Aangetekend

Het vervolgverhaal van Zutphen en de vrijescholen aldaar. Daar kon u op wachten, na ‘Motto’ van afgelopen donderdag. Ik schreef toen dat ingrijpen door de Raad van Toezicht me onvermijdelijk leek in het proces tot nu toe. Er waren een paar documenten die me op dat moment niet toegankelijk waren. En die laten weer andere aspecten zien. Zo was er dit weekbericht op 20 juni van De Zwaan met een ‘Bericht van de MR’:

‘Bijgevoegd vinden jullie het antwoord van Ceciel Wolfkamp op onze brief welke we haar vorige week (en via haar aan het MT) stuurden. Wij vroegen haar om opheldering over de geruchten die vanuit de initiatiefgroep op de IJssel, opgericht door verontruste ouders, waren verspreid. We waren gealarmeerd doordat in de mail klonk dat het besluit alsnog herzien kon worden en dat het besluit dat is genomen, waarover MR de Zwaan en MR de IJssel en de GMR-PO positief hebben geadviseerd, over de uitvoering nu ineens met 6 weken zou worden opgeschort. We hebben aangedrongen op duidelijkheid in procesvoering en in communicatie naar de ouders. Op de website van de Zwaan is onze brief te vinden.

Ook vinden jullie het verslag van het laatste identiteitsgesprek van dit jaar! We hebben met plezier het thema “identiteit” vormgegeven. We willen dit volgend jaar graag vervolgen. Hebben jullie onderwerpen, passend bij het thema, dan horen we dat graag! Op 1 (of 2) juli hebben we onze laatste vergadering van dit jaar. De agenda volgt nog. Namens de MR, Colette Schelfhorst’

Helaas doen al die linken het niet. Maar de brief van de Medezeggenschapsraad van De Zwaan is op een andere plek wél te vinden, namelijk op de pagina van de MR. Deze ‘2013_06-09 MR reactie op mail initiatiefgroep IJssel’ blijkt al van 9 juni te zijn:

‘Aan: MT, Ceciel Wolfkamp en Gijs Langeslag,
Bestuurder, Lizzy Plasschek

Betreft: reactie mail initiatiefgroep Vrije school de IJssel.
Zutphen, 9 juni 2013

Beste Ceciel en Gijs, beste Lizzy,

MR de Zwaan reageert hiermee op de nieuwe initiatieven die zijn ontstaan op Vrije School De Ijssel.

Deze initiatiefgroep heeft ons via de mail laten weten dat het MT, het bestuur, het besluit tot uitvoering 6 weken heeft opgeschort. Daarnaast klinkt dat er een nieuwe werkgroep wordt opgericht om de (uitvoerings)keuzes en het besluit opnieuw te herzien.

Wij hopen dat dit slechts geruchten zijn die anders zijn weergegeven dan dat jullie hebben afgesproken met deze initiatiefgroep. Het besluit is immers genomen, de GMR heeft hierin positief geadviseerd. Ook in de uitvoering is op MR niveau positief geadviseerd door de medezeggenschapsraden van de IJssel en Zwaan. Het kan in onze ogen niet zo zijn dat bij het opstaan van een nieuwe protestgroep er opnieuw ruimte wordt gecreëerd om keuzes opnieuw te herzien en de hoop te geven dat de uitvoering anders kan worden ingevuld. Immers de keuzes zijn gemaakt, de trein rijdt, en het scheppen van hoop zal leiden tot nieuwe teleurstellingen bij deze ouders.

Natuurlijk vinden wij wel dat de IJssel ouders gehoord moeten worden om met hen te zoeken naar mogelijkheden om met de ontstane situatie om te gaan. We begrijpen dat er een groot deel bestaat uit nieuwe ouders. We vragen ons af hoe de voorlichting bij aanvang van school is over de toekomst van de Vrije school in Zutphen en specifiek voor deze school.

Wij sturen deze brief ook naar de GMR. Zodat zij schooloverstijgend kunnen reageren. Immers deze manier van werken heeft gevolgen en betrekking op alle ouders en alle kinderen.

