Voortgaande strijd

De strijdbijl is nog niet begraven, nog lange niet. Maar dat konden we op onze vingers natellen: ‘Behandeling nog lang niet klaar’, meldde ik al op 6 mei.

U kent de hoofdrolspelers inmiddels al: de ridders van de droevige figuur van de Vereniging tegen de Kwakzalverij, die het vooral gemunt hebben op de voorzitter van Iocob, Jan Keppel Hesselink, die van 23 april tot en met 4 juni als deskundige wekelijks optrad in het NCRV-programma Uitgedokterd?! Maar ook de deelnemende complementaire/alternatieve artsen en therapeuten waren het mikpunt van de Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK), zoals te lezen is in hun recensies van de zes afleveringen waarin patiënten werden behandeld (onderaan dit bericht geef ik die alle zes op een rijtje). Ik voorspelde op 6 mei dat antroposofisch huisarts Peter Staal, die in de derde aflevering publiekelijk een patiënte met hooikoorts behandelde, gevaar liep hiervoor aangeklaagd te worden (ik kwam hier trouwens op terug op 5 juni en op 6 juni).

En dat is precies wat er afgelopen vrijdag is gebeurd. Op de website van de genoemde vereniging wordt gemeld: “‘Uitgedokterd!?” aangeklaagd. Acties tegen NCRV en alternatieve artsen’. De ‘webredactie’ schrijft:

‘Elders op deze site wordt per uitzending een gedegen analyse gegeven van de praktijken zoals gedemonstreerd door een zestal alternatieve artsen, die te zien waren in het omstreden NCRV-tv programma in zeven afleveringen. De NCRV-leiding noch de redactie van het programma hebben zich ook maar iets aangetrokken van de adviezen die zij deels zochten in adviesgesprekken ruim voordat het programma van start ging, en die zij deels ongevraagd van ons kregen. Zo kwam er pas in de laatste uitzending enige kritiek op de namaakgeneeskunde zoals daar getoond. Het aantal therapeutische successen in de eerst zes uitzendingen was veel hoger dan verwacht mocht worden op basis van wetenschappelijke gegevens over de aangeboden behandelmethoden. Er werd echter met geen woord gerept over het natuurlijk beloop en placebo-effecten, om nog maar te zwijgen van selectie-effecten. (...) Deze dokters moeten een gevaar voor hun patiënten zijn, dat kan gewoon niet anders als ze zulke aberrante en onbegrijpelijke behandelingen in alle ernst toepassen. Ook de NCVR heeft zich zeer onverantwoordelijk gedragen.

Derhalve heeft de VtdK allereerst een klacht ingediend tegen de programmamakers bij de Raad voor de Journalistiek. Deze klacht wordt medio september 2008 behandeld. Tegen twee van de zes artsen die KNMG-lid bleken te zijn, is door dr. C.N.M. Renckens, voorzitter van de VtdK, een klacht ingediend bij de Raad voor de Tuchtrechtspraak van de KNMG om te bezien of hun praktijken verenigbaar zijn met de Gedragsregels der KNMG. De vier overige artsen waren geen KNMG-lid. Daarover heeft de voorzitter een melding verstuurd naar de Inspectie voor de Gezondheidzorg (IGZ) met daarin het dringend verzoek de gedemonstreerde behandelwijzen op hun toelaatbaarheid voor te leggen aan het medisch tuchtcollege.’

Hierop volgde meteen een reactie van Jan Keppel Hesselink op zijn eigen Iocob-website, onder de titel: ‘Antikwakzalversbeweging weer op de barricade tegen artsen in Uitgedokterd?!’:

‘Het begint een zielige vertoning te worden. Nu meldt de vereniging tegen de kwakzalverij trots op haar website dat ze twee artsen uit Uitgedokterd?! aangeklaagd hebben i.v.m. patienten misleiding en andere vreselijke dingen, zoals de vereniging alleen zelf kan bedenken. Bij de Raad voor de Tuchtrechtspraak van de KNMG...

Die zullen wel hard gaan lachen als ze de brief van Renckens gaan lezen hierover. Want Renckens heeft helemaal nooit bij die artsen in de praktijk gekeken, en zijn hele aanklacht berust op de enkele minuten die hij van die artsen zag op TV... Maar ja, je hebt een snel oordeel en dan maar snel aanklagen.

Tevens had de vereniging de euvele moed de NCRV aan te klagen bij de Raad van de Journalistiek Het kan nog gekker. Die Raad heeft o.a. als doelstelling ethisch onjuiste zaken aan de kaak te stellen. Dan krijgen ze nu een brief van de voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Dezelfde man die een respectabel instituut voor psychooncologie in 2000 betichtte van Kankerfascisme. En die bekend staat om het verspreiden van leugens en laster. Bizar niet?’

