Aardelicht

Vandaag nog verscholen, maar de komende week zal hij in al zijn heerlijkheid tevoorschijn treden, de nieuwe Russisch-orthodoxe kerk van de Heilige Grootvorst Alexander Nevsky aan de Schiedamsesingel, ontworpen door L. Waardenburg 1994-2004.

Het is verbazingwekkend hoe veel er over Pasen wordt geschreven in belendende weblogs en websites. Maar niet alleen daar, ook bij andere media, zoals kranten, die niet zo belendend zijn maar wel doordacht. Ik herinner me nog de tijd – al jaren geleden, toen dit nog een soort vast gebruik was – dat Kerstmis vanzelfsprekend veel aandacht kreeg. Een vrij natuurlijk gebeuren, gezien de aard van het feest. Als je het niet sentimenteel bekijkt, zit er een grote universele waarde in. Maar Pasen? Wat moet je daar dan mee? Goede Vrijdag en het lijden, dat kan nog een zekere mate van herkenning geven. Pasen is echter andere koek. Hoe moet je daar naar kijken? Als krant of ander snel modern medium zit je dan wel met een probleem.

Maar goed, hier wil ik het nu vooral hebben over verwante weblogs en websites. U hoeft vandaag maar op de blogroll helemaal hieronderaan te kijken, en meteen wordt duidelijk dat de eerste vier expliciet over Pasen gaan. En die daarop volgend hebben hier in min of meerdere mate ook mee te maken. Zijn antroposofen of die daarvoor doorgaan dan zo paasig? Zij hebben in ieder geval een instrumentarium tot hun beschikking – in de eerste plaats begrippen en gedachten – die een toegang kunnen bieden tot dit lastig te begrijpen, maar o zo belangrijke feest. Deze taal vormt een nieuwigheid in tweeduizend jaar christendom, maar ook weer niet helemaal. Er zijn eerder wel pogingen in dezelfde richting gedaan, maar die hebben de geschiedenis niet overleefd of konden niet zo publiekelijk worden uitgewerkt. Je moet dan mogelijk wel een beetje wennen aan deze nieuwe uitdrukkingsvormen, die niettemin, hoe nieuw ook, bij onoordeelkundig gebruik toch al snel een versleten indruk kunnen maken.

Joep Eijkenboom is hier met zijn ‘Perikopen notities’ al een paar keer langsgekomen. Voor juist dit thema van vandaag is zijn weblog bij uitstek geschikt om te raadplegen. Zo schreef hij afgelopen week onder ‘Pasen’:

‘Het is niet eenvoudig om voor deze weblog in het kort iets te schijven over het allergrootste mysterie dat op aarde heeft plaatsgevonden op en rond Golgotha. Via het christendom in het westen heeft vooral het lijden van Jezus Christus een plaats in de cultuur gekregen, terwijl in de oosterse kerk juist de opstanding van Christus gevierd wordt. Zoals hier de Matthäus Passion van Bach of Jesus Christ Superstar bij iedereen sporen op het netvlies of trommelvlies heeft achtergelaten, klinkt in het oosten elke Paasmorgen juist het: “De Heer is waarlijk opgestaan”.’

Ja, wat schrijf je dan hierover? Hoe vind je de woorden die dit passend tot uitdrukking kunnen brengen? Je kunt dan beginnen met een vergelijking:

‘Alle mysteriën van de Oudheid hebben juist naar deze laatste gebeurtenis uitgekeken. Nog teruggrijpend op Palmpasen kunnen we misschien zeggen dat op die laatste zondag (Palmzondag) de Oude Mysteriën hun vervulling kregen: Het Zonnewezen trok nu zelf “de stad” binnen. Bij de verrijzenis, op de zondag een week later, begonnen de Nieuwe Mysteriën. Toen begon ‘de Christustijd van de mensheid’, zoals het in de Kersthandeling klinkt. Met de antroposofie heeft Rudolf Steiner de mensheid, welke langzamerhand de bewustzijnziel verder zal ontwikkelen, de handvatten gegeven om tot het begrijpen van deze gebeurtenissen te komen.’

Vervolgens maak je nog één keer een vergelijking (‘groter dan de zon’), maar dan verlaat je die omtrekkende beweging en ga je toch maar recht op je doel af, hoezeer je daarbij ook kunt worden misverstaan:

‘Het allerhoogste en grootste Zonnewezen had zich verbonden met een mensenlichaam. Dat gebeurde bij de Doop in de Jordaan. Een wezen groot, misschien zelfs groter dan de zon die wij kunnen zien, belichaamde zich in een klein mensenlichaam, in verhouding nog kleiner dan het oog van een naald waarin een draad zou moeten worden gestoken. De geestelijke zonnekracht van dit Wezen doorstraalde eerst dit lichaam van Jezus van Nazareth gedurende de drie jaren na de doop. In de perikopen hebben we kunnen volgen dat langzaamaan en stap voor stap de kracht van dit Zonnewezen ook zijn werking deed gelden in de omgeving: eerstens in de wereld van het astrale, dan in de wereld van het etherische, uiteindelijk zou het ook de fysieke substantie geheel en al doordrongen worden met zonnekracht. Je zou kunnen zeggen dat in de drie jaren na de Doop in de Jordaan het Zonnewezen, de Wereldgeest, eerst van binnenuit het lichaam van Jezus van Nazareth doorlichtte en doorstraalde, waardoor dat lichaam, wat al op een wonderbaarlijke manier was voorbereid, gezuiverd werd van de invloeden van Lucifer, d.w.z. van de zondekrankheid aan het lichamelijke wezen van de mens als gevolg van de zondeval, en van Ahriman.’

