Vrijplaatsen

De Iona Stichting spreekt (bij monde van Ignaz Anderson):

‘Zelfsturing en coöperatief “samen-sturen”

(Onderstaande tekst is gepubliceerd als ten geleide van het jaarverslag 2011.)

Wanneer ik naar 2011 kijk als een afgerond geheel dan zie ik een verwarrende en zorgelijke complexiteit in de samenleving. Als situatieschets hoort dat onvermijdelijk bij dit jaarverslag. Rampzalige gebeurtenissen in natuur en maatschappij bepalen het leven van miljoenen mensen en roepen op tot veranderingen. Overal waren er omwentelingen die geleid hebben tot onrust, verontwaardiging en verzet. De wereldwijde Occupy beweging. De Arabische Lente in tal van landen. Een tsunami en kernramp in Fukushima. Aardbevingen in, onder andere, Christchurch en Pakistan. Orkanen als Irena. Bloedbaden in Oslo en Alphen aan de Rijn. Al in de eerste helft van 2011 wordt geconstateerd dat dit jaar het economisch duurste jaar is ooit door natuurrampen. En het “lawinegevaar” neemt maar niet af... Ook maatschappelijk groeide het gevoel van onbehagen en negativisme. Kan ik tot dit alles nog zelf een verhouding vinden? Paul Klee beschrijft 100 jaar geleden het volgende dichterlijk verlangen: “In mij bruist, beslist, een zee, omdat ik voel. Het is heilloos om zo te voelen dat er overal tegelijk dezelfde storm is en nergens een meester die de chaos gebiedt.” Dit gevoel wil het negatieve kantelen naar iets positiefs, iets van “Toewijding aan het Hogere”, waarmee cultuursocioloog Gabriël van den Brink wil afrekenen met het negativisme in de samenleving.[1] Mogen we dit zien als een tijd van transitie? Veranderingen die gepaard gaan met vernietiging, sociale chaos en een weerspiegeling hiervan in de economie? Kunnen we zoeken naar een hoger-ordenend principe, een samenhang, die past bij deze complexiteit?

Ook zijn in 2011 markante mensen weggevallen die voor grote groepen een icoon waren: Václav Havel, Albert Heijn, Steve Jobs om er een paar te noemen. Bij overlijdensmomenten wordt de tijd even stil gezet om te zien wat er werkelijk is gebeurd. Behoefte aan overzicht, houvast en verbinding treedt op. Wat kunnen we van de overledene leren? Welke essentie komt aan het licht? Steve Jobs noemt dit “connecting the dots”: het verbinden van hetgeen ertoe doet. Om motieven te vinden en betekenis te geven kunnen we wellicht beter in-samenhang-denken dan gebeurtenissen in volgorde na-elkaar-denken. Het verleden kan hierbij net zo goed toekomst zijn als omgekeerd. Je probeert zelf even “in samenhang te zijn” met de ander; even op diens schouders te staan.

Het is verrassend te zien hoe het het kunstklimaat van 100 jaar geleden, in vergelijkbaar roerige tijden, zocht naar inspiratie. Paul Klee oppert de gedachte: “de schepping kan vandaag niet afgelopen zijn, de kunstenaar breidt daarmee het wereld-scheppende handelen van gisteren naar morgen uit” en “het handelen met oer-wetmatigheden kan de ontwikkeling voeden.” Theo van Doesburg zoekt naar de “aan de oppervlakte verschijnende diepte” en “hetgeen in de creatieve strijd met onszelf aan het ontstaan is.” Deze laatste uitspraken wijzen op het streven van De Stijl-groep naar nieuwe beelding. De redding van de samenleving rond 1911 werd door hen gezien als het samen maken van een kunstwerk; je leeft erin en vormt het tegelijk. Ze liepen tegen complexe dilemma’s aan die niet eenvoudig te overbruggen waren. Allereerst de strikte wetten van de verschillende materialen die beperkingen opleggen, daarnaast het besef dat meerdere dimensies niet gelijktijdig, synthetisch, werken. In onderlinge verbindingen werden “vrijplaatsen” gevormd om samen inspiratie op te doen. Met, bijvoorbeeld, het polyfone in de muziek werden verschillende dimensies wel gelijktijdig hoorbaar. Mondriaans hoop was hierbij dat het beste uit de materiële en spirituele tradities zou samenvloeien in de beweging tot Nieuwe Beelding; een samenleving als sociaal kunstwerk, waar het culturele, politieke, juridische en economische leven dienstbaar aan elkaar zijn.
Voor mij betekent dit voor 2012: méér representant zijn, méér tijdgenoot zijn met de ander, door een hechtere samenwerking van beleidsterreinen na te streven. Samenwerken vanuit een “meer-dimensionale gelijktijdigheid op meerdere gebieden”.

