Faillissement

Op vorige week vrijdag 3 september bracht de website van de Antroposofische Vereniging in Nederland dit nieuws onder de titel ‘Septembernummer Motief morgen op de mat’:

‘Morgen verschijnt het septembernummer van Motief, maandblad voor antroposofie. Het thema is: Hedendaagse spiritualiteit. De tijdgeest bepaalt dat spiritualiteit vandaag de dag een hoogstpersoonlijke zoektocht is, waarbij iedereen zelf bepaalt hoe hij zijn geloofsleven gestalte geeft. Ondertussen ontstaat, aldus journaliste en schrijfster Lisette Thooft, echter wel degelijk een nieuw Groot Verhaal, waarin we min of meer collectief geloven. Jaap Sijmons geeft in zijn artikel over “De Filosofie van de Vrijheid” aan hoe we de inhoud van dit standaardwerk van Steiner in onze tijd kunnen lezen en Gerard Reijngoud doet een boekje open over de hermetiek van de antroposofie.’

Toen dit nummer eenmaal binnen was (dat gebeurde bij mij pas afgelopen maandag) werd mijn oog door iets heel anders dan het in dit nieuwsbericht genoemde getrokken. Paradoxaal genoeg door het openingsbericht op de nieuwspagina van deze Motief, dat de titel ‘NPI start door na faillissement’ had meegekregen:

‘De Stichting tot bevordering van de sociale pedagogie – overkoepelend orgaan van het NPI – is failliet. Op 25 mei jl. heeft de arrondissementsrechter in Utrecht het faillissement uitgesproken. De Utrechtse advocaat mr. Lansing is tot curator benoemd. Het Nederlands Pedagogisch Instituut (NPI) zelf maakt een doorstart met een tiental adviseurs, dat de naam NPI uit de boedel heeft gekocht om de activiteiten te kunnen continueren.

Het NPI werd opgericht in 1954. Het instituut is gedurende zijn hele bestaan een toonaangevend ontwikkelingsinstituut geweest waar talrijke nieuwe ideeën werden geboren op het terrein van management en organisatieontwikkeling. Door de jaren heen telde het NPI een wisselend bestand medewerkers, variërend van tien tot dertig.

De Stichting tot bevordering van de sociale pedagogie leed de afgelopen vier jaar aanzienlijke verliezen en had een eveneens aanzienlijk negatief vermogen. Daardoor was het instituut in feite al drie jaar eerder technisch failliet. Het is nog niet duidelijk wie voor de schulden van het NPI opdraait. Er is ook nog geen lijst van crediteuren. In elk geval heeft de Stichting Klaverblad een vordering van € 420.000 op de Stichting tbv de sociale pedagogie vanwege de financiering van het kantoorpand Valckenboschlaan 8. Deze stichting heeft drie bestuurders aangesproken wegens wanbeleid waardoor Klaverblad nu met een grote schadepost wordt geconfronteerd. Het is evenmin bekend of de curator de bestuurders individueel gaat aanspreken voor de schulden van de stichting.

De doorstart wordt gemaakt onder leiding van Frank Verborg. Verborg werkte negentien jaar voor het NPI, waarvan elf jaar als bestuursvoorzitter. Verborg: “Wij willen het NPI voortzetten op basis van dezelfde beginselen, namelijk de antroposofie en de impuls van Lievegoed.”

Het NPI was het initiatief van een groep mensen rond Bernard Lievegoed (1905-1992), die eind jaren veertig vanuit de antroposofie geïnteresseerd raakte in de menselijke en sociale gevolgen van de industrialisatie. Deze groep bestond verder uit Coen van Houten, Jack Moens, Lex Bos, Koos Kraak en Hans von Sassen. Zij vormden de “Sociaal Pedagogische Studiegroep” waaruit in 1954 ten slotte het NPI werd geboren.