Er komt een heel aantal vreemde en vreemd klinkende woorden en begrippen voorbij: ‘Zonnewezen’, ‘geestelijke zonnekracht’, ‘doorstralen’, ‘astrale’, ‘etherische’, ‘wereldgeest’, ‘Lucifer’, ‘Ahriman’. Als dat de lezer maar niet te veel wordt... Ben je echter in staat vol te houden en de strekking mee te pakken, zonder alles meteen precies te hoeven en te willen begrijpen, kom je dichter bij de kern:

‘Op de Stille Zaterdag, nadat Zijn lichaam in het graf was verzonken, drong de Christuskracht door tot in het diepste van de aardeplaneet zelf, vanaf dan dus doordrong deze de buitenwereld van de aardeplaneet. Hij overwon de krachten die in de aarde dood veroorzaken en Hij verloste daarmee ook de in het fysieke verstrikt geraakte mensenzielen.’

Dit laatste is een misschien meer traditionele formulering, handig ter herkenning. Maar daarna gaat het direct in hoog tempo door, en is het ook even opeens weer afgelopen:

‘De Wereldgeest doordrong met Zijn zonnekrachten de geestelijke/fysieke aarde. De Christusgeest was echter ook diep doorgedrongen tot in zelfs de chemische substanties, tot in het beenmerg van het skelet van Jezus van Nazareth en Hij transformeerde het. Zo werd Zijn lichaam tot het opstandingslichaam. Het werd weer een mensenlichaam zoals het oorspronkelijk door de Goden bedoeld en gedacht was. Daarna deed Hij hetzelfde met de fysieke substantie van de planeet aarde. Met het bloed dat vloeide vanaf het kruis op Golgotha en door het lichaam dat verzonken was in het graf werd de aardesubstantie doordrongen van Zijn kracht. Daarmee werd de aarde het lichaam van de Zonnegeest.’

Hier valt het beeld van de graal in te herkennen, de doordringing, vernieuwing en verjonging van al het aardse. Om af te sluiten met de expliciete geneeskracht ervan:

‘Vanuit het fysiek-geestelijke substantie vindt er vervolgens weer een helende werking plaats op het etherische omhulling van de aarde, van waaruit de Wereldgeest vanaf de Hemelvaart werkzaam is.’

Ga er maar aanstaan. Toch vind ik dit heel goed in woorden gevat, ook knap en dapper om dit zo aan te durven. Het geeft moed om ook zelf je eigen gedachten te gaan vormen bij deze wereldomspannende gebeurtenissen. Het is hoog gegrepen, maar ook dat moet geprobeerd worden; schrik daar niet voor terug, in alle bescheidenheid.

Nu kan ik het niet laten hier nog iets in deze zin aan toe te voegen. Met antroposofie heeft het op zichzelf weinig tot niets te maken, voor zover ik dat kan overzien. Ik veroorloof mij vandaag een wat meer persoonlijk tintje aan deze bijdrage, omdat deze dag nog iets extra’s heeft. En ik bedoel dan niet zozeer dat ik nu bijna een jaar lang deze weblog bijhoud (nog een kleine drie weken te gaan) met gisteren de driehonderdste bijdrage en komende week al de twintigduizendste bezoeker. Want om het in antroposofisch jargon te zeggen (de goede verstaander zal het begrijpen): ik verlaat vandaag de marsfase van mijn leven en treed binnen in die van jupiter. Een geliefde liedtekst vind ik hier mooi en passend, waarin het thema van de graal wordt aangeroerd, echter niet met het oog op de maansikkel (als kosmische schaal), maar op het schijnsel van de aarde zelf. Namelijk het zonlicht dat de aarde terugkaatst naar de maan, zodat dat deel van de maan dat anders donker blijft heel zacht wordt verlicht. Om zo naar mijn smaak het graalsthema, dat vanouds de verbinding tussen levenden en doden belicht, op een moderne manier en verrassend nieuw uit te drukken.

On certain nights
When the angles are right
And the moon is a slender crescent

Its circle shows
In a ghostly glow
Of earthly luminescence

Earthshine
A beacon in the night
I can raise my eyes to
Earthshine
Earthshine
A jewel out of reach
Form a dream to rise to
Earthshine

Floating high
In the evening sky
I see my faint reflection

Pale facsimile
Like what others see
When they look in my direction

Earthshine
Stretching out your hand
Full of starlit diamonds
Earthshine

Reflected light
To another’s sight
And the moon tells a lover’s story

My borrowed face
And my third-hand grace
Only reflect your glory

You’re still out of reach
Form a dream to rise to
Earthshine

Neil Peart 2001

(In zekere nachten
Met de juiste stand
En een smalle sikkel van de maan

Toont hij zijn cirkel
In een gloeiende zweem
Door de lichtschijn van de aarde

Aardelicht
Een baken in de nacht
Mijn ogen kan ik opslaan naar
Aardelicht
Aardelicht
Een juweel buiten bereik
Droom om toe te leven naar
Aardelicht

Hoog zwevend
In de avondlucht
Zie ik mij zwak weerspiegeld

Bleke reproductie
Van wat anderen zien
Die kijken in mijn richting

Aardelicht
Jouw hand uitstrekkend
Met sterren-flonkerende diamanten

Weerspiegeld licht
Tot iemands anders zicht
De maan vertelt een liefdesverhaal

Mijn geleende gelaat
En derdehands genadegift
Weerspiegelen alleen jouw glorie

Je bent nog steeds buiten bereik
Droom om toe te leven naar
Aardelicht)

.