Functionaris

‘Vanaf 1 januari vallen alle (ik herhaal: álle) scholen van voortgezet onderwijs in Maastricht onder één bestuur.

In de afgelopen decennia vond hier al een kaalslag plaats. Scholen met namen als het “Jeanne d’Arc”, het “Trichtercollege”, “het Veldeke”, “Bernard Lievegoed”, en het Montessori verdwenen, want scholen moesten fuseren of werden opgeslokt en kregen nietszeggende namen als “Porta Mosana” of “Bonnefanten”.

Nu zijn er nog vijf grote scholen voor voortgezet onderwijs over. “We halen de schotten weg tussen de scholen”, verklaarde de snor wollig in de krant, “en op macroniveau verdwijnt de concurrentie”.’

Zo schrijft Jacques Vriens vandaag in zijn column ‘In de klas’ in dagblad Trouw, onder de titel ‘Had ik even niet opgelet?’ Met ‘snor’ wordt trouwens een directeur bedoeld:

‘“Vijf scholen, één directie”, was vorige week de kop in dagblad De Limburger. Daaronder stond een grote foto van die ene directie. Een minzaam kijkende mevrouw in een paars mantelpakje; een strenge besnorde meneer en een wat frivolere directeur met losse boord.’

De mevrouw in het mantelpakje krijgt dezelfde behandeling als de man met snor:

‘De scholen mogen wel hun eigen “profiel” behouden, maar met de vrije schoolkeuze is het afgelopen. “Vol is vol”, zegt het mantelpak, “bij een overaanbod worden kinderen verwezen naar een andere school.”’

Wie is Jacques Vriens? De website van Trouw meldt over hem:

‘Kinderboekenschrijver Jacques Vriens was zelf jarenlang directeur in het basisonderwijs waarbij hij ook nog zelf voor de klas stond. In zijn column haalt hij herinneringen op aan die tijd en geeft hij zijn visie op het onderwijs en de opvoeding van vandaag.’

Hij is dus betrokken. In zijn column noemt hij het onder één directie gelijkschakelen van alle Maastrichtse scholen zelfs: ‘de Maastrichtse onderwijsmaffia’. De naam ‘Bernard Lievegoed’ als school slaat op de ‘Bernard Lievegoedschool Maastricht voor Voortgezet Vrijeschool Onderwijs’. Hoe presenteren zij zichzelf? Als de ‘sector Bernard Lievegoed’:

‘Dit is de website van de sector Bernard Lievegoed. De sector Bernard Lievegoed verzorgt voortgezet onderwijs naar het model van vrijeschoolonderwijs in Maastricht.

Als enige aanbieder van voortgezet vrijeschoolonderwijs in Limburg heeft de school een groot voedingsgebied: Zuid-en Midden-Limburg en de Belgische en Duitse grensstreek. De vrijeschool staat open voor mensen van alle achtergronden en gezindten. Het grootste deel van de leerlingen is afkomstig van vrije basisscholen in Maastricht, Heerlen, Sittard en Roermond. In toenemende mate komen ook leerlingen van andere basis­scholen uit de regio naar de sector Bernard Lievegoed. Leerlingen worden binnen de vrijschool voorbereid op een examen vmbo-tl, havo of vwo. Wij mogen ons verheugen in uitstekende examenresultaten.

De school is met ingang van augustus 2007 gehuisvest aan de Nijverheidsweg 25 in Maastricht. Dit moderne en goed geoutilleerde schoolgebouw ligt in de nabijheid van de Maastrichtse stations en onmiddellijk aan de A2 (Eindhoven-Maastricht- Luik) en de N278 (Maastricht-Aken).

De vrije school heeft als doelstelling samen met de ouders bij te dragen aan de ontwikkeling van de leerlingen in de breedste zin van het woord. Dat betekent dat naast de reguliere vakken veel kansen en uitdagingen worden geboden op maatschappelijk, sociaal en cultureel gebied, dit zowel binnen als buiten schooltijd.

Wij willen een school zijn waar leerlingen met plezier naar toe komen en zich thuis voelen binnen een kleinschalige, geïnspireerde en veilige leeromgeving. Een omgeving waarbinnen elke leer­ling zich persoonlijk gekend en gezien weet.

De sector Bernard Lievegoed is in de afgelopen jaren snel gegroeid en telt op dit moment 330 leerlingen. Dit bewijst dat er in Limburg een ruime en groeiende belangstelling is voor onderwijs vanuit een heldere menskundige en onderwijskundige visie. In de afgelopen jaren hebben we een groot deel van de aangemelde leerlingen niet kunnen plaatsen van­wege de groeibeperking die binnen Maastricht voor het vrijeschoolonder­wijs gold. Nu deze beperking feitelijk is opgeheven, hopen we in de volgende jaren alle leerlingen en ouders die gemotiveerd voor het vrijeschoolonder­wijs kiezen een plaats te kunnen geven.

Voor alles blijft gelden dat we de “menselijke maat” als uitgangspunt nemen. Dat betekent dat we nooit zo groot willen worden dat anonimiteit dreigt en daardoor omgangsvormen dus­danig verzakelijken dat de leerlingen en het personeel niet meer als individu “gekend worden”.

We werken met een klein maar zeer enthousiast team, waarin de laatste jaren veel nieuwe, jonge leerkrachten zijn opgenomen. Door veel te investeren in studie, scholing, intervisie en bege­leiding willen we onze uitgangspunten en visie versterken. De school is daar­mee geen traditionele onderwijsinstel­ling: de praktijk en de inrichting van het onderwijs sluiten zoveel mogelijk aan bij de uitdagingen en kansen die de nog jonge 21e eeuw ons biedt.’