De managementconcepten en ideeën van het NPI hebben via de buitenlandse reizen van de medewerkers wereldwijd hun weg gevonden. Consultants uit diverse landen die geïnspireerd worden en werken vanuit de Lievegoedimpuls hebben zich verenigd in de Association for Social Development (www.asd-international.org). Daar vindt jaarlijks de collegiale uitwisseling plaats van ideeën en concepten en ontstaan telkens nieuwe initiatieven en samenwerkingsverbanden. De website van het nieuwe NPI is te vinden onder www.npi.eu.’

Wij herinneren ons natuurlijk de aandacht die eerder hier op deze plek aan deze zaak werd gewijd. Voor het laatst op donderdag 25 maart in ‘Gerecht’. Dat was in vervolg op 22 december 2009 in ‘Zingeving’, waar het ging over de gerechtelijke uitspraak in de zaak NPI versus Klaverblad van 26 augustus 2008. Zo kon ik in maart van dit jaar met de uitspraak van 29 september 2009 komen. Maar een aantal dingen bleef onduidelijk of zelfs duister. Motief licht nu een behoorlijke tip van de sluier op. Maar moet het met zo’n kort bericht noodgedwongen bij ‘grote stappen, snel thuis’ houden.

Daar kunnen we wel wat aan doen. De ruimte die ik hier heb, is onbeperkt. De bezoekende lezer zal dat tot zijn schrik al vaker gemerkt hebben. Vandaag kan ik hem of haar meenemen naar de website van ‘Bruggink & Van der Velden, Advocaten Belastingadviseurs BV’ te Utrecht. Zij hebben een pagina met ‘Faillissementsverslagen’, waar ook dit op staat:

‘Stichting Tot Bevordering Der Sociale Pedagogie v.h.o.d.n. NPI (curator mr. W.J.A. Lansing) – Openingsverslag’

Dit openingsverslag geeft behoorlijke opening van zaken. Ik hoef maar de eerste drie pagina’s over te nemen, dan weet je al een heleboel meer over wat er gebeurd en aan de hand is. Dat doe ik dan, zonder nader commentaar (de overige vier pagina’s geven weinig extra informatie, dus die kan ik net zo goed weglaten):

‘Faillissementsverslag Nummer: 1 (openingsverslag)
Datum: 7 juni 2010
Gegevens gefailleerde: Stichting Tot Bevordering Der Sociale Pedagogie, tevens h.o.d.n. NPI, statutair en feitelijk gevestigd te (3707 CR) Zeist aan de Valckenboschlaan 8, hierna zowel te noemen “de stichting” als “NPI”.
KvK Midden-Nederland: Dossiernummer 41177445
Faillissementsnummer: F10/262 (surseance: S10/19)
Datum van uitspraak faillissement: 20 mei 2010, op 12 mei 2010 werd aan curanda voorlopig surséance van betaling verleend.
Rechter-commissaris: mr. T. Pavicevic
Curator: mr. W.J.A. Lansing
Activiteiten onderneming: Het handelsregister vermeldt als bedrijfsomschrijving: “Maatschappij- en geesteswetenschappelijk speur- en ontwikkelingswerk”.
Omzetgegevens:
2009: € 36.273,-
2008: € 158.368,-
2007: € 73.273,-
2006: € 120.423,-
Personeel gemiddeld aantal: 0
Verslagperiode: 12 mei 2010 (datum waarop surséance van betaling werd verleend) tot en met 4 juni 2010.
Aantal uren in verslagperiode: 49,75 uur
Bestede uren totaal: idem

Algemeen

In het onderstaande verslag wordt de door RECOFA voorgeschreven indeling gevolgd. Daar waar nummers zijn overgeslagen zijn de daarop betrekkinghebbende onderwerpen niet van toepassing in het faillissement.