Nogmaals: Wij hopen van harte dat de brief van de initiatiegroep van de IJssel gericht aan de MR, en hier bijgevoegd, op onjuiste interpretaties berust en jullie ons hierin helderheid kunnen verschaffen. Wij adviseren jullie dringend om nogmaals naar alle ouders helder te communiceren welke visie jullie hebben op de uitvoering van 3 >2. En daarbij snel duidelijkheid te geven waar we nu staan in het proces en over de inrichting van de directe toekomst, waarbij de verhuisbewegingen een belangrijk onderdeel moeten zijn.

Met vriendelijke groeten,

MR de Zwaan,
Namens deze, Colette Schelfhorst vz’

Het antwoord van Ceciel Wolfkamp in het online weekbericht van 20 juni blijkt toch niet onvindbaar te zijn; alleen moet de link iets aangepast worden, dan lukt het wel. Dit is de inhoud van die brief:

‘Zutphen, 18 juni 2013

Beste leden van de MR,

De MR heeft vragen gesteld nav de communicatie tussen de initiatiefgroep van de IJssel en het MT.

Eerste even een overzicht van de gebeurtenissen:

1. Nav de opgestelde criteria zijn er op de IJssel ouders wakker geschud die zich tot nu niet in de materie hebben verdiept. Zij hebben mij om een gesprek gevraagd om te kunnen begrijpen waarom er besloten is van 3 naar 2 scholen over te gaan. Dit gesprek heeft plaats gevonden op 31 mei jl. Daarbij waren naast mij ook Lizzy, Gijs en vertegenwoordigers uit de MR aanwezig. Dit was een constructief gesprek, waarbij de ouders inzage vroegen in documenten en tijd vroegen dit te kunnen inzien. In dit gesprek is hen gezegd dat het besluit vast staat en dat daar geen verandering in zou komen. Wel hebben we hen ruimte gegeven de vraagstukken opnieuw te herzien met daarbij de medewerking van de benodigde tijd en stukken. Zij hebben ons gevraagd dat als zij nieuwe inzichten ontwikkelen die leiden tot een andere uitkomst of wij het vraagstuk dan opnieuw wilden bezien. Hierin hebben we toegestemd met de opmerking: als jullie iets bedenken dat alle mensen in het gehele proces over het hoofd hebben gezien dan willen we dat. We achten de kans hiertoe echter nihil!

2. Helaas zijn de afspraken niet geheel in het juiste kader voorgesteld door de initiatiefgroep waarop Lizzy en ik een volgend gesprek hebben gehouden met de initiatiefgroep. Dit gesprek vond plaats voorafgaand aan een algemene ouderavond op de IJssel die bedoeld was om te praten over de herverdeling van de IJssel in de gebouwen op de Valckstraat en de Henri Dunant.

3. Maar helaas zijn de afspraken niet geheel in het juiste kader voorgesteld, ook terecht gekomen in de mails die verspreid zijn onder ouders. Dat is jammer, omdat dit voor verdere onrust zorgt dan nodig en wenselijk is.

Negen gezinnen vanuit de IJssel zullen komend schooljaar te maken krijgen met kinderen op beide scholen. Met hen worden voor de zomer gesprekken gevoerd om te kijken of we een op maat pakket kunnen maken, zoveel mogelijk passend bij hun situatie. We betreuren het natuurlijk dat kinderen uit een gezin op verschillende locaties terecht komen. In 2014 gaat het om 11 gezinnen.

We begrijpen de onrust die ontstaat op de andere locaties. We hebben de initiatiefgroep gevraagd zich te richten tot de eigen MR en gebruik te maken van de aangeboden hulp.

Op 21 mei jl vergaderde het B&W college en heeft het bouwbudget (€2,6 miljoen) beschikbaar gesteld voor het PO en VO. Gisterenavond kon de gemeenteraad hierover nog vragen stellen, maar de toekenning blijft in principe gehandhaafd. Voor de zomervakantie zal het projectplan klaar zijn en zal ook het tijdspad rondom de verhuizing duidelijk worden. Dit zal uiteraard dan ook zo spoedig mogelijk met de ouders gecommuniceerd worden.

Inzake de onzekerheden omtrent luchtkwaliteit krijgt bovengenoemde werkgroep de mogelijkheid een offerte aan te vragen voor een kortdurend onderzoek naar de luchtkwaliteit op alle drie de basisscholen, wanneer daarmee een betere inschatting mogelijk wordt van de verschillen in luchtkwaliteit op de drie locaties en de te verwachten gezondheidseffecten. Er is echter ook duidelijk aangegeven dat de gemeente dit onderzoek doet voorafgaande aan de start van de bouw aan de Valckstraat.

