Griep

Tsja, die griep hè. De Mexicaanse bedoel ik (of officieel ‘Nieuwe Influenza A (H1N1)’). Hij blijft de gemoederen bezighouden. Dat kan ook niet anders, gezien de belangen die ermee zijn gemoeid. Voor het laatst had ik het erover op 10 augustus in ‘Imago’. Deze week, op 6, 7 of 8 oktober (dus dinsdag, woensdag of donderdag, er staat nog niet bij wanneer het precies zal zijn), houdt de Tweede Kamer een ‘Spoeddebat over het bericht dat Ab Osterhaus aandelen heeft in de fabriek die griepvaccins maakt’.

Update 6 oktober: inmiddels blijkt dit spoeddebat plaats te vinden op donderdag 8 oktober van 19.30 tot 20.15 uur.

Update 9 oktober: gisteravond blijkt dit niet te zijn doorgegaan. De website van de Tweede kamer meldt namelijk:

‘De spoeddebatten over betaling van rekeningen door rijksoverheid en over het bericht dat viroloog Osterhaus aandelen heeft in een bedrijf dat betrokken is bij de ontwikkeling van vaccins zijn van de agenda van hedenavond afgevoerd.’

Antroposana speelt hier meteen op in, met haar ‘Brief aan kamerleden over Mexicaanse griep’ van zaterdag 3 oktober 2009:

‘Naar aanleiding van het spoeddebat in de Tweede Kamer over vaccinatie tegen de Mexicaanse griep en de rol van viroloog Ab Osterhaus bij de advisering aan de minister, stuurde Antroposana een brief naar Kamerleden.
Lees hier verder...’

Dat willen we natuurlijk wel graag weten, welke vragen dat zijn. Hier komen ze (dat wil zeggen, binnen het kader van de volledige brief):

‘Aan Tweede Kamerleden Commissie VWS, portefeuillehouders Geneesmiddelen
Betreft: debat vaccinatie
Amersfoort, 30 september 2009

Geachte Kamerleden,

Antroposana is de landelijke patiëntenvereniging antroposofische gezondheidszorg, die 7900 leden vertegenwoordigt. Namens onze achterban maken wij ons grote zorgen over de voorgenomen vaccinatieplannen tegen de Nieuwe Influenza A (H1N1) van minister Klink van VWS. U debatteert hierover in de Kamer.

Wij verzoeken u vriendelijk de volgende vragen in uw debat en verdere overwegingen mee te nemen.

1. Volgens recent onderzoek (september 2009), waarvan de onafhankelijkheid niet vaststaat, is de bescherming van de entstoffen geen 100% maar ligt deze meer in de richting van 80%. Tevens schijnt het virus eenvoudig te muteren waardoor resistentie snel waardeloos zal worden. Wat is de reden van het feit dat 10 tot 20 % van de bevolking niet of misschien anders reageert?!

2. Soms bevatten vaccins toxische bestanddelen. Uit welk onderzoek blijkt dat het vaccin betrouwbaar is? Hoe objectief is dit onderzoek?

3. Hoe weet men zeker dat de inenting geen zware bijwerkingen kan hebben op lange termijn? Uit welk onderzoek blijkt dit?

4. Is het verantwoord om risicogroepen als zwangere vrouwen in te enten, terwijl deze niet betrokken zijn in de ontwikkeling en tests van het vaccin?

5. Voorziet de regering in een schadevergoeding voor al degenen die slecht reageren op het vaccin? Te denken valt aan bijwerkingen, gevaccineerd maar toch ziek, ander onverwacht negatieve effecten.

6. Er zijn miljoenen doses van het vaccin besteld door de regering. Wat als deze uiteindelijk onbruikbaar blijken te zijn? Krijgt de regering het bestede belastinggeld dan terug?

7. Gaat de overheid het vaccin verplichten?

8. Hoe kan het dat het patent op de entstof eerder lijkt te zijn afgegeven dan de uitbraak begonnen is?

9. Wie kijkt naar het huidige medicijngebruik van patiënten in wisselwerking met de entstoffen?

Veel wijsheid toegewenst bij de discussie.

