Hogeschool Helicon

Het Poortgebouw uit 1879 van J.S.C. van der Wall werd oorspronkelijk ontworpen als hoofdgebouw van de Rotterdamsche Handelsvereeniging. Maar het kende veel verschillende gebruikers: 1880-1901 de Holland-Amerika Lijn, 1889-1950 de Rotterdamse afdeling van het KNMI, en tot 1978 het Gemeentelijk Havenbedrijf. In 1980 kreeg het een woonbestemming. Aanvankelijk waren er twee poortgebouwen gepland, aan weerszijden van de brug over de Binnenhaven, om te dienen als windscherm voor passerende schepen. Het tweede Poortgebouw verrees echter pas veel later en werd al in 1937 gesloopt in verband met de vervanging van de basculebrug.

Op dit weblog is Hogeschool Helicon er tot nu toe erg bekaaid vanaf gekomen. Op 12 juli heb ik een overzichtje gegeven van wat er hier over ‘Academies, hogescholen, universiteiten’ is te vinden. De oogst wat Helicon betreft is nogal dun. Tijd om daar verandering in aan te brengen. En wat kan daar beter toe dienen, behalve het raadplegen van de website, dan het meest recente jaarverslag door te nemen?

‘Hogeschool Helicon is ontstaan in september 1995 uit een fusie tussen de Vrije Pedagogische Akademie te Zeist en de Akademie voor Eurythmie te Den Haag. In 1998 is ook de Vrije Muziek-Akademie te Zeist met Hogeschool Helicon gefuseerd.’

Dit staat op de website te lezen. In het jaarverslag over 2007, gedateerd op juni 2008, wordt op bladzijde 5 nader omschreven wat Hogeschool Helicon inhoudt:

‘Hogeschool Helicon is met ca. 340 studenten de kleinste zelfstandige hogeschool van Nederland. Zij bestaat uit drie opleidingen, de Bacheloropleiding leraar basisonderwijs vrijescholen met ca. 245 studenten, de Masteropleiding SEN met ca. 20 studenten, de Opleiding docent muziek met ca. 10 studenten en de Opleiding docent dans/euritmie met ca. 65 studenten.

Hogeschool Helicon neemt een unieke plaats in binnen het Nederlandse hoger onderwijs. Hogeschool Helicon wil vanuit een geesteswetenschappelijk georiënteerde missie een vernieuwende cultuurimpuls geven. Hogeschool Helicon staat open voor allen die belang stellen in deze missie.’

Dit wordt ook al op de website duidelijk gemaakt. Daar is een pagina gewijd aan de vraag: ‘Wat is onderwijs vanuit antroposofie?’ Het antwoord begint als volgt:

‘De visie van de Bacheloropleiding Leraar basisonderwijs van Hogeschool Helicon op het beroep van de leraar basisonderwijs en op opleiden is geïnspireerd door geesteswetenschappelijke, antroposofische uitgangspunten. Die inspiratie heeft geleid tot het beroepsbeeld van het leraarschap in basisonderwijs, onderverdeeld in de volgende componenten:

1 grondhoudingen van de leraar basisonderwijs;
2 de ontwikkelingsgerichte kernkwaliteiten van de leraar basisonderwijs;
3 de belangrijkste rollen van de leraar basisonderwijs;
4 specialisatie naar drie leeftijdsgroepen.’

In het beroepsbeeld worden acht bekwaamheden onderscheiden:

‘1 Kunstzinnig onderwijzen en begeleiden.
2 Inter-persoonlijk handelen.
3 Spiritueel-menskundig pedagogisch handelen.
4 Vakinhoudelijk en vakdidactisch ontwerpen en handelen.
5 Organisatorisch handelen.
6 Sociaalcommunicatief handelen in de schoolgemeenschap.
7 Sociaalcommunicatief handelen met de schoolomgeving.
8 Zelfontwikkeling.’

En binnen deze acht bekwaamheden weer vier kernkwaliteiten:

‘1 Open en onderzoekend.
2 Doelgericht en flexibel.
3 Inspirerend en helend.
4 Tegenwoordigheid van geest.’

(We kunnen hiervoor trouwens ook terecht bij het beroepsbeeld, waarin uitvoeriger wordt beschreven wat dit allemaal inhoudt, en dat als een apart pdf-document op de website staat.)