Met vriendelijke groeten,

Ceciel Wolfkamp,
Directeur Zwaan en IJssel’

Aha, het criterium om tot een ander resultaat dan het voorgestelde te komen, is volgens het bestuur het ontwikkelen van nieuwe inzichten op basis van bestaande documenten. De kwestie wordt door het bestuur alleen opnieuw bekeken als er daarbij een oplossing boven tafel komt die alle betrokkenen tot dit moment over het hoofd hebben gezien. Het bestuur gelooft echter dat de kans hiertoe nul is. Vandaar deze stelligheid meteen in het eerste punt: ‘In dit gesprek is hen gezegd dat het besluit vast staat en dat daar geen verandering in zou komen.’ Nu bleek in het vorige bericht van donderdag dat ‘van de 12 opgevraagde documenten zijn er maar 2 in goede orde verstrekt.’ En ‘Veel documenten die horen bij een dergelijk besluit zijn er niet of zijn slecht van kwaliteit.’ We zullen zien hoe dit verder gaat en of er ooit een bevredigende oplossing voor alle partijen gevonden wordt.

Dan een ander drama dezer dagen. Vandaag plaatste Ramon De Jonghe op een van zijn vele webstekken (Vlaams voor website; dit is ‘Antroposofie in de media. Versgeperst nieuws van gene zijde met een lach en een traan’) deze ‘Eisen Federatie Van Rudolf Steinerscholen in Vlaanderen’:

‘De steinerscholenkoepel doet het weer: de juridische kaart trekken om critici monddood te maken. What’s new?
Via Eisen Federatie Van Rudolf Steinerscholen in Vlaanderen.’

Deze laatste link leidt naar deze brief, gedateerd 26 juni 2013:

‘Per aangetekend schrijven

Geachte heer,

Betreft: Domeinnaam “steinerscholen.com”

Ik schrijf U in mijn hoedanigheid van raadsman van de Federatie van Rudolf Steinerscholen in Vlaanderen vzw, gevestigd te 2140 Antwerpen, Gitschotellei 188 en geregistreerd bij de Kruispuntbank van Ondernemingen onder het nummer 0443.345.725 (hierna de “Federatie”).

De Federatie is houder van het Beneluxmerk “steinerscholen”, alsook van de domeinnaam “steinerscholen.be”.

Mijn cliënte heeft moeten vaststellen dat u ditzelfde woord gebruikt als domeinnaam, onder andere via een website (wwww.steinerscholen.com) en een e-mail adres (focus@steinerscholen.com). U maakt tevens gebruik van het woord “steinerscholen” in een verschillend e-mail adres, steinerscholen@gmail.com.

De registratie en het gebruik van de domeinnaam www.steinerscholen.com en van het e-mailadres steinerscholen@gmail.com maakt niet alleen een schending uit van de merkenrechten van de Federatie en van diverse wettelijke bepalingen inzake handelspraktijken, het heeft mijn cliënte bovendien ook schade berokkend. U kan daarom ongetwijfeld begrijpen dat de Federatie dergelijke praktijken niet kan toestaan.

Om de bovenvermelde redenen, en teneinde een gerechtelijke procedure te vermijden, verzoek ik u om onmiddellijk ieder gebruik van de domeinnaam en e-mailadressen in kwestie stop te zetten en om daarnaast alle nodige stappen te nemen om, uiterlijk op 15 juli 2013, de domeinnaam www.steinerscholen.com aan mijn cliënte over te dragen.

Bij gebrek aan constructieve reactie heb ik de opdracht om de nodige gerechtelijke stappen te ondernemen waarvan u de kosten volledig zal moeten dragen. Ik neem aan dat u de nadelen daarvan zal willen vermijden.

Deze brief geldt als een formele ingebrekestelling en wordt u uiteraard gericht onder alle voorbehoud en zonder enige nadelige erkenning.’

