? Update 28 mei 2013’:
‘In de afrondende fase van het boek “100 jaar euritmie in Nederland” stuiten we op enkele ontbrekende gegevens, waar we graag alsnog een antwoord op zouden willen krijgen. Uw hulp wordt zeer op prijs gesteld.
Imke Jelle van Dam

N.B. Eerdere vragen, waarop al een afdoende antwoord op is gegeven, zijn uit deze lijst verwijderd.

Vraag

In een “Geste” omstreeks maart 1980 heeft een artikel gestaan over het introduceren van de vooropleiding voor de Academie voor Eurythmie. Er wordt gesproken over de cultuurperiodes van de mensheid en Parcival enerzijds en het werken in een landbouwbedrijf anderzijds.

Betreffende Geste is niet terug te vinden in de Academie en in de bibliotheek van de AViN. Wie kan ons aan het betreffende artikel helpen?
Reageren: klik hier om een e-mail te verzenden.

Vraag

Van Paula Wagner zijn de volgende gegevens bekend:

Paula Wagner is afkomstig uit Stuttgart. In 1924 verhuisde zij naar Nederland. Zij woonde in het pand van de voormalige Haagsche Anthroposophische Vereeniging, Ieplaan 85 in Den Haag. Naast haar euritmie-activiteiten in Nederland maakte zij in 1925 deel uit van het euritmie-ensemble in Dornach. In 1928 kreeg zij, samen met Willy Stigter een vaste aanstelling, ten dele bekostigd door de Anthroposophische Vereeniging in Nederland. Zij gaf in januari 1940 een opvoering in Ons Huis in Rotterdam, waarvan een recensie is.

Woonde in de jaren zeventig en tachtig aan de rand van Aagtdorp (Schoorl). Gaf een enkele maal een opvoering tijdens de jaarfeesten in Bergen, waarbij mevrouw Labij van der Poll-Smidt de teksten sprak.

Wie kan “blinde vlekken” invullen, waaronder geboorte- en sterfdatum?
Reageren: klik hier om een e-mail te verzenden.

Vraag

Vanuit verschillende bronnen is een biografie samengesteld van Elisabeth Pouderoyen. Wie weet haar geboortedatum en geboorteplaats en op welke datum is zij overleden en in welke plaats?
Reageren: klik hier om een e-mail te verzenden.

Vraag

Op 11 mei 1968 was de feestelijke opening van de Academie voor Eurythmie in Den Haag. Zijn daar foto’s van? Ik zou er graag een in het boek op willen nemen.
Reageren: klik hier om een e-mail te verzenden.

Vraag

Wie kan mij in contact brengen met Donna Corboy?
Reageren: klik hier om een e-mail te verzenden.

Vraag

Op onderstaande foto uit de dertiger jaren staan twee euritmistes. De rechter figuur is Willy Stigter. Wie is de linker? Iemand meende Ida Schweigler-Ritter te herkennen?
Reageren: klik hier om een e-mail te verzenden.

Vraag

Wie is de euritmiste, geheel links?

Van links naar rechts:
???
Johanna Knottenbelt
Ida Schweigler-Ritter
Aleida Hofstede Crull
Willy Stigter

Reageren: klik hier om een e-mail te verzenden.

Vraag

Naar het schijnt is de linker dame de enige leerling die in de jaren dertig in Den Haag door Else Klink is opgeleid. Wie weet wie zij is? De foto is in 1969 in Den Haag gemaakt.
Reageren: klik hier om een e-mail te verzenden.
Als laatste vandaag de landbouw. Die moet ook nog even aan bod komen. Stichting Demeter roert zich eindelijk weer eens. Biojournaal meldt vandaag:
‘Voorlichting over oudste voedselkeurmerk via filmpjes en schapkaarten
Grote promotie- en kortingsactie voor Demeter-producten in bio-speciaalzaken

In 129 biologische speciaalzaken wordt van 5 juni t/m 18 juni een voorlichting en promotieactie gehouden om producten met het keurmerk voor biologisch-dynamische producten onder de aandacht te brengen onder het motto “Leven begint met Demeter”. Demeter heeft de hoogste normen voor voedselproductie zowel in de landbouw als de verwerking waar het gaat om het sluiten van kringlopen, dierenwelzijn en bij het verwerkingsproces, wat zo natuurlijk mogelijk is.

