Bedoeld is: antroposofie in de media. Maar ook: in de persbak van de wijngaard, met voeten getreden. Want antroposofie verwacht uitgewrongen te worden om tot haar werkelijke vrucht door te dringen. Deze weblog proeft de in de media verschijnende antroposofie op haar, veelal heerlijke, smaak, maar laat problemen en controverses niet onbesproken.

donderdag 30 april 2009

Zwaar onder vuur

Vanwege de speciale gelegenheid, namelijk de afsluiting van de fotoserie gisteren, vandaag geen zelfgemaakte foto, maar wel een bijzondere in zwart-wit, want namelijk honderd jaar geleden gemaakt op dezelfde plek als de mijne van gisteren (om precies te zijn: deze stamt uit 1903; ik heb geen idee wie de maker is).

De feestdag die Koninginnedag vandaag had moeten zijn, is in één keer in een grote treurdag uitgemond. Het mooie weer verandert daar niets aan. Met als droevige resultaat vier doden en vele gewonden. Ik had ter gelegenheid van deze dag een bijzonderheid over koningin Juliana willen vermelden, zoals deze in een vroeg weblogbericht van Hugo Verbrugh wordt weergegeven. Volgens hem had zij

‘een authentieke, serieuze en intelligente belangstelling voor religie, spiritualiteit en esoterie – èn voor reïncarnatie. Uit mijn archief diep ik twee documenten daarover op. Het ene is de video van een uitzending van het programma Kruispunt van de RKK. Dat had 21 maart 2004, meteen de dag na het overlijden van prinses Juliana, een uitzending waarin twee dominees, en een priester gedetailleerd vertelden over de bijbelstudie-groep die ze vele jaren met haar hadden gehad. Daarin was geen sprake geweest van zweverigheid of lichtgelovigheid – integendeel. Juliana was daar de perfecte student geweest – wilde precies weten hoe het in het Grieks, in het Hebreeuws in de bijbel stond en zo voort.

Ik citeer wat een van de beide dominees, ene mevrouw H. de Groot, zegt over Juliana en reïncarnatie: “Ze wilde graag geloven in reïncarnatie. Dat was een gedachte die haar geweldig aansprak. Ze had het gevoel ‘dat betekent, dat het dus niet erg is dat ik nu niet volmaakt ben, want ik mag nog verder groeien’. En naarmate ze ouder werd, werd dat: ‘misschien is dat groeien ook..., gebeurt dat groeien pas ná je dood’. Dat zijn allebei gedachten, die ook in de Oude Kerk gespeeld hebben. Dat kan ook – dat je langzaamaan na je sterven naar het licht toe gaat. En we hebben daar wel over gesproken – het kan beide. Maar wat ze heel erg belangrijk vond, was dat ze hoopte een echte taak zou krijgen na haar sterven.” Dat zijn voor mijn gevoel gewoon verstandige, intelligente gedachten.

Mijn tweede document is een artikel van Cokky van Liempt in Trouw van 22 maart 2004 over haar ontmoeting met Juliana op het symposium over karma en reïncarnatie van de Antroposofische Vereniging in het IONA-gebouw in Driebergen, 22 april 1995. Ik citeer: “Op de eerste rij, ontwaar ik haar ... geflankeerd door een oude vriendin en dr. Joanne Klink. Daar had ze om gevraagd: ze wilde naast Joanne Klink zitten, die zulke interessante boeken heeft geschreven over de herinneringen van kinderen aan hun vorige levens. ...”

In de bijeenkomst stelde iemand een vraag over collectief karma. Dat is een bekend thema in de leer van de reïncarnatie, en in Nederland wordt het onder meer ingevuld in een visie op de relatie tussen de Oranje-dynastie en het Nederlandse volk. Willem de Zwijger wordt in die visie gezien als de historische persoonlijkheid in wiens karma het lag de bewoners van wat nu ongeveer Nederland is te inspireren tot een gezamenlijk beleefde bovenpersoonlijke identiteit, “en iets daarvan straalt nu nog steeds af op de huidige Oranje-monarchen”, herinner ik me het antwoord van een van de aanwezige deskundigen op die vraag. Misschien maak ik het achteraf iets mooier dan het was, maar ik meende dat ik prinses Juliana toen instemmend zag knikken.’