Fondsen als de Iona Stichting hebben in de samenleving altijd een experimentele vrij-ruimte kunnen creëren, van waaruit vernieuwende denkbeelden in praktijk gebracht konden worden. Deze actieve opstelling is nog steeds hard nodig. Door in de zorg bijvoorbeeld zelfsturing te stimuleren zoeken partijen nieuwe samenwerkingsvormen om dit mogelijk te maken. Dit blijkt niet alleen betere zorg, maar ook kostenreductie op te kunnen leveren. Door onderwijs, landbouw en voeding actief te betrekken, gaat Gezondheidszorg over meer dan ziek alleen. Gezondheid is immers een zaak van jezelf en niet van de dokter. De recente nieuwe geefwet wil dit sociaal ondernemerschap van individu en fonds stimuleren. Overheid en bedrijfsleven hebben een zware eigen agenda. Persoonlijk (burger-) initiatief bevordert zelfverantwoordelijkheid voor bijvoorbeeld groene energie of betere voeding, waardoor de eerder geschetste negativiteit verdwijnt en toewijding een kans krijgt. Subsidiegelden van de overheid, investeringsgelden uit het bedrijfsleven en schenkgelden uit de fondsenwereld maken samen meer mogelijk. Groot-Brittannië geldt als een goed voorbeeld waar door middel van een convenant tussen overheid en de “Third Sector” gemeenschappen worden versterkt en door innovatie publieke diensten op een hoger niveau worden gebracht.

De onafhankelijkheid van deze derde sector staat voorop. De fondsencultuur wordt gewekt tot sociaal-ondernemerschap door samen op te trekken en meer impact te bewerkstelligen. Ketenvorming rondom thema’s binnen onderwijs, energie, voeding, landbouw en, hierboven al genoemd, gezondheidszorg geven goede hoop. Bedrijven blijken binnen zo’n verband hun dienstbare rol weer te verstaan. Meer natuurlijk toezicht ontstaat in de keten zelf. Wederzijds stimuleren de partners elkaar om met ambitie hun doelen te bereiken.

Doordat wij binnen de Iona Stichting samenwerken met jongeren, collega fondsen, onderwijspartijen en het veld van gezondheidszorg zien we duidelijk dat koplopers elkaar op deze wijze in Nederland kunnen vinden. Ook wereldwijd werd dit aan grensverleggende projecten zichtbaar tijdens het Presencing Global Forum [2] in Boston.

Dit meer-dimensionale zien we op alle gebieden die vragen om vernieuwing. “In triple we connect the best of three worlds”.[3] Het bekendste is triple-P (People, Planet, Profit). Profit is hierbij de meerwaarde die kan ontstaan in de samenhang met mensen en aarde. Dit geldt ook voor de drieslag transparantie, sociale verantwoordelijkheid en duurzaamheid. Veel gehoorde begrippen die sleets raken, maar betekenis krijgen in samenhang, compositie met elkaar. Verantwoorde transparantie is inzichtelijk, waarde gedreven en maakt enthousiast. Duurzame verantwoordelijkheid is gericht op de ander en wekt continuïteit en vertrouwen. Transparante duurzaamheid is handelingsgericht en schept een betere wereld. Afzonderlijk staan de drie vernieuwingen geïsoleerd in de samenleving, maar dynamiserend tussen deze drie kan (met de woorden van Klee) ontwikkeling gevoed worden! Moge hiermee 2012 het jaar worden van de vele zinvolle verbindingen waar vanuit doelen gerealiseerd worden die de vrije-tussenruimte als kiemplaats (her)kennen. Dit jaar is tenslotte uitgeroepen door de VN als het jaar van de coöperatie.

