Verdubbeling

Het vervolgverhaal Vrije Hogeschool. Oeps sorry... natuurlijk de Bernard Lievegoed College of Liberal Arts. Een van de vorige keren dat ik het daarover had, was 16 september in ‘College’. Dat ging onder meer over gastcolleges. Op 23 september was Jeroen Lutters als bestuursvoorzitter van deze BLCLA (Bernard Lievegoed College of Liberal Arts dus) ook al paraat, in Trouw nog wel (zie ‘Hoger onderwijs’). En naar mij vandaag pas blijkt, staat er op de website van deze onderwijsinstelling nu ook een lezing van Jeroen Lutters: ‘Bennington in Driebergen. 1 jaar Bernard Lievegoed College for Liberal Arts’:

‘Op 18 september is het academisch jaar van het Bernard Lievegoed College for Liberal Arts geopend met een toespraak van directeur mevrouw Marja Molenaar en een lezing over New Liberal Education door Jeroen Lutters, voorzitter van het bestuur van het College, gevolgd door een enthousiasmerend gesprek tussen genodigden, docenten en bestuursleden.’

Het belangrijkste nieuws daaruit is wel wat Jeroen Lutters op het eind van zijn verhaal vertelt:

‘Het studentenaantal heeft zich meer dan verdubbeld. De algemeen propedeuse heeft twee keer zo veel studenten als het jaar daarvoor. De minor heeft vier maal zoveel studenten als in de “pilot”. De masterclass, de voorloper van de masters, is zo succesvol dat een tweede kan worden opgestart. Het studie-intermezzo is overtekend.’

Hoe bestáát het, denk ik dan. Ik hoor al jaren niets anders dan teruglopende studentenaantallen. En dan nu dit! Lutters moet maar eens uitleggen hoe men dit voor elkaar heeft gekregen. Dat doet hij dan ook. Hier volgt zijn verhaal van 18 september:

‘Het Bernard Lievegoed College for Liberal Arts is sinds precies 1 jaar de naam van de Vrije Hogeschool. In de afgelopen maanden ben ik meerdere malen geconfronteerd met de vraag: “Liberal Arts wat versta je daar eigenlijk onder?” Docenten, studenten, ouders en vrienden, allemaal hadden ze zo hun eigen gedachte. Het is belangrijk, zelfs noodzakelijk, want ruimte voor verschillen moet zorgvuldig worden gekoesterd. Het is echter ook van belang dat er duidelijkheid is omtrent de grote lijnen van onze missie. Deze inleiding is bedoeld om studenten, medewerkers en andere belangstellenden iets meer inzicht te geven in onze opleidingskundige visie. Het werk van Bernard Lievegoed is daarbij van groot belang. Het concept “New Liberal Arts” van Elisabeth Coleman is daarbij – naast het werk van Bernard Lievegoed – een tweede belangrijke inspiratiebron.

Liberal Arts

Liberal Arts Colleges hebben in de Angelsaksische wereld een lange traditie.

De studenten volgen naast een vakspecifieke hoofdrichting ook een groot aantal bijvakken. Ronald Plasterk heeft Liberal Arts Colleges enige tijd geleden gekscherend “Harry Potter-achtige” scholen genoemd. Het gaat met name om een bachelor opleiding met een interdisciplinair karakter. De “colleges” hebben hooguit 800 studenten, waardoor meer aandacht kan worden besteed aan de individuele student. Het gaat van oudsher om instellingen met een vrij elitair karakter, speciaal bedoeld voor de excellente studenten. In Nederland zijn de laatste jaren een aantal van deze colleges ontstaan gelieerd aan universiteiten als die van Utrecht, Maastricht, Tilburg en recent Amsterdam.

De vraag die nu van belang is... wat dragen deze colleges bij aan het Hoger Onderwijs? Elisabeth Coleman, president van het prestigieuse Bennington College in Vermont, heeft zo haar twijfels. We willen steeds meer weten, op steeds meer terreinen. We willen onze studenten helpen in hun streven naar excellentie. Het blijft echter de vraag of we alleen maar betere klassenbewuste beroepsbeoefenaren kweken, of dat we studenten helpen een belangrijke bijdrage te leveren aan een menswaardige samenleving.

New Liberal Arts

Bennington College, onder leiding van Elizabeth Coleman (president sinds 1987), heeft de handschoen opgepakt. Op een goede dag werd ze wakker met de vraag: waar sta ik? De regering kan het niet alleen. Het wordt tijd dat het Hoger Onderwijs zich fundamenteel gaat afvragen in hoeverre de staf, de studenten, al die investeringen in onderwijs, bijdragen aan een betere wereld.