‘De relatie tussen de Oranje-dynastie en het Nederlandse volk’: dat geldt natuurlijk maar voor een deel van de huidige Nederlanders, want een groot deel vindt juist die ‘Oranje-dynastie’ een straf georganiseerde vorm van volksverlakkerij. Aan de andere kant beleeft een grote groep mensen in Nederland veel aan de lotgevallen van deze aparte familie. Vandaag zijn er als onderdeel van dit lot zelfs slachtoffers gevallen, bij een gebeurtenis waarvan de toedracht op dit moment nog niet volledig duidelijk is. Alles wijst echter op een bewuste aanslag (alhoewel geen terroristische, zoals net op de persconferentie in Apeldoorn door het Openbaar Ministerie werd verklaard).

Maar behalve dit wil ik vandaag terugkomen op de berichtgeving van gisteren in ‘Straf’, over de Leuvense vrijeschool De Zonnewijzer. Die heeft het gisteren zwaar te verduren gekregen. Ik berichtte hoofdzakelijk op basis van een artikel in Het Nieuwsblad. Nu blijkt dat niet de oorspronkelijke bron te zijn, het was overgenomen – zonder dat dit vermeld werd – uit De Standaard. Nu ben ik niet zo bekend met het Belgische medialandschap, dat is mij niet zo vertrouwd als het Nederlandse, dus had ik dit niet in de gaten. Net als gisteren genoemd bij Het Nieuwsblad, De Telegraaf en Foknieuws.nl, kon ook bij De Standaard op het artikel gereageerd worden. En hoe! Hier zijn het voor het merendeel reacties van mensen die direct en persoonlijk bij deze Steinerschool betrokken zijn. Daardoor verandert overigens qua strekking weinig aan wat ik gisteren al wist te melden. Interessant is wel dat er twee protagonisten naar voren treden, die lijnrecht tegenover elkaar staan: enerzijds als criticus Ramon De Jonghe en anderzijds als vurige verdediger van de school Gerrit Goossens, een van de ouders. Ramon De Jonghe is trouwens ook een ouder, maar dan een ex-ouder. Op zijn website vermeldt hij heel duidelijk over zichzelf:

‘Ik ben al geruime tijd bezig met het bestuderen van het antroposofisch gedachtegoed en heb aan sommige van Rudolf Steiners ideeën een dankbare inspiratiebron gehad. Maar ik ben zeker geen adept van Steiner. Bovendien ben ik kritisch genoeg om te zien dat ook hij net als de meeste mensen de bal af en toe mis kon slaan.

Ik heb drie kinderen op een steinerschool gehad, was er zelf actief als opvoeder, bestuurslid, sporadisch invalleerkracht, etc... Ik kan je wel vertellen dat je op een steinerschool polyvalent inzetbaar moet zijn.

Ook heb ik “een beetje” steinerpedagogie opgepikt op Hogeschool Helicon, een op antroposofische leest geschoeide lerarenopleiding. Een beetje, want voor mij was die hogeschool te zweverig. Verder ben ik een jaar of drie bibliothecaris geweest voor een van de bibliotheken van de Rudolf Steiner Academie. En onlangs nog teruggevonden: een brief uit 2006 van de Antroposofische Vereniging, waarin ik word voorgesteld als info-verstrekker aangaande antroposofie en haar werkvelden. Ik ken dus wel een beetje de weg in “antroposofia”.

Sinds ik het in een steinerschool mishandelen van mijn kinderen heb aangekaart, eerst zonder gevolg intern, nadien publiek, ben ik persona non grata geworden binnen de antroposofische beweging in België. In “antroposofisch” Nederland ben ik nog niet uit de gratie, vermoed ik, want een van mijn artikelen over steinerscholen heeft nog onlangs enkele maanden met een banner op Antrovista, Nederlands grootste antroposofische webportaal gestaan.

Het is naar aanleiding van dat steinerscholen steeds maar weer problemen onder de mat willen vegen, waardoor mensen moedeloos worden omdat ze geen gehoor krijgen, dat ik deze website heb opgezet. Problemen aankaarten en klachten kanaliseren, is het opzet. Meer daarover onder het tabblad “Intro”.’

