2x kunst

Theater Het Nieuwe Luxor in het hart van de Kop van Zuid, direct aan het centrale verkeersknooppunt. Ontworpen door Bolles+Wilson van 1996 tot 2001. De theaterzaal biedt plaats aan 1500 bezoekers. U ziet hier op de gevel musical Les Misérables aangekondigd.

‘Stedelijk Museum De Lakenhal programmeert sinds 2005 actuele kunstprojecten in gebouw Scheltema. Onder de titel “Schelt(h)ema” presenteren we in de monumentale ruimten van de voormalige dekenfabriek solo-installaties van (jonge) kunstenaars. De zevende aflevering vormt het sluitstuk van deze serie met de installatie Statistisch vooruitgangsprogramma van Ruchema Noorda’,

zo staat te lezen in het bericht van Stedelijk Museum De Lakenhal in Scheltema te Leiden op het weblog van deze kunstenares.

‘Ruchama Noorda (Leiden, 1979) studeerde in 2002 af aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunst in Den Haag en in 2004 aan het Sandberg Instituut in Amsterdam. In september 2007 ontving zij in Leiden de (eerste) Hermine van Bers aanmoedigingsprijs voor kunstenaars onder de 35 jaar. De Lakenhal heeft de toekenning van deze prijs aangegrepen om dit jonge talent precies een jaar later een podium voor nieuw werk te bieden.’

Verder op haar weblog, maar ook op de website van ‘Scheltema voor actuele kunst’, staat dat de tentoonstelling begint op 27 september. Ook de uitgebreide beschrijving is hier te vinden:

‘Noorda is gevraagd de ruimten van Scheltema te gebruiken voor een nieuwe installatie waarvan het uitgangspunt de collectie van Stedelijk Museum de Lakenhal zou zijn. Vanuit haar fascinatie voor de ontwikkelingen in de kunstwereld, aan het begin van de vorige eeuw, koos zij de stoelen van Huszar, Schuitema en Gispen, keramische vazen en een tekening van Hendrik Valk. Deze museumstukken vormen in haar nieuwe werk het decor, waarbinnen haar geloof in het verlangen naar een alles omvattende ideologie en avant-garde tot uiting komt. Noorda heeft een grote bewondering voor de sociale en revolutionaire bewegingen die aan het begin van de 20ste eeuw de samenleving wilden veranderen en beïnvloed werden door nieuwe spirituele bewegingen, zoals de antroposofie. Kunst was toen het podium voor een praktische, spirituele en politieke ideologie.

Noorda’s installatie is een hedendaagse interpretatie van het 20ste- eeuwse “totaalkunstwerk”. Statisch Vooruitgangsmonument bestaat uit een verzameling van objecten, keramiek, meubelen, tekeningen, typografie en film. Gecombineerd met Noorda’s eigen werk krijgen deze objecten, verdeeld over drie ruimten, een nieuwe context. De film is gebaseerd op een gedicht dat Noorda schreef en dat teruggrijpt op ideologische kunststromingen en obscure vroeg 20ste-eeuwse dansfilms. Voor de film werkte zij samen met filmmaker/ kunstenaar Brian McKenna, de euritmiste Kaya Kitani en de Colombiaanse componiste Natalia Domínguez Rangel die speciaal hiervoor een compositie schreef.

Statisch Vooruitgangsmonument kan enerzijds gezien worden als een uiterst persoonlijke en subjectieve installatie waarin Noorda verschillende historische stromingen en wereldbeschouwingen combineert en naar haar hand zet. Anderzijds lijkt zij met dit werk te vragen of er – nu we bijna een eeuw verder zijn – enige progressie is geboekt.’

Een heel ander bericht vandaag is een reportage in de Volkskrant door Hein Janssen, met de titel ‘De laatste kans op het paradijs’. Hij mocht een glimp opvangen van de werkelijkheid van veertig jaar geleden, tijdens de ‘Summer of Love’, door middel van een toneelvoorstelling die het oeuvre van Simon & Garfunkel als basis heeft. Wat heeft men toen ervaren?