Ignaz Anderson, directeur

1. Gabriël van den Brink: Eigentijds Idealisme, een afrekening met het cynisme in Nederland.

2. Presencing Global Forum Boston; zie www.vimeo.com/34970147

3. Nicanor Perlas: Mission Possible, about three sector democracy.’

Deze tekst is dus ontstaan voor het jaarverslag 2011 van de Iona Stichting. Vanmiddag wordt dit jaarverslag gepresenteerd tijdens de ‘Jaarvergadering 2012’:

‘Op vrijdag 16 maart vindt de jaarvergadering van de Iona Stichting in Amsterdam plaats.

Dag: vrijdag 16 maart 2012

Plaats: De Burcht, Henri Polaklaan 9, Amsterdam (website De Burcht).

Tijd: 13.30-17.30 uur

In deze onzekere tijden is het van belang om gezamenlijk de meerwaarde te creëren. Stabiliteit en vertrouwen in elkaar neemt hierbij een belangrijke plaats in. Het thema van dit jaar hangt daar nauw mee samen: zelfsturing en coöperatief “samen-sturen”.

Naast verdieping van bovengenoemd thema krijgt u de mogelijkheid vragen te stellen over het jaarverslag 2011.

Aan de middag zal medewerking worden verleend door componist Merlijn Twaalfhoven, bestuurslid Désanne van Brederode, voorzitter Michiel ter Horst en directeur Ignaz Anderson.

In verband met de praktische organisatie verzoeken wij u vriendelijk u aan te melden via het inschrijfformulier o.v.v. jaarvergadering (vergeet niet het vinkje “jaarvergadering” aan te kruisen).

Het volledige jaarverslag, inclusief beleidsplan, kunt u hier bekijken. Mocht u een papieren exemplaar willen ontvangen, dan kunt u contact opnemen met het secretariaat.’

Het bestuursverslag 2011 is zeer interessant en geeft buitengewoon veel informatie. Reden om juist dat deel (bladzijde 8 tot en met 15) hier integraal over te nemen:

‘De gezamenlijke Initiatiefkracht

De gezamenlijke Initiatiefkracht van aanvragers, van schenkers en van de Iona Stichting vormt de kern. “Gezamenlijk” veronderstelt daarbij aandacht en activiteit, het samen brengen, samen binden, samen vinden. Dat is een gemeenschappelijk element voor initiatieven van de aanvragers, van collega instellingen en van de stichting zelf. Een bijzondere karakteristiek van dit jaar was de intensieve aandacht voor de eigen bestuurlijke sfeer: statutenherziening, het nieuwe beleidsplan, en herziening van de portefeuille.

Aanvragen

Er werden 404 aanvragen in behandeling genomen. De meeste op het gebied van onderwijs, de tweede groep die van jongeren, maatschappij en muziek. Als derde kwamen de euritmie aanvragen en als vierde groep kwamen aanvragen uit de universitaire hoek. Dit beeld blijkt vrij constant. Alle toekenningen zijn verantwoord in het overzicht verderop in dit jaarverslag. Nieuw is dat door de thema’s Dialoog met Christine Gruwez, Antroposofie en Samenleving en het Goetheanum Meditation Worldwide, de Iona Stichting met andere vragen benaderd wordt.

Zelfevaluatie van projecten

Traditioneel was de sfeer in stichtingenlandschap er een van helper en hulpbehoevende. De Iona Stichting werkte van meet af aan dienstbaar samen met de aanvrager als initiatiefnemer. Er is een volgende stap nodig, want een hechtere samenwerking vraagt om zelfevaluatie van projecten. Niet als controle, maar als stimulering. Deze verslagen worden structureel toegevoegd aan het elektronische dossier. De waarde van het project wordt hierdoor inzichtelijker voor de initiatiefnemer, de doelgroep van het initiatief en voor de stichting.

Studiefinanciering

Studiefinanciering lijkt soms een kwestie van formulieren en financiën. Voor de aanvrager is studiefinanciering echter het sluitstuk van initiatief bij uitstek: het vernieuwen van je eigen leven! Wij hopen dat onze schenkers dat ook zien, want ondanks de brede overheidssteun krijgen instellingen van levensbeschouwelijke aard geen studiefinanciering van de overheid, noch van de meeste grote fondsen. Afke van Aalderen, die jarenlang zorgvuldig het fonds studiefinanciering beheerde, heeft zelf ook een nieuwe stap gezet en per 1 april afscheid genomen. Het bestuur besloot het werk voor studiefinanciering daarmee in een ruimere context te plaatsen. In de nieuwe situatie verschijnt “Onderwijs en Ontwikkeling” als een vast punt op de agenda van het dagelijks bestuur, voorbereid door het secretariaat. De Iona Stichting ontving in totaal 107 aanvragen, met als resultaat 23 toegekende leningen en 12 giften aan personen voor het volgen van korte cursussen.

