Wet

Veel informatie vandaag, oude en nieuwe. De oude is te vinden bij de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders. Op 17 juni kwam nr. 16 van De Digitale Verbreding uit, drie maanden na de vorige, zoals op 13 maart bleek uit ‘Insigne’ waarin ik De Digitale Verbreding van de NVAZ, nr. 15 van 2 maart aanhaalde. In de nieuwe ‘Van de redactie’ wordt dan ook gemeld:

‘Deze 16e editie van De Digitale Verbreding heeft langer op zich laten wachten dan gebruikelijk. De tijd heeft echter niet stilgestaan en er zijn weer belangrijke stappen gezet in het proces van omvorming van de NVAZ.

Sinds de vorige editie van 2 maart heeft de Algemene Ledenvergadering plaatsgevonden. Een verslag hiervan in concept treft u hieronder aan. Wederom is er voor gekozen om het verslag hiermee vrijwel onverkort in De Digitale Verbreding op te nemen. Enkele details, onder meer de opmerkingen in de rondvraag, zijn hier weggelaten. Het volledige verslag wordt in concept aan de leden toegestuurd en zal in de najaarsvergadering worden vastgesteld.

In de Algemene Ledenvergadering is een besluit tot statutenwijziging genomen, het jaarverslag NVAZ 2009 is vastgesteld en goedgekeurd en is het beleidsplan 2010-2013 vastgesteld. Het jaarverslag en beleidsplan 2010-2013 zijn op de website www.nvaz.nl gepubliceerd (zie “Publicaties” en vervolgens “Vereniging”).

Ook de omvorming van het bureau NVAZ naar een klein wendbaar en professioneel verenigingssecretariaat is in een nieuwe fase gekomen. Na een overgangsperiode met slechts één verenigingssecretaris a.i. zijn nu twee nieuwe verenigingssecretarissen gestart, mevrouw Willy Verboom en mevrouw Linda te Wierike, respectievelijk per 1 april en per 10 mei. Daarmee breekt na een tussenfase een tijd aan waarin veel ontwikkelingen opnieuw opgepakt en projecten opgestart gaan worden.
Linda te Wierike zal met ingang van de volgende editie van De Digitale Verbreding de plaats van Maarten Michiel Mahler als hoofdredacteur innemen.
Rest nog te zeggen dat de datum voor de volgende ALV is vastgesteld op dinsdag 23 november 2010.’

Daarop volgt meteen dat ‘Conceptverslag Algemene Ledenvergadering NVAZ op 13 april 2010’, dat ik hier graag integraal laat volgen, omdat dat bijzonder duidelijk de stand van zaken en laatste ontwikkelingen laat zien:

‘Voorzitter van het NVAZ-bestuur Bert Vroon, die deze avond als voorzitter optreedt, heet de aanwezigen van harte welkom. In het bijzonder Linda te Wierike en Willy Verboom die in dienst zijn getreden als verenigingssecretaris.
Als opmaat leest de voorzitter het gedicht Lente van Vasalis en het gedicht over de langste weg, die de weg naar binnen is, uit de bundel Merkstenen van Dag Hammarskjold.

Jaarverslag en Jaarrekening 2009

In verband met het ontbreken van een kascommissie en de precaire financiële situatie is de heer Blankenstein (van Asselt Accountants) aanwezig bij de presentatie van het jaarverslag. Ook de komende jaren zal de accountant aanwezig zijn bij behandeling van de jaarrekening om de nodige toelichting te kunnen geven.

De heer Blankenstein geeft een korte toelichting op de jaarrekening. De NVAZ heeft een moeilijke start gehad met aanzienlijk financiële problemen. Het afscheid nemen van enkele personeelsleden heeft langer geduurd dan was voorzien. De NVAZ heeft een negatieve liquiditeitspositie van meer dan één ton. In 2009 zijn er veranderingen ten goede opgetreden. Het jaar kon voor het eerst met een licht positief resultaat worden afgesloten. Mede doordat de medewerkers formeel bij Zonnehuizen in dienst zijn en bij de NVAZ gedetacheerd worden en Zonnehuizen bereid is de salariskosten voor te financieren, is de continuïteit gewaarborgd. De vooruitzichten voor 2010 zijn positief. De voorzitter doet desondanks een dringend beroep op de leden de contributie tijdig te voldoen vanwege de liquiditeitspositie.
Vervolgens wordt de jaarrekening 2009, formeel door de Ledenraad, vastgesteld.