Ramon De Jonghe kennen wij hier heel goed; hij is bijna sinds het begin ruim vijf jaar geleden vaste gast. Niet tot ieders tevredenheid; er komen nogal eens klachten over zijn optreden. Nu ja, dat is in voldoende mate hier gedocumenteerd, daaraan hoef ik geen woorden vuil te maken. Eerst dacht ik: het opgeven van steinerscholen.com zal hem nauwelijks treffen, want hij heeft andere domeinnamen bij de vleet. Dat is wel zo, maar deze is toch ook goed gevuld. Het is alleen een beetje verwarrend waar hij precies wat doet. Steinerscholen.com krijgt bij hem bijvoorbeeld de titel ‘Antroposofie en samenleving’ mee:

‘Op deze site worden enkele kritische kanttekeningen bij antroposofie en haar werkvelden geplaatst. Omdat de antroposofische school (steiner/vrijeschoolpedagogie) het bekendste werkveld is van de antroposofische beweging handelen de meeste teksten over antroposofisch onderwijs. Deze teksten zijn een selectie uit de inhoud van de weblog Steinerscholen.com en het boek “Focus op de steinerschool – Onderwijs op maat van wie?”. Doel is te kunnen bijdragen tot een realistisch beeld van de antroposofische praktijk.’

Volg je die twee linken, kom je meteen op andere domeinnamen. Dus die heeft hij al veiliggesteld. De eerste is dan wel getiteld ‘steinerscholen.com’, maar kan dus heel eenvoudig een andere naam krijgen, die toepasselijker is. Iets in de zin van ‘kritisch volgen van steinerscholen’ bijvoorbeeld. Er blijkt ook nog een ‘Weblog Ramon De Jonghe’ te zijn. Het gekke is dat daar meteen onder zijn naam ‘Registered trademark’ staat. Het bovenste bericht is ‘Blog is verhuisd’:

‘Posted: januari 19, 2013 in Zomaar
Klik hier om naar de nieuwe blog te gaan.’

Doen we dit laatste, komen we weer op een ander domein, waar echter nog steeds ‘Ramon De Jonghe. Registered trademark’ staat. Dus hij weet wel wat dat betekent. Dan kan hij toch niet vreemd opkijken van de brief van de advocaat van de Federatie van Steinerscholen. Die wil ook graag dat deze federatie over zijn eigen naam kan beschikken. Dat lijkt me ook normaal; het is eerder gek dat dit niet eerder is gebeurd. Op deze website schrijft hij bij de link ‘Wiki’ onder ‘Schrijver’ over zichzelf:

‘Ik ben Ramon De Jonghe, freelance publicist met focus op religieuze bewegingen, pseudowetenschap en onderwijs, beter bekend als criticus en ervaringsdeskundige m.b.t. antroposofie en steiner-waldorf-vrijescholen. Ik ben getrouwd, heb vier kinderen en woon in Leuven.

Achtergrond

Ik groeide op in het zigeuner- en kermismilieu en leerde mezelf lezen en schrijven, vooral onder invloed van mijn grootvader, prof. dr. Frans Verachtert (1909-1988). Buiten een leergierige student bleek ik ook een talentvol atleet te zijn. Op 19-jarige leeftijd won ik zelfs de internationale halve marathon van Luxemburg bij de juniores, maar een blessure maakte een einde aan een verdere atletiekcarrière.

Mijn moeder, die me leerde kaartleggen, zag me graag als waarzegger carrière maken, maar kon me nooit overtuigen. Mijn biologische vader, waaraan ik de naam De Jonghe ontleen en die net zoals mijn moeder een Sinti was, heb ik nooit persoonlijk gekend. Omdat ik geen school had doorlopen en alleen het vak van foorreiziger had geleerd, zat er niet veel meer op dan in het familiebedrijf aan de slag te gaan. Ik werkte enkele jaren als standwerker op de kermis, maar bij de geboorte van mijn eerste kind brak ik radicaal met het zigeuner- en kermismilieu.

Nadat ik mijn diploma secundair onderwijs Moderne Talen voor de Examencommissie (middenjury) behaalde volbracht ik via zelfstudie een opleiding boekhouden. Een loopbaan als boekhouder zat er echter niet in. Als hulpboekhouder kreeg ik het met mijn eerste twee opdrachtgevers aan de stok, omdat ik weigerde met cijfers te sjoemelen. Een hele reeks baantjes in verscheidene sectoren passeerde de revue, waarvan vier jaar bij een begrafenisondernemer en een jaar in een nucleaire reactor, de meest memorabele zijn.