Antroposofie en Samenleving, “A&S”.

Uit evaluaties bleek dat A&S het netwerk van leidinggevenden in antroposofische organisaties heeft versterkt. Sommigen zijn met hun organisatie vernieuwend aan de slag gegaan en anderen gebruikten de inspiratie meer voor hun dagelijkse praktijk. De Iona Stichting begon een nieuw Scholingstraject Antroposofie en Werk in negen maandelijkse bijeenkomsten voor het middenkader en medewerkers van antroposofische organisaties over Theorie U, Meditatie en Antroposofie; een driedaagse retraite voor medewerkers van antroposofische organisaties en een werkdag over Meditatie als weg tot inzicht in werkvraagstukken met Arthur Zajonc. Leidinggevenden vertelden daarbij over vernieuwingstrajecten in hun organisaties die uit de Iona Leergesprekken zijn voortgekomen.

In België verzorgde de Iona Stichting met collega’s van “Mercuriusplus” een tweedaagse cursus met 27 leidinggevenden van alle mogelijke antroposofische instellingen. Dit heeft een aanzet gegeven tot groepen in Gent en Antwerpen, die samen verder gaan.

Iona Jaarinitiatieven

Een Iona Jaarinitiatief wordt door het Algemeen Bestuur in een bepaald jaar conform de statuten geïnitieerd met een budget en moet dan binnen vijf jaar tot stand komen. Mocht dat niet slagen, dan wordt de reservering voor het project geannuleerd. De financiering voor het initiatief blijft maximaal vijf jaar beschikbaar. Hier volgt een lijstje met aandachtsvelden, “initiatief-trekkers” en de onderhanden activiteiten. Bij alle activiteiten is directeur Ignaz Anderson betrokken, al wordt hij niet steeds genoemd.

Religieuze dimensie (start 2012) Voorzitter Michiel ter Horst nam het initiatief tot een Nederlandse vertaling van de werken van Dionysius Areopagita, die de rijkdom van de Griekse filosofie in het Christendom incorporeerde en daarmee grandioze concepten introduceerde, zoals het verhullende en onthullende karakter van onze voorstellingen van de engelenwereld in driemaal drievoudige hiërarchische ordening.

Gezondheidszorg (start 2011) Jan Huisman treedt op als initiatiefnemer en projectleider voor ronde tafelgesprekken, een congres, een boek presentatie en een manifest over “Duurzame Gezondheidszorg” in samenwerking met Marko van Gerven van de Netwerkuniversiteit. Juist nu bevoegdheden van Den Haag naar de gemeenten worden overgeheveld is er ruimte voor actie in de vorm van een manifest en samenwerking tussen medestanders op lokaal en regionaal niveau. Het boek Duurzame Gezondheidszorg, visies en praktijkervaringen is op 9 september bij Weleda gepresenteerd en werd in het veld goed ontvangen.

Onderwijs (start 2010) Bestuurslid Maarten Roest Crollius werkt met collega’s uit het onderwijsveld aan een congres over Natuurlijk Leervermogen. Er ontbreekt iets wezenlijks in het onderwijs: Ieders natuurlijk leervermogen kan bewuster aangesproken worden, waardoor leren minder geïsoleerd komt te staan van het leven zelf.

Filosofie (start 2009) Bestuurslid Désanne van Brederode nam in samenwerking met het Open Ontmoetings- en Studiecentrum voor Antroposofie Amsterdam het initiatief tot het succesvol verlopen symposium Filosofie van de Vrijheid op 1 oktober 2011. Deze dag vond plaats in de Amsterdamse Rode Hoed. Medewerking werd verleend door Marc Slors, Bert Keizer, Klaas van Egmond, Coen Simons, Mariëtte Willemsen, Ab Klink, Marjolijn Februari, RobWijnberg en Lodewijk Dros (dagvoorzitter). Een ander initiatief is de studiegroep die de structuur en methode van de filosofie van Rudolf Steiner onderzoekt aan de hand van de compacte studie Phänomenologie und Idealismus van Jaap Sijmons.