Unieke samenwerking stichting Demeter, Udea en EkoPlaza

In een samenwerking tussen Stichting Demeter, biologische groothandel Udea en winkelketen EkoPlaza wordt dit voorjaar gestart met een eerste grote campagne om de uitgangspunten van Demeter helder uit te leggen aan de consument. Via schapkaarten en filmpjes die via de website en smartphones te bekijken zijn, wordt uitgelegd wat producten met het Demeter-keurmerk uniek maakt. Voor kinderen tot 13 jaar is hier exclusief bij bio-supermarkt EkoPlaza een quiz aan gekoppeld waarmee ze Demeter ijs kunnen winnen voor hun schoolklas. Ruim 110 producten met Demeter keurmerk van het merk “Het dichtste bij de natuur” worden in de actieperiode met 15% korting aangeboden.

Over het Demeter-keurmerk

Het internationale Demeter-keurmerk stamt uit 1927 en is daarmee het oudste generieke keurmerk voor voedselproducten met ruim 4700 Demeter-boeren in 49 landen. In Nederland werd in 1926 de eerste biologisch-dynamische (BD) boerderij Loverendale opgericht. De biologische landbouwbeweging met het EKO-keurmerk is voortgekomen uit de bio-dynamische beweging. Met 124 als Demeter-gecertificeerde bio-dynamisch werkende boeren in Nederland en 5300 hectare is het een relatief kleine groep boeren die echter voor vernieuwing en navolging op tal van terreinen heeft gezorgd.

BD-boeren zien hun bedrijf als levend organisme en zijn op alle niveaus bezig met levende verbanden tussen bodem, plant, dier en omgeving. Onder andere zorgboerderijen en abonnementsystemen zijn begonnen bij BD-boeren. De normen voor dierenwelzijn en het sluiten van kringlopen van mest en voer gaan verder dan bij biologische bedrijven. De belangstelling van consumenten voor producten met het Demeter-keurmerk neemt de laatste jaren toe.

In het najaar komt er een vervolg van deze actie in meerdere winkels met onder andere recepten voor een week lang Demeter eten en een oproep voor de actie “Toekomst zaaien” waarbij burgers worden uitgenodigd om bij Demeter-boeren wintergraan te gaan zaaien.

In speciaal voor deze actie gemaakte films vertellen bio-dynamische boeren Jeroen Konijn, Jan Schrijver, Louis Dolmans en Wim Vredevoogd over de meerwaarde van Demeter op: www.stichtingdemeter.nl/demeter/demeter-kwaliteit/ en www.ekoplaza.nl/stichting-demeter.html.’
Op de Demeter-website ziet het er nog mooier uit.
‘Gusta ter Veen heeft deze filmpjes in opdracht van Demeter gemaakt. De boeren vertellen op hun bedrijf over de toegevoegde waarde van Demeter voor hunzelf en hun bedrijf. Het filmpje van pluimveehouder Wim Vredevoogd is op het bedrijf van de familie Speelman in Gasselternijveen (DR) gemaakt.’
Maar als je al deze promotie ziet, vraag je je af waar Odin en Estafette blijven. Die worden niet met naam en toenaam genoemd; doen zij soms niet mee? Nu tot slot naar Bionext, die vandaag berichtte over ‘Duitse kopstukken op de bres voor Save Our Soils’:
‘Graag maken we u attent op het volgende persbericht over de campagne “Save our Soils”, waar Bionext zich bij heeft aangesloten:

Duitse kopstukken op de bres voor Save Our Soils

Vandaag, tijdens een persconferentie in Berlijn, hebben voormalige Duitse minister van Landbouw Renate Künast en Duitslands bekendste tv-kok Sarah Wiener hun steun betuigd aan de internationale Save our Soils campagne, die is geïnitieerd door het Nederlandse Nature & More. Tijdens de persconferentie werd de Soilmate gelanceerd, een campagnetool die zal worden ingezet om miljoenen consumenten bewust te maken van het bodemprobleem. Renate Künast zei tijdens de Berlijnse persconferentie: “Een gezonde bodem is de sleutel tot wereldwijde voedselzekerheid. Compost is het nieuwe goud.”

