Darwin

Vanavond van acht tot tien is er

‘in de zaal van het Zuider Amstelkanaal Theater (gebouw Geert Grooteschool), Fred Roeskestraat 84, 1076 ED Amsterdam’,

zo staat in de uitnodiging (heeft de theaterzaal op de tweede verdieping van het Geert Groote College een eigen naam gekregen en sinds wanneer dan?), de feestelijke presentatie van het boek van Jan Diek van Mansvelt, ‘Dwarskijken op Darwin’, uitgegeven door Pentagon. De toegang is gratis, meldt de website van de uitgeverij. Dit staat er te gebeuren:

‘De sprekers: Dr. Ida Sabelis, sociologe aan de Vrije Universiteit, A’dam
Dr. Jan Diek van Mansvelt, voormalig bijzonder hoogleraar a. d. Universiteit Wageningen.
De presentatie wordt muzikaal omlijst.
200 blz. ISBN 978-90-72052-90-2; Prijs € 24,00’

Over het boek zelf wordt de volgende informatie gegeven:

‘Darwins theorie over het ontstaan van de soorten maakte van hem een wetenschappelijke cultfiguur. Nog tijdens zijn leven. Waarom?

Darwin zocht naar oorsprong en zin van het leven. Dat was bevrijdend, maar werkte ook vervreemdend.

Inmiddels prikt een onderstroom van wetenschappelijk onderzoek gaten in Darwins theorie. Zo blijkt het biologisch gezien steeds minder aannemelijk dat mensen van apen afstammen.

Dieren blijken eigenschappen te hebben die nutteloos zijn voor hun overleving of voortplanting, en die kennelijk een ander doel dienen: schoonheid of spel. Altruïsme blijkt minstens even belangrijk te zijn in de evolutie als egoïsme.

In dit toegankelijk geschreven boek komen wetenschappers aan het woord die “dwarskijken” op Darwin. Zij durfden te kijken waar anderen overheen keken. Hun verbazingwekkende en ontroerende resultaten kunnen helpen ons weer te verbinden met de hele werkelijkheid, met richting en zin van de evolutie.

Jan Diek van Mansvelt, dr. sc. (1943) is bioloog en voormalig bijzonder hoogleraar Alternatieve Landbouw aan de Universiteit Wageningen. Thans is hij zelfstandig consultant, gevraagd spreker en publicist. Eerder schreef hij samen met collegae de Checklist for Sustainable Landscape Management.’

Ook elders op het internet wordt deze boekpresentatie aangekondigd. Hier staat het weer een beetje anders:

‘Waarom sloeg Darwins theorie over het ontstaan van de soorten zo geweldig aan dat hij al tijdens zijn leven een wetenschappelijke cultfiguur werd? Waarschijnlijk omdat die theorie naadloos aansloot bij het streven van zijn tijdgenoten zich te bevrijden uit een benauwende geloofswereld.

Jan Diek van Mansvelt laat in zijn boek een onderstroom van wetenschappers aan het woord die “dwarskijken” op Darwin. Daartoe behoren de anatoom Louis Bolk, de zoöloog Adolf Portmann en Lynn Margulis met haar steeds meer geaccepteerde theorie van evolutie door symbiose.’

Dan word je wel nieuwsgierig naar de inhoud van het boek. Gelukkig wordt er op de website van Uitgeverij Pentagon een inhoudsopgave bijgeleverd. Die laat behalve in- en uitleidingen en dergelijke, elf hoofdstukken zien:

‘1 Prelude: schets van de negentiende eeuw 17
2 Darwins levensloop 25
3 Darwin en de geest van zijn tijd – (H.J. van den Berg) 45
4 De tram als spiegel van de evolutie – (P. J. Kipp) 61
5 Evolutie als spel van terughouden en versnellen – (Louis Bolk, Jos Verhulst) 85
6 Schoonheid en speeldrift – (Adolf Portmann) 107
7 Evolutie door samenwerking – (Lynn Margulis) 115
8 De motor van de evolutie: egoïsme of altruïsme? – (Joan Roughgarden) 125
9 Overerving van verworven eigenschappen – (Eva Jablonka en Marion Lamb) 139
10 De genen: regie of registratie? – (Arie Bos) 149
11 De aard van het leven’

Als proeve van de inhoud zijn ook de eerste vijf bladzijden van het vierde hoofdstuk op de website geplaatst. Dat heet dus ‘De tram als spiegel van de evolutie (P. J. Kipp)’ en begint zo:

‘In het vorige hoofdstuk keken we aan de hand van J.H. van den Berg naar de hoofdpijnpunten die Darwin noemt als hij het over zijn evolutietheorie heeft. In dit hoofdstuk wil ik aan de hand van de Utrechtse entomoloog Petrus Jacobus Kipp nog een andere blik op de evolutie laten zien. Waar we met Van den Berg nog een zekere afstand houden, neemt Kipp ons meer persoonlijk bij de hand. Hij start daarmee op zijn afscheidscollege in september 1972. Maar nu eerst iets over Kipps carrière.

Kipp doet op 16 maart 1928 zijn officiële intrede in de Universiteit van Utrecht, als hij wordt aangesteld als assistent “buiten bezwaar van de schatkist” bij het Zoölogisch Laboratorium. Hij heeft die plaats, waarop hij na enkele jaren verder normaal betaald wordt, bijna vijfenveertig jaar behouden en was bij zijn pensioen wetenschappelijk hoofdmedewerker van het instituut. Kipp verzorgt het onderwijs in de ongewervelde dieren aan de 1e en 2e jaars biologen, op wie hij zowel bij colleges als practica een onuitwisbare indruk maakt. Niemand kan zich onttrekken aan zijn boeiende, plastische, beeldende verteltrant. Hij verpersoonlijkt de dieren die hij behandelt. Zo treedt hij voor zijn studenten op als zeeegel, als mossel, als inktvis. Een onvergetelijk en inspirerend docent.

In zijn afscheidscollege spreekt hij over “De Tram als Spiegel van de Evolutie”: de reden waarom hij in dit Darwin-boek optreedt. Hij werkt zijn gedachten vervolgens uit tot een reeks van zeven “meta-morfologische” meditaties. Een andere manier van dwarskijken op jezelf en de wereld om je heen die zonder meer verwant is aan Van den Bergs metabletische methode. Kipp gaat daarbij echter nog een stap verder.

Veel bekendheid krijgt zijn serie niet. Er zijn maar een paar honderd exemplaren gedrukt. Hij is zijn tijd ver vooruit.’

Het zal mij benieuwen welke indruk dit boek in zijn geheel zal maken.