Dat is natuurlijk mooi, zulke rijtjes. Maar wat houden ze in de praktijk in? Daarvoor kunnen we teruggrijpen naar het jaarverslag. Het volgende staat behalve in het jaarverslag (bij de ‘Terugblik’ op bladzijde 5) ook op de website:

‘In 2007 heeft het College van Bestuur na intensief overleg met de Raad van Toezicht het besluit genomen de kleinste opleiding Odm [opleiding docent muziek, MG] vooralsnog te laten voortbestaan. Dat kon slechts met een kwaliteitsimpuls in de vorm van het aantrekken van nieuwe medewerkers en intensieve externe begeleiding bij de voorbereiding van de accreditatieaanvraag. Ook bij de andere opleidingen werd verder gewerkt aan verbetering van kwaliteit en transparantie, mede in het licht van de visitaties die in 2008 bij de drie opleidingen plaatsvinden. De hogeschool werkte in 2007 verder aan de mogelijkheden van huisvesting voor de Lerarenopleiding basisonderwijs in Amersfoort samen met 2 andere onderwijsinstellingen. De verwachting is dat dit in 2010 gerealiseerd kan worden. Dat betekent een grote verandering voor de Lerarenopleiding basisonderwijs na langjarige huisvesting in Zeist. De verticale verantwoording in het kader van de Governance kreeg een kwaliteitsimpuls door het toetreden van 4 nieuwe leden tot de Raad van Toezicht.’

In de ‘Vooruitblik’ op de bladzijden 5 en 6 in het jaarverslag worden deze ontwikkelingen nader omschreven:

‘Het jaar 2008 is voor de hogeschool een belangrijk jaar. De drie opleidingen worden in dit jaar gevisiteerd door de NQA en moeten hun aanvraag voor de vernieuwing van de accreditatie bij de NVAO indienen. In 2009 zal de NVAO uitspraak doen. De verwachting is dat de uitkomst van de visitaties positief zal zijn en dat de NVAO een positief besluit zal nemen.

De hogeschool is ervan overtuigd dat een intensieve samenwerking tussen de twee kunstvakopleidingen, de Opleiding docent dans/euritmie en de Opleiding docent muziek en gezamenlijke huisvesting hiervan, zal leiden tot een kwaliteitsvermeerdering en groei van beide opleidingen. In 2008 zal deze verhuizing verder worden voorbereid.

Het College van Bestuur zet het beleid “zelfstandig verder” voort. Het zal het beleid hiervoor in 2008 nader uitwerken. Wel is duidelijk dat dit beleid extra kosten met zich mee zal brengen, mede door de noodzaak om extra personeel aan te trekken.

Het College van Bestuur is zich ervan bewust dat de financiële prognoses voor de komende jaren ongunstig zijn. In tegenstelling tot de uitgesproken verwachting in het jaarverslag van 2006 laat de begroting voor 2008 voor het eerst sinds jaren een tekort zien van € 120.163. Dit tekort wordt vooral veroorzaakt door de hoge kosten van de externe ondersteuning t.b.v. de accreditatie en het oplopende tekort bij de Odm.

Ook voor 2009 wordt een tekort verwacht, omdat dan naast de doorlopende uitgaven van de Odm ook de extra kosten voor het beleid “zelfstandig verder” op de begroting zullen drukken. Het College van Bestuur verwacht dat in de jaren daarna het beleid weer tot positieve financiële resultaten zal leiden.’

In het gedeelte over ‘Visie’ wordt teruggekomen op het thema ‘antroposofisch onderwijs’:

‘Hogeschool Helicon werkt vanuit een open en kritischonderzoekende houding. Antroposofie is geen “leer” in de gebruikelijke zin, maar een geesteswetenschappelijke onderzoeksmethode die steunt op een (bepaald) kentheoretisch fundament. Kennis- en cultuuroverdracht staan voor Hogeschool Helicon hoog in het vaandel, vanuit de visie dat leerstof die getransformeerd is tot ontwikkelingstof levende, morele impulsen in de jonge mens kan wekken. De medewerkers stimuleren deze open en kritische houding bij de studenten door die houding vóór te leven en door hen in studieonderdelen uit te nodigen zélf op onderzoek uit te gaan.’

Vervolgens wordt als ‘Beleid’ omschreven:

‘Het beleid van Hogeschool Helicon is in al zijn aspecten bewust gefundeerd op het antroposofische mensbeeld. Dit spirituele uitgangspunt dient als inspiratiebron en richtsnoer voor het maatschappelijke functioneren van de hogeschool. Hogeschool Helicon combineert deze interne bezinning met een onbevangen blik naar buiten, gericht op het opbouwen van nieuwe contacten en het verwerven van nieuwe inzichten. Daarmee wil de hogeschool een duidelijk beeld krijgen van die ontwikkelingen in onderwijs en samenleving, die voor haar educatief beleid en de ontwikkeling van haar curricula relevant zijn. De kwaliteitseisen van collega’s uit vakgebieden in binnen- en buitenland vormen hierbij belangrijke uitgangspunten.’