Focus op de steinerschool

In de periode van 2000-2006 was ik actief binnen de steinerschoolbeweging. Aanvankelijk als ouder, maar later ook als opvoeder en invalleerkracht, boekhouder, bestuurslid en bibliothecaris in een antroposofische bibliotheek (Via Libra). Van 2005 tot 2007 volgde ik de antroposofische lerarenopleiding van Hogeschool Helicon te Zeist (nu Vrije Pabo Hogeschool Leiden). Na het behalen van het propedeutisch diploma zette ik de opleiding stop, onder andere omdat de schoolleiding aanstoot nam aan mijn contacten met de pers en ik de opleiding te zweverig vond.

Omdat ik verhaal probeerde te halen na gewelddadige incidenten met een van mijn kinderen in de steinerschool, werd ik persona non grata binnen de Federatie van Steinerscholen. Ik kreeg een toegangsverbod tot de steinerschool van Leuven (Wijgmaal) en vervolgens ook alle andere Vlaamse steinerscholen. Dit was de aanleiding om een weblog te beginnen waarop ik niet alleen mijn ervaringen en die van anderen beschrijf, maar ook de achtergronden van het antroposofisch onderwijs duid. Mijn grote liefde, het schrijven van gedichten en kortverhalen, moet plaatsmaken voor verslaggeving. Om betrouwbare informatie te verstrekken, maak ik me aan de hand van de Code van Bordeaux de journalistieke werkwijze eigen. De respons op mijn blog is van in het begin groot en al vlug wordt Steinerscholen.com een dankbare bron voor onderzoekers en journalisten.

In 2009 verschijnt dan het boek Focus op de steinerschool, dat meer dan mijn persoonlijk verhaal, voor het eerst een duidelijk en geïnformeerd beeld schetst van de steinerschool in al haar aspecten: antroposofische wereldbeschouwing, heilpedagogisch concept, pseudowetenschappelijk kader en sociale deprivatie. Het is in dit opzicht een nationaal unicum.

In maart 2010 mag ik het boek tijdens een vragenronde met publiek overhandigen aan minister Pascal Smet. Er komt een recensie in het vaktijdschrift Impuls. In het zog van het boek volgen een reeks artikels en word ik meermaals geconsulteerd door diverse media.

Een tweede boek over antroposofie en steinerschool is gepland. Om de inhoud van mijn eerste boek voor een breder publiek toegankelijk te maken, heb ik het twee jaar na het verschijnen van de papieren versie integraal op het internet geplaatst.

Mijn websites

Steinerscholen.com http://weblog.steinerscholen.com/
Antroposofie en samenleving http://www.steinerscholen.com/’

Een echte selfmade man dus. Hij is een lastpost, maar toch mag ik hem. Wat wil je, als je al vijf jaar steeds met elkaar te maken hebt. Redelijk is hij niet, of laat ik zeggen: niet altijd. Maar dat mag geen hinder zijn om hem hier toch toe te laten, zelfs als hij de grenzen van het betamelijke opzoekt. Dat doet hij namelijk nogal eens. Enfin, wie de discussies die hier met hem gevoerd worden kent en zich eraan heeft geërgerd, zal dit kunnen beamen. En op zijn eigen webstekken is het niet anders. Nu is hij zelf slachtoffer.

Twee weken geleden, op 15 juni in ‘Schaapje schaapje’, had ik de Vereniging tegen de Kwakzalverij na lange tijd weer eens in deze kolommen. Heel bijzonder was het bericht daar vandaan niet. Bijzonderder was dat ruim een week later, op maandag 24 juni, columnist van de Volkskrant Bram Bakker, die door de vereniging daarbij was genoemd, in zijn column op de website van deze krant reageerde met ‘Sta je open voor iets meer dan traditionele behandelingen, dan word je direct belasterd’:

‘Jarenlang mogen artsen mensen volpompen met bètablokkers, antidepressiva en slaappillen zonder dat daar goede indicaties voor zijn, schrijft psychiater Bram Bakker. “Maar aandacht vragen voor minder ingrijpende interventies dan medicijnen mag niet van de Vereniging tegen de Kwakzalverij.”

Als er even veel geld was besteed aan onderzoek naar runningtherapie, meditatie of yoga zouden deze “alternatieve” behandelingen nu waarschijnlijk ook als “evidence based” te boek staan.

Vroeger vond ik de Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK) een prachtige club. Maar de manier waarop men daar de laatste jaren van leer trekt tegen alles in de gezondheidszorg wat niet “evidence based” is, wordt af en toe wel erg ongenuanceerd.’