Tot nu toe zijn er bij het artikel in De Standaard in totaal 183 reacties gegeven. De kwaliteit is behoorlijk hoog, vergelijkbaar met hoe het in Nederland bij NRC Handelsblad toegaat. Het loont dan ook de moeite om de reacties daar door te lezen. Hierdoor kun je een goed beeld krijgen van hoe de vlag erbij hangt. Er komen gezichtspunten voorbij vanuit heel verschillende invalshoeken. Ook niet mis te verstane, zoals deze:

‘Op 29 april 2009 omstreeks 10u24, zei Paul Cordy:

Als die lerares enig besef voor waarden en normen had gehad, dan had ze die “democratisch gekozen” straffen tegengehouden (of er een andere ervaringsles uit opgediept: wanneer democratie geen respect voor ethiek en menselijke waardigheid opbrengt, ontspoort ze). Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens stelt duidelijk: “Niemand mag worden onderworpen aan folteringen of aan onmenselijke of vernederende behandelingen of bestraffingen.” Welnu, 100 maal een trap op en af lopen (doet u het zelf maar eens, maar wel in looppas) mag misschien een goede oefening zijn voor paracommando’s in opleiding, ik betwijfel sterk of dat erg geschikt is voor de fysieke conditie van een doorsnee twaalfjarig meisje. Of wat te denken over de straf die sommige leerlingen blijkbaar hebben gevonden in de recente nieuwsberichten omtrent waterboarding. Toen ik als onderofficier mijn legerdienst deed, werd mij als principe aangeleerd dat je nooit fysieke oefeningen als straf mag opleggen, tenzij je ze zelf mee uitvoert. Voor miliciens kon dit dus niet, maar als straf voor een 12-jarige wegens een futiliteit vinden sommigen dit hier wel kunnen. Dergelijke experimenten hebben niets met geschiedenisonderricht te maken. In een normale school zou een dergelijke leerkracht zwaar op de vingers worden getikt, een Steinerschool dekt zoiets blijkbaar toe met “pedagogisch projectwerk”. Wel, geef mij dan maar een school die vertrekt vanuit een menselijke ethiek die zoiets a priori afwijst.’

In dezelfde lijn ligt deze reactie:

‘Op 29 april 2009 omstreeks 10u09, zei Leonard depoorter:

De reactie van de moeder vind ik wat overdreven. Anderzijds kan de school zich toch de vraag stellen of het wel noodzakelijk is om de Romeinse maatschappij van destijds en de hedendaagse samenleving zo “aanschouwelijk” voor te stellen dan nu het geval schijnt te zijn. Lang geleden had ik een zeer goede leraar geschiedenis in het regulier onderwijs. Door zijn lessen begrepen ook wij de Romeinse maatschappij en deze van vandaag zonder “zelfbedachte” straffen van de leerlingen. Ook wij wisten dat in de maatschappij regels noodzakelijk zijn om haar te doen draaien. Daarom begrijp ik de opvoedkundige waarde van onderhavig project niet goed. Maar dit zal wel aan mij liggen...’

Nog sterker wordt het in deze reactie uitgedrukt:

‘Op 29 april 2009 omstreeks 12u08, zei Ann Verelst:

Wie dit soort toestanden in een school goedkeurt, verklaart zich in feite medeplichtig met een ernstige wetsovertreding. Lijfstraffen zijn in het onderwijs niet (meer) toegestaan; Steinerschool of niet. Die moeder had overschot van gelijk om dit aan te klagen en haar dochter van school te nemen, wat ook het gedrag van die leerling was. De verklaringen omtrent “ervaringsleren in geschiedenislessen” en het feit dat lln zelf deze strafmaten voor hun medelln bepaalden, is helemaar bijna debiel te noemen. Geschiedenisonderwijs gelijkstellen met een soort proefondervindelijke drill, waarbij “brokken geschiedenis” volgens het goeddunken van een leerkracht worden “levend gemaakt” zal niet bepaald tot historisch besef of kritisch denken leiden bij de lln. En het laten vaststellen van straffen door medelln is een complete aanfluiting van elke sociaalpsychologische wet of principe, zoals die al decennialang in het onderwijs worden aanvaard. Normaliter ontslaat men zulk een leerkracht.’

Daar staat deze tegenover, die vanuit een heel ander vertrekpunt is geschreven:

‘Op 29 april 2009 omstreeks 21u48, zei Gerrit Goossens:

