Zondag

Een zondags thema vandaag. In het boek ‘Het esoterische christendom’, waarin voordrachten van Rudolf Steiner uit de jaren 1910, 1911 en 1912 zijn gebundeld, wordt inleidend uitgelegd wat bij Steiner moet worden verstaan onder esoterisch, in tegenstelling tot exoterisch. De redactie noemt de gezichtspunten in deze voordrachten ongebruikelijk:

‘In de kern gaat het daarbij om het inzicht dat Christus een werkelijk wezen is met wie elk mens een individuele verbinding kan hebben. Om de werkelijkheid van Christus te kunnen ervaren, aldus Steiner, heeft niemand een kerk of een priester nodig. Ieder mens kan op eigen kracht de betekenis van Christus onderkennen.

Maar er was meer. Rudolf Steiner zag Christus niet alleen als een historische werkelijkheid, maar ook als een wezen dat sinds zijn dood en opstanding in Palestina voortdurend actief blijft. Een werkelijk wezen houdt immers nooit op werkzaam te zijn. Steiner voorspelt dan dat Christus in de twintigste eeuw, terwijl hij zich in de geestelijke wereld bevindt, op een nieuwe wijze werkzaam zal worden. Hij spreekt van “de verschijning van Christus in de etherische wereld”, een gebeurtenis die in zijn ogen even belangrijk is als de gebeurtenis op Golgotha. Een bewuste ontmoeting met de wederkerende Christus beschouwde Steiner als de belangrijkste spirituele ervaring die men vanaf de twintigste eeuw kan opdoen.

Volgens Steiner kan men in uiterlijke (exoterische) zin gemakkelijk aan deze wederkomst van Christus voorbijgaan, juist omdat hij met gewone ogen niet valt waar te nemen. In innerlijk (esoterisch) opzicht gaat het echter om een geestelijke gebeurtenis die beslissend is voor de verdere ontwikkeling van de mensheid. Steiner wijst in dit verband op het belang van spirituele begrippen voor een bewuste verhouding tot die beslissende gebeurtenis. Zonder een helder begrip van zaken als karma, etherische wereld en helderziendheid kunnen allerlei verschijnselen die samenhangen met de verschijning van Christus in de etherische wereld niet worden begrepen. Steiner zag de antroposofie dan ook als een bijdrage tot een beter begrip van het “esoterische” christendom.’

Iemand die sterk leeft met dit idee van het esoterische christendom, is Hans Stolp. Hij is pastor en productief auteur van meer dan dertig boeken. Hij heeft zijn eigen website, waarop veel te vinden is van wat hij allemaal doet. Daar is ook een artikel van hem bij over ‘Het verschil tussen het oude christendom en het esoterische christendom’. Hij noemt zeven verschillen:

we blijven zelf verantwoordelijk voor onze daden,
het gaan de weg naar binnen in plaats van geloven,
de essentie van het leven is groei,
een andere kijk op de tijd waarin wij leven,
zijn wij zondig en tot niets goeds in staat, of zijn wij goden?,
is Christus een god of mijn oudste broer?,
een intieme band met de innerlijke Christus én met Christus die van buiten tot mij komt.

Uit het gedeelte over ‘we blijven zelf verantwoordelijk voor onze daden’ geef ik het verband weer dat Stolp legt met reïncarnatie en karma:

‘(...) volgens de esoterische traditie blijven wij mensen zelf verantwoordelijk voor onze daden en vergeeft God ons niet achter de rug van onze slachtoffers om. Dat heeft te maken met het inzicht in karma, een woord uit het oud-Indisch (ofwel Sankriet) dat daden of handelingen betekent. Karma wil zeggen dat ik verantwoordelijk blijf voor al mijn daden en handelingen en dat ik in volgende levens de kans krijg die verantwoordelijkheid te dragen en mijn karma uit te werken. De wet van karma is heel treffend door Paulus geformuleerd, die (in Galaten 6:7) schreef: Wat een mens zaait, zal hij ook oogsten. Veel mensen hebben in de loop der eeuwen deze uitspraak van Paulus maar vreemd en onterecht gevonden. Hoe kan hij dat nu zeggen? Zoveel mensen ontspringen de dans en krijgen helemaal geen vergelding voor de daden die ze begingen. Ook veel kampbeulen bleven ongestraft, omdat ze naar Zuid-Amerika vluchtten en daar anoniem verder leefden tot aan hun dood. Ze werden dus niet gestraft en oogstten niet wat ze zaaiden. Hoe kon Paulus die uitspraak dan toch doen? Om dit te begrijpen moet je in gedachten aan zijn uitspraak toevoegen: zo niet in dit leven, dan in een volgend leven. Wie zich verdiept in de zo bijzondere mens die Paulus was, ontdekt al gauw dat hij een van de belangrijkste en grootste vertegenwoordigers van het esoterische christendom is. Zijn grootste begaafdheid ligt misschien wel in het feit dat hij in staat was zijn inzichten in vereenvoudigde vorm ook aan mensen over te dragen die nog niets van het esoterische christendom begrepen of afwisten. Zijn bovenstaande uitspraak is er dan ook een in vereenvoudigde vorm. Hij liet de toevoeging (zo niet in dit leven, dan in een volgend leven) weg om mensen die nog niets van reïncarnatie wisten, niet in de war te brengen. Ook volgens Paulus blijven wij dus verantwoordelijk voor al ons doen en laten en kunnen we de verantwoordelijkheid daarvoor niet op anderen afschuiven, zelfs niet op God: we zullen immers oogsten wat we gezaaid hebben. Ofwel: we zullen ooit zelf ervaren wat we anderen hebben aangedaan... Wel is het zo dat Christus ons vergeeft. Zijn vergeving houdt in dat Hij de band van liefde met ons aanhoudt, wat we ook gedaan hebben en dat Hij ons de kracht geeft om ons karma uit te werken. En let wel: zonder die kracht zou het ons écht niet lukken om ons karma uit te werken!’

In een voetnoot legt Hans Stolp nader uit hoe hij kijkt naar vergeving:

‘Wat de uitdrukking: de vergeving van onze zonden betreft, vertelt de esoterische traditie dat ons kwaad drie aspecten heeft: wij doen de ander kwaad, we doen onszelf kwaad, én we verduisteren de geestelijke atmosfeer van de aarde. Voor die eerste twee factoren blijven wij zèlf verantwoordelijk: dat karma zullen we zelf in volgende levens moeten vereffenen. Maar Christus heeft bij en met zijn dood de geestelijke sfeer van de aarde (de aura van de aarde of de etherische sfeer) gereinigd van al het kwaad dat wij daarin neergelegd hadden. Had Christus dat niet gedaan, dan zou de aarde allang uit elkaar gespat zijn en aan al dat kwaad ten onder gegaan zijn. Dat dit, dankzij het offer van Christus, niet gebeurd is, betekent dat wij onze ontwikkeling en evolutie op aarde kunnen voortzetten en dat die niet op een onherstelbare wijze werd afgebroken. Het offer van Christus heeft dus werkelijk zeer vergaande en grootse gevolgen, maar neemt ons onze persoonlijke verantwoordelijkheid niet af. De verlossing van Christus betekent dus niet dat Hij ons ons karma afneemt, maar het betekent dat Hij het ons mogelijk maakt dat karma zélf te overwinnen en te transformeren.’