Bram Bakker laat in het vervolg zien hoe onredelijk dat wel niet is. Inmiddels zijn er 214 reacties op gekomen. De Vereniging tegen de Kwakzalverij zal niet blij zijn met deze publiciteit. Ik mag zijn hele tekst niet overnemen, maar u kunt zich van zijn opinie ter plekke overtuigen. Iets anders waar de Volkskrant mee kwam en dat een pleidooi vormt in dezelfde richting als ik afgelopen donderdag in ‘Motto’ berichtte, namelijk ‘dat het gebruik van computers en i-Pads bij kinderen in het onderwijs geen onverdeelde zegen is’, toont welke krachten momenteel zich laten horen als reactie tegen al te extreme ontwikkelingen. Ik doel op ‘We willen een Hannah Arendtschool in plaats van een Steve Jobsschool’ van Joke Hermsen, dat vanmiddag op de website geplaatst werd. Ook dit mag ik niet overnemen, ware het niet dat zij dit ook op haar eigen website heeft gezet:

‘Joke J. Hermsen is schrijfster en filosofe. Ze geeft lezingen en workshops over filosofische en maatschappelijke kwesties. Voor meer informatie, vragen & boekingen klik hier.

Nieuws

De Volkskrant publiceert dit weekend mijn stuk over de IPadscholen of SteveJobsscholen. U kunt hier lezen waarom ik de voorkeur geef aan Hannah Arendt scholen. In juli en augustus geef ik twee filosofische workshops over Hannah Arendt. Kijk voor meer informatie op www.arthel.nl.

Lees ook het interview met psychiater en geheugen-onderzoeker M. Spitzer: “I pads desastreus voor onderwijs & kinderbrein.” Permanent online zijn is niet alleen schadelijk voor het kinderbrein, maar voor ieders creativiteit, empatische vermogens en mentale welzijn, betoog ik in dit nieuwe essay.’

Zo kunnen we toch kennisnemen van ‘We willen geen Steve Jobs maar Hannah Arendtscholen’ en ons verbazen en verheugen over de gelijkluidende argumentatie:

‘Verbaasd dat vrijwel alle politieke fracties van de Tweede kamer – de PVV uitgezonderd - de Ipadschool van Maurice de Hond kritiekloos omarmen, stuurde ik afgelopen dinsdag op Twitter dit berichtje over het onderwijs de wereld in: “We willen Hannah Arendt scholen ipv Ipadscholen. Dus: denken, dromen, leren, verbeelden, verdiepen en docenten die mooie verhalen vertellen.”

Tot mijn verrassing werd het bericht vrijwel meteen honderden keren geretweet, gedeeld, “geliked” en doorgestuurd op de sociale media en bereikte het binnen een enkele etmaal vele tienduizenden lezers. De nieuwe media bieden niet alleen de mogelijkheid een bepaalde mening te toetsen maar ook de kans om mensen voor een bepaald doel te mobiliseren. Op de filosofische linked inn groep Amor mundi beloofde ik vervolgens het bericht nader toe te lichten, indien het een breed gehoor zou vinden. Dat gebeurde dus boven verwachting en zo kwam ik in de nogal paradoxale situatie terecht de moderne communicatietechnologie kritische tegen het licht te houden, terwijl ik er zojuist optimaal gebruik van had gemaakt. Paradoxen lijken ons moderne bestaan te kenmerken. Binnen de filosofie hoeven deze gelukkig niet onmiddellijk glad gestreken te worden, maar vormen ze juist een belangrijk hulpmiddel om bepaalde kwesties scherper in het oog te krijgen. De vraag die ik hieronder in een tiental kritische stellingen nader wil belichten betreft onze verhouding tot de nieuwe communicatietechnologie en de rol die deze binnen het onderwijs al dan niet zou moeten spelen. Hierbij laat ik mij – uiteraard - door het gedachtegoed van de filosofe Hannah Arendt inspireren.

1. Technologie behoort in het onderwijs een ondersteunend middel te zijn in plaats van een doel op zich, zoals Maurice de Hond, mede oprichter van de Ipadschool en het “Onderwijs voor een Nieuwe Tijd” (O4NT) bepleit. Van de technologie die in het onderwijs gebruikt wordt moet eerst onderzocht worden of deze wenselijk en noodzakelijk is en welk doel deze precies dient. Als technologie het doel wordt, verwordt de samenleving tot een technocratie, waarbinnen elke menselijke maat verloren gaat, schreef Hannah Arendt in The Human Condition (1958).