Wat was dat een leuke schooldag voor onze kinderen... Een juf die meer uit dan in haar klas was, een overrompeling door camera’s, een speeltijd die te lang uitliep omdat leraren niet beschikbaar waren door de hele heisa. En dat voor wat hoogstens een geïsoleerd incident is in de school, en zeker niet het beleid van de school. Vooral de manier waarop het item in het VRT-journaal opende, is stuitend: “Er is beroering ontstaan over praktijken op een Steinerschool in Leuven. De leerlingen krijgen er lijfstraffen.” Riooljournalistiek noem ik dat. Je laat het hele land geloven dat ze daar geregeld een pak slaag krijgen. Ik heb vandaag veel geleerd over zogenaamde “kwaliteitsmedia”, waaronder de zo geroemde openbare omroep. En ook over openheid. De redactie van Het Laatste Nieuws, die via Belga het bericht uit De Standaard klakkeloos overnam op haar website, heb ik vanmiddag per mail geïnformeerd over wat er fout was. Geen aanpassing (ook niet op de site van De Standaard trouwens, die ik ook informeerde), geen reactie op mijn mail. Ook de nieuwsredactie heb ik vanmiddag erop gewezen dat het bericht in het radiojournaal van 12u een zeer kromme weergave was van de werkelijkheid. Journaal van 13u: niks aangepast. Ook een hele namiddag geen reactie. De media als “waakhond”? Komaan zeg! Sommige media krijgen het karakter van een orakel. Ze kramen vanalles uit en voelen zich niet verplicht gas terug te nemen als blijkt dat ze fout zitten. Zo heb ik toch weer wat geleerd. Ik was ongeveer 20 jaar geleden zelf dagbladjournalist. De methodes van redacties zijn blijkbaar nogal geëvolueerd sindsdien. Dingen opblazen, maakt ze aantrekkelijk. Toegegeven, in die tijd had ik ook al een collega die in de handen wreef als er spraakmakende dingen gebeurden, daaraan toevoegend: “Dat is goed voor de gazet!”’

Inmiddels heeft De Standaard vandaag in twee artikelen opnieuw aandacht aan dit onderwerp geschonken. Het ene, ‘Ouders en kinderen steunen juf’, is een soort goedmakertje voor het feit dat de school gisteren wel heel zwaar in de Vlaamse media onder vuur is komen te liggen:

‘Op de redactie van De Standaard liepen heel wat steunbetuigingen binnen van ouders en kinderen. “Het verhaal van Gaëlle klopt niet helemaal”, schrijven twee klasgenootjes op De Standaard Online. “Dat ze duizelig is geworden en van de trap is gevallen, is een verzinsel. Onze juf heeft na twintig keer gevraagd of ze niet zou stoppen, maar ze wou zelf doorgaan.”

Dat is ook het verhaal dat Gerrit Goossens van zijn dochter hoorde, die in Gaëlles klas zit. “Mijn dochter zegt ook dat Gaëlle niet gevallen is. Ik zeg niet dat er geen kleine beoordelingsfouten zijn gemaakt, maar we staan versteld van de manier waarop onze school in de media komt. Alsof lijfstraffen tot het beleid van de school behoren. Dat klopt niet.”’

In het andere artikel, ‘Fysieke straf kan wel’ van Valerie Droeven, worden de voorwaarden geschetst wanneer een fysiek gerichte aanpak nog door de beugel kan en wanneer niet.

‘Lijfstraffen behoren niet meer tot deze tijd. Dus ook op school past niemand ze nog toe. Maar alternatieve straffen, ook als ze fysiek zijn, moeten kunnen. (...) Lijfstraffen behoren allang tot het verleden. Ze passen niet meer in de opvoeding van kinderen. Scholen en pedagogische projecten kiezen voor een zachtere aanpak. Maar wat kan dan wel?

“Lijfstraffen kunnen niet op school”, zegt Peter Michielsens, directeur van de onderwijsinspectie. “Elke school legt zelf in haar schoolreglement de regels vast. Daar staan dan ook de tuchtmaatregelen in die de school toepast als de regels met voeten getreden worden. Het basisprincipe is dat de sanctie in verhouding moet zijn tot het vergrijp. (...) Bovendien moet de essentie van de straf zijn dat de leerling leert dat hij of zij iets fout gedaan heeft. En dat hij achteraf zijn gedrag verandert. De straf moet dus een doel hebben. (...) Vanaf het moment dat je het lichaam de straf laat voelen, kunnen we van een lijfstraf spreken. Daar ligt de grens.”’