Kunst (start 2008) De samenwerking met het Vitra Design Museum in Weil am Rhein (Duitsland) en de Kunsthal in Rotterdam rondom de tentoonstelling over Rudolf Steiners design-impulsen in de Kunsthal te Rotterdam, najaar 2013. Initiatiefdrager is Ignaz Anderson.

Architectuur (start 2007) Pieter van der Ree werkt aan een Engelstalig boek over organische architectuur in de 21ste eeuw. Ook hier is Ignaz Anderson initiatiefdrager.

Overige initiatieven waarin de Iona Stichting als initiatiefnemer of als partner optreedt

“Leren over Leren” De Iona werkgroep ontstond in 2008 om diverse nieuwe leerparadigma’s met onderwijsvernieuwers in gesprek te brengen.

Presencing Youth Summit. In samenhang met een tweede Global Forum van het Presencing Institute, werd Otto Scharmer gevraagd met jongereninitiatieven in Europa te werken, waaronder YIP, Knowmads, BLCLA (Vrije Hogeschool) en LearningLab. Het resultaat is een jongerenweek in Berlijn, waarbij in samenwerking met het stadsbestuur onder de Brandenburger Tor vijf koffers met brandende vraagstukken voor de studenten zullen worden klaargezet, die zij moeten aanpakken. Daarna mogen de studenten twee dagen met Otto Scharmer aan de slag (29-30 juni 2012). Voorts blijft de Iona Stichting in gesprek met Scharmer over de komst van een Presencing Institute naar Europa (Berlijn).

Economy Transformers, een netwerk van ongeveer 480 mensen onder leiding van Damaris Matthijsen met Herman Wijffels als beschermheer. Doel is onderliggende economische structuren en het waardensysteem van de economie te herzien. De Iona Stichting investeerde in 2011 € 20.000 uit het fonds ondernemende initiatieven. Ignaz Anderson is lid van de stuurgroep.

Samenwerkende hulpfondsen De Iona Stichting neemt deel aan een overleg van de samenwerkende hulpfondsen ter ondersteuning van internationale ontwikkelingen in de vrijeschoolpedagogie, heilpedagogie en sociaaltherapie. Deelnemers zijn Stichting Internationaal Hulpfonds, Stichting ter Bevordering van de Heilpedagogie en Stichting Helias. In Europees verband was het jaarlijkse overleg op 4 en 5 februari in Berlijn.

“Stiftungstreffen”, Stichtingenoverleg te Amsterdam 24-26 mei 2011, met Duitse, Zwitserse en Zweedse collega’s van de Software AG Stiftung, Vidar Stiftelsen, GLS Treuhand, Stiftung Edith Maryon, Evidenz Gesellschaft en Mahle Stiftung. Onderdeel van het programma was een concert met diner ten huize van de voorzitter van de Iona Stichting.

Rudolf Steiner Bibliotheek Amsterdam Jan van der Linden, de oprichter van de Iona Stichting, legde in 1946 de grondslag voor de Amsterdamse Rudolf Steiner Bibliotheek en bleef zich levenslang daarvoor inzetten met, onder anderen, Dien Draaijer. De Iona Stichting maakte indertijd de overgang naar het pand van de Zaailing mede mogelijk. Nu het 20-jarige huurcontract aldaar afgelopen is, steunden wij de Amsterdamse financiële actie van met name Ria over de Linden door elke binnenkomende euro te verdubbelen, zodat uiteindelijk een bedrag van ruim € 43.000 beschikbaar was voor de sanering, herstructurering en verhuizing van de bibliotheek naar het Ita Wegmanhuis aan de Weteringschans 74. Bij de feestelijke opening op 2 oktober gaf oud-directeur van de Iona Stichting, Dolf van Aalderen, een inleiding over Het ontstaan en de levensloop van de Rudolf Steiner bibliotheek. (Red.: bij het ter perse gaan van dit jaarverslag vernamen wij met droefenis dat Ria over de Linden plotseling is overleden.)

Leerstoel Walter Kugler in Oxford. In 2007 nam de Iona Stichting het initiatief voor een leerstoel voor Walter Kugler, de eminente leider van het Rudolf Steiner Archiv in Dornach. Het werd een leerstoel aan de School of Arts van de Brookes University in Oxford, afdeling Social Sculpture. Naar aanleiding van ernstige financiële en bestuurlijke problemen bij het Rudolf Steiner Archiv in Zwitserland werd contact gezocht met het bestuur van het Archiv. Met enkele collega stichtingen werd besloten om voor Walter Kugler een sabbatical leave van drie maanden voor wetenschappelijk werk in Oxford te bewerkstelligen. Tevens zal de Iona Stichting komend jaar de leerstoel met £ 30.000 ondersteunen. Een en ander na overleg met onze partner in Oxford, Shelley Sacks.

