Paulus

Kamerling is een kleine uitgeverij van Wim In ’t Veld, waarvoor zijn zoon, Maurits In ’t Veld, regelmatig redactiewerk verricht. Afgelopen donderdag was de presentatie van het nieuwste boek van Kamerling: ‘Paulus’, een vertaling van het zevende en laatste deel in de reeks ‘Beiträge zur Geistesgeschichte der Menschheit’ van Emil Bock. Dit verscheen oorspronkelijk in 1954. Ik geloof dat dit boek het op één na laatste van deze reeks is dat in het Nederlands is verschenen. Er zijn er nu twee bij Kamerling uitgekomen, namelijk het eerste en de laatste deel, ‘Genesis’ en nu dus ‘Paulus’. Christofoor heeft er vier uitgegeven: ‘Koningen en profeten’, ‘Keizers en apostelen’, ‘Tussen Betlehem en de Jordaan’ en ‘Van de Jordaan tot Golgotha’. Alleen ‘Moses und sein Zeitalter’ ontbreekt nog.

Op de website van Kamerling staat een fragment uit het voorwoord door Hans Stolp bij ‘Paulus’:

‘Toen ik mij met aandacht in Paulus verdiepte, kreeg ik een heel ander beeld van hem. In plaats van een dogmaticus ontmoette ik een mysticus, iemand die niet alleen verschijningen van Christus mocht beleven, maar die ook vertrouwd was met engelverschijningen. In plaats van een leerstellig iemand ontmoette ik een ingewijde, een spiritueel mens die onbekommerd vertelde over de inzichten die hij bij zijn inwijding, zijn uittredingen en zijn inspiraties had opgedaan.

Daarbij was hij, merkte ik, zó onbekommerd dat hij er zich helemaal niet druk over maakte of iedereen zijn teksten en inzichten wel zou kunnen volgen. Zijn inwijding, bewerkt door de verschijning van Christus, had hem onbevangen als een kind gemaakt en liet hem in alle kwetsbaarheid uitspreken wat in hem leefde. (...)

Ook ontdekte ik, hoezeer vrijheid hem aan hart gebakken lag. Zozeer zelfs dat we hem de heraut van de vrijheid mogen noemen. En juist daarin is hij verrassend modern. (...)

Bovendien is Paulus ook nog eens de schrijver van het indrukwekkende Hooglied van de liefde: een tekst die alleen iemand kan schrijven die ook zelf in deze sfeer van waarachtige liefde leeft

Groot was dan ook mijn vreugde, toen ik ontdekte dat Emil Bock al lang geleden een bijzonder boek over Paulus geschreven had, waarin hij de lezer/es helpt om dat nieuwe zicht op Paulus te krijgen.’

Op zijn eigen website schrijft Hans Stolp onder de titel ‘een bijzonder mens en een bijzondere schrijver’ dat hij zich nauw met Emil Bock verwant, ja zelfs aan hem schatplichtig voelt:

‘In mijn boekenkast staat onder de letter B (ik heb mijn boeken alfabetisch geordend) een aantal boeken, die ik regelmatig uit de kast pak om er eens even in te snuffelen, of om er zomaar even een bladzij in te lezen. Ze horen tot mijn lievelingsboeken – en niet alleen omdat enkele daarvan zo mooi zijn uitgegeven (dat ook!), maar vooral natuurlijk om wat er in staat. De schrijver van deze boeken was Emil Bock, een Duitse schrijver en geestelijke die in 1959 overleed.

Ik kan heel wat redenen opnoemen, waarom ik zo van zijn boeken houd, en waarom ik dus ook steeds meer geïnteresseerd raakte in de schrijver ervan. Maar de belangrijkste is misschien deze: Emil Bock kon heel helder denken, maar zijn denken stond altijd in dienst van wat hij intuïtief, schouwend, voelde als waar. Of, zoals hij dat zelf schreef, hij wilde denkend rekenschap kunnen afleggen van wat hij met zijn gevoel aftastte of voorstelde of beleefde...

Voor mij staat Emil Bock daarmee in de traditie van de Middeleeuwse mysticus Johannes van het Kruis, wiens werk eveneens dit bijzondere kenmerk draagt: dat hij beschikt over een ongelooflijk heldere denkkracht, maar dat dit denken in dienst staat van wat hij intuïtief schouwt, voelt of ervaart. Daarbij voel je als lezer dat deze beide krachten, voelen en denken, volledig in evenwicht zijn met elkaar en elkaar aanvullen en versterken. Ik ken veel schrijvers bij wie vooral het denken domineert, en bij wie het schouwende, voelende aspect achterwege blijft of zelfs helemaal niet aanwezig is. Bij nogal wat schrijvers op theologisch gebied is dat bijvoorbeeld het geval: je voelt als lezer de kracht van het denken in hun werk, maar je wordt er niet door verwarmd en daarom kan het ons hart niet binnenkomen. Ik ken ook heel wat schrijvers, bij wie het voelende element overheerst, maar die je een beetje meer logisch denken zou toewensen. Als het denken overheerst, wordt de tekst vaak kil, afstandelijk en dor en krijgt deze dogmatische trekken. Overheerst het voelende element, dan wordt de tekst vaak chaotisch en verwarrend. In spirituele kringen kom ik deze laatste teksten nog wel eens tegen: ze zijn vanuit het gevoel geschreven, maar het denken heeft ze niet geschaafd, gebeiteld en geordend. Er zijn maar heel weinig schrijvers zoals Emil Bock en Johannes van het Kruis, bij wie die beide elementen zo sterk en zo harmonieus samengaan.

Hoewel hij theologie gestudeerd had, hield hij niet van dogma's. Wat bijzonder (en voor mij een feest): een vooraanstaand theoloog die niet van dogma's hield! Vanuit het bovenstaande zal overigens wel duidelijk zijn waarom hij niet van dogmatiek hield: omdat daarin het denken overweegt en niet aangevuld mét of doortrild wordt dóór het voelende, schouwende element. Nog sterker: dogmatiek is meestal dor en levenloos, omdat het denken niet de dienaar wenst te zijn van wat schouwend, intuïtief aan ons geschonken wordt.

Ook voor mezelf is het belangrijk om in mijn werk die beide elementen te verbinden – en wel zo dat het denken helder en scherp dient te zijn, maar altijd in dienst van dat andere element: van het schouwende waarnemen dat direct verbonden is met het innerlijk weten van het hart.’