2. Leren is in tegenstelling tot wat de Hond beweert iets anders dan “gamen”. Naast de ontwikkeling van diverse vaardigheden is leren ook inzicht verkrijgen en kennis nemen van de culturele traditie. Een samenleving die geen belang hecht aan cultuur gaat letterlijk “naar de filistijnen”, meende Arendt. “Onder cultuur verstaan we de omgang met de minst nuttige en meest wereldlijke dingen: de werken van kunstenaars, dichters, musici en filosofen” (uit “De crisis van de cultuur”, 1954). Onderwijs behoort de nieuwe generatie niet tot “gamers”, maar tot kenners van de cultuur op te leiden. Kennis nemen van de culturele traditie is niet “saai”, zoals de Hond beweert, maar een voorwaarde om nieuwe culturele werken te vervaardigen.

3. Het niet bevragen en kritiekloos omarmen van de digitale technologie ontneemt het zicht op diverse wetenschappelijke onderzoeken, waarin gewaarschuwd wordt voor alle nadelige effecten, zoals aandacht- en concentratiestoornissen, geheugenproblemen, hyperactiviteit, rusteloosheid, stressverschijnselen, online neurose, slapeloosheid en verslavingsgedrag. (cf. M. Spitzer, Digitale dementie 2013 en N. Carr, Het ondiepe. Wat internet doet met ons brein 2012). Geen kritische vragen stellen staat gelijk aan niet nadenken, meende Arendt, hetgeen een kenmerk van ideologische verdwazing is.

4. Ons woord “school” stamt af van het Griekse “schole”, dat rust, niets doen en “vrije tijd” betekent. Sinds Plato gelden rust en aandacht als de belangrijkste voorwaarden voor het denken. Pas als het brein zich in ontspannen toestand bevindt en geen nieuwe input te verwerken krijgt, kan het creatief zijn en iets nieuws verzinnen. Daarom begint Arendt haar boek Denken (1973) met een citaat van Cato: “Nooit is de mens actiever dan wanneer hij niets doet.” Leerlingen op Ipadscholen permanent online laten zijn betekent niet alleen een overbelasting van hun brein, met alle mentale gevolgen van dien, maar ook een belemmering van de ontwikkeling van hun cognitieve en creatieve vermogens.

5. De mens wordt volgens Hannah Arendt gekenmerkt door twee principes: nataliteit, het voortbrengen van nieuwe inzichten en gezichtspunten, en pluraliteit, het onderling van elkaar kunnen en mogen verschillen. Beide principes zijn van wezenlijk belang voor de samenleving, die daardoor dynamisch en democratisch van aard blijft. Deze worden op een Ipadschool bedreigd, omdat permanent zappen, surfen, swipen en doorklikken het brein over geprikkeld cq overspannen maakt, waardoor de leerlingen geen nieuwe inzichten kunnen ontwikkelen, waardoor het principe van nataliteit in gevaar komt. Ook zullen de leerlingen binnen de door de industrie geprepareerde digitale formats en games steeds meer op gelijke wijze het zelfde gaan denken, waardoor tevens het principe van pluraliteit onder druk komt te staan. Dit geldt uiteraard niet alleen voor leerlingen, maar voor iedereen die voortdurend online is.

6. Denken richt zich volgens Hannah Arendt op datgene wat nog niet gedacht, verwoord of verbeeld is. Het onderscheidt zich in deze van kennen en weten die zich juist op de reeds aanwezige feiten richten. Onderwijs zou niet alleen het overbrengen van feitenkennis moeten zijn, maar ook het aanzetten en inspireren tot nieuwe gedachtes. Denken komt mijmerend, uit het raam starend, dagdromend tot stand en niet achter een beeldscherm dat voortdurend nieuwe feiten op het brein afvuurt.

7. De hele dag – en avond - voor een beeldscherm zitten heeft ook gevolgen voor onze sociale vaardigheden en empatische vermogens, die voor sociale interactie noodzakelijk zijn. 80 % van een live gesprek bestaat uit non-verbale communicatie. We peilen, onderzoeken, beschouwen en interpreteren het gezicht, de houding en de gestes van onze gesprekspartner, waardoor we leren ons tot anderen te verhouden. Als we uitsluitend via beeldschermen communiceren, verleren we niet alleen deze sociale vaardigheden, maar worden we ook minder empatisch en kunnen moeilijker echte verbintenissen met anderen aangaan, stelt o.a. neurologe Susan Greenfield (Living online is changing our brain, 2011).