Goetheanum Meditation Worldwide Initiative. De Iona Stichting heeft dit initiatief van Arthur Zajonc, Bodo von Plato en Ron Dunselman samen met de Evidenz Gesellschaft en de Vidar Stiftelsen vanaf het begin in 2008 gesteund en gedragen. Doel is een nieuwe internationale aanzet voor het meditatieve leven in de antroposofische beweging, dit met de actieve steun van het bestuur van de Allgemeine Anthroposophische Gesellschaft in het Zwitserse Dornach.

Vriendenkring Christine Gruwez, opgericht op 6 april 2008, op initiatief van de Iona Stichting, Tettje van Wageningen, Margriet Idenburg-de Savornin Lohman en Peter Idenburg, om haar studie naar het Manicheïsme mogelijk te maken. Deze studie heeft dit jaar een wending in oriëntatie gemaakt: van de aanvankelijke historische blikrichting naar de toekomst van het Manicheïsme. Tevens schreef Christine een inleiding bij de uitgave van de Nederlandse vertaling van de werken van Dionysios de Areopagiet, een Iona-project. Daarin wordt aan de hand van de uitbeelding van engelen in de kunst de verhouding tussen wezen en beeld getoetst. De “Vriendenuitstap” op 23 januari vond dit jaar plaats in het Haagse Mauritshuis, met als hoofdthema een zelfportret van Rembrandt. Op 10 april volgde de “Vriendendag” in Oss, waar de wanden van Museum Jan Cunen beschilderd zijn door Gijs Frieling. Christine Gruwez ging met hem in debat over de rol van de kunst en de kunstenaar in de toekomst. Naast bovengenoemde kon Christine dankzij de Vriendenkring een eigen weblog beginnen (christinegruwez.info). Tenslotte namen Christine en Michiel ter Horst het initiatief voor een reis naar Israël in 2012 rond het thema “de schier onmogelijke dialoog”, waarvoor reeds een eerste studiebijeenkomst werd gehouden. Aanmelding voor de Vriendenkring Christine Gruwez is overigens mogelijk via het secretariaat van de Iona Stichting.

Lopende organisatie – Lerende organisatie

“Je bent niet zo maar een lerende organisatie” is onze ervaring. Dit vereist bewustzijn van wat we willen leren en van hoe waar te nemen of het lukt. Niet alleen bij uitgesproken creatieve kansen, maar ook in de lopende organisatie. Een goed lopende organisatie is zelfs de basis van een lerende organisatie. Daarbij komt de wil en de techniek om te leren van wat mis gaat. Ook is het echter nodig de ogen open te houden en de kansen te grijpen die zich voordoen.

Om zelf lerend te blijven werd ter inspiratie meegedaan aan: De Rudolf Steiner-Express van Keulen naar Kraljevec, de geboorteplaats van Rudolf Steiner ter gelegenheid van Rudolf Steiners 150ste geboortedag. Deze trein barstensvol actievelingen uit de antroposofische beweging werd door de uiterst initiatiefrijke Vera Koppehel op de rails gebracht van 24 tot 28 februari. Iona nam deel met een delegatie van zeven personen, inclusief Vera Treffers als afgevaardigde van de Antroposofische Vereniging in Nederland. Op de geboortedag zelf werden wij ontvangen door de voltallige bevolking van Kraljevec. Tussen alle bezoeken aan de belangrijke plaatsen uit Steiners leven waren wij doorlopend in gesprek met binnen- en buitenlandse collega’s. Voor de Iona Stichting was het een uitzonderlijk leerzame ervaring.

Dit geldt ook voor Rudolf Steiners Mysteriedrama’s, een marathon van eenentwintig uur toneel van 12-15 mei. Eveneens ter gelegenheid van de 150ste geboortedag besloten wij deze uitvoering met een grote bestuursdelegatie bij te wonen. Terugblikkend spraken wij over een magistraal concept, bijzondere beelden, krachtige vernieuwing in spel en regie, besef van lotsverbondenheid, geïntegreerde euritmie, kunstzinnige decors en “lichtkunst”, individuele verantwoordelijkheid voor de “poort” tussen twee werelden die ieder van ons steeds bij zich heeft: de kunst om het spirituele te verbinden met het aardse.

