Geen niche meer

We kijken nog een keer terug, naar de overkant.

Eind februari was op de website van Biologica te lezen over het in april te houden Bio-Congres:

‘Op 15 april 2009 organiseren Biologica, Triodos Bank en de de Task Force MBL het 12e Bio-Congres. Het thema dit jaar luidt: De Ambitie van Bio. Het Bio-Congres vindt ook dit jaar weer plaats op Landgoed Rhederoord, in De Steeg, bij Arnhem.’

‘Het Bio Congres 2009 is een gebeurtenis voor mensen die willen bijdragen aan het succes van bio, of die willen zien wat bio hun te bieden heeft. Dé netwerkbijeenkomst van het jaar, voor 200 professionals van binnen en buiten de sector, met toonaangevende sprekers en exclusieve masterclasses, omlijst door uitstekende catering en volop mogelijkheden om waardevolle contacten te leggen.’

‘Het Bio-Congres 2009 wordt mede mogelijk gemaakt door: LNV, Ecomel, Udea, Bio+, Skal en Eosta. Mediapartner van het Bio-Congres is Biofood Magazine. Organisatoren zijn Triodos Bank, Taskforce Marktontwikkeling Biologische Landbouw en Biologica.’

Afgelopen donderdag stond er op de website meteen al een uitgebreid verslag van het ochtendprogramma,

‘met Arie van den Brand (Biologica), Peter Jens (Biologica), Andre van der Zande (LNV), Vincent Blok (LBI), Martien Lankester (Avalon), Katrine Milman (Coop Denemarken), Michiel Haring (UVA) en professor Arnold Heertje.’

Interessante verhalen. Ik geef hier het verslag weer van de bijdrage van

‘Vincent Blok, directeur Louis Bolk Instituut: “Biologisch is niet een eigenschap van producten; het is een denkhouding en een levenshouding”

“Nu we ook met Unilever zaken kunnen doen, zijn we de nichemarkt ontgroeid.”

“Ik ben niet alleen onderzoeker, maar ook filosoof. Als ik van een afstandje naar de ontwikkelingen kijk, zie ik dat het verhaal achter biologisch de afgelopen jaren wat naar de achtergrond is geraakt. Ik vind dat we dat weer boven water moeten krijgen. In een column in NRC Handelsblad op 5 april sprak professor Martijn Katan over het biologisch menu; dat het daar om een attitude gaat die het menu gezond maakt. Als we kijken naar gezondheid en voeding, gaat het er niet om wat vitaminen toe te voegen of weg te halen; dan gaat het om een compleet andere mentaliteit. Dat is de kracht van de biologische beweging. Als we een worteltje produceren, gaat het niet alleen om dat worteltje, maar om het systeem waaruit dat worteltje voortkomt.”

“Biologisch is ten eerste een leefwijze. Leven vanuit een partnerschap met de natuur en zorg voor de aarde.”

“Een tweede kenmerk is de ecologisch-holistische visie: systeemdenken. Denken vanuit verantwoordelijkheid voor het geheel.”

“Het derde kenmerk: het systeem is gestoeld op dynamische evenwichten: biodiversiteit, vruchtwisseling, kringlopen.”

“Biologisch is niet alleen een onderscheidend kenmerk van producten. Het is kennis en ervaring van de boer in de praktijk. Het is een denkhouding en een levenshouding. Mijn ambitie is om dat verhaal weer boven tafel te krijgen en als inspiratie te nemen voor de verdere ontwikkeling van duurzaamheid in de landbouw.”