Vanuit de vergadering wordt de vraag gesteld wat het precieze aantal leden van de sector Therapeutica is. In het jaarverslag worden achttien leden genoemd. Dit is een afname ten opzichte van vorige jaren. Wat is hiervan de reden? De voorzitter geeft een toelichting. De genoemde leden in het jaarverslag zijn de leden die formeel lid zijn en contributie betalen. Het bestuur zal nagaan wat de status van de niet genoemde leden is.
Het inhoudelijk jaarverslag wordt vastgesteld.

Verslag Algemene Ledenvergadering 24 november 2009

De titel van het verslag zal gewijzigd worden in Verslag Ledenraad, daar deze vergadering in formele zin een bijeenkomst van de ledenraad was. De suggesties van de leden over de speerpunten van beleid en taken voor de NVAZ zijn alle overgenomen en in het beleidsplan opgenomen. Op de vraag van Frans Broekhuizen (Raad van Bestuur Zonnehuizen) over een verdere bundeling van opleidingen in het veld van de antroposofische werkzaamheid wordt geantwoord dat dit onderwerp is opgenomen in het beleidsplan.
Het verslag wordt vastgesteld.

Besluit tot wijziging van de statuten

In de vergadering van 24 november 2009 is besloten te komen tot een structuurwijziging van de NVAZ. Doel was te komen tot een bestuurlijke en juridische omvorming van een vereniging met een ledenraad naar een vereniging met een Algemene Ledenvergadering. Bestuur en ledenraad hebben zich hierover beraden en zijn tot de conclusie gekomen dat het niet productief en constructief is de ledenraad te handhaven.
Voor wat betreft het stemrecht: er is een stemformule geformuleerd die tot doel heeft recht te doen aan alle leden, zowel de grote instellingen als de kleinere therapeutica en beroepsverenigingen. Voor de stemverhoudingen is het noodzakelijk dat van de leden de omzet bekend is.
De voorzitter brengt de statutenwijziging in stemming, het wettelijk vereiste quorum van de ledenraad is aanwezig. Unaniem wordt besloten tot wijziging van de statuten overeenkomstig de conceptstatuten.

Beleidsplan 2010-2013

In het voorliggende beleidsplan zijn de suggesties en aanbevelingen van de leden zoals aangegeven in de vergadering van 24 november 2009 opgenomen en verwerkt. De voorzitter geeft gelegenheid tot bespreking van het beleidsplan.
Truida de Raaf, namens de NVAP [de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Psychotherapeuten, MG], merkt op dat zij de speerpunten van de NVAZ graag wat breder zou willen zien geformuleerd. Het is belangrijk tot een betere afstemming te komen voor onder andere de aspecten opleiding, patiënten, producenten. NVAZ-bestuurslid Marinus van de Meulen vraagt of dit genoemd moet worden in het beleidsplan van de NVAZ of wellicht thuishoort bij het Platform Antroposofische Gezondheidszorg (PAG), waar de NVAZ met drie vertegenwoordigers aan deel neemt.
De voorzitter nodigt Truida de Raaf uit in de eerstvolgende bestuursvergadering van de NVAZ als gedelegeerde van de PAG aanwezig te zijn om gezamenlijk te komen tot een scherpere formulering van deze ambities.
Het beleidsplan 2010-2013 wordt vastgesteld.