1. Inventarisatie

1.1 Directie en organisatie:
De Stichting (die aldus tevens de naam “NPI” voert) is opgericht in 1953 door psychiater, organisatiedeskundige en voorzitter van de Antroposofische Vereniging Prof. Dr. Bernard Lievegoed. Haar doelstelling, t.w. de bevordering van de antroposofisch georiënteerde geesteswetenschap, trachtte de Stichting o.m. te bereiken door de exploitatie van het NPI Instituut voor Organisatieontwikkeling. NPI houdt zich bezig met organisatieontwikkeling, advisering en coaching – aldus in de geest van het Lievegoed-gedachtengoed – en verricht haar diensten zowel bij proflt als non-profit instellingen.

Het huidige bestuur (gezamenlijk bevoegd) van de Stichting bestaat uit de heer F.J.M. Verborg (Voorzitter/Secretaris) en de heer S.E. Withofs (Penningmeester). Het derde bestuurslid, de heer Van de Luijtgaarden, is kort voor de aan het faillissement voorafgaande surseance van betaling afgetreden. Uiteraard zal hieromtrent nader onderzoek plaatsvinden.

1.2 Winst en verlies:
2009: € -/- 200.323,-
2008: € -/- 290.413,-
2007: € -/- 146.184,-

1.3 Balanstotaal:
2009: € 1.209.626
2008: € 1.414.331
2007: € 138.156

1.4 Lopende procedures:
Voor zover de curator bekend was de Stichting op faillissementsdatum géén partij bij (lopende) gerechtelijke procedures.

1.5 Verzekeringen:
Gefailleerde heeft aangegeven te beschikken over de reguliere (bedrijfs)verzekeringen. De komende periode zal worden nagegaan of verzekeringen dienen te worden beëindigd en of aanspraak kan worden gemaakt op premierestitutie.

1.6 Huur:
Curanda huurde de bedrijfsruimte aan de Valckenboschlaan 8 te Zeist. Deze huurovereenkomst is door de verhuurder beëindigd per 23 mei 2010. De curator heeft nog overleg met de verhuurder voor wat betreft de datum van oplevering.

1.7 Oorzaak faillissement:
De afgelopen verslagperiode hebben meerdere besprekingen plaatsgevonden met het bestuur van de Stichting, waarbij het volgende beeld is ontstaan.

De Stichting is in 1953 door Prof. Dr. Bernard Lievegoed opgericht en houdt zich bezig met organisatieontwikkeling, advisering en coaching op antroposofische grondslag.

De Stichting heeft medio 1977 de Stichting Klaverblad (hierna: “Klaverblad”) opgericht en het kantoorpand te Zeist “om niet” aan Klaverblad geleverd c.q. geschonken (veilig stellen kantoorpand lange termijn). Hiertegenover heeft de Stichting een (notarieel) voorkeursrecht bij verkoop van het pand bedongen, alsook bedongen dat het Klaverblad niet vrij staat om zonder schriftelijke toestemming van de Stichting het pand aan derden te verkopen c.q. aan te bieden. De door de Stichting aan Klaverblad te betalen huur is destijds afhankelijk gemaakt van het bedrijfsresultaat.

In 2006 heeft het huidige bestuur een – naar eigen zeggen – gedwongen sanering doorgevoerd en de arbeidsovereenkomsten met alle (ca. 20) werknemers beëindigd en is met een aantal (ca. 7) voormalig werknemers doorgegaan op (mondelinge) franchisebasis (gebruik (merk)naam NPI en huisvesting). De franchisenemers verrichten sedertdien diensten onder de (franchise)vlag van de Stichting en komen een tweetal vrijdagen per maand ter educatie/vakontwikkeling samen. Hiervoor betalen zij aan de Stichting een maandelijkse fee van € 750,- per maand per franchisenemer. Hiernaast verricht de Stichting zelfstandig en rechtstreeks diensten aan derden.

