Straf

Dit is de laatste foto, de 267e (ik heb ze bijna allemaal geplaatst in de loop van de afgelopen drie kwart jaar), genomen op zondagochtend 20 juli 2008 om kwart over negen, tijdens een wandeling van anderhalf uur in Rotterdam, rondom de Maas.

Het meest opmerkelijke vandaag is een bericht van Bjorn Maeckelbergh in het Belgische Nieuwsblad over de vrijeschool De Zonnewijzer in Leuven. Vrijescholen heten in België Steinerscholen (want met vrije basisscholen worden in België katholieke scholen aangeduid). Maeckelbergh schrijft over ‘Lijfstraffen in Steinerschool’. Dit nieuws werd vanochtend om half negen onmiddellijk opgepikt door De Telegraaf in ‘Steinerschool gebruikt lijfstraffen’, waarna tegen tienen een bericht op Foknieuws.nl volgde, ‘Belgische school gebruikt lijfstraffen’ geheten.

Wat was er aan de hand? Het schoolhoofd verklaarde desgevraagd in Het Nieuwsblad:

‘De leerlingen van de zesde klas leerden net over de Romeinen, bij wie het recht ontstond. De lerares probeerde hen bij te brengen dat er in de samenleving regels moeten zijn. Anders loopt er van alles en nog wat mis. Ze wilde het rechtssysteem van de Romeinen in het klein op de klas overzetten. Daarom moesten de leerlingen zelf enkele straffen bedenken. Ze kwamen zelf op de proppen met straffen als de trap op- en aflopen. Als de juf dat nodig vond, kon ze natuurlijk altijd bepaalde straffen afblokken. Want het kan uiteraard niet de bedoeling zijn dat leerlingen andere kinderen klappen mochten geven.’

Op Foknieuws.nl beschrijft ‘Lisette’ de situatie zo:

‘Voor straf leerlingen met ezelsoren rond laten lopen, het hoofd in een emmer ijskoud water moeten onderdompelen of met blote knieën op kiezelsteentjes zitten, passen voor de Steinerschool De Zonnewijzer in België tot het leerproces.

Voor de moeder van Gaëlle Rappe (12) zijn dit absurde en onbegrijpelijke maatregelen die niet meer tot deze tijd behoren. Het meisje moest vorige week woensdag de trap in de schoolgang honderd keer op- en aflopen. Omdat ze gelachen had toen een leerling een bal tegen zijn hoofd kreeg getrapt op het schoolplein. “Na eenenvijftig keer ben ik van de trap gevallen. Omdat ik pijn had, moest ik de andere dag mijn straf afmaken”, zegt Gaëlle.

Zover kwam het niet. De moeder Saskia Rappe vroeg Steinerschool De Zonnewijzer om uitleg. “Ze vonden dit de normaalste zaak van de wereld, dit paste helemaal in het leerproject”, zegt Saskia. Ze liet het er niet bij zitten en bracht de kinderrechter op de hoogte van de “lijfstraffen” en haalde haar dochtertje ook onmiddellijk van school. Gaëlle krijgt de laatste twee maanden van dit schooljaar thuisonderwijs van haar moeder.’

Verslaggever Bjorn Maeckelbergh van Het Nieuwsblad vroeg het Belgische ministerie van Onderwijs om een reactie:

‘Op het kabinet van minister van Onderwijs Frank Vandenbroucke (SP.A) zijn ze duidelijk: lijfstraffen op school zijn verboden. Ook als de straffen in een project kaderen.

“We kennen het specifieke geval niet en kunnen ons daar dus ook niet over uitspreken”, zegt Bieke Volcke van het kabinet Vandenbroucke. “Maar in het onderwijs geldt een algemeen principe: het kinderrechtenverdrag moet gerespecteerd worden. En lijfstraffen zijn daarop een inbreuk. Omdat ze de waardigheid van het kind in het gedrang brengen.”

Volgens Volcke is geen enkele uitleg aanvaardbaar om kinderen te straffen met lichamelijke pijn. “De school kan dus ook niet inroepen dat het om een project gaat.” Op het kabinet zeggen ze dat ze nog nooit een gelijkaardige klacht hebben ontvangen. Misnoegde ouders wordt aangeraden een klacht in te dienen bij de inrichtende macht. Daarna zal de school onderworpen worden aan een inspectie.

