Massaontslagen

‘Het valt te vrezen dat er met het aantreden van Jan Hommen als nieuwe CEO van de ING weinig zal veranderen. Hoewel hij bekend werd bij Philips om zijn financiële discipline, werden er daar een aantal jaren geleden ook miljardenverliezen geleden. Het is goed deze man onder overheidscuratele te plaatsen aangezien hij het wezenlijke onderscheid tussen aandeelhoudersegoïsme en de dienstverlenende functie van een bank niet in zijn genen heeft.’

Dit schrijft Frans Wuijts op zijn weblog ‘Humaan ontslaan. Een ontwikkelingsgerichte kijk op ontslag’. De titel is ontleend aan het boek dat twee jaar geleden uitkwam, en dat een goede pers kreeg, maar nog te weinig publiciteit. De bekende Herman Wijffels schreef januari vorig jaar:

‘In de huidige fase van maatschappelijke en economische ontwikkeling is een ontwikkelingsgericht personeelsbeleid van het grootste belang. Humaan ontslaan zoals u dat beschrijft is daar een cruciaal onderdeel van.

Ik hoop dat mede op basis van de inzichten die u naar voren brengt de sociale partners in de komende periode in staat zullen zijn een nieuwe kijk op het ontslagrecht te ontwikkelen, inclusief het flankerend beleid dat daarbij hoort.’

En Alexander Rinnooy Kan:

‘Ik wil u graag complimenteren met het boek en met de stijl en toonzetting ervan. Juist in een periode dat het ontslagrecht staat voor spanning en tegenstelling is uw perspectief dubbel welkom. Veel van de door u geschetste problemen heb ik uit mijn eigen praktijk bij de ING herkend en veel van de door u bepleite oplossingsrichtingen zouden daar zeker tot hun recht kunnen komen.’

Ja, ING dus, die kan wel een helpende hand gebruiken. Frans Wuijts citeert op zijn weblog uit Het Parool:

‘Jaren in de schaduw, nu voor het voetlicht. ING-commissaris Jan Hommen (65) leek na zijn vertrek als tweede man bij Philips in 2005 (als “commissariatenjager”) nog even wat carrièremeters te maken als president-commissaris bij ING. Nu volgt hij zijn patron Michel Tilmant op als hoogste baas bij de staatsbank.’

Om zijn weblog te vervolgen met:

‘“We zitten hier allemaal te werken voor de aandeelhouder”, aldus Het Financieele Dagblad op donderdag 31 maart 2005, een uitspraak citerend van Jan Hommen, scheidend financieel directeur van Philips.

“We hebben van de aandeelhouder het kapitaal gekregen en daar willen we een goed rendement mee realiseren.” Hommen refereert in dit verband aan de “moordende concurrentie” in de consumentenelektronica-industrie. Hij zou deze al vroeg hebben zien aankomen: “Andere bedrijven beginnen nu pas te onderkennen hoe sterk de concurrentie is.” Daarbij verwijzend naar de problemen van concurrent Sony op het gebied van de elektronica. Philips saneerde daartoe hard. In 8 jaar tijd verdwenen 120.000 banen. “Een groot deel daarvan gebeurde via verkoop van activiteiten. Die banen bestaan nu alleen ergens anders”, pareert Hommen. Niettemin verdwenen er tienduizenden banen door reorganisaties, opheffing van afdelingen en het sluiten van productievestigingen. “Vervelend natuurlijk, maar je moet het doen. Als je het niet doet, breng je de continuïteit van het geheel in gevaar.”

Het wekt geen verbazing dat banken met een sterk Angelsaksische (shareholders value georiënteerde) signatuur als Fortis, ABNAMRO en ING in de huidige financiële crisis de zwaarste klappen krijgen te verduren. Een “Rijnlandse” bank als de RABO blijft vrijwel buiten schot.’

De situatie is ernstig. Het Financieele Dagblad meldt vanmorgen op haar website:

‘Wereldwijd hebben bedrijven, waaronder veel Nederlandse, massaontslagen aangekondigd. Ruim 85.000 banen zijn maandag in een dag verloren gegaan. Naast bank-verzekeraar ING, die wereldwijd 7.000 banen schrapt, vervallen er bij elektronicaconcern Philips dit jaar 6.000 banen. Philips boekte vorig jaar zijn eerste verlies in zes jaar tijd.

Staalconcern Corus gaat wereldwijd 3.500 banen schrappen, waarvan achthonderd in IJmuiden. Raambekleder Hunter Douglas, bekend van het merk Luxaflex, bevestigde gisteren dat het tachtig productiebanen in Rotterdam zal opheffen. ING en Philips konden gisteren nog niet zeggen hoeveel werknemers in Nederland hun baan verliezen. Maar de meeste ontslagen lijken bij beide multinationals over de grens te vallen, zo blijkt uit verklaringen van de ondernemingen.’

