Journalistiek

De Vereniging tegen de Kwakzalverij roert zich nu al een maand lang niet meer op haar website, schreef ik gisteren. Dat wil zeggen, na de laatste uitzending van het NCRV-programma Uitgedokterd?! op 4 juni. Deze grande finale is, volledig tegen de gewoonte van genoemde vereniging in, op haar website nog steeds niet becommentarieerd. We kunnen wel vermoeden waarom niet: de drie daar frontaal optredende leden van de Vereniging tegen de Kwakzalverij, Frits van Dam, Rob Koenen en Rien Vermeulen, lieten bij de onbevooroordeelde kijker zo’n slechte indruk achter, dat zij ernstig aan populariteit en wat erger is, aan geloofwaardigheid hebben moeten inboeten. Hoe win je dat verloren vertrouwen nu weer terug, zal de strategische vraag zijn die deze Vereniging tegen de Kwakzalverij sindsdien in besloten en emotionele sessies indringend moet hebben besproken.

Jan Keppel Hesselink, de onvermoeibare strijder tegen medisch onrecht ten aanzien van alle, niet volledig op de bekende manier werkende gezondheidszorg (om het ter afwisseling maar eens zo te noemen), die ook op dit weblog al verschillende malen heeft gefigureerd, brak op zijn Iocob-website de laatste tijd meermaals de staf over de onverkwikkelijke praktijken van deze Vereniging tegen de Kwakzalverij (door hem steevast afgekort tot VtdK). Begin juli wist hij te melden dat er in mei een bewuste mediastrategie door de VtdK onder wetenschapsjournalisten werd uitgevent, die zijn uitwerking niet miste. Waarschijnlijk moest er preventief worden opgetreden tegen het programma Uitgedokterd?! De stelling waarmee men de discussie inging, luidde namelijk dat wetenschapsjournalisten alternatieve geneeskunde moeten verwerpen. Keppel Hesselink was dit gegeven op het spoor gekomen dankzij de informatie van een wetenschapsjournalist.

Vrijwel dezelfde dag kwam hij met twee nieuwe verhalen, waarin hij gewag maakt van de secretaris van de Vereniging tegen de Kwakzalverij Frits van Dam, die uithaalt naar journalisten (dus geen wetenschapsjournalisten): ‘het zijn medische analfabeten en een programma maken over alternatieve geneeskunde kan je ze niet toevertrouwen...’ Hierdoor kan de strategie duidelijk beginnen te worden die men blijkbaar nu wenst te volgen. Keppel Hesselink citeert Van Dam vrij uitvoerig en geeft ook een reactie hierop weer van een oud-rechter, De Vries geheten. Dit stuk draagt dienovereenkomstig de titel ‘Journalisten medische analfabeten’. Het tweede bericht is eigenlijk hetzelfde als het eerste, het zet alleen wat later in. Het pakt namelijk deze reactie van oud-rechter De Vries opnieuw op, maar eindigt wel op precies hetzelfde punt. De titel is hier ‘Oud Rechter wast secretaris anti-kwak van Dam de oren’ (inclusief al deze schrijffouten, ik constateerde zulke al eerder bij Keppel Hesselink). Het is toch wel gek dat je hetzelfde stuk tweemaal op je website zet, met verschillende titels. Ook een andere tekortkoming van Keppel Hesselink komt hier bovendrijven. Het gaat blijkbaar om een of ander artikel van Frits van Dam, maar waar, o waar is dit toch gepubliceerd, en wanneer? Geen enkele bronvermelding, dat is toch uiterst zwak.

Het eigenlijke strijdpunt waar het hier allemaal om draaide was in ieder geval de academische titel en daarmee betrouwbaarheid die Van Dam betwistte bij Keppel Hesselink, waarna op zijn beurt de titel van Van Dam zelf werd betwist door de genoemde De Vries. De pijlen werden door de laatste gericht op de zeer onacademische relatie die er bestaat tussen emeritus hoogleraar Frits van Dam, secretaris van de Vereniging tegen de Kwakzalverij, die in 2004 als co-promotor optrad bij de promotie van gynaecoloog Cees Renckens, voorzitter van diezelfde Vereniging tegen de Kwakzalverij, en deze op die manier meehielp een ‘doctoraat in de medische wetenschappen’ te verlenen op het onderwerp ‘Dwaalwegen in de geneeskunde’, zoals de titel van diens proefschrift luidde. Driemaal raden waar dat proefschrift over ging. Volgens De Vries, die de praktijk van academische promoties van binnen en van buiten heel goed kent, heeft dit proefschrift ‘geen enkele wetenschappelijke betekenis en houdbaarheid’. De promotie zelf ‘is naar mijn oordeel een uiterst betreurenswaardig incident dat aan het wetenschappelijke prestige van de Amsterdamse Universiteit ernstige schade heeft toegebracht.’

Het roept bij mij een boekbespreking in herinnering van de handelseditie van dit proefschrift door Hugo Verbrugh, gepubliceerd in december 2004 in Motief nr. 80. Hier wordt dezelfde conclusie getrokken, alleen op een uiterst nette wijze. Te netjes, zou ik zeggen vanuit huidig oogpunt.

Maar de vraag blijft waar Frits van Dam al zijn boude beweringen heeft kunnen uiten en hoe een en ander er in het origineel uitziet. Want met citaten kun je nog altijd alle kanten op, afhankelijk van de insteek die diegene hanteert die het citaat heeft uitgekozen. Tegenwoordig voegt Jan Keppel Hesselink regelmatig een videootje toe aan zijn berichten, waarin hij niet alleen zijn verontwaardiging live kan tonen, maar de lezer ook tot kijker en luisteraar kan omtoveren en op een vrij knullige manier direct op hem kan inspreken. Zo ook bij zijn bericht ‘Journalisten medische analfabeten’. Goed luisterend (het is allemaal niet bijster geweldig opgenomen) ontwaar ik dat het de website van ‘De Journalist’ op 26 juni is, die als bron dient. Ha kijk, daar hebben we nu wat aan.

Gauw de webeditie van het gelijknamige vaktijdschrift voor journalistiek en communicatie opgezocht, en ja hoor, daar verschijnt het opiniestuk van Frits van Dam in vol ornaat. Ik lees dat toch liever in het origineel. Het draagt hier de mooie titel: ‘De gemiddelde journalist is een medisch analfabeet’. Interessant om de gedachtegang van deze man te volgen, die heeft ook een bepaalde logica. Nog interessanter zijn de reacties met voors en tegens die hierop zijn binnengekomen. Alles wat Keppel Hesselink aanhaalde vind ik hier terug, maar dan beter, namelijk in zijn oorspronkelijke vorm. Het wordt beslist niet voor zoete koek geslikt wat Van Dam allemaal te berde brengt. Het is klassiek om bij onwelgevallige boodschappen de boodschapper verantwoordelijk te stellen (en liefst te onthoofden), zoals Van Dam hier probeert te doen, maar het ziet er niet naar uit dat hij werkelijk in zijn opzet slaagt.

Zijn we hier dus werkelijk getuige van een kentering in de publieke opinie, ondanks alle moeite die de Vereniging tegen de Kwakzalverij doet om dit te voorkomen? Zodat zij in haar uiterste poging tot ‘damage control’ bij journalisten de schade (vanuit haar optiek) juist niet beperkt, maar door haar onverbeterlijke opstelling en dus voor haar des te betreurenswaardiger, alleen maar groter maakt?