Reclame

De tram is de Erasmusbrug in noordelijke richting opgereden en komt nu aan op de plek waar een gedeelte van de brug omhoog kan, om schepen door te laten (vandaar de stopstreep, de stoplichten en de verzwaarde bovenleiding). Op de achtergrond is aan de rechterkant het gerechtsgebouw te zien, dat van dichtbij ook een rol speelt op televisie, in het openingsbeeld (mensen met toga’s) van een bepaald reclameblok met sterspotjes bij de publieke omroep.

Vandaag maak ik reclame voor een komende tentoonstelling van Gijs Frieling in het Bonnefantenmuseum in Maastricht, van 9 september 2008 tot en met 25 januari 2009. De kunstenaar zelf schrijft in een algemene mail, die ik gisteren van hem kreeg, aan iedereen die belangstelling heeft:

‘Vanaf zaterdag 30 augustus tot en met vrijdag 5 september werk ik samen met vijf assistenten in het Bonnefantenmuseum aan een nieuwe muurschildering met de titel: “A mon seul desir”. Deze woorden staan op de tent van “La Dame et l’unicorne” uit de gelijknamige veertiende-eeuwse tapijtenserie die thans in het Musée Cluny in Parijs hangt. Dit werk (het is een allegorie op de vijf zintuigen en hun synthese in de menselijke geest) is een van de inspiratiebronnen voor de schildering. Ook benadrukt de titel het belang van het verlangen in de kunst.

Ik geloof steeds meer dat het verlangen naar een beeld, het verlangen om iets bepaalds te zien het enige is waar ik als kunstenaar op kan koersen. Ik verlang naar een beeld waarin de natuur als een schepping verschijnt, als een verschijnsel dat een eigen leven heeft en tegelijkertijd helemaal geordend is.

De muurschildering zal de hele ruimte bedekken (een van de twee “okselzalen”), in het midden zal in vitrines en op meubels van Dom Hans van der Laan een selectie van mijn boeken over Hindelooper schilderkunst, projectieve geometrie, plantengroei en andere inspiratiebronnen te zien zijn. Ook zijn er maquettes van een aantal platonische lichamen van mijn grootmoeder Nelke van Osselen en kleine papieren kopieën van sculpturen van Donald Judd van mijn hand in de vitrines te zien. Op de schildering hangen schilderijen, tekeningen en door mijn moeder geborduurde versies van mijn werk.

Het werken aan “A mon seul desir” is openbaar. De opening is op zondag 7 september om twee uur. Ik hoop je tijdens het schilderen of op de opening te zien.’

En dit is de aankondigingstekst op de website (waar het meeste dat u moet weten al in staat, dus veel meer commentaar van mijn kant is hierbij niet meer nodig):

Met A Mon Seul Désir, een overrompelende all-over muurschildering in een van de grote zalen van het museum, laat de Nederlandse schilder Gijs Frieling (1966, Amsterdam) welbewust oude tijden herleven. De zinderende kleuren en het ornamenteel programma zijn op deze schaal bijna fysiek ervaarbaar en geven kracht aan Frielings uitspraak dat het realiseren van je diepere verlangens ‘het toppunt van moed’ is. In Frielings onorthodoxe kunstopvatting heeft de 15e-eeuwse uitvinding van het centraal perspectief en Duchamps concept van de ready made veel ‘wezenlijks buiten de kunst gesloten’. Hij herkent zichzelf in Joseph Beuys, de Duitse kunstenaar-sjamaan die kunst in samenhang met het leven wilde begrijpen.

Voor Frieling staat het losse schilderij symbool voor het huidige isolement van de kunst. Haar autonome status en allerlei bestaande opvattingen over originaliteit en persoonlijk handschrift maken het hem onmogelijk wezenlijker zaken in de kunst uit te dragen. In zijn hang naar religieus geïnspireerde gesamtkunstwerken – waarin architectuur, ruimte, beeld, functie en menselijke aanwezigheid harmonieus samenvallen – sluit de kunstenaar daarom liever aan bij bestaande decoratieve en folkloristische tradities zoals de inheemse traditie van de Hindelooper schilderkunst.

Zoals elke muurschildering van Frieling is ook A Mon Seul Désir gebaseerd op een programma van nauw omschreven schilderkunstige handelingen. De vele gestileerde bloem- en plantmotieven – ‘Kingdoms’ noemt de kunstenaar ze – komen volgens deze strenge systematiek en op ambachtelijke wijze met hulp van assistenten tot stand. De consequente opbouw in lagen en de herhaling van motieven doet in de schildering een ritmiek ontstaan die, aldus Frieling, de ruimte tweedimensionaal laat ervaren. Een streven dat hij naar zijn zeggen deelt met monumentale schilders vóór de uitvinding van het centraal perspectief.

Zijn christelijke geloofsbeleving sterkt Frieling in de juistheid van zijn aanpak: ‘Een sacrament heeft een liturgie. Dat is een soort partituur voor handelingen die altijd hetzelfde zijn. (...) Ieder woord en ieder gebaar ligt als het ware vast. (...) Binnen die partituur van het sacrament voltrekt zich toch iets dat je niet kunt benoemen. (...) De afgelopen jaren werd mijn werk steeds methodischer en wist ik van te voren precies hoe ik het ging maken. Dat is voor mij een manier om me helemaal op de handeling te kunnen concentreren, al je aandacht in de handeling te kunnen stoppen (...) Dus niet meer het schilderen als avontuur. Juist helemaal niet.’

Frielings religiositeit staat zijn ongebonden manier van denken gelukkig niet in de weg. Moeiteloos schakelt hij in gesprekken van 18e eeuwse Oezbekistaanse Ikatweefsels via Deense stijlkamers naar de gekleurde structuren van ‘hardcore’ minimalist Donald Judd, die zich sterk liet beïnvloeden door de kleurprogramma’s van Romaanse kerkfresco’s. Belangrijk voor de kunstenaar was met name zijn grootmoeder, Nelke van Osselen wiens bibliotheek (met veel publicaties over meetkundige principes in de plantenwereld) hij erfde. Als wis- en natuurkundige ontwikkelde zij een reeks kartonnen modellen van platonische lichamen die eveneens getoond worden. De meubels en vitrines zijn van de hand van monnik-architect Dom Hans van der Laan uit de collectie van het Bonnefantenmuseum.

Gijs Frieling won in 1994 De koninklijke subsidie voor Vrije Schilderkunst, in 1999 de basisprijs van Prix de Rome schilderen. Sinds 2006 is hij directeur van het Amsterdamse kunstenaarsinitiatief W139.