De Jaarvergadering 2011 op 18 maart in het Amsterdamse Felix Meritis rond het thema “De vrijheid van de professional”, met bijdragen van Josephine de Zwaan, Maarten de Jong, Pim Blomaard en optreden van het nauw met ons verbonden Amsterdam Chamber Theatre.

Verantwoord beleggen en de vraag wat dat omvat heeft ons dit jaar intensief bezig gehouden. Het resultaat daarvan werd vastgelegd in ons beleidsplan dat verderop in dit jaarverslag te vinden is. Wij kwamen tot de keuze voor een andere vorm van vermogensbeheer, waarbij vermogensadviseur Floris Lambrechtsen met zijn bedrijf “Double Dividend” de kennis om tot op de bodem van beleggingsproducten te kijken inbrengt. Hij stapte hiertoe uit onze financiële commissie. Hij geeft aan deze commissie nog beleggingsadviezen. Dat houdt ons bij de les.

Bedrijfsvoering. Ondanks het vertrek van onze medewerker voor studiefinanciering en ondanks het ziekteverlof van onze directeur in het tweede kwartaal bleek het team sterk genoeg om het werk op te vangen. Hier bewezen de medewerkers hoezeer zij zich steeds verder ontwikkelen.

Vernieuwing website. Creatieve website vormgever Rob van Gijzelen maakte het bestuur enthousiast met wat hij noemde een “braindump” en kreeg groen licht om samen in zee te gaan.

Lening Kraaybeekerhof. Bij de verkoop van Kraaybeekerhof aan de Stichting Grondbeheer had de Iona Stichting, na vele afschrijvingen, nog € 60.730 te vorderen. Nu namen wij genoegen met aflossing van 2/3 deel. Voor de resterende € 20.000 mag Kraaybeekerhof dan aanvragen voor projecten op het gebied van BD landbouw indienen.

Bestuurlijke zaken

Bestuurssamenstelling. Op 2 februari mochten wij Désanne van Brederode welkom heten in onze bestuursvergadering. Alleen al om haar intensieve betrokkenheid bij kunst en filosofie zijn wij bijzonder dankbaar dat zij het doel van de stichting wil helpen realiseren. Er zijn gesprekken gaande met mogelijk nog drie nieuwe bestuursleden.

Statuten. Deze werden minutieus doorgenomen: dragen zij nog ons huidige werk? Slechts kleine wijzigingen bleken wenselijk. Het begrip “werkgebieden” in de doelomschrijving werd als beperkend ervaren en werd vervangen door “aandachtsgebieden”; de instelling “De Christengemeenschap” werd in de doelomschrijving vervangen door “de religieuze dimensie van het leven”, aangezien een instelling als zodanig geen doel kan zijn. Ook de namen van initiatiefjaren zijn eigentijds verwoord.

Beleidsplan voor de komende drie jaar. Het beleidsplan heeft vier wortels. Ten eerste is het gebruikelijk om een “Algemeen deel” in het jaarverslag op te nemen. Ten tweede kan het functioneren als een “kaart van verantwoordelijkheidslijnen” binnen de Stichting. Voorts vereist de belastingdienst een beleidsplan, dat wij dan ook reëel inhoudelijk vorm willen geven. Ten slotte willen wij zichtbaar maken op welke wijze wij voldoen aan de “Code Goed Bestuur” van de Fondsen in Nederland (FiN). Het betreffende beleidsplan is opgenomen achterin dit jaarverslag.

Verantwoord Beleggen. Met Double Dividend, thans onze vermogensadviseur, zoeken wij naar verantwoorde beleggingen, met aandacht voor Environmental, Social, Governance (E.S.G.). De markt kent weliswaar “governance” als bestuurlijk criterium, maar wij zien ook het verticale, het ethische, als onderdeel daarvan, een streven waarbij je steeds wakker moet blijven. De Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling VBDO heeft onderzoek gedaan naar “Benchmark Responsible Investment” bij 46 deelnemende Fondsen. De Iona Stichting is eruit gesprongen als één van de koplopers. In de markt zijn over het afgelopen jaar grote verliezen geleden. Bij Iona bedroeg het verlies ca. 10%. De details zijn hieronder in de jaarcijfers te vinden.