Toekomst bestuur NVAZ

De NVAZ heeft een moeizame incubinatietijd gehad. Het is belangrijk gebleken trouw te zijn aan elkaar en aan de idealen. Een tweetal bestuursleden heeft in 2009 afscheid genomen: Yvon ten Brummelhuis en Hanno Niemeijer.
Nu de NVAZ in een rustiger vaarwater is gekomen, is het tijd nieuwe bestuurleden te gaan werven. De vraag aan de zittende bestuursleden is of zij willen door gaan. Mede afhankelijk van deze reacties zullen vacatures gesteld worden.
De voorzitter zal bij de verschillende sectoren inventariseren of zij passende kandidaten kunnen voordragen. Hierbij is met name de expertise van kandidaten van belang, meer dan de positie die zij bekleden. Wel is het ook verstandig om te kijken naar mensen met een langdurige biografie binnen de antroposofische zorg.
Belangrijk is dat het mensen zijn met voldoende draagvlak en vertrouwen binnen de NVAZ. De wens is om in 2011 het bestuur weer voltallig te hebben. Vanuit de vergadering wordt de suggestie gedaan acht te slaan op de man-vrouwverhouding binnen het bestuur. Ook wordt de vraag gesteld wanneer bekend is wie in het huidige bestuur doorgaan. De voorzitter geeft aan dat dit in de bestuursvergadering van 26 mei 2010 aan de orde gesteld wordt.

Presentatie Lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg

Erik Baars is door het bestuur uitgenodigd om tijdens deze ALV een presentatie te geven over de voortgang en resultaten van het lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg aan Hogeschool Leiden. Hij geeft aan de hand van een powerpointpresentatie een indrukwekkend en helder beeld hiervan.

Erik Baars geeft een persoonlijke toelichting op het ontstaan van het lectoraat. Na een voorbereidend en verkennend jaar is het lectoraat op 1 januari 2008 voor een periode van drie jaar van start gegaan. De afgelopen anderhalf jaar is gewerkt aan drie centrale onderzoekslijnen:
– De gezondheid bevorderen;
– De professionele ambachtelijkheid van de zorgmethodieken;
– De organisatie van gezondheidszorginstellingen.

De antroposofische gezondheidszorg maakt zware tijden door. De voornaamste uitdagingen en kansen zijn:
– Het versterken van bewijs van (kosten-)effectiviteit en veiligheid van behandelmethodes.
– De toenemende interesse in aanvullend kwaliteitsbeleid in gezondheidszorginstellingen.
– De opkomst van een “health promotion” benadering
– De opkomst van de oriëntatie op het individu.

Vervolgens geeft Erik Baars een overzicht van de rol van lectoraten. Deze zijn gestart in 2001 met als kerntaken praktijkonderzoek en kenniscirculatie. In 2010 zijn er 450 lectoren die op Europees beleidsniveau als onderzoekscentra met een eigen taak erkend worden.

De stand van zaken voor wat betreft het (praktijk)onderzoek in de Antroposofische Gezondheidszorg [afgekort als AG, MG] is:
– het aantal wetenschappelijke internationale publicatie is minimaal (ongeveer 590);
– er is in het geheel genomen in het AG-veld weinig ruimte, know how en expertise voor eigen onderzoek en innovaties;
– internationaal zal ingezet moeten worden op leerstoelen en specifieke onderzoekslijnen;
– gezien de geringe capaciteit en beperkte middelen is er een noodzaak tot focussen, bundeling en samenwerking, zowel nationaal als internationaal.

Onderzoek Antroposofische Gezondheidszorg

Marinus van der Meulen geeft een toelichting op de presentatie van Erik Baars en stelt de vergadering de vraag hoe deze de toekomst van het lectoraat en de leerstoel [de Bernard Lievegoed leerstoel aan de Vrije Universiteit, bekleed door de hoogleraar ethiek Hans Reinders, waarvan de vierjarige looptijd ook dit najaar afloopt, MG] ziet en wat de leden daar financieel aan willen bijdragen.

Het bestuur heeft enkele mensen benaderd om een gezamenlijk document te schrijven met overkoepelende thema’s die relevant zijn voor onderzoeksbeleid binnen de antroposofische gezondheidszorg in Nederland in de breedste zin. Guus van der Bie van het Louis Bolk Instituut werd vervolgens gevraagd om aanvullend vanuit het perspectief van de eerstelijns gezondheidszorg mee te denken. Marinus van der Meulen vraagt de leden hun reacties te geven op het stuk “focussen, bundelen en afstemmen”.