Dit idee vroeg om een fundamentele “rethinking of education”; de “rethinking of Liberal Arts” inbegrepen. Ze kwam uit bij het begrip “New Liberal Arts”. De nieuwe Liberal Arts wilde studenten onderwijs geven in het leren ontwikkelen van strategieën om de grote “challenges of our time” aan te pakken. Een herstructurering van het curriculum, de organisatie, de behuizing was daarvoor nodig.

In het centrum van het “New Liberal Arts” kwamen begrippen te staan die bij de traditionele “Liberal Education” wat minder op de voorgrond traden. De student leert samenvattend op drie niveaus te denken. Het gaat daarbij om het gebied van de geest, de ziel en het lichaam. Het gebied van de “creative imagination”, oftewel het ”out of the box” denken, staat voorop. Daarna volgt het gebied van de logica, want zonder logisch denken kom je nergens. Het domein van de morele praktijk, waarbij het gaat om een intelligent ethisch handelen, is het derde gebied.

BLCLA curriculum

De geestelijke ontwikkeling van het Bernard Lievegoed College for Liberal Arts stamt al van 1971, de stichting van de Vrije Hogeschool door Bernard Lievegoed. De thema’s die Liz Coleman aanraakt leefden al in zijn werk. Het werk dat we nu doen is simpelweg een voortzetting van die impuls. De nieuwe naam maakt ons alleen maar meer herkenbaar in de buitenwereld. We zeggen klip en klaar: we zijn bezig met (New) Liberal Arts.

Het koersdocument en ontwikkelplan van het BLCLA dat in de afgelopen twee jaar is opgesteld wil de geest, het wezen, van het Hoger Onderwijs recht doen. Het accent ligt daarbij niet op het vormgeven van de professionele skills, de hoofdrichting, die natuurlijk van enorm belang is. De nadruk ligt vooral op een diepere bron, ontwikkeld door aandacht te geven aan de humaniora, en uit te drukken in een strategie, een gedachte, waaruit een student zijn professional skills dienstbaar kan maken aan de mensheid. Een uitgangspunt overigens dat we al terugvinden in de Ethica Nicomachea van Aristoteles.

Het (ontwerp) studieprogramma, dat vervolgens is ontstaan, kent drie hoofdbestanddelen:

1. De algemene propedeuse: de eerste fase. Die is bedoeld om een student de ruimte te bieden, om wezenlijk na te denken hoe je meer kunt maken van je leven. Hij kan zich oriënteren binnen ethische, artistieke, wetenschappelijke en praktische domeinen. Hij hoeft geen definitieve keuzen te maken. We willen hem vooral bekend maken met een grondhouding die de korte termijn overstijgt (beroep) en ook stilstaat bij het waarom van zijn keuzen (een duurzame handelingsstrategie). De verworvenheden dienen binnen een regulier opleidingskader erkend te kunnen worden als eerder verworven competenties.

2. De bachelor plus: de tweede fase. Deze fase vraagt aan de student om meer te maken van zijn of haar studie. Er wordt gewerkt in combinatie met een studie op een Hogeschool of Universiteit, waar de professionele ontwikkeling ter hand wordt genomen. De ruimte die binnen deze studie beschikbaar is als minor ruimte, kan worden gebruikt om op het BLCLA te werken aan fundamentele strategische vraagstukken. Dit concept is ontleend aan het succesvolle Studium Fundamentale van de Universiteit van Herdecke.

3. De masters of arts: de derde fase. De student wordt nu gevraagd meer te maken van zijn of haar werk. Het gaat vooral om onderzoeksmasters. Je kijkt in twee jaar hoe je professional skills zodanig kunt uitwerken, dat je meer kunt maken van je werk ten behoeve van de samenleving. In de VS bestaat al een opleiding “Masters of Arts in Teaching”. Een docent die deze masters doet, verdiept zich in “de kunst van het lesgeven” als aanvulling op de techniek van het lesgeven. Deze masters of arts wordt vormgegeven in samenwerking met onze lectoraten i.o.: de “design labs”. De masters of arts kunnen mogelijk voor een deel worden gefinancierd binnen het Sirius programma.

Uitvoering

Het ontwerp is sinds een jaar van de ontwerpfase in de uitvoeringsfase gekomen.

De eerste resultaten zijn uitermate hoopgevend. Het studentenaantal heeft zich meer dan verdubbeld. De algemeen propedeuse heeft twee keer zo veel studenten als het jaar daarvoor. De minor heeft vier maal zoveel studenten als in de “pilot”. De masterclass, de voorloper van de masters, is zo succesvol dat een tweede kan worden opgestart. Het studie-intermezzo is overtekend. Een intensieve samenwerking is