Of leraren kinderen kunnen dwingen om het klaslokaal of de speelplaats schoon te maken? “Dat kan. Maar ook hier geldt: er zijn grenzen aan die straffen. De hoofdregel blijft: de waardigheid van het kind mag niet worden geschonden. En dat gebeurt wel als je een kind bijvoorbeeld laat nablijven tot 22 uur om alles schoon te maken”, aldus nog Volcke.’

Het is duidelijk: een miskleun van de eerste orde op deze vrijeschool. Maar zelf heeft men dat daar nog nauwelijks in de gaten. Tenminste, als ik Het Nieuwsblad mag geloven:

‘Het schoolhoofd geeft toe dat enkele zesdeklassers zo’n straf kregen nadat ze zich hadden misdragen. “In een latere fase zou de juffrouw hun straffen evalueren. Dan zouden ze daar stil bij staan: zijn alle kinderen wel heus behandeld? Of was hun straf overdreven? Alleen: door dat incident zijn ze daar niet aan toegekomen. Spijtig.”

Het schoolhoofd zei gisteren dat de school nog niet beslist had om het project eventueel stop te zetten. “Ik moet daar nog over praten met de betrokken lerares. Maar mag ik er ook op wijzen dat er 28 kinderen in die klas zitten en dat geen enkele andere ouder een zoon of dochter heeft weggehaald omwille van die zogezegde lijfstraffen? En overigens: ik denk dat niemand van de leerlingen of de juffrouw het gevoel had dat het om martelpraktijken ging. Enkele jongens hoopten zelfs op de straf om de trap te moeten oplopen.”’

Maar wat nu het meest opmerkelijk is aan dit hele bericht, zijn de reacties die lezers erop geven. De Telegraaf en Foknieuws zijn er heel goed in om primaire reacties op te roepen. Zij staan er ook bepaald niet om bekend dat die zachtzinnig zijn, het gaat er meestal heel rauw aan toe. Maar wat je hier zou verwachten, namelijk dat dit bericht wordt aangegrepen om vrijescholen er eens flink van langs te geven, gebeurt niet. Integendeel eerder, er wordt zelfs gevraagd of er niet meer van zulke scholen kunnen komen... Want een groot deel van de reacties blijkt juist voor de harde hand te zijn: het werkt veel beter als kinderen hardhandig meer respect bijgebracht wordt. Niet van dat softe gedoe.

Op de website van het Belgische Nieuwsblad zelf kunnen ook reacties geplaatst worden. Dat is inmiddels een respectabel aantal geworden (25), maar dit haalt het nog niet bij De Telegraaf (77) en Foknieuws (81). Dezelfde teneur in grote lijnen ook hier, met diverse reacties pro en contra. Er is een poll aan verbonden en die wijst nog wat anders uit. De vraagstelling luidt:

‘Leerlingen van een Leuvense Steinerschool moesten voor een leerproject lijfstraffen ondergaan “zoals in de Romeinse tijd”. Dit mag nooit, zegt de minister van Onderwijs.
Vindt u dat zulke lijfstraffen kunnen?’

Met 1304 uitgebrachte stemmen zegt 67,64% nee en 32,36% ja. Twee om één dus die vinden dat het niet kan. Het nieuwsbericht lijkt mij er vooral van te getuigen dat er een gebrek is aan de juiste pedagogische principes. Heeft men zich die in de opleiding dan niet voldoende eigen gemaakt? Ik hoop dat het een incident is, maar als ik de website van Ramon De Jonghe moet geloven, is er in België meer aan de hand. Deze website, ‘steinerscholen.com’, is juist opgezet om het misnoegen van ouders een stem te geven en te kanaliseren:

‘Dit initiatief is ontstaan naar aanleiding van de vaststelling dat mensen die vragen of klachten i.v.m. steinerscholen (of antroposofie) hebben, zelden of nooit een concreet antwoord bekomen.’

Verderop wordt melding gemaakt van het

‘het feit dat de Federatie van Steinerscholen in Vlaanderen niet over een ombudsdienst beschikt’.

Er wordt ook kritiek geleverd op wat op deze website te vinden is. Zo schreef bijvoorbeeld Herman Boswijk op 04/12/2008 at 01:18 naar aanleiding van een eerder bericht over straffen:

‘Beste Ramon,
wat is dit nou toch weer voor tendentieus stuk? Een onbevangen lezer zal uit je verhaal de indruk krijgen dat het er op de steinerscholen in het algemeen bewust keihard aan toe gaat. Dat is natuurlijk niet waar. Je levert daar ook helemaal geen bewijs voor.’