The Soil is the Limit

In de aansluitende persconferentie lichtten Sarah Wiener, Renate Künast en Nederlandse initiatiefnemer Volkert Engelsman toe waar Save Our Soils om draait: Volgens onderzoek van de VN gaat elke minuut een oppervlak van 30 voetbalvelden aan vruchtbare bodems verloren. Dit betekent een reële bedreiging van onze bestaanszekerheid, want 99,7% van alle menselijke voeding komt voort uit de grond. Sarah Wiener: “Wij zijn vervreemd geraakt van de bronnen van ons voedsel. Het is nu tijd om deze existentiële verbintenis met de grond weer te herstellen.”

Organic is the Soilution

De wereldwijde bodemverarming is vooral een gevolg van niet-duurzame landbouw. Voormalig landbouwminister Renate Künast stelde daarom: “Biologische landbouw is niet de enige maar wel de best bewezen landbouwmethode om bodemverarming tegen te gaan. Door te kiezen voor biologische producten, kunnen consumenten met elke aankoop een kleine bijdrage leveren aan het behoud van onze bodems. Een gezonde bodem is de sleutel tot wereldwijde voedselzekerheid. Compost is het nieuwe goud.”

Become a Soildier!

In de campagne Save Our Soils werken NGO’s als FAO, Oxfam-Novib en Bionext samen met het bedrijfsleven om niet alleen beleidsmakers, maar ook consumenten te bereiken. Om consumenten een concreet handvat te geven, werd de Soilmate ontwikkeld: een fraai doosje met biologische trostomaten, compostaarde, basilicumzaadjes en de nodige informatie. Consumenten worden aangemoedigd hun eigen guerilla-tuintje te beginnen en kunnen daarmee prijzen winnen. Volkert Engelsman, oprichter van Nature & More, lichtt toe: “De Soilmate is op zich een eenvoudige innovatie – maar wel eentje waarmee miljoenen consumenten kunnen bijdragen aan een gezondere bodem.”

www.saveoursoils.com
Bron: Nature & More
Beeld in HR: www.natureandmore.com/press

Geen opmerkingen:

Labels

Over mij

Mijn foto
(Hilversum, 1960) – – Vanaf 2016 hoofdredacteur van ‘Motief, antroposofie in Nederland’, uitgave van de Antroposofische Vereniging in Nederland (redacteur 1999-2005 en 2014-2015) – – Vanaf 2016 redacteur van Antroposofie Magazine – – Vanaf 2007 redacteur van de Stichting Rudolf Steiner Vertalingen, die de Werken en voordrachten van Rudolf Steiner in het Nederlands uitgeeft – – 2012-2014 bestuurslid van de Antroposofische Vereniging in Nederland – – 2009-2013 redacteur van ‘De Digitale Verbreding’, het door de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders (NVAZ) uitgegeven online tijdschrift – – 2010-2012 lid hoofdredactie van ‘Stroom’, het kwartaaltijdschrift van Antroposana, de landelijke patiëntenvereniging voor antroposofische gezondheidszorg – – 1995-2006 redacteur van het ‘Tijdschrift voor Antroposofische Geneeskunst’ – – 1989-2001 redacteur van ‘de Sampo’, het tijdschrift voor heilpedagogie en sociaaltherapie, uitgegeven door het Heilpedagogisch Verbond

Mijn Facebookpagina

Translate

Volgers

Totaal aantal pageviews vanaf juni 2009

Populairste berichten van de afgelopen maand

Blogarchief

Verwante en aan te raden blogs en websites

Zoeken in deze weblog

Laatste reacties

Get this Recent Comments Widget
End of code

Gezamenlijke antroposofische agenda (in samenwerking met AntroVista)