Verschillende leden spreken hun waardering uit voor de inspanningen geleverd door Erik Baars. Een ieder is van mening dat het van groot belang is om de leerstoel en het lectoraat te ondersteunen. Pim Blomaard (Raphaëlstichting) voert een warm pleidooi om een gezamenlijke inspanning te leveren deze ankerpunten voor de antroposofische zorg te behouden. Merlijn Trouw (OlmenEs) biedt aan de leden van de sector instellingen te benaderen over hun eventuele bijdrage aan het lectoraat en de leerstoel.
Tot slot deelt de voorzitter mee dat het bestuur op korte termijn een brief zal sturen met het verzoek aan de leden op korte termijn aan te geven voor welk bedrag zij jaarlijks gedurende vier jaar bereid zijn financieel te participeren in beide onderzoeksprogramma’s.

Rondvraag en afsluiting

De voorzitter dankt een ieder voor zijn komst en sluit de vergadering.’

Als u zich afvraagt welke zorgaanbieders verenigd zijn in de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders, kunt u de links op de homepage van de NVAZ volgen: Instellingen, Therapeutica en Beroepsverenigingen. Die leveren achtereenvolgens deze gegevens op:

‘Leden NVAZ – Institutionele zorgaanbieders
Lievegoed Zorggroep
Stichting Internistenpraktijk Berg en Bosch
Stichting Zonnehuizen
Stichting Orion
De Noorderhoeve
Stichting Camphillgemeenschap Maartenhuis
Stichting Ilmarinen
Makandra
Matoekoe
Stichting OlmenEs
Raphaëlstichting
Stichting Rudolf Steiner Verpleeghuis
Stichting Christophorus
Stichting De Wederkerigheid
Thedinghsweert
Stichting Titurel
Stichting Urtica
Stichting Ygdrasil
Stichting Zorgboerderij Naoberhoeve te Echten

Leden NVAZ – Therapeutica en gezondheidscentra
Aesculus, Arnhem
Antroposofisch Therapeuticum Leiden
Aquamarijn, Arnhem
Artaban, Hoorn
Artemis, Amersfoort
Aurum, Zoetermeer
Calendula, Gouda
De Es, Apeldoorn
De Lemniscaat, Leiden
De Linde, Tilburg
De Rozenhof, Zutphen
De Stroom, Amsterdam
De Wilg, Alkmaar
Deventer, René Slot
Eglantier, Bergen
Gezondheidscentrum Widar, Zeist
Gezondheidscentrum, Utrecht
Haarlem, Prinsen Bolwerk
Helianth, Rotterdam
Hilversum, Henk Bakker
Hypericon, Nijmegen
Ita Wegmanhuis, Amsterdam
Kinder- en Jeugdtherapeuticum, Den Haag
Kindertherapeuticum, Zeist
Lemninkainen, Groningen
Meander, Breda
Mercuur, Eindhoven
Naarden-Bussum
Raphaël, Maastricht
Raphaël, Zaandam
Sente Bibu, Amsterdam
Sterre der Zee, Den Haag
Symphytum, Vlaardingen
Venkelveld, Doetinchem
Widar Tollenslaan, Zeist
Zonneweg, Dordrecht
’t Waag, Wageningen

De navolgende beroepsverenigingen zijn lid van de sector beroepsverenigingen:
Azarias, Nederlandse Vereniging voor Therapeutisch begeleiders
Beroepsgemeenschao van Psychosociale Hulpverleners (BPHA)
Nederlandse Vereniging van Antroposofische Artsen (NVAA)
Nederlandse Vereniging van Antroposofische Fysiotherapeuten (NVAF)
Nederlandse Vereniging ter bevordering van Antroposofische Psychotherapie (NVAP)
Nederlandse Beroepsvereniging Meridiaan-Kleurentherapie (NBMK)
Nederlandse Vereniging van Antroposofische Diëtisten (NVDA)
Nederlandse Vereniging voor Euritmietherapie (NVET)
Nederlandse Vereniging voor Kunstzinnige Therapieën (NVKT)
SAMPO, Beroepsvereniging voor actief Beeldende Therapeuten
Nederlandse Vereniging van Antroposofisch Verpleegkundigen (V&VN)
Nederlandse Vereniging voor Chirofonetiektherapie op Antroposofische Grondslag (NVCAG)’