Ramon De Jonghe repliceert vervolgens met:

‘Ik schrijf aan de hand van getuigenissen van ouders, leerlingen, ex-leerlingen en leraren. Daaruit blijkt dat de lijfstraf op steinerscholen nog altijd “in” is.’

De Federatie van Steinerscholen in Vlaanderen zou deze vaststelling toch krachtig en met overtuiging moeten kunnen bestrijden. Zeker na de berichtgeving van vandaag in Het Nieuwsblad en andere media.

Update 21.35 uur:

Inmiddels is er op de website van De Zonnewijzer zelf een reactie door het schoolbestuur geplaatst. Het lijkt mij fair om die hier in zijn geheel weer te geven. Alleen is het nog niet geheel overtuigend, naar mijn smaak; daar is meer voor nodig.

‘Reactie vanuit het schoolbestuur naar aanleiding van recente persartikelen over de steinerschool van Leuven 29 april 2009

Wij lezen tot onze grote verbazing dat kranten vandaag een artikel publiceren waarin gepoogd wordt onze school in een slecht daglicht te plaatsen. Deze artikels suggereren dat er een onaanvaardbare pedagogische aanpak zou worden gehanteerd in een van de klassen en misschien zelfs in de gehele school. De perceptie wordt gecreëerd dat zware straffen in steinerscholen regel zijn. Allerhande media vinden hierin een onderwerp voor debatten en confrontaties. Men spreekt hierbij van lijfstraffen.

We willen met klem protesteren tegen deze misleidende berichtgeving. Deze steinerschool is geen voorstander van zware straffen als pedagogisch middel. We proberen juist op zoek te gaan naar wat aan de grondslag ligt van een bepaald gedrag van kinderen, om dan vandaaruit remediërend te gaan werken. Via onze pedagogische aanpak werken we aan een positief leer- en leefklimaat. Straffen waarbij kinderen vernederd worden of fysiek of moreel gekwetst worden zijn absoluut uitgesloten, laat daarover geen twijfel bestaan.

Eerlijke berichtgeving, daar gaan wij altijd van uit, vertrekt van de feiten, plaatst die ook in hun context en herleidt die tot hun ware grootte. Dit is duidelijk niet overal even genuanceerd gebeurd.

Waar het om gaat is, dat in een enkele klas vanuit een grote bezorgdheid omtrent het sociale gebeuren in de klas, een leraar met de kinderen, een sociale oefening heeft opgezet. Omdat men juist over de Romeinen en hun rechtssysteem aan het leren was, koos men ervoor om een lijst te maken van onaanvaardbaar sociaal gedrag. In democratisch overleg werd hieraan gewerkt. Ingeval van overtreding zou een gemeenschapsdienst moeten worden geleverd of een fysieke uitdaging moeten worden aangegaan. Het doel was om de leerlingen bewust te maken van de gevolgen van hun gedrag, in een maatschappij met rechten en plichten. In de klas werd hierover permanent gereflecteerd met de leerlingen en bijgestuurd als het nodig bleek. Het klasklimaat is er een van overleg en duidelijkheid, maar niet van dwang en straf.

Net die fysieke uitdagingen hebben bij deze moeder de reactie uitgelokt om met dit verhaal naar de kranten te stappen. Zij heeft klaarblijkelijk voor deze weg gekozen en niet voor het zoeken naar dialoog binnen de school, noch voor het rechtstreeks betrekken van het CLB of de onderwijsinspectie bij haar bekommernis.

Een lid van de onderwijsinspectie heeft inmiddels de school bezocht. Hij heeft een constructief gesprek gehad met de leraar en rapporteert hierover aan de minister. Aan het Kinderrechtencommissariaat hebben we onze volledige medewerking gegarandeerd.

De betrokken klasleraar, daarin gesteund door de directie en het schoolbestuur, onderstreept dat ze vanuit de beste bedoelingen en inzichten heeft gehandeld en vanuit een oprechte zorg voor een gezonde sociale ontwikkeling van alle leerlingen. Indien een of ander bij sommige kinderen of ouders als kwetsend is overgekomen willen wij ons hiervoor verontschuldigen.’