De hierboven reeds genoemde gedwongen sanering (incl. “franchise-formule”) medio 2006 betekende – naar het standpunt van Klaverblad – een (definitieve) breuk met het gedachtegoed van Lievegoed, waardoor de Stichtingen (althans de besturen) van elkaar zijn vervreemd. E.e.a. heeft (volgens de bestuursleden van de Stichting) uiteindelijk geresulteerd in een aanbod (conform voorkeursrecht) van het bedrijfspand door Klaverblad (medio 2007). De intentie van het bestuur van Klaverblad hierbij was om Klaverblad na verkoop te ontbinden en de opbrengsten van het pand te schenken aan het Bernard Lievegoedfonds. Klaverblad zag – gezien de “breuk” met het Lievegoed-gedachtegoed ­geen heil meer in verdere samenwerking e/o de activiteiten van de Stichting.

Toen bleek dat partijen het niet eens konden worden over de koopprijs, stelde Klaverblad zich op het standpunt ter zake geen aanbod conform voorkeursregeling (“slechts verkennende gesprekken”) te hebben gedaan. De Stichting heeft e.e.a. aan de Voorzieningenrechter voorgelegd en werd in het gelijk gesteld. Klaverblad werd veroordeeld om mee te werken aan het aanwijzen van een “commissie van deskundigen” die de koopprijs (in verhuurde staat) zouden vaststellen. Deze koopprijs is door de commissie vastgesteld op € 1.150.000,-. Het pand is vervolgens aan de Stichting overgedragen, onder de voorwaarde dat de Stichting mee zou werken aan teruglevering indien het kortgeding vonnis zou worden vernietigd e/o de Stichting in de bodemprocedure in het ongelijk zou worden gesteld.

In hoger beroep is het vonnis van de voorzieningen rechter vernietigd (“geen spoedeisend belang”), terwijl in de bodemprocedure – zowel in eerste aanleg als in hoger beroep – is komen vast te staan dat Klaverblad geen aanbod conform voorkeursregeling heeft gedaan. De Stichting heeft daarmee het pand aan Klaverblad moeten terugleveren.

Complicatie hierbij is geweest dat de Stichting kort na levering een hypothecaire inschrijving ten behoeve van de Rabobank Zeist heeft doen vestigen voor i. de financiering van het pand ad € 1.150.000,- en ii. een financiering ad (ruim) € 400.000,- in verband met (o.m.) verschuldigde overdrachtsbelasting, verwervingskosten, advocaatkosten en gedeeltelijk exploitatietekort 2008 en 2009.

De Stichting heeft uiteindelijk het pand inclusief (ruim) € 400.000,- restant hypotheek aan Klaverblad teruggeleverd, zonder dat zij – de Stichting – in staat is (geweest) ter zake aflossingen te verrichten e/o een reële betalingsregeling voor te stellen. E.e.a. heeft uiteindelijk geresulteerd in het verzoek van het bestuur van de Stichting strekkende tot het verlenen van (voorlopige) surseance van betaling.

In surseance heeft de bewindvoerder na diverse besprekingen met het bestuur van de Stichting, alsook de advocaat/gemachtigde van Klaverblad geconstateerd dat er géén reëel uitzicht bestond op (integrale) hervatting van de betalingsverplichtingen en dat een surséance-akkoord evenmin tot de mogelijkheden behoorde. Om die reden is de surséance van betaling op 20 mei 2010 beëindigd onder gelijktijdige faillietverklaring van gefailleerde.

Werkzaamheden: De curator zal de komende periode nog nader onderzoek doen naar de oorzaken van het faillissement. Indien relevant zal op de uitkomsten van dit onderzoek in een volgend verslag worden teruggekomen.

2. Personeel

2.1 Aantal ten tijde van faillietverklaring:
Volgens het bestuur waren op datum faillietverklaring géén personeelsleden in dienst.

2.2 Aantal in jaar voor faillissement:
In het jaar voor faillissement was één personeelslid in dienst. Deze is enkele maanden voor faillissement herplaatst.’

Dit werpt inderdaad het nodige licht op de zaak. Vooral op de totnogtoe nogal ondoorzichtige onderlinge verhoudingen. De vraag blijft evenwel staan: was dit nu echt nodig geweest?