Holisme

Ik moet me, geloof ik, wat internationaler opstellen. Zeker met al mijn buitenlandse bezoekers. Het is pas drie en halve maand dat ik bezig ben, en nu ga ik mezelf al citeren. Vanmiddag zat ik nog te denken, bijkomend aan de Reeuwijkse plas na een lange wandeling daar in de buurt, dat wat ik aan het doen ben eigenlijk het maken van een krant is. Elke dag nieuws. Was dat niet het ideaal van de mensen bij Jonas destijds? Verder dan een tweewekelijks blad kwam men toen niet. Nu, met de moderne technologische ontwikkelingen, kunnen we een stuk dichter in de buurt van dat ideaal komen. Het is het commentaar van Försterliesel gisteren waardoor ik haar behulpzaam wil zijn en teruggrijp naar 20 juni, naar wat ik betitelde met ‘Het volgende’. Ik liet Erik Baars aan het woord:

‘Wij gaan ons hier bij het Louis Bolk Instituut met allerlei onderzoeken en publicaties voorbereiden om de zwakheden in reductionistische concepten aan te tonen en tegelijk alternatieve zienswijzen te bieden. We hebben nu een artikel over deze discussie gepubliceerd in het tijdschrift van de Universiteit van Wageningen. En hoewel het voor een aantal wetenschappers een verschrikkelijk artikel moet zijn, is het door de redactie getoetst en in orde bevonden en dus gepubliceerd en dat is heel mooi (...). Hoe beter je je huiswerk doet, hoe gezaghebbender de tijdschriften zijn waarin je kunt publiceren.’

‘Hij bedoelt hiermee vast het artikel “Towards a philosophical underpinning of the holistic concept of integrity of organisms” in NJAS, het Wageningen Journal of Life Sciences, Vol 54, No 4 (2007),’

schreef ik. En daar liet ik het bij, want er was op dat moment geen directe aanleiding om hier op door te gaan. Nu dus wel. Försterliesel gaf gisteren als commentaar, naar aanleiding van mijn stuk over de Bolks’ Companions: ‘Diese Literaturhinweise sind auch für medizinische Laien sehr interessant, danke! Ich spaziere weiter mit Ihnen mit über die Brücken. Riecht man auch das Meer? Haben Sie einen schönen Samstag!’

Nou, een mooie zaterdag heb ik zeker gehad vandaag. En nee, de zee kan ik van hier niet ruiken (anderen misschien wel, maar ik niet). Verder over de brug kunnen we echter wel. Nu niet alleen geneeskunde voor leken, maar ook landbouw en daarbij vooral het integer omgaan met alle levende wezens, om zo de landbouw verder te ontwikkelen. Het betreffende artikel is een co-productie van Erik Baars en Ton Baars (inderdaad broers van elkaar), de eerste tegenwoordig lector antroposofische gezondheidszorg aan Hogeschool Leiden, de tweede hoogleraar biologisch-dynamische landbouw in Witzenhausen, aan de universiteit van Kassel, in Duitsland. Zij schrijven:

‘During the last decades it has become evident that the concept of naturalness can be used to characterize organic agriculture and to distinguish it from conventional agriculture, provided naturalness refers to (1) abstaining from the use of artificially synthesized chemicals, (2) adopting the ecological principles, and (3) respecting the integrity of living organisms as a holistic concept of thinking’.

Ter inleiding geven zij een schets van de situatie, om daar twee meer specifieke vragen uit te halen, die zij in hun verdere artikel behandelen. Dat moet u dan zelf maar lezen, ik geef hier alleen de uitgangspositie weer:

‘Starting at the beginning of the 1990s, the concept of integrity received increasing attention in bioethical literature. For example, in the biotechnology discussion the concept of “genetic integrity” (Vorstenbosch, 1993) was used in connection with the genome of an individual animal. Lammerts Van Bueren et al. (2003) distinguished four levels of integrity in relation to plant breeding in organic farming: (1) integrity of life, (2) planttypic integrity, (3) genotypic integrity, and (4) phenotypic integrity. Similar kinds of levels were first developed in relation to the genetic engineering of animals. Expanding on the concept of ecosystem integrity, Thompson (1997) introduced the notion of functional integrity in the discussion on sustainability in livestock farming. We shall argue that, besides this explicit use of the concept of integrity, in agricultural practice there is also an implicit use of this concept.

In spite of this explicit and implicit use of the integrity concept, the concept of integrity has hardly been accepted in agricultural sciences. This is mainly due to the philosophical background of many scientists who are reductionists and therefore consider an organism in essence no more than a complex set of atoms and molecules. In their view, an organism is best studied in an experimental setting where man’s purported subjectivity has been completely eliminated and where features of objects and (causal) relationships between the objects can be examined (Looijen, 1998). In this scientific approach there is no room for a holistic concept of integrity, a concept that refers to the existence of a real holistic being. The denial of the latter implies that organisms can be constructed in accordance with human desires and that there is no need for research methodologies at higher levels than the level of pure matter: mainly atoms and molecules.

In order to defend a holistic approach of integrity that not only is acceptable to agricultural practice but also to agricultural sciences, it is necessary to strengthen the philosophical basis of this new concept. This is done in this article by means of:
• a critical analysis of some ontological and methodological aspects of reductionism, and
• a reflection on the methodological role of expert knowledge expressed by practitioners.’

Volg de link en lees het hele artikel in NJAS, het Wageningen Journal of Life Sciences!