Nou, dat is tenminste duidelijk. Er wordt niet omheen gedraaid en er worden er geen doekjes om gewonden. Dat het echter niet eenvoudig is dit in de praktijk te brengen, blijkt uit het verslag van de Medezeggenschapsraad. Die heeft een aantal kritische noten te kraken. Deze MR bestond in 2007 uit ‘3 studenten en 4 medewerkers van Hogeschool Helicon’. Onder ‘Jaarlijks terugkerende zaken’ schrijven zij op bladzijde 8:

‘Jaarrekening en jaarverslag 2006 – De verslagen zijn pas achteraf, na verzending aan belanghebbenden aan de MR voorgelegd. De MR heeft adviezen uitgebracht over het jaarverslag en verzocht om in de toekomst tijdig en tijdens het proces van totstandkoming geïnformeerd te worden.
Begroting 2007 – De MR heeft de ingediende begroting niet kunnen accorderen vanwege het ontbreken van de resultaten van de Odd/e [opleiding docent dans en docent muziek, MG]. De begroting is toegelicht in een bijeenkomst van de MR met het CvB [College van Bestuur, MG].’

En onder de titel ‘Eenmalige zaken’ schrijven zij:

‘Raad van Toezicht – De personeelsleden hebben kennisgemaakt met de nieuwe leden van de Raad van Toezicht en hebben hun vertrouwen in hen uitgesproken met als toevoeging het advies aan het CvB om er voor te zorgen dat minstens één lid van de Raad een antroposofische achtergrond heeft.’

Het is natuurlijk een beetje flauw om hier alleen de kritische noten weer te geven. De MR is niet over alles ontevreden. Maar wel over dit (op bladzijde 9):

‘Het CvB heeft een nieuwe directeur voor de Opleiding docent muziek benoemd zonder dat daar een heldere procedure aan vooraf is gegaan. De Raad heeft het CvB daarover bevraagd.’

En ook bij de Opleiding docent muziek liep het merkwaardig:

‘Het CvB heeft eind mei een besluit genomen de Odm te beëindigen. Na die datum is de Raad om advies gevraagd. De Raad heeft vastgesteld dat er te weinig ondubbelzinnige informatie voorhanden was op basis waarvan zij een beargumenteerd advies zou kunnen uitbrengen. De Raad heeft gevraagd om de tijd te nemen voor een procedure waarbij beslissingen genomen konden worden op basis van alle noodzakelijke relevante informatie. Bovendien heeft ze gevraagd om heldere criteria waaraan de beslissing getoetst kon worden. De Raad heeft ook de RvT van haar standpunt op de hoogte gebracht. Het CvB heeft eind juni het voorgenomen besluit om de Odm op te heffen opgeschort en heeft voor intrekking daar een tweetal voorwaarden aan verbonden. Aan deze beide voorwaarden werd voldaan en daarmee is het besluit tot beëindiging van de Opleiding docent muziek ingetrokken.’

Zo kan dat dus gaan. In ieder geval staat het allemaal open en bloot vermeld in het jaarverslag, dat is al heel wat. Maar begrijpelijk wordt dan wel wat het College van Bestuur, bij monde van voorzitter Chris Wissenburg, helemaal aan het begin van het jaarverslag schrijft:

‘De drie opleidingen van de hogeschool hebben een enorme prestatie geleverd om hun kwaliteit te vermeerderen en transparant te maken. Op die gronden zie ik de kwaliteitstoets van NQA en NVAO in 2008 met vertrouwen tegemoet.
Ik ben trots op Hogeschool Helicon en heb alle waardering voor het enthousiasme en de betrokkenheid, waarmee alle medewerkers van Hogeschool Helicon hun bijdrage leveren. Zij zijn de voorwaarde tot succesvol voortbestaan van deze unieke hogeschool.’

En ook niet belangrijk is het oordeel van de ‘Keuzegids Hoger Onderwijs’ (op bladzijde 19):

‘Voor de derde keer op rij kiezen studenten de Pabo van Hogeschool Helicon tot de beste van Nederland. Hogeschool Helicon in Zeist steekt ook in 2007 weer fors uit boven de rest en scoort hoog voor alle facetten.
Dit heeft alles te maken met de bijzondere kwaliteit van Hogeschool Helicon, een kleine organisatie waar de menselijke maat voorop staat.’

Als laatste wil ik nog twee heel praktische zaken vermelden. Ze staan op bladzijde 7. De eerste gaat over ‘Nieuw beleid voor Hogeschool Helicon’:

‘Aan het einde van het verslagjaar is met het CvB afgesproken om begin 2008 een speciale conferentie te gaan beleggen over de toekomst van de hogeschool. Dit in het bijzonder gezien de teruglopende studentenaantallen en de noodzaak van het op termijn aantrekken van nieuw management.’

En de tweede over ‘Panden Riouwstraat’:

‘De Raad stemde in met het doen van een hernieuwde onderhandelingspoging door het CvB wat betreft het in eigen beheer krijgen van de onderwijspanden Riouwstraat 1 en 3 in Den Haag.’