Zo, heeft u die ook een keer op een rijtje. Waarom alles zo uitgebreid en mogelijk zelfs dubbel weergeven, vraagt u zich af. Dat wijst de tijd uit: na verloop van tijd verdwijnen webpagina’s of links, en dan is het ter documentatie handig als teksten en dergelijke ergens nog te vinden zijn, gedateerd en wel. En dat gebeurt dan dus hier. Nadeel is wel dat in oudere berichten op deze weblog links door alle wijzigingen in de loop der tijd niet meer werken, maar dat moet u dan maar op de koop toe nemen. Deze weblog wordt hierdoor ook een soort archiefdienst, of misschien zelfs een kroniek.

En dan nu de in het begin beloofde nieuwe informatie. Eerst gaan we hiervoor naar de website van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Daar vinden we sinds gisteren een aankondiging van een symposium op zaterdag 2 oktober van 13.00 tot 16.30 uur in Felix Meritis, Amsterdam, onder de titel ‘Bewijs geleverd?’ Ondertitel is ‘Hoe oordelen consumenten, behandelaars, wetenschappers en rechters over alternatieve behandelwijzen?’ Dat kun je van deze vereniging natuurlijk verwachten, dat wil zeggen, dat dit oordeel negatief uit zal vallen. Dit symposium staat dan ook in het teken van de ‘Uitreiking Meester Kackadorisprijs 2010’ (zie ook mijn bericht ‘Kackadorissen’ op 11 oktober 2009); die naamgeving verwijst niet zonder reden naar de uitdrukking ‘iemand te kakken zetten’, want dat is wat deze vereniging bij zo’n gelegenheid graag doet.

Er zijn die middag vier sprekers. Dat zijn Edzard Ernst over ‘Reviewing the evidence for alternative medicine: tricks or treatment?’, Simon Singh over ‘Science in the courtroom. My personal experience with the English libel laws’, Jaap van Heerden over ‘Magisch denken’ en Serge Vlaar over ‘Het spanningsveld tussen juridische en wetenschappelijke bewijsvoering’. Ter toelichting wordt er over hen en hun onderwerpen vermeld:

‘Dr. Edzard Ernst, arts, is professor in “Complementary Medicine” aan de Universiteit van Exeter (GB). Hij stichtte in 1993 aldaar de eerste leerstoel in Complementaire Geneeskunde. Hij is oprichter en hoofdredacteur van twee medische tijdschriften (FACT [“Focus on Alternative and Complementary Therapies”] en Perfusion). Hij kreeg 13 wetenschappelijke prijzen. Hij publiceerde meer dan 1000 artikelen en meer dan 40 boeken.

Dr. Jaap van Heerden is hoogleraar psychologie aan de Universiteit van Maastricht. Hij studeerde filosofie aan de Universiteit van Amsterdam. Van zijn hand verschenen tien bundels essays, waarvan de bekendste zijn Wees blijdat het leven geen zin heeft (1990), Schrikbewind der verzinsels (1996) en Uit het autowrak gezaagd (2007). Zijn wetenschappelijk werk ligt vooral op het terrein van de grondslagen van de psychologie.

Dr. Simon Singh, natuurkundige, promoveerde op een proefschrift over deeltjesfysica. Daarna was hij vanaf 1991 werkzaam bij de wetenschapsafdeling van de BBC. Hij is de auteur van populair-wetenschappelijke boeken zoals: Fermat’s Last Theorem, The Code Book en Big Bang. Recent was hij co-auteur met Prof Edzard Ernst van het boek Trick or Treatment, Alternative Medicine on Trial. Simon Singh is recent aangeklaagd wegens smaad door de Britse Vereniging van Chiropractoren, een strijd die hij na twee jaar op het nippertje gewonnen heeft.