8. “Onze hoop is altijd gevestigd op het nieuwe dat elke generatie voortbrengt”, schreef Hannah Arendt in haar essay “Crisis in Education”. “Maar juist omdat we onze hoop hierop baseren, doen we alles teniet als we proberen het nieuwe zodanig onder controle te krijgen, dat wij, de ouderen, degenen zijn die bepalen hoe het nieuwe eruit zal zien. Juist in het belang van het nieuwe en revolutionaire dat in ieder kind zit, moet het onderwijs in zekere zin conservatief zijn.” Conservatief duidt in dit citaat op het belang van het bewaren, behoeden en koesteren van de culturele traditie. Conservatief staat hier dus niet tegenover progressief, want het is Arendt juist altijd om nataliteit als het principe van het nieuwe te doen, maar tegenover nihilisme, materialisme en een overdreven geloof aan technologische innovatie. De scepsis ten aanzien van de moderne communicatietechnologie die we nu reeds bij de nieuwe generatie twintigers aantreffen, getuige bijvoorbeeld het filmdebuut Disconnect (2013) van de jonge regisseur Henri Alex Rabin, zou ook door vijftig plus internetfanaten als Maurice de Hond serieus genomen moeten worden, alvorens zij jonge leerlingen een digitaal schoolmodel opdringen.

9. Docenten dienen leerlingen niet alleen diverse vaardigheden en de culturele traditie bij te brengen, maar hen ook met behulp van verhalen, mythes, poëzie, saga’s, essays en romans te inspireren tot het nieuwe. “De grenzen van de taal bepalen de grenzen van de wereld,” citeert Arendt Wittgenstein. Wil een samenleving dynamisch blijven, dan moet het onderwijs ook gericht zijn op het verschuiven, vernieuwen en oprekken van die taalgrenzen in plaats van alleen de instrumentele taal van games en internet in het onderwijs aan te bieden. Behalve geschiedenis, kunst en filosofie, zou dus ook literatuuronderricht en het vertellen van verhalen een van de pijlers onder het onderwijs behoren te zijn. De docent is geen “coach” die zappende leerlingen begeleidt, zoals de Hond wil, maar een gespecialiseerde kracht, die met aandacht, gezag en kennis van zaken zijn beroep uitoefent en de leerlingen weet te motiveren.

10. Ten slotte kunnen hier ook de nadelige fysieke aspecten van het IPad onderwijs niet geheel onvermeld blijven, zoals het verlies van de zintuiglijke ervaringen van het schrift, van papier, inkt, verf en klei, die de verbeelding stimuleren en leerprestaties bevorderen. Ook de gevolgen van het voortdurend stil zitten en maar naar een beeldscherm turen, het gebrek aan beweging, de muisarmen, verkrampte nekwervels, gewichtsproblemen, migraines enzovoort zouden punt van onderzoek moeten zijn, voordat we SteveJobsscholen gaan oprichten. Wij – en de politieke bestuurders in Den Haag –, moeten zich eerst de vraag stellen: “wat doet de nieuwe technologie precies met ons?”, voordat we alweer een nieuw schoolmodel implanteren. Het vorige “nieuwe leren” model uit de jaren negentig werd zo’n fiasco dat er in 2008 een parlementair onderzoek aan de pas moest komen, dat vaststelde dat elke wetenschappelijke onderbouwing helaas ontbrak. Nu lijkt opnieuw hetzelfde te gebeuren. Het gaat er mij niet om technologische ontwikkelingen terug te draaien, dat acht ik even onmogelijk als onwenselijk, maar wel dienen we vooraf onderzoek naar de wenselijkheid van een nieuw schooltype te verrichten. Zowel binnen als buiten het onderwijs moeten we een juiste maat en houding ten aanzien van de nieuwe technologie zien te vinden, opdat deze niet met ons aan de haal gaat of erger nog, maar zeker niet ondenkbaar, ons de baas wordt. Vooralsnog geldt hier het even eenvoudige als goedkope advies: bescherm je brein door dagelijks een aantal uren offline te zijn.’