Met vriendelijke groet,
namens het bestuur
Lia Kemerink
directeur Antroposana’

Het probleem dat er speelt kan waarschijnlijk niet beter geïllustreerd worden dan door een bericht op de website van de Raphaëlstichting, dat al van 23 augustus dateert, te vinden onder ‘Actueel’, met de titel ‘Raphaëlstichting bereidt zich voor op grieppandemie’. Daar schrijft men onder het opschrift ‘De Raphaëlstichting en de Mexicaanse griep’:

‘Al zijn de berichten in de media over de ernst van Mexicaanse griep geruststellender dan een paar weken geleden (inmiddels wordt gesproken over een “milde griep”), toch blijft het de verwachting dat veel mensen in het najaar door de griep getroffen zullen worden.’

Vervolgens komen de volgende vragen en punten aan bod:

‘wat is de mexicaanse griep?
vaccinatiebeleid bewoners
behandeling bewoners
vaccinatiebeleid en behandeling overige cliënten
wat kan ik doen om te voorkomen dat ik het virus krijg?
ziekmelding en vaccinatie medewerkers
wat doet de Raphaëlstichting om de griepuitbraak het hoofd te bieden?
hygiënemaatregelen ter voorkoming van griep (pdf)’

De antwoorden die hierop gegeven worden laat ik hier ook in hun geheel volgen. Daarbij zijn de belangrijkste constateringen deze twee:

‘Het is in Nederland gangbaar alle bewoners van zorginstellingen voor verstandelijk gehandicapten een vaccinatie te adviseren (in het najaar). Gezien de huidige situatie met deze Mexicaanse griep, nemen wij dit advies zonder meer over.’

‘De overheid meent dat medewerkers in de gezondheidszorg voorrang moeten hebben bij een vaccinatie (die in oktober wordt verwacht). Over de organisatie hiervan is nu nog niets bekend.’

Het is weliswaar slechts een advies, maar toch, gezien alle maatregelen, eentje dat zwaar weegt, zoals uit het volgende blijkt:

‘Wat is de Mexicaanse griep?
De Mexicaanse griep is een nieuw soort griepvirus. Het is een milde griep. De eerste klachten zijn meestal een verkoudheid, droge hoest. Meestal ontstaat snel hoge koorts, hoofdpijn, spierpijn, moeheid en koude rillingen. Dan is er sprake van griep. De incubatietijd is 1 tot 7 dagen. Na het uitbreken van het virus verdwijnen de meeste klachten binnen 2 tot 7 dagen. In sommige situaties ontstaat ook een bacteriële infectie en is de kans op een longontsteking/oorontsteking aanwezig.

Vaccinatiebeleid bewoners
Vaccinaties voor deze griep zijn nog niet beschikbaar, en worden in oktober 2009 verwacht. Uiteraard wordt daar door de overheid hard aan gewerkt.
Het is in Nederland gangbaar alle bewoners van zorginstellingen voor verstandelijk gehandicapten een vaccinatie te adviseren (in het najaar). Gezien de huidige situatie met deze Mexicaanse griep, nemen wij dit advies zonder meer over.

Behandeling bewoners
Op dit moment is er alleen maar een virusremmer (Tamiflu) te krijgen. Tamiflu is een soort antibioticum. Het officiële advies – en dat nemen wij ook over – is dan ook, om mensen die een verhoogd risico hebben op complicaties en verschijnselen van de Mexicaanse griep, snel Tamiflu te geven. Dit zou de ernst en de duur van de ziekte enigszins kunnen minderen.

Vaccinatiebeleid en behandeling overige cliënten
In principe gaan logeren, dagbesteding en de ambulante behandeling/begeleiding gewoon door. Bij ziekte moet de cliënt thuisblijven. Bij zorg en begeleiding in de thuissituatie en in geval van Mexicaanse griep verzoeken wij u om te bellen voor overleg. Met vragen over behandeling of vaccinatie kunt u uw huisarts benaderen.

Wat kan ik doen om te voorkomen dat ik het virus krijg?
Naast het goed beschermen van mensen die een verhoogd risico lopen, is het met name van belang de snelheid van verspreiding van deze griep zo veel mogelijk te temperen. Dat betekent dat er simpele hygiënische maatregelen van toepassing zullen zijn, zoals:
– vaker handen wassen
– goed de hand voor de mond of het liefst een zakdoek gebruiken bij het hoesten (waarna ook weer de handen gewassen moeten worden)
– het reinigen van deurknoppen en ramen
– het aanbrengen van papieren handdoekjes enz.