‘De Letse regisseur Alvis Hermanis (Riga, 1965) heeft in zijn voorstelling The Sound of Silence het jaar 1968 van een gouden randje voorzien, en opgetuigd met een poëtische, lichtbittere melancholie. In zijn ruim drie uur durende hommage aan de vrijheid van geest en handelen schildert hij de jaren zestig af als een zoet decennium waarin de wereld weliswaar in brand stond, maar uit de as zou iets moois verrijzen.

Hij zegt : “Onze voorstelling is een compleet irreële, en eigenlijk ook onverantwoorde fantasie. Maar ik ben theatermaker, geen documentairemaker of fotograaf. Dit is een sfeertekening. Het publiek voelt dat aan, en pikt het op. Kijk maar om je heen.”

Inderdaad. Alom blije, ontroerde, en ietwat vaag in de verte starende blikken in de oude fabriekshal in de Finse stad Tampere, waar The Sound of Silence zojuist is opgevoerd. De voorstelling is het hoogtepunt van Tampereen Teatterikesä, het theaterfestival dat hier jaarlijks in augustus plaatsheeft en waarin voornamelijk producties zijn te zien uit Scandinavië en Noordoost-Europa. De komst van Alvis Hermanis en zijn New Riga Theater uit Letland leidde vooraf al tot de nodige opwinding. “Binnen een uur waren de kaartjes uitverkocht, zo beroemd zijn Hermanis en zijn groep hier. En ik moet zeggen: telkens als ik zijn voorstellingen zie, heb ik aan het eind tranen in mijn ogen”, zegt Jukka-Pekka Pajunen, de artistiek leider van het festival – een grote, stoere Fin die ’s ochtends al aan het bier zit en het ’s avonds kennelijk dus evenmin drooghoudt.

Na het zien van The Sound of Silence komen ook zonder bier in de ochtend de waterlanders vanzelf en gaan de gedachten terug naar lang vervlogen tijden. Vooral door die geweldige acteurs van het New Riga Theater, die zonder één woord tekst hun verhalen vertellen. Drie uren zijn voorbijgevlogen en daarin ben je intussen gaan houden van al die malle meisjes en rare jongens die je hebt gezien. En je realiseert je eens te meer dat de muziek van Simon & Garfunkel, die in deze productie een essentiële rol speelt, van alle tijden is.’

Regisseur Hermanis vertelt over zijn beweegredenen aan Hein Janssen:

‘“Ik was er niet bij en kan er alleen maar over lezen en fantaseren. Maar ik geloof dat het wezen van de jaren zestig dieper ligt dan wat oppervlakkige studentenprotesten en vrije seks. Ik denk dat het biologisch en antroposofisch te verklaren is, te vergelijken met laatste nacht van de zomer als heel de natuur voelt dat de volgende dag de aftakeling zal inzetten. De laatste nacht dat de bloemen nog één keer in volle pracht proberen te bloeien, voordat ze zullen verdorren. Zoiets gebeurde ook met de mensen in die jaren: het besef dat dit de laatste kans was om het paradijs op aarde waar te kunnen maken. Dat collectieve verlangen naar geluk is er daarna nooit meer geweest. Wij zijn met zijn allen eenzame individuen geworden.”’

‘“Ik zie theater als een kunstvorm waarin de subtiele poëzie van het metafysische kan worden getoond. (...) het was een beweging die de hele wereld omspande en zich niet alleen afspeelde in Parijs, Frankfurt, Amsterdam en San Francisco. Het ging niet alleen over rock ’n’ roll, Coca Cola en jeans, het ging over veel essentiëlere zaken. Het wonder van de jaren zestig vond ook plaats in Boedapest, Moskou, Praag en Riga. Alleen was de boodschap verschillend. De studenten in Parijs vochten voor hun marxistische idealen, de studenten in Oost-Europa vochten daar juist tegen.”’

‘De laatste jaren zijn Hermanis’ voorstellingen over de hele wereld te zien geweest. In Nederland was hij sporadisch te gast. The Sound of Silence moet zijn doorbraak naar een breder publiek worden: in september is de voorstelling te zien in Groningen en in Rotterdam.’