11 opmerkingen:

Ramon DJV zei

Beste Michel,

Er zijn op de website van De Standaard een aantal reacties van mij, alhoewel die onderbouwd waren, verwijderd (gisteren stond de teller op meer dan 200, nu rond de 180). Onder andere Gerrit Goossens heeft de redactie nogal onder druk gezet, waarschijnlijk omdat hij niet bij machte bleek een valabel argument dat mijn stellingen ondergraaft aan te brengen. Maar wel veel ad hominem (waar hebben we dat nog gezien). En een lichte vorm van intimidatie: 'tijd voor een rechtszaak'. Wel, voor mij hoeft het niet, maar dat zou pas nieuws worden. Want dan vallen er (figuurlijk natuurlijk) pas een paar lijken uit de kast. Ik denk niet dat de school er dit keer voor de zoveelste keer mee wegkomt het gebeurde af te doen als eenmalig incident of uitglijder. Het is mij trouwens een raadsel dat een aantal mensen zo zit af te geven op mij (en anderen die kritiek leveren) en dan komen stellen dat IK haatdragend zou zijn. Ik vind schimpen ed. eerder in de buurt van haat komen dan proberen op een kritische manier informatie in te winnen over wantoestanden. Dat dat voor de scholen niet leuk is begrijp ik ook wel. Maar als kritiek onterecht is moet je die als organisatie op een degelijke manier weten te ondergraven. Mijn idee is: als dat niet lukt gaat het de persoonlijke toer op.
Nog dit: een belangrijk getuigenis van de vader van een van de meisjes dat direct betrokken was bij het incident en die leraar is op de Leuvense steinerschool is ook van de site van De Standaard verwijderd. Dat getuigenis was in het voordeel van het slachtoffertje. Zo werkt het op dit moment spijtig genoeg.Je kunt het nalezen in het nieuwste bericht op mijn site. Wat ik mij de laatste jaren afvraag: Het kan toch niet zijn dat Steiner zo'n toestanden bedoelde met 'in het licht van de antroposofie'? Men probeert vanalles weg te stoppen.


Vriendelijke groet
Ramon

Anoniem zei

Beste Michel,

Nog vergeten. Puike berichtgeving, waarin beide partijen aan bod komen.

Mvg
Ramon

John Wervenbos zei

Prima nieuwsgaring, waarvoor dank. De oude foto toont een mooi en sfeervol beeld van de Westersingel. Zwart-wit foto's hebben iets aparts. Duidelijk was dit een woonomgeving voor de gegoede burgerij.

Een bijzonder dramatische aanslag. Niet terroristisch, slechts een eenmansactie van een 'verdwaalde' gek? Het is natuurlijk veel te vroeg om die conclusie te trekken. Tientalle jaren later kan er nog een sluier over een ware toedracht liggen. Denk eens terug aan Mohammed Bouyeri en Volkert van de Graaf. Er zijn nog altijd mensen die denken dat deze mensen, op de keeper beschouwd niet op zichzelf opereerden. Denk ook bijvoorbeeld Lee Harvey Oswald en Gavrilo Princip en zijn relatie met het Servische geheime genootschap de Zwarte Hand. In zijn beschouwingen over de oorzaken van de Eerste Wereldoorlog gaf Steiner al aan dat Princip door de Zwarte Hand tot zijn misdaad was aangezet en beschreef hij ook hoe dat soort organisaties te werk kunnen gaan om vaak labiele mensen in een zeer bepaalde richting een (definitieve) zet mee te geven voordat ze zich storten in afschuwelijke afgronden met alle gevolgen van dien. Bijvoorbeeld via perspublicaties en jaaralmanaken; beïnvloedingen en manipulaties via massamedia.

Over de Vrije School kwestie heb ik gisteren al het nodige opgemerkt. De commentaren op het nieuwbericht van gisteren van nieuwsblad De Standaard heb ik gisteren doorgenomen. Vooral de reactie van de vader van het meisje dat een bal, per ongeluk neem ik aan, in het gezicht van een leerling had gegooid vond ik zeer interessant. Als het die reactie is die verwijderd werd, op aanvraag / aandringen van die man zelf of door derden(?), vind ik dat jammer en komt me dat ook bedenkelijk voor. Maar goed, ik weet dus niet waarom die bijdrage(?) kennelijk verwijderd werd.

En mijn aandacht ligt nu bij het drama in Apeldoorn. Heeft me aangegrepen.

Muziek: Crime of the Century - Supertramp

John Wervenbos zei

'Crimes of the centuries' moet het eigenlijk zijn. Never ending story? De andere kant is er gelukkig ook. Maar op de momenten zelf is / lijkt dat vaak maar een schrale troost. Waar zijn we naar op weg Nederland?

John Wervenbos zei

In het algemeen genomen over de moderatie achteraf bij de commentaren van het artikel in De Standaard: ben er een voorstander van dat men alles / zoveel mogelijk laat staan wat men voordien liet plaatsen. Over het algemeen zijn veel lezers zelf heel goed in staat om kaf van koren te scheiden; in ieder geval moet je ze daartoe zoveel mogelijk in de gelegenheid stellen; eigen verwerking.