Mr. Serge Vlaar studeerde rechten en filosofie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij heeft zich gespecialiseerd in gedingvoering over handelsgeschillen, mededinging, intellectueel eigendom (IE) en perszaken. Hij is raadsheer plaatsvervanger in de handels- en IE-kamer van het Gerechtshof in Den Haag en arbiter bij het Nederlands Arbitrage Instituut (NAI). Hij heeft de Vereniging tegen de Kwakzalverij bijgestaan in een aantal processen.

Dr. Rien Vermeulen, dagvoorzitter, is hoogleraar neurologie, in het bijzonder het klinisch wetenschappelijk onderzoek, bij het Academisch Medisch Centrum, Universiteit van Amsterdam. Hij publiceerde in 2008 samen met Hijdra het boek “Rationele geneeskunde” en is sinds 2008 bestuurslid van de Vereniging tegen de Kwakzalverij.

Het programma

De reguliere geneeskunde hanteert als voornaamste bezwaar tegen de claims van kwakzalvers en alternatieve genezers, dat de werkzaamheid van hun behandelingen niet wetenschappelijk is aangetoond en dat de onderliggende hypothesen onzinnig zijn. Consumenten hebben hier doorgaans geen boodschap aan en vinden dat wie geneest gelijk heeft. Rechters weten soms niet wat ze met de resultaten van wetenschappelijk onderzoek aanmoeten en komen daardoor tot wonderlijke uitspraken. Alternatieve behandelaars ontbreekt het veelal aan inzicht in de wetenschappelijke achtergrond van de geneeskunde en schuiven onderzoeksresultaten die hen niet uitkomen, met het grootste gemak terzijde.

Naar de werkzaamheid van alternatieve geneeswijzen is inmiddels veel onderzoek gedaan, vrijwel onveranderlijk met negatief resultaat. Eigenlijk weten we het langzamerhand wel: alternatieve therapieën zijn placebobehandelingen. Heeft onderzoek naar alternatieve behandelingen dan nog enige zin als er toch nooit wat uitkomt en het in feite verspilde energie is? Moet dit soort onderzoek alsmaar worden gestimuleerd alleen omdat zoveel mensen er gebruik van maken?

Edzard Ernst zal spreken over zin en opbrengst van wetenschappelijk onderzoek van alternatieve behandelingen.

Filosoof en publicist Jaap van Heerden zal ons inzicht geven in de magische denkwereld van de gebruikers en aanbieders van alternatieve behandelingen.

Wat moeten wij met deze gedachtespinsels, hoe kunnen we de discussie met hen het beste vormgeven? Een bijzondere categorie hoger opgeleide leken bestaat uit advocaten en rechters. Niet zelden hebben kwakzalvers en critici als onze Vereniging elkaar getroffen in de rechtszaal. Het interpreteren van medisch-wetenschappelijke artikelen vergt een aanzienlijke expertise, die bij advocaten en rechters – zo is herhaaldelijk gebleken – veelal ontbreekt. Rechters redeneren vaak anders dan wetenschappers, en leggen de bewijslast soms bij de critici. Ook houden zij nogal eens rekening met de maatschappelijke acceptatie van alternatieve behandelingen. Serge Vlaar, die onze Vereniging meermalen als advocaat bijstond, zal spreken over het spanningsveld tussen wetenschappelijke en juridische bewijsvoering.

De situatie in ons land is overigens heilig vergeleken met de Britse waar de bewijslast steevast wordt gelegd bij de criticaster. Deze moet maar aantonen dat een bepaalde behandeling niet werkt! De Britse wetenschapsjournalist Simon Singh maakte op pijnlijke wijze kennis met dat stelsel nadat hij in een krantencolumn in The Guardian kritiek had geleverd op claims van chiropractoren. Hij werd aangeklaagd en in eerste instantie veroordeeld nadat de Britse vereniging van chiropractoren hem wegens smaad voor de rechter bracht. Zijn zaak heeft inmiddels een goede afloop gekregen, want de Britse chiropractoren hebben hun aanklacht ingetrokken. Simon Singh zal spreken over zijn persoonlijke ervaringen als aangeklaagde en als activist ter verbetering van de Britse wet.’