Hij geeft ook zijn eigen hoopvolle inschatting van de zaak:

‘Zouden de KNMG en de Raad voor de Journalistiek zich voor het karretje laten spannen? We denken van niet. De Raad voor de journalistiek stelt immers op haar website expliciet de grenzen van de ethische journalistiek te bewaken en zullen begrijpen dat hier geen enkele grens overschreden is. (...)

Als er ergens een overschrijdend gedrag te vinden is, is dat wel bij de vereniging tegen de kwakzalverij, die zich keer op keer bedient van leugens en laster in de media! Dus daar zal de raad hun vingers niet aan willen branden, lijkt ons.

En de KNMG? Nou daar zitten ook wijze dokters bij, en die zien ook wel dat Renckens helemaal niets te maken heeft met de behandeling van die patiënten, en dus niet betrokken is. En een klacht van verre, zonder inzicht in ins en outs, zo een klacht zal de KNMG niet graag in behandeling nemen, schatten we in...’

Nu is het natuurlijk de vraag welke twee van de in de uitzendingen optredende behandelaars KNMG-artsen zijn. De eerste kan niet missen, omdat de Vereniging tegen de Kwakzalverij zijn foto bij het bericht plaatst: homeopaat Jan Scholten, medeoprichter van het Homeopathisch Artsencentrum Utrecht. Maar de tweede? Is dat soms Trudy Vlot uit de eerste aflevering, of toch Peter Staal? Want de meesten zijn geen arts, hebben in ieder geval niet de universitaire artsenstudie gedaan, dus komen ook niet in aanmerking. Zullen zij echt hinder hiervan ondervinden, of blijft het bij een storm in een glas water? De Vereniging tegen de Kwakzalverij opereert ongetwijfeld met de gedachte dat je met een paar schoten hagel altijd wel iets kunt raken. Beschadiging van de persoon is het doel, ongeacht hoe. Trappen de media erin of heeft men het hier intussen door?

Het lijkt er nu echter niet op dat men Jan Keppel Hesselink zelf in het oog heeft. De adviseur van het programma lag van meet af aan in de vuurlinie. Daar heb ik al vaker over bericht. Vermeldenswaard is in dit opzicht het persbericht dat de Vereniging tegen de Kwakzalverij direct de dag na de eerste uitzending uitbracht, waarbij ook een tweede persbericht gevoegd was, namelijk een stellingname van de KNMG, de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot Bevordering van de Geneeskunst. Een knappe gezamenlijke actie, dat moet ik toegeven. Zo schreef de VtdK onder de titel ‘Grove misleiding in NCRV tv-programma Uitgedokterd?!’ onder meer:

‘Het programma krijgt op bedrieglijke wijze een wetenschappelijk karakter omdat men als commentator een heuse professor heeft ingehuurd: “Prof. dr. J. Keppel Hesselink”. In feite is hij slechts basisarts en zijn professorstitel is naar Nederlandse standaarden nogal dubieus, want hij ontleent zijn titel aan een Duitse privé-universiteit op antroposofische grondslag. Hij verdient zijn geld met acupunctuur en propageert kritiekloos vrijwel alle alternatieve behandelwijzen.’

Ik zal voor het gemak een klein overzicht over de zes afleveringen geven, zoals die te vinden zijn op de website Vereniging tegen de Kwakzalverij, uiteraard helemaal vanuit hun eigen optiek. Hierbij uitgaande van een omkering van hun eigen gedachte, namelijk: als je dit maar vaak genoeg leest, gaat de eenzijdigheid je opvallen en op een gegeven moment zelfs tegenstaan. Het doorzien van deze werkwijze, daar gaat het om. Dan kan het op den duur ook niet meer die schade aanrichten, waar men nu op uit is.

Misschien is dit ten overvloede, maar ik heb het niet over absoluut laakbare praktijken die voorwenden medisch te zijn, maar daarmee patiënten juist benadelen. Dat is een totaal andere categorie, die terecht bestreden moet worden. Zo kwam onlangs op eerdere berichtgeving van mij over dit onderwerp commentaar van Ramon De Jonghe uit België:

‘Het alternatieve medische circuit wemelt van de kwakzalvers die zich verrijken ten koste van goedgelovigen. Ik heb het dan niet zozeer over artsen die aan verruimde geneeskunde doen, maar vooral over zogenaamde therapeuten die onder het mom van hun medische bevoegdheid allerlei hocus-pocus aan hun patiënten opsolferen.
Beetje zwak dat [hier had het grammaticale onderwerp moeten staan, dat ontbreekt echter; ik neem aan dat “men” bedoeld is in het algemeen en Jan Keppel Hesselink in het bijzonder, MG] als argument tegen de vereniging voor kwakzalverij mistoestanden in het reguliere circuit aanhaalt. Alsof de rechtvaardiging voor alterneuten om bijvoorbeeld tegen beter weten in kanker te willen genezen d.m.v. wichelroedelopen (ik noem waar wat) wordt gerechtvaardigd door de fouten die men in het “gewone” circuit maakt.’