“Ik wil drie voorbeelden noemen, drie ontwikkelrichtingen waarin deze houding het verschil maakt. Bij biologisch als leefwijze kun je denken aan de betrokkenheid van de boer op het land. De productie is nu geanonimiseerd. We moeten een proeftuin inrichten om nieuwe verbindingen tussen consumenten en producenten te beproeven. Het tweede aspect is de zorg om het geheel; het is moeilijk om daar een voorstelling bij te hebben. Toch is dat nodig. We zouden een biologische regio in Nederland kunnen introduceren die een proefgebied wordt voor verbindingen tussen stad en land, de betrokkenheid burger-ecosysteem. Het derde aspect: bio is geen doel op zichzelf; het gaat om de gezondheid van de aarde. Bio heeft de pretentie om de beste papieren in handen te hebben. Daarom stellen we ons ten doel om over tien jaar klimaatneutraal te produceren, of beter gezegd: klimaatneutraal en duurzaam.”

“Ik denk dat we goud in handen hebben.”’

En een gedeelte uit de bijdrage van econoom Arnold Heertje. Het economieboek waar ik op de middelbare school les uit kreeg, was door hem geschreven.

‘Prof. Arnold Heertje: “Winst. Niet als doelstelling, maar als uitkomst.”

“We zijn op een moment in de geschiedenis dat er wereldwijd iets wezenlijks gebeurt. En dat gebeurt ook in deze zaal. Een van de aanwezigen in deze zaal, een biologische boer, stond zo-even op en zei: ‘Kijk eens wat er in de handel gebeurt. Daar worden enorme marges gemaakt, maar wij, die het werk doen, zitten op -2 %. En als het op die manier doorgaat, is het een hopeloze strijd.’ Dat is een belangrijk punt vandaag.”

“Het is waar wat deze man zei. Dat is hoe het tot nu toe was. Maar er is iets aan de hand in de wereld. Er is een omslagpunt bereikt met de crisis. De financiën waren scheefgegroeid. Er werden bonussen van 1 miljoen uitgedeeld, die des te groter waren, naarmate de wanprestatie, die aan de bonus voorafging, groter was. Maar onlangs werd in de Volkskrant gemeld dat een vertrekbonus van een topman in het openbaar werd besproken. Er is echt iets aan het veranderen. In dezelfde Volkskrant stond foutief dat de biologische landbouw 0,1% is gegroeid. Voor mij is de kern van het bericht, in ouderwetse woorden: ‘Markt biologisch is gegroeid’.”

“We hebben niet zoveel aan koppen waarin verwezen wordt naar markten en groeipercentages. We moeten van dergelijk koppen af. Ik zal u de conclusie van mijn toespraak al verklappen. Die zal zijn: Laat u niet in de hoek drukken van het traditionele denken. Laat u als sector niet vergelijken met allerlei processen die ouderwets zijn, en elkaar wereldwijd naar de knoppen helpen.”

“Laat ik het eerst iets breder plaatsen: waar het uiteindelijk om gaat, is niet financiën, niet groei van het inkomen, maar de welvaart van de mens, in de zin van behoeftenbevrediging. Wij voorzien in behoeften van mensen. Die zijn voor een deel in geld uit te drukken, maar voor een groot deel niet. Een krentenbol mag best bij de bakker worden afgerekend met geld; maar dat is niet het hele verhaal van de krentenbol. Er zijn allerlei zaken die ook van belang zijn en die niet zo makkelijk in geld uitgedrukt kunnen worden. “Meten is weten” zei de minister. Dat is op zichzelf een aardige uitspraak; maar het is onvolledig. Veel zaken zijn per definitie niet te meten. Dat is de les die de economische crisis ons leert. De behoeften worden niet alleen gediend door boter, kaas en eieren, maar ook door allerlei andere zaken. Die gedachtengang stond lange tijd in de schaduw, ook bij economen. Alles moest worden uitgedrukt in geld, gemonetariseerd. Daar hebben we 15 jaar last van gehad.”

“Nu zien we dat degenen die er op een andere manier naar kijken, de upper hand beginnen te krijgen. Daarom zeg ik: het is heel mooi dat we de kredietcrisis hebben; het is in allerlei opzichten een zegen voor de mensheid. Lange tijd was er een dehumanisering van transacties gaande. De crisis leidt tot bezinning, tot nadenken. Hij belichaamt een draai van kwantiteit naar kwaliteit.’