Over het genoemde boek van Singh en Ernst, ‘Trick or Treatment? Alternative Medicine on Trial’, is in het Nederlands op internet bijna niets inhoudelijks te vinden. Of het moet dit bij de landelijke patiëntenvereniging Antroposana zijn (het gaat over ‘Tijdschrift Antroposana – de meeste recente uitgave, Nummer 3, jaargang 6, juli 2010’):

‘Erik Baars, lector antroposofische gezondheidszorg, geeft in een interview met Michel Gastkemper zijn reactie op het boek “Trick or Treatment? Alternative Medicine on Trial” van Simon Singh en Edzard Ernst: “We moeten de uitdaging aangaan om de werkzaamheid van complementaire geneeskunde aan te tonen”.’

Dat laatste is natuurlijk een waarheid als een koe. Het hier al eerder genoemde onderzoek van Peter Kooreman en Erik Baars (zie ‘Peers’ op 15 juli) doet daar een respectabele poging toe. Wat dan natuurlijk weer meteen door de Vereniging tegen de Kwakzalverij wordt bestreden. Er is vrijheid van meningsuiting in Nederland, dus iedereen mag zeggen wat hij of zij ergens van vindt. Maar vooral de triomfantelijke toon van de Vereniging tegen de Kwakzalverij, plus haar bijzondere beperkte blik, maken het moeilijk om veel waarde te hechten aan haar verregaande uitspraken en claims. Niettemin blijven veel mensen geloven in wat deze vereniging propageert: onderdrukking en uitsluiting van alles wat (nog) niet tot de traditionele academische geneeskunde behoort. Dat die niet zaligmakend is, kan iedereen ondertussen wel weten. En ook dat er in alle redelijkheid aanvullingen op mogelijk zijn. Alleen probeert deze vereniging die met alle macht te verhinderen, zonder onderscheid. Zodat bonafide medici gemakkelijk tot de oplichters en bedriegers worden gerekend.

Er is nog een ander symposium dat ik hier graag wil noemen, van een totaal andere orde. Een tegengestelde orde eigenlijk. Het staat aangekondigd op de website van de Antroposofische Vereniging in Nederland, bij de Agenda, onder de titel ‘Novemberconferentie over “Vrijheid en liefde in de Filosofie van de vrijheid”’ (men vergeet blijkbaar dat het lidwoord ‘De’ wel degelijk tot de titel behoort; ik zal het in het vervolg corrigeren):

‘Op zaterdag 13 november 2010 is in Driebergen een eendaagse conferentie over “Vrijheid en liefde in De filosofie van de vrijheid”. Jaap Sijmons spreekt over het christelijk denken, Henk Verhoog over het principe van de drieledigheid, Christine Gruwez over de opstanding in het denken en Rudolf Steiner als tijdgenoot, en Ron Dunselman spreekt over Filosofie van de vrijheid als levensboek. Annet Lans verzorgt muzikale activiteiten. Gerard Hermans is de dagvoorzitter.’

Dat wordt een lange dag: van tien tot vijf uur. Op het einde van de aankondiging wordt ook het kader vermeld waar dit symposium in staat:

‘Deze conferentie is de eerste in een reeks van vier die in de komende jaren in november door de Antroposofische Vereniging in Nederland worden georganiseerd over de christologische grondslagen van het werk van Rudolf Steiner. Achtereenvolgens gaat het om de christologische grondslagen van:
– “De filosofie van de vrijheid” 13-11-2010
– “De wetenschap van de geheimen der ziel” 19-11-2011
– Het Eerste Goetheanum 10-11-2012
– De Kerstbijeenkomst van 1923/24 9-11-2013
Zij sluiten aan bij de vier conferenties die in de afgelopen vier jaar in het Goetheanum zijn gehouden over dezelfde thema’s.’

Over de bijdragen van de sprekers op 13 november worden verder deze bijzonderheden gegeven:

‘Jaap Sijmons spreekt over het christelijk denken in Rudolf Steiners boek “De filosofie van de vrijheid”. In een zuiver materialistisch wereldbeeld heeft vrijheid als de autonomie van het individu geen bestaansrecht. Het denkende individu behoort echter net zo tot de wereld als de materiële verschijnselen. Om het geestelijke leven te vatten, moet het denken zich niet spiegelen aan de buitenwereld, maar zichzelf, en daarmee de geest, bewust worden. Deze grondtrek van De filosofie van de vrijheid, dit opstandingsmotief, doortrekt het gehele werk en verleent er een christelijke signatuur aan.