Wat te doen? Op de achterkant van zijn boek ‘Humaan ontslaan’ staat over de auteur:

‘Frans Wuijts (1946) was twintig jaar werkzaam in bedrijfsopleidingen en management development. Eind jaren tachtig leidde hij een groot outplacementproject. Van 1989 tot 1996 was hij economisch directeur van een grote instelling in de verstandelijk gehandicaptenzorg en kinder- en jeugdpsychiatrie. Daarna werkte hij zes jaar als manager P&O. Nu is hij zelfstandig ontslagadviseur voor arbeidsorganisaties.’

Op zijn weblog citeert Frans Wuijts een gedeelte uit bijlage 1 van zijn boek, ‘Over motieven’:

‘“Er is maar één geldige drijfveer in de economie”, zei een directeur van een grote onderneming, “en dat is het egoïsme. Kijk maar om je heen!” Zijn waarneming klopt wel. Egoïsme als motief kennen we. We zeggen het alleen niet steeds hardop. Ook werkgevers niet. Dat komt het imago niet ten goede. Daarom noemen we ons egoïstische motief “het doel of de doelstelling van onze onderneming” zoals in deze voorbeelden:

• Het doel waar de onderneming naar streeft, is een zo groot mogelijke omzet of een zo hoog mogelijke winst: winstmaximalisatie;

• De doelstelling van de coöperatie is het bevorderen van de stoffelijke belangen van haar leden;

• “We aim to continuously increase our shareholder value by capitalizing on our differentiating capabilities in category/channel management, strong brands, value-added distribution services and transatlantic alignment.”

Mees, Bos en anderen hebben erop gewezen dat onze economie wereldeconomie is geworden met een arbeidsdeling waarin objectief beschouwd vrijwel niemand meer voor zichzelf maar in wezen slechts louter voor “de ander” werkzaam is. Aan het horloge om onze pols hebben bijvoorbeeld mensen uit de gehele wereld op één of andere manier een bijdrage geleverd. Van het delven van de grondstoffen, het transporteren ervan, het fabriceren, het leveren van de benodigde energie hiertoe, het financieren, verkopen etc.

Zo werken wij tegenwoordig niet meer op basis van zelfverzorging maar slechts ter bevrediging van andermans behoeften, ook al is ons motief tegengesteld georiënteerd.
Landbouw, veeteelt en visserij bieden ons het voedsel dat we dagelijks nodig hebben. Het openbaar vervoer verschaft ons middelen om ons te kunnen verplaatsen. De industrie velerlei soorten roerende of onroerende goederen. De gezondheidszorg behandeling, verpleging en genezing. Onderwijs leer- en opvoedingssituaties. De bouw huisvesting en het leger onder meer bescherming van de bevolking.

Alle voorzien op één of andere manier in behoeften van mensen in onze samenleving. Ik noem dit in objectieve zin (in het verlengde van Mees) “onbedoeld daadwerkelijk altruïsme”. Echter, het motief van waaruit dit gebeurt, is hieraan meestal tegenovergesteld... Op zijn zachtst gezegd gaat het hier eigenlijk om een heel merkwaardige situatie. De tegengestelde krachten van het bewuste egoïsme als meest voorkomende motief achter het ondernemershandelen en het onbewuste altruïsme zijn op een bijzondere wijze in elkaar verstrengeld.

Er ontstaan spanningen doordat ze niet beide tegelijk aan het bewustzijn worden toegelaten. Ik denk dat dit wordt verdrongen. Dus treden er dan fricties en conflicten op en er vinden verspillingen plaats. Want de deelgenoten van de coöperatie verlangen een zo hoog mogelijke nabetaling evenals de aandeelhouders een zo hoog mogelijk dividend. De medewerkers willen “altijd meer” en de toeleveranciers een voor hen minimaal aanvaardbare prijs. De “doelstellingen” conflicteren, omdat elke belanghebbende geleerd heeft vanuit een overeenkomstig egoïstisch motief te handelen. Dat is trekken aan de uiteinden van een touw in tegenovergestelde richting. Dan is de kans op breken groot...’

Met de in de tekst genoemde Mees en Bos worden respectievelijk de antroposofen Rudolf Mees en Lex Bos bedoeld, van wie de eerste lange tijd werkzaam was als lid van de Raad van Bestuur van NMB Postbank Groep, voorloper van ING Groep. Behalve op de weblog van Frans Wuijts valt uit het boek ‘Humaan ontslaan’ ook meer te lezen op de website Loopbaan.nl: ‘Uit het (ontslag)leven gegrepen’, ‘Ontwikkelingsgerichte kijk’ en ‘In gesprek met Rudolf Mees’. Daar is tevens, naast een zestal ervaringsverhalen, van Barend, Famke, Stefanie, Christa, Karel en Teun, een interview te vinden door Onno van Buuren met Frans Wuijts over zijn boek.