John Wervenbos zei

Correctie: zinsnede "In het algemeen genomen" in zin 1 kan geschrapt worden.

John Wervenbos zei

De aanslagpleger is inmiddels gestorven. De vergelijking met een (psychotische) leerling / student die op een school wild om zich heen gaat schieten dringt zich op.

John Wervenbos zei

Een associatie, geen vergelijking, want het ging om een gericht geplande aanslag op het koninklijk huis; op ramkoers met een personenwagen. Zo'n associatie dringt zich op, omdat Karst Tates als een kamikaze moordbelust in een menigte storte.

John Wervenbos zei

...zich stortte...

Ramon DJV zei

Vandaag verschijnt een opmerkelijk artikel waarin een bestuurder van de Federatie van Steinerscholen zijn zegje mag komen doen. Krijg je dadelijk een idee hoe vanuit de steinerscholen naar dit geval wordt gekeken. Hij zegt:
'Als we dit alles ietwat nuchter overwegen, is het meest onbegrijpelijke en ongehoorde niet wat er in de Steinerschool van Leuven feitelijk is gebeurd, maar wel dat dergelijk voorval dit hele mediacircus in beweging kan zetten. En dat reveleert vooral de problematische kant van hoe media in de 21ste eeuw werken.'

Het is de schuld van de media? En het meest onbegrijpelijke en ongehoorde is niet wat in de steinerschool van Leuven is gebeurd? Is het omdat ik kritisch ban dat ik dit begrijp alsof men nogal licht over de zaak heen gaat? 'Het is maar een beetje een trap oplopen, zeggen de steinerscholen. De andere straffen waren nog niet uitgevoerd.' Oh, dan is het goed? Trouwens, het interview van de juf voor de radio spreekt dit tegen. Zij heeft het wel degelijk over fysieke straffen. De intentie om die effectief uit te laten voeren was er. Dat ik nu in de krant iets lees (van een antroposoof notabene) waarin de indruk wordt gewekt dat de intentie niet belangrijk is. Terwijl wel suggereren (en op andere plaatsen zeggen) dat anderen die voor steinerscholen nadelige informatie aanbrengen slechte intenties hebben.

Ramon DJV zei

Ik ben de link naar dat artikel vergeten.http://www.standaard.be/Artikel/Detail.aspx?artikelId=9D29OBF3

Annoot, de bestuurder van de federatie, heeft natuurlijk wel een punt dat op de werkwijze van de media iets af te dingen valt. Aan de andere kant schamen de steinerscholen zich ook niet om via diezelfde media met regelmaat hun nieuwe projecten te laten aanprijzen en daarvoor een verhaal op te hangen dat ook niet helemaal 'koosjer' is. Dat dan weer wel. Dat het met de media is zoals met veel in het leven, een beetje geven en een beetje nemen, lijkt aan steinerscholen niet besteed. Alleen nemen. Romeinse overheersingsdrang misschien?

Labels

Over mij

Mijn foto
(Hilversum, 1960) – – Vanaf 2016 hoofdredacteur van ‘Motief, antroposofie in Nederland’, uitgave van de Antroposofische Vereniging in Nederland (redacteur 1999-2005 en 2014-2015) – – Vanaf 2016 redacteur van Antroposofie Magazine – – Vanaf 2007 redacteur van de Stichting Rudolf Steiner Vertalingen, die de Werken en voordrachten van Rudolf Steiner in het Nederlands uitgeeft – – 2012-2014 bestuurslid van de Antroposofische Vereniging in Nederland – – 2009-2013 redacteur van ‘De Digitale Verbreding’, het door de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders (NVAZ) uitgegeven online tijdschrift – – 2010-2012 lid hoofdredactie van ‘Stroom’, het kwartaaltijdschrift van Antroposana, de landelijke patiëntenvereniging voor antroposofische gezondheidszorg – – 1995-2006 redacteur van het ‘Tijdschrift voor Antroposofische Geneeskunst’ – – 1989-2001 redacteur van ‘de Sampo’, het tijdschrift voor heilpedagogie en sociaaltherapie, uitgegeven door het Heilpedagogisch Verbond

Mijn Facebookpagina

Translate

Volgers

Totaal aantal pageviews vanaf juni 2009

Populairste berichten van de afgelopen maand

Blogarchief

Verwante en aan te raden blogs en websites

Zoeken in deze weblog

Laatste reacties

Get this Recent Comments Widget
End of code

Gezamenlijke antroposofische agenda (in samenwerking met AntroVista)