Het moge duidelijk zijn dat het hier om een andere kwestie gaat. Goed, nu naar de beoordelingen door de Vereniging tegen de Kwakzalverij van het programma Uitgedokterd?! en de daarin optredende artsen en therapeuten.

Aflevering 1 op 23 april werd besproken door Rob Koene:

‘Er is door ons en de KNMG al duidelijke, algemene kritiek gegeven op de misleidende opzet en uitvoering van het programma “Uitgedokterd?!” van de NCRV. Aanvullend hebben wij nu de uitzending nog eens bekeken op detailpunten.’

Met Pim Klerkx, een fysiotherapeut die osteopaat is geworden, Carla Menko-Frankenhuis, een gewezen verpleegkundige die zich heeft laten omscholen tot hypnotherapeut, en Trudy Vlot die volgens de aankondiging geneeskunde heeft gestudeerd. Ze is BIG-geregistreerd basisarts en noemt zich natuurgeneeskundig arts.

Aflevering 2 op 30 april werd samen besproken door Martijn ter Borg en Rob Koene:

‘Ook de tweede aflevering van “Uitgedokterd!?” was volgeladen met onzinnige beweringen. We beperken ons gedetailleerde commentaar tot de “hoogtepunten”. In deze aflevering treden drie artsen op, die alle drie handelen in strijd met de gedragscode van de KNMG: zij stellen of onderschrijven medische diagnosen en behandelingen die in strijd zijn met de professionele standaard, zij richten zich niet naar het best beschikbare wetenschappelijk bewijs en zij informeren hun patiënten niet dat de werkzaamheid van hun behandelingen niet bewezen is.’

Met ayurvedisch arts Victor Manhave, orthomanueel arts Jacqueline Rang en gewezen fysiotherapeut, nu acupuncturist, Gerrit Bijlsma.

Aflevering 3 op 7 mei werd samen besproken door Ronald van den Berg en Rob Koene:

‘Het wordt een beetje eentonig: ook in deze aflevering van “Uitgedokterd!?” weer onzinverhalen van drie behandelaars onder wie twee dokters die beiden handelen in strijd met de gedragscode van de KNMG en ook weer Jan Keppel Hesselink die in zijn commentaren schijnbaar ingetogen voortgaat met het propageren van handelwijzen waarvan de werking die van placebo’s niet te boven gaat of waarvan het succes berust op het eerder in deze rubriek genoemde wisselen van de heftigheid van klachten bij sommige chronische symptomen.’

Met Jaap Rijntjens, die eerst huisarts was met een apotheek, maar nu natuurgeneeskundige is geworden en zich in het Geneeskundig Adresboek ‘specialist’ laat noemen, met een ongenoemde osteopaat die vroeger fysiotherapeut was en met antroposofisch huisarts Peter Staal.

Aflevering 4 op 14 mei werd besproken door Rob Koene:

‘Ditmaal twee artsen (een homeopaat en een ayurvedisch behandelaar) en een gewezen fysiotherapeut (ooracupuncturist) voor het voetlicht. We analyseren weer enkele van hun rituele handelingen.’

Met Jan Scholten, die homeopathisch arts is, Jan Willem Houtsma, een gewezen fysiotherapeut die via de manuele therapie in de acupunctuur is verzeild geraakt, en Victor Manhave, dezelfde ayurvedisch arts die in aflevering 2 Sylvia behandelde voor haar diabetes.

Aflevering 5 op 21 mei werd wederom samen besproken door Rob Koene en Ronald van den Berg:

‘We zien dit keer weer 3 patiënten. De acupuncturist zorgt in deze aflevering voor enkele nieuwe rituelen, de osteopathie in herhaling levert weinig nieuws op en een van de patiënten krijgt geen alternatieve behandeling.’

Met fysiotherapeut en acupuncturist Marcel de Vries, osteopaat Anton van Eijck en hypnotherapeut Carla Menko-Frankenhuis, die van huis uit verpleegkundige is en al 10 jaar hypnotherapie beoefent.

Aflevering 6 op 28 mei werd weer besproken door Rob Koene alleen:

‘Grotendeels meer van hetzelfde in deze aflevering: de homeopaat die veel boeken heeft geschreven; fysiotherapie vermomd als Feldenkraistherapie. En toch nog een verrassing: een spontaan genezen tenniselleboog tijdens “nekkraken” en acupunctuur.’

Met homeopathisch arts Jan Scholten, die we al in aflevering 4 aan het werk zagen, Feldenkraistherapeut Sytske de Boer en Jan Willem Houtsma, de fysiotherapeut/acupuncturist die we ook al eerder bezig zagen.