Deze tekst is ondertekend door schoolleider Rob van der Meijden en is, zoals alles op deze website, keurig verzorgd en in duidelijke taal gesteld. Ik weet dan ook niet of de mensen van deze school zich kunnen vinden in de woorden van Jacques Vriens. Over ‘bestuur en leiding’ wordt expressis verbis gezegd, onder de titel ‘Twee heren’:

‘Van 1204 tot 1794 diende de stad Maastricht twee heren. In 1204 werd de stad die zich onder de heerschappij van de bisschop van Luik bevond, door de Duitse Keizer in leen gegeven aan de hertog van Brabant. Vanaf dat moment had Maastricht twee heren, de bisschop van Luik en de hertog van Brabant.

Op deze wijze is ook de positie van de sector Bernard Lievegoed te schetsen. Enerzijds is zij verankerd in een zeer actieve oudergroep die vrijeschoolonderwijs wenst en die verenigd is in de Vereniging voor Vrijeschoolonderwijs Limburg (VVL). Op grotere schaal vinden we een anker in een internationale vrijeschoolbeweging die vanuit de inspiratie van de antroposofie het onderwijs wil vormgeven. Op deze wijze is onze sector schatplichtig aan haar directe sociale omgeving en aan de bredere geestelijke en maatschappelijke stroming waardoor zij geïnspireerd wordt.

Anderzijds is zij als sector van het Bonnefanten College sterk verbonden met een van de grootste schoolbesturen voor Voortgezet Onderwijs in Nederland: de stichting Limburgs Voortgezet Onderwijs (LVO). Ook deze “heer” heeft de kwaliteit en de pluriformiteit van het onderwijs hoog in het vaandel.

De geschiedenis van Maastricht leert dat binnen deze eigenaardige tweespalt goed te leven valt. Wij gaan er van uit dat het vrijeschoolonderwijs in Maastricht zich in de komende jaren onverdund zal blijven ontwikkelen, onder beide heren.’

Het lijkt er niet bepaald op dat men hieronder lijdt. Interessant is op deze website nog het volgende verslag, uit het ‘Weekbericht nr. 6 - 21 november 2008’, over ‘Cultuur van het hart’ (wie het geschreven heeft wordt helaas niet vermeld):

‘Op 31 november hield Jelle van der Meulen een lezing op de Bernard Lievegoed School (Onderbouw). Jelle is onder andere journalist en schreef de boeken “Over de redding van de ziel” en “Door het oog van de naald”, vraaggesprekken met Bernard Lievegoed. Ook schreef hij, in 1985 al, “Antroposofie ter discussie” over de beelden en oordelen in de Nederlandse samenleving over de antroposofie (en de vrijescholen).

De lezing had als titel: “Cultuur van het hart” en ging over vrijescholen. De boodschap in het betoog van Jelle was helder: Als vrijscholen pretenderen “ontwikkelingsscholen” te zijn, en proberen het wezen van elk kind tot ontwikkeling te laten komen, is een cultuur van het hart nodig.

De cultuur van het hart is een wijze van omgang (een cultuur) binnen de organisatie waarbij mensen elkaar niet uitsluitend “als functionaris” ontmoeten; maar waar mensen ook in het werk tot wezenlijke ontmoetingen bereid en in staat zijn. Het is een cultuur waarin ontmoetingen een zekere volheid of volledigheid kennen.

Functionele werksferen kenmerken zich door het uitsluiten van enkele wezenlijke kenmerken van “contact”: gevoelens, oordelen en waarderingen. Functionarissen stemmen dan het handelen uitsluitend functioneel op elkaar af en schorten hun werkelijke inzichten, gevoelens en oordelen op tot na werktijd. Dan wordt in de thuissituatie uit de doeken gedaan wat men werkelijk ervaren heeft en hoe men dit beoordeelt. Een dergelijke cultuur, waarbij de echte ontmoetingen (en confrontaties) uit de weg worden gegaan, kan nooit een voedingsbodem zijn voor een goed pedagogisch klimaat, waarin ook de leerlingen oprecht tegemoet getreden kunnen worden. Een mooi verhaal.

Jelle sloot af met inzichten van Bernard Lievegoed (en hemzelf). In veel organisaties bestaat een functionarissencultuur, maar in de toppen van grote ondernemingen wordt ingezien dat als je topprestaties wil leveren het onvoldoende is je alleen als “werknemer” te presenteren. Daar wordt veel geïnvesteerd in de cultuur van het hart; een poging om ook in de werksituatie een cultuur te creëren van vertrouwen en ontmoeting waardoor persoonlijke ontwikkeling en groei mogelijk worden. Dat is ook wat we nastreven binnen de sector Bernard Lievegoed. We mogen ons gelukkig prijzen met een team dat er naar streeft een werkelijk levend pedagogisch klimaat te scheppen, een team waarin niet gewerkt wordt vanuit een “nine-to-five” mentaliteit. Alleen een organisatie waar de leden meer willen zijn dan een radertje in het mechaniek; alleen een organisatie waar iedere “deelnemer” verantwoordelijkheid voor het eigen handelen en voor de sociale cultuur wil dragen, kan echt tot bloei komen. We hopen dat er nog veel bloeiperioden zullen volgen.’