Daarnaast denken wij dat antroposofische gezichtspunten hier van belang kunnen zijn. Griep treft vooral mensen die geen goede weerstand hebben. Dit zijn vaak ook de mensen die niet goed bij zichzelf zijn, die in een zekere onrust leven, zich te veel begeven hebben in de dwang die van het dagelijkse leven uit kan gaan. Een van de preventieve maatregelen die het RIVM ook adviseert – en vanuit een antroposofisch gezichtspunt kunnen wij dat alleen maar enthousiast bevestigen – is om voldoende rust te nemen. Bijvoorbeeld door je voor te nemen een of misschien meerdere momenten op een dag even uit de drukte te stappen en even de zinnen te verzetten. Als je dat goed doet, dan kun je beleven, dat je vaak na zo’n moment weer anders tegen de dingen aankijkt, vooral met meer rust (of zinvolle activiteit!).

Een andere preventieve maatregel is om ’s ochtends (dagelijks, of als men zich al wat kwetsbaarder voelt, een paar keer op een dag) Infludo van de Weleda in te nemen. Infludo is een middel dat gegeven wordt om griep te behandelen, maar dat ook preventief gebruikt kan worden.

Ziekmelding en vaccinatie medewerkers
De Raphaëlstichting volgt met het verzuimprotocol bij grieppandemie de richtlijnen op van de RIVM. Als een huisgenoot/bekende besmet is met het griepvirus is dat geen reden voor een medewerker om zich ziek te melden.
De overheid meent dat medewerkers in de gezondheidszorg voorrang moeten hebben bij een vaccinatie (die in oktober wordt verwacht). Over de organisatie hiervan is nu nog niets bekend.

Wat doet de Raphaëlstichting om de griepuitbraak het hoofd te bieden?
– Op elke instelling is een crisisteam geformeerd.
– Er is een continuïteitsplan gemaakt waarin staat beschreven hoe de zorg gegarandeerd kan blijven bij een extra hoog ziekteverzuim. Elk crisisteam is verantwoordelijk voor de uitvoering van het continuïteitsplan.
– De bewoners krijgen vanaf half september preventief Infludo.
– Overige cliënten en medewerkers kunnen vanaf half september desgewenst Infludo afhalen bij de verpleging of de receptie van de verschillende instellingen.

Bij vragen kan het crisisteam van de betreffende instelling worden geraadpleegd. Deze is te bereiken via de receptie.’

Je kunt zo’n grote instelling niet kwalijk nemen dat zij het zekere voor het onzekere neemt. Zij staat binnen een groter verband, waar zij beter niet uit kan treden. Zo had website Medical Facts op 14 september dit bericht ‘Inspecties: zorginstellingen tijdig voorbereid op grieppandemie’:

‘Zorginstellingen zijn goed voorbereid op de grieppandemie. Dat concluderen de Inspecties voor de gezondheidszorg en jeugdzorg (IGZ en IJZ) na onderzoek. Onder zorginstellingen wordt verstaan: ziekenhuizen, verpleging en verzorging, thuiszorg, gehandicaptenzorg, geestelijke gezondheidszorg, huisartsenposten, ambulancediensten en jeugdzorginstellingen.

Minister Klink van Welzijn en Volksgezondheid heeft afgelopen zomer mede namens minister Rouvoet van Jeugd en Gezin de zorginstellingen gevraagd met spoed zogenaamde continuïteitsplannen op te stellen. Dit in verband met de mogelijke piekbelasting in de zorg komend najaar vanwege de grieppandemie. De IGZ en de IJZ hebben de afgelopen weken onderzocht of en in hoeverre zorginstellingen zich hebben voorbereid op deze piekbelasting.

Het onderzoek is uitgevoerd met behulp van vragenlijsten die de zorginstellingen zelf moesten invullen. Van de 1115 aangeschreven instellingen heeft 95 % de vragenlijst ingevuld.

Hieruit blijkt dat:
– op 15 september 82% het continuïteitsplan klaar heeft, op 15 oktober heeft zelfs 97 % het plan klaar
– in bijna alle gevallen de bestuurlijke betrokkenheid bij de plannen groot is
– zorginstellingen goed omschreven hebben welke zorg altijd doorgang moet vinden en hoe ze dit gaan organiseren
– zorginstellingen rekening houden met beperkte beschikbaarheid van het personeel door hoog ziekteverzuim, om dit op lossen denken instellingen aan verschuiven van personeel maar ook aan inschakelen van studenten, vrijwilligers of familie
– communicatie onderdeel is van het continuïteitsplan
– infectiepreventiemaatregelen zijn genomen.

Instellingen die hun plannen niet klaar hebben of niet gereageerd hebben kunnen de inspecties zonodig bestuursrechtelijk aanpakken.’