Jaap Sijmons (1959) is advocaat, promoveerde op de filosofische methode van Rudolf Steiner en is thans tevens hoogleraar in het gezondheidsrecht aan de Universiteit Utrecht.

Henk Verhoog spreekt over het principe van drieledigheid en “De filosofie van de vrijheid”. Aan het eind van zijn leven zegt Rudolf Steiner, dat hij dertig jaar nodig heeft gehad om het principe van drieledigheid tot volle rijping te brengen. Is het principe van drieledigheid ook al in De filosofie van de vrijheid terug te vinden? En als dat zo is, hoe verhoudt het zich dan tot de christologische Triniteit van Vader, Zoon en Heilige Geest? Het ligt voor de hand om de polariteit tussen waarnemen en denken in verband te brengen met die tussen de geschapen God-Vader wereld en de wereld van de Heilige Geest. Maar bij elke polariteit is er een middengebied. Bij de Triniteit is dat de wereld van de Zoon. Waar vinden we dit terug in De filosofie van de vrijheid?

Henk Verhoog (1939) werkte dertig jaar aan de Universiteit van Leiden en zeven jaar op het Louis Bolk Instituut. Zijn voornaamste werkgebied was de ethiek van de mens–natuur- en de mens–dier relatie.

Christine Gruwez spreekt over de opstanding in het denken en Rudolf Steiner als tijdgenoot. Het denken dat we ontdekken en ons eigen kunnen maken dankzij “De filosofie van de vrijheid” is een denken dat niet op de eerste plaats op de inhoud van het denken is gericht. Niet wát ik denk, maar hoe ik denk, is waar het om gaat. Tegen de achtergrond van de historische periode waarin De filosofie van de vrijheid ontstond, een tijdperk van een principieel theoretisch materialisme, kunnen we de impuls van De filosofie van de vrijheid zien als een “opstanding van het denken”, gelijktijdig met een historisch “materialistisch worden van het denken”. Hoe we deze weg, door Rudolf Steiner gebaand, in onze tijd verder kunnen afleggen is de grote vraag. Hoe kan Rudolf Steiner onze tijdgenoot zijn?

Christine Gruwez (1942) is filosofe en Irankenner. Ze geeft voordrachten en seminaries in en buiten Europa en begeleidt reizen naar het Nabije en Midden Oosten. Thema’s: o.a. Christendom en Islam, Manicheïsme.

Ron Dunselman spreekt over “De filosofie van de vrijheid” als levensboek. De filosofie van de vrijheid is niet alleen een boek om te bestuderen, het is ook een boek om te leven. Hoeveel zinnen kun je in De filosofie van de vrijheid niet vinden die je tot diep in de ziel raken? Dit boek was voor Rudolf Steiner een levensboek in de zin dat hij in de praktijk bracht, in de wereld bracht, wat hij in het boek in gedachtevorm weergeeft. Kan De filosofie van de vrijheid ook voor ons een levensboek worden?

Ron Dunselman (1945) is sinds 1996 voorzitter en secretaris-generaal van de Antroposofische Vereniging in Nederland. Voordien was hij werkzaam bij Arta.’

Misschien had ik boven dit bericht toch beter ‘Vrijheid’ als kop kunnen zetten, in plaats van ‘Wet’... Dat woord was na 716 berichten ook nog vrij geweest. Nou ja, een spanningsveld tussen wet en vrijheid is en blijft er nu eenmaal.

Naschrift 19.50 uur:
Ik vergat vanmiddag een interessant programmapunt in de aankondiging van 2 oktober weer te geven. Direct na het begin volgt namelijk ‘Presentatie boek Ernst & Singh’. Betekent dit dat er een Nederlandse vertaling in de maak is? Ik kan het niet anders uitleggen. Dat zou wel bijzonder zijn.