Verantwoord financieel beleid. De Iona Stichting voelt de schuldencrisis in Euroland wel degelijk. Wij mogen dankbaar zijn voor het grote bedrag aan schenkingen dat binnengekomen is, bijna een miljoen. Wij moeten er echter rekening mee houden dat daarvan ongeveer tweederde deel aan bepaalde bestemmingen gebonden is, doelen die reeds bij de eerste gesprekken tot doneren of al bij het aangaan van een periodieke schenking vastgelegd zijn. In het geval van het vermogensfonds landbouwgronden bestaat de schenking niet uit liquiditeiten, maar uit kwijtscheldingen. Onze beschikbare middelen zijn beperkt. Op drie manieren zullen wij moeten strijden om de steun aan alle interessante initiatieven die op ons af komen: 1) Dringender aankloppen bij onze schenkers! 2) Nog actiever op zoek naar steun van collega stichtingen! 3) Nog kritischer kijken naar de waarde van projecten.

In Memoriam

Ellen Huidekoper, 25 juni 1956-2 november 2011. Met Ellen hebben wij destijds uiterst plezierig samengewerkt in het kader van het Christengemeenschapsjaar. Onder andere heeft zij in die periode samen met jongeren van de gemeenschap een nieuwe folder gemaakt.

Heinz Zimmermann, 23 november 1937-6 september 2011. Zeer plotseling overleed hij na een vurige lezing over de wil. Zijn wezenlijke thema was het gesprek: spreken, luisteren en samen realiseren. Hij gaf na zijn leraarschap in Basel leiding aan de Jeugdsectie en de Pedagogische Sectie van de Freie Hochschule für Geisteswissenschaft te Dornach, Zwitserland.

Taco Bay, 22 september 1933-5 augustus 2011. Hij was priester en bewindsdrager in de Christengemeenschap en had een sterke verbinding met het Keltische en met natuurvolken. Taco Bay was bestuurslid van de Iona Stichting en bleef ook na zijn verhuizing naar Stuttgart nauw met de stichting verbonden.

Nel Lievegoed-Schatborn, 14 juni 1909-4 februari 2011. Al in 1953 nam zij als arts de leiding van de Zonnehuizen van Bernard Lievegoed over. Een kracht van haar was de aandacht voor ritme, voor aanwezig zijn en voor “voetjes op de grond”. Tot op hoge leeftijd deed zij mee aan het leven binnen de instituten.

Voornemens voor 2012

Iona motief voor 2012. Ons erebestuurslid Mevrouw M.J. van Beuningen (98) schreef als motto: “Gebruik de tijd en vrees niet”. Met andere woorden: benut de kansen van de tijd, de eenmaligheid.

Bij het ter perse gaan van dit jaarverslag staan voor 2012 op de agenda:

Jaarvergadering: op 16 maart 2012 zal plaatsvinden in het prachtig gerestaureerde gebouw van de Diamantbewerkersbond “De Burcht” van Berlage, Amsterdam;

Reis naar Israël met de Vriendenkring Christine Gruwez rond het thema “De schier onmogelijke dialoog”;

Initiatief voor Duurzame Gezondheidszorg: als vervolg op het gelijknamige boek en aan de hand van rondetafel gesprekken en een manifest zal samen met creatieve vernieuwers in de gezondheidszorg een congres of manifestatie worden georganiseerd;

Natuurlijk Leervermogen: initiatief voor een congres met onderwijsvernieuwers;

Presencing Youth Summit Berlijn jeugdconferentie met Otto Scharmer;

Antroposofie en Samenleving: nieuw scholingstraject over Theorie U, meditatie en antroposofie, nieuwe themadagen, leergesprekken voor leidinggevenden, Theorie U werkdagen en twee retraites voor medewerkers van antroposofische organisaties;

Ouderschap als Opdracht: boekje van Martine Borgdorff als vervolg op het congres Ruimte voor Ouderschap;

Vertaling Dionysius Areopagita: de grote filosoof-theoloog op het kantelpunt tussen de Griekse filosofie en de Christelijke theologie;

Bestuursretraite: met het oog op de vernieuwing van de bestuurssamenstelling en het aangekondigde vertrek van de voorzitter.’