Op 24 september volgde op dezelfde website een nader bericht, namelijk ‘Vaccinatie Nieuwe Influenza A (H1N1) voor medisch personeel niet verplicht’:

‘Minister Klink heeft nauwkeuriger bepaald welk gezondheidspersoneel als eerste in aanmerking komt voor vaccinatie tegen de Nieuwe Influenza A (H1N1). Dit schrijft minister Klink vandaag in een brief aan de koepelorganisaties in de gezondheidszorg. Het gaat om gezondheidszorgpersoneel dat veel contact heeft met patiënten uit medische risicogroepen.

De volgende (beroeps)groepen komen als eerste in aanmerking voor vaccinatie:
– Zorgpersoneel in ziekenhuizen
– Ambulancepersoneel
– Huisartsen en huisartsenposten
– Huisartsassistenten, ondersteunend personeel
– Zorgpersoneel in verpleeg- en verzorgingshuizen
– Zorgpersoneel in instellingen voor gehandicapten
– Thuiszorgmedewerkers
– Verloskundigen

Bestellen vaccin
Binnenkort krijgen de geselecteerde beroepsgroepen in de zorg een uitnodiging om vaccins te bestellen bij het Nederlands Vaccin Instituut (NVI). Het RIVM werkt aan een selectiecriterium voor zorginstellingen om te bepalen welk personeel in aanmerking komt voor een vaccin. Met het criterium kunnen zorginstellingen zelf vaststellen welke personeelsleden een vaccinatie krijgen.

Niet verplicht, wel verstandig
Minister Klink wijst erop dat vaccinatie niet verplicht is. Wel acht hij het verstandig dat zorgpersoneel, dat veel contact heeft met risicogroepen, zich laat vaccineren. De overheid stelt de vaccins gratis beschikbaar. Het vaccineren zelf wordt niet vergoed.

Overig zorgpersoneel
Omdat er door leveringsproblemen niet genoeg vaccins beschikbaar zijn, kunnen niet alle gezondheidswerkers in de eerste ronde ingeënt worden. Mogelijk komen de vaccins later ook beschikbaar voor zorgpersoneel dat minder contact heeft met risicogroepen. Dat hangt af van de levering van vaccin, de logistieke haalbaarheid en het verloop van de epidemie.’

Je kunt er donder op zeggen dat je op al dit geregel en gereglementeer reacties krijgt die er niet om liegen. Dat gebeurt dan ook in voldoende mate. Hier wil ik een heel vroege weergeven, namelijk van 1 september al, bovendien van iemand die voor antroposofen een bijzondere status heeft, namelijk als co-auteur van Tussen Waarheid en Waanzin: een Encyclopedie der Pseudo-Wetenschappen uit 1997: Marcel Hulspas. Onverdachte hoek wat dit onderwerp betreft, dus. Hij kwam op deze weblog al eerder ter sprake, op 25 oktober 2008 in ‘Uitgekomen’. Op 1 september publiceerde dagblad De Pers op zijn website een artikel van zijn hand onder de titel ‘Angst – Instanties waarschuwen ons suf. De bedrijfstak bangmakerij’. Ik laat de eerste helft volgen, die welke over de griep gaat:

‘Stevig overdrijven, rampscenario’s verzinnen, alarm slaan. Allerlei instanties doen er aan mee. Om de eigenwijze burger in beweging te krijgen, en zichzelf belangrijk te maken. Over griepvaccinatie, weeralarm en geluksballonnetjes.

Een folder. Na maandenlang waarschuwen voor een griepgolf die tienduizenden doden zou kunnen veroorzaken, kreeg de bang gemaakte burger vorige week een foldertje in de bus. Grip op griep. Daar moet hij het mee doen. De folder bevat tips als handen wassen, papieren zakdoekjes gebruiken en niét naar de huisarts gaan. Het is ongetwijfeld goed bedoeld, maar als we één ding weten van het griepvirus, dan is het dat dit soort lapmiddeltjes niets uithaalt. Als er een nieuw griepvirus opduikt, verspreidt dat zich in luttele dagen over de aarde. Maar de folder is erger dan nutteloos. Hij onderstreept het falen van meerdere overheidsinstanties. Niemand neemt de griepwaarschuwing nog serieus. En dat hebben deze instanties aan zichzelf te danken.

