Weemoed

Vandaag werd het afscheidsfeest van Academie De Wervel in Zeist gevierd. Een aankondiging hiervan stond tot vandaag op AntroVista (die morgen ongetwijfeld verdwenen en vast niet meer daar ergens op de website te vinden zal zijn). Het feest vond plaats in het oude academiegebouw aan de Choisyweg 2, waar vroeger trouwens de Vrije Pedagogische Academie gevestigd was (de huidige Hogeschool Helicon, die zich tegenwoordig op een heel andere locatie bevindt). Met gepaste weemoed werd op het bestaan van De Wervel teruggekeken:

‘Zoals velen van jullie wellicht al weten, is 2008 het jaar dat de deuren van Academie de Wervel in Zeist gaan sluiten. Een periode van ruim 40 jaar beroepsopleiding in antroposofische kunstzinnige therapieën beeldend en muziek wordt hiermee afgesloten. De laatste groep studenten beeldend gaat het komende jaar weliswaar nog afstuderen, maar op een andere locatie. Daarom willen we, nu het oude gebouw er nog is, de gelegenheid te baat nemen jullie allen nog een keer te ontvangen. Academie De wervel nam in al deze jaren een unieke plaats in binnen het onderwijs doordat je tijdens het leren van een vak, ook een scholingsweg ging.’

Meer over de historie meldt de oude website van De Wervel (die overigens een droeve indruk maakt, zo letterlijk verlopen en weinig kunstzinnig als die eruit ziet): ‘Academie De Wervel startte in 1968 met de private opleiding kunstzinnige therapie beeldend. In 1983 werd aan deze opleiding de studierichting muziektherapie toegevoegd. Beide richtingen hebben een hbo-niveau.’

Daar staat ook wat er is gebeurd: ‘Vanaf januari 2006 heeft Academie De Wervel een samenwerkingsverband met Hogeschool Leiden. Vanaf september 2006 schrijven nieuwe studenten zich in Leiden in.’

De geschiedenis wordt ook, maar dan uitgebreider, beschreven op de website van de beroepsvereniging voor kunstzinnige therapieën:

‘Margarethe Hauschka richtte in 1962 in Boll, Duitsland, de eerste voltijdopleiding op voor kunstzinnige therapie. Een van haar eerste leerlingen was Eva Mees-Christeller. Eva Mees startte in 1968 samen met haar Nederlandse echtgenoot en arts Leen Mees een kleinschalige deeltijdopleiding in Nederland: Academie De Wervel. Sinds 1978 is de opleiding op HBO niveau. Vanaf 1983 werd hier ook de opleiding tot muziektherapeut aangeboden. Er zijn collega-opleidingen in Engeland, Duitsland, Zwitserland, Finland en Zweden. Op initiatief van Eva Mees is een Europese koepelorganisatie opgericht onder de naam Stichting Europese Academie voor Kunstzinnige Therapie.

Sinds 1992 is er een tweede opleiding voor kunstzinnige therapie aan de Hogeschool Leiden. Deze erkende HBO-opleiding biedt zowel een voltijd- als een deeltijdopleiding aan. Een van de doelen van deze opleiding is om het beroep van kunstzinnig therapeut goed aan te laten sluiten op de reguliere gezondheidszorg. Ontwikkelen van de banden met het reguliere medische werkveld zijn daarom een belangrijk doel van deze opleiding. Sinds 2006 zijn de twee opleidingen Academie De Wervel en de Hogeschool Leiden een samenwerking aangegaan.’

Het is nu tien jaar geleden dat ik voor het ‘Tijdschrift voor Antroposofische Geneeskunde’ (nr. 12 van september 1998) enkele mensen van De Wervel interviewde, naar aanleiding van het dertigjarig bestaan en het symposium dat in november 1998 zou worden gehouden, met als titel ‘Een samenleving onder spanning’ (dat overigens later wegens te weinig aanmeldingen, zestig in plaats van de verwachte driehonderd, werd afgelast). In dat artikel kwam naar voren dat De Wervel te geïsoleerd opereerde en dat men tot het besef was gekomen dat het roer nu om moest: ‘de relevantie van deze opleiding voor gezondheidszorg en maatschappij heeft hoge prioriteit gekregen. Dat moest ook wel, want een ongesubsidieerd instituut dreigt haar bestaansrecht te verliezen wanneer zij zich niet ook bezighoudt met maatschappelijke ontwikkelingen.’

Onder het kopje ‘Hogeschool Helicon en De Wervel’ werd op bladzijde 8 geschetst waar hem de schoen wrong:

‘Een paar jaar terug werd dit probleem acuut, toen gesprekken over samenwerking tussen de Vrij Pedagogische Academie, de Academie voor Eurythmie en De Wervel stokten. Dat wil zeggen: stokten voor de laatste partij. Uiteindelijk kwam er wel het landelijk opleidingsinstituut HOBAG, dat later de naam Helicon kreeg, maar dan zonder De Wervel. Het paste niet op elkaar, het streven van dit instituut naar erkenning en subsidiëring door de overheid, en de “idealistische bedrijfsvoering” van De Wervel waar salariëring en arbeidsvoorwaarden voor met name de docenten niet overeenstemden met de CAO. Waarbij het nog maar de vraag was of dat een kwestie van willen of kunnen betrof. Hoeveel water in de wijn van lesinhoud, programma en opbouw gedaan mag worden om de subsidiegever te behagen zonder de kostelijke eigen smaak te verliezen, was daarbij een niet minder belangrijk punt van discussie. Dat was een moeilijke tijd, want de breuk in het samenwerkingsproces werd een feit.’

Dat betekende dat De Wervel alleen moest doormodderen. In het artikel vertelt Don van Zantwijk ‘dat men tot nu toe het hoofd nét boven water kan houden, door de gemeenschappelijke en vaak belangeloze inzet van docenten en studenten. Maar hoe lang is dat nog vol te houden?’

Het antwoord op die vraag weten we inmiddels: iets meer dan zeven jaar. Toen vond men beschutting onder de ruime vleugels van Hogeschool Leiden. Twee en half jaar later is De Wervel niet meer. Wat de oorzaak ook precies moge zijn, dat stemt toch weemoedig.