Na maandenlang voortdurend te zijn opgeblazen, liep de luchtbel van de Mexicaanse griep begin vorige maand in rap tempo leeg. Op 7 augustus maakte het speciaal in het leven geroepen “outbreak management team”, onder leiding van epidemioloog Roel Coutinho, volkomen onverwacht bekend dat de Mexicaanse griep eigenlijk een gewone griep was; niet besmettelijker of dodelijker dan andere griepvirussen. De meldingsplicht voor, en registratie van nieuwe ziektegevallen (elke week goed voor een alarmerend persbericht) werd afgeschaft. Ook het standaard voorschrijven van tamiflu was van de baan. Wie de Mexicaanse griep kreeg, moest maar een paracetamolletje slikken.

Kort daarop maakte minister Klink bekend dat er ook geen nationale vaccinatie komt; het inderhaast bestelde vaccin (dat binnenkort klaar moet zijn) zal alleen worden gebruikt voor risicogroepen: kinderen, zieken en bejaarden. De rest van Nederland zou een folder in de bus krijgen. Dat was het. Coutinho deed nog een dappere poging zijn gezicht te redden: “Het virus kan agressiever worden”, waarschuwde hij. “Er is wel degelijk aanleiding om goed voorbereid te zijn.” Maar de afgang was duidelijk.

Had het niet wat minder luidruchtig gekund? Nee, zei hoogleraar medische publiekscommunicatie Frans Meijman in de NRC van 19 augustus: “Het alternatief, niks doen en wachten tot helder is hoe ernstig het wordt, is nog erger.” Maar hadden minister Klink en zijn outbreak management team echt alleen maar de keus tussen “niks doen”, dan wel voortdurend persberichten verspreiden? Was het, gezien de onduidelijkheid over de ernst, niet verstandiger geweest de griephype onder controle te houden, in plaats van deze te voeden?

Zenuwachtig

Natuurlijk, het outbreak management team is niet de oorzaak van de hype. De medische wereld wacht al decennia op een grote grieppandemie, zoals die vroeger regelmatig voorkwam en dan honderdduizenden doden veroorzaakte. De laatste keer was weliswaar veertig jaar geleden, maar dat lange wachten maakt de instanties alleen maar zenuwachtiger, zoals de hype rond vogelgriep liet zien. De signalering van een nieuwe griepvariant in Mexico kwam bijna als een bevrijding. De Wereldgezondheidsorganisatie zette hoog in. En dan kunnen de Nederlandse autoriteiten moeilijk achterblijven.

En zeker, ook de media hebben een belangrijke rol gespeeld. Iedere zieke kwam in de krant; ieder slachtoffer was voorpaginanieuws. Maar de media hoefden vrijwel niets te doen. Het ministerie en het RIVM (waar Coutinho’s team onder valt) zorgden voor een voortdurende stroom alarmerende persberichten – iets waaraan op 7 augustus gelukkig een eind werd gemaakt. De situatie dreigde uit de hand te lopen. Huisartsen werden plat gebeld, apothekers bestormd, en vooral: er dreigde nationale heisa te ontstaan over wie wanneer gevaccineerd zou worden.

De schuld hiervoor ligt primair bij het team. Dat ging, zo lijkt het, nét iets te enthousiast te werk. Om zijn eigen bestaansrecht te bewijzen. Maar ook uit angst voor de mondige burger die (zoals de mislukte vaccinatie tegen baarmoederhalskanker laat zien) zich niet gemakkelijk laat overtuigen. En omdat men, zoals het citaat van Meijman illustreert, als de dood was voor de beschuldiging achteraf, dat er “niks” gedaan zou zijn. Want de burger is niet alleen eigenwijs, hij verwacht ook dat de overheid alles regelt, en gaat door het lint wanneer dat niet gebeurd blijkt te zijn.

In die angst voor de burger staat het RIVM beslist niet alleen. Iedere instantie vreest tegenwoordig de dag waarop ze er in de media van wordt beschuldigd “niks” gezien of gedaan te hebben. Met als gevolg dat ze de burger voortdurend waarschuwen voor de gekst denkbare risico’s.’

Waarna nog een paar voorbeelden hiervan volgen. Nog iemand die al in een vroeg stadium, namelijk ook op 1 september, gewezen heeft op deze merkwaardige gang van zaken, is ons aller Huib van den Doel, in de rol van columnist van De Digitale Verbreding, het online tijdschrift van de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbiders (NVAZ). Onder de titel ‘Column uit de doden opgestaan’ schreef hij in nr. 10:

‘Het lijkt niet zo moeilijk om de draak te steken met de WHO-drakendoder Klink die heroïsch in Nederland het monster bestrijdt dat nog steeds “Mexicaanse griep” heet.

Door mediageile epidemiologen en virologen wordt het schrikbeeld gecreëerd van een verwoestende Tsunami van virussen waartegen de overheden drastische maatregelen moeten nemen om het volk niet reddeloos ten onder te laten gaan. Dat levert in ieder geval meer geld op voor virologische onderzoeksprogramma’s en voor de farmaceutische industrieën. Er worden dan grote bedragen geïnvesteerd in vaccins voor alle-burgers-twee-maal, terwijl al bekend is dat velen zich niet zullen laten inenten, want dat deden ze voorheen ook al niet, zoals de mislukking van het baarmoederhals-kankerproject laat zien. Dan maar extra dreigen met veel doden, gesteund door de World Health Organisation (WHO), die bovendien waarschuwt voor een mutatie van het virus in dit najaar. Het absurde van het laatste is, dat de bestelde vaccins, gebaseerd op het huidige virus, dan helemaal kansloos en dus zinloos zijn.

Maar al dat dreigen helpt niet bij mensen-met-verstand, want éenderde van alle verpleegkundigen heeft bij enquête meegedeeld, af te willen zien van een vaccinatie, al dreigen hun superieuren op hun beurt met uitsluiting. Het is wellicht diezelfde groep waarvan al eerder is bewezen dat zij complementaire geneeswijzen appreciëren en zelf ook “consumeren”, omdat zij niet altijd een koekje van eigen deeg lusten. Bovendien zijn ze bang als proefkonijn te worden gebruikt.

Enorme porties Tamiflu worden besteld en de apotheken worden ermee bevoorraad, totdat blijkt dat het medicijn erg nare bijwerkingen heeft en de duur van ziekte kan bekorten met maar éen dag. Preventief mag je het niet gebruiken want dan werkt het niet meer als de echte nood aan de vrouw komt. Het Tamiflu-beleid muteert ook snel; de Britten hebben het gedumpt en vervangen door Relenza. De Belgische epidemioloog Luc Bonneux betwijfelt het effect van Tamiflu over de bijwerkingen van de Mexicaanse griep, en spreekt van de “griepmaffia”.

De familie van de eerste dode in Nederland (iemand met multipele pathologie, evenals de tweede dode) wordt door de minister persoonlijk gecondoleerd, maar daarna vindt de mutatie van het griepbeleid plaats, als gevolg van de reductie van het H1N1-virus tot een gewone griep. Alleen de risicogroepen wordt een vaccin aangeboden, zoals daar zijn: zwangere vrouwen (!), baby’s (!), (onwillige) verpleegkundigen. Nee, dwingen kan je ze niet.

Maar wat bezielt minister Klink om van dat alles de motor te wezen? Hij heeft, zo komt het mij voor, groot belang bij een epidemiologische benadering van de hele zorg, want dan kan je immers sturen op hoofdlijnen en je laten belonen door gunstige mortaliteit- en morbiditeitcijfers. In Engeland waar de levensverwachting niet slechter is als in het veel duurdere Nederland, wordt vrijwel alleen epidemiologisch gestuurd; weliswaar is er in geen Europees land zoveel gezeur van patiënten, maar ja, die klachten hebben te maken met de “cultuur” van omgaan met ziekte en gezondheid, niet met gezondheidswinst.

Bovendien schenkt, zo vermoed ik, een al dan niet bestaande pandemie de minister de kans nog meer op de zoëven aangeduide “cultuur” te bezuinigen en daarbij de mooie rol te vervullen van de redder des vaderlands en van het bedrijfsleven, dat dankzij de grote ingeslagen hoeveelheid vaccins en Tamiflu niet plat hoeft te gaan.’

Dat liegt er niet om, maar past wel in het beeld dat momenteel allerwege in de media wordt opgeroepen. – De genoemde Belgische epidemioloog Luc Bonneux kwam hier in deze rol al op 21 augustus voorbij in ‘De wal’. Maar hij figureerde ook 20 februari in ‘Mixture’, toen echter als tegenstrever van Robert Gorter.

Het is duidelijk, er zijn veel en verschillende krachten aan het werk, in tegengestelde richtingen. Dan valt het niet mee voor zorginstellingen en individuele zorgverleners om de juiste beslissingen te nemen. Dan is het maar goed dat er deze week in de Tweede Kamer over gedebatteerd wordt en dat Antroposana haar vragen dienaangaand aan de kamerleden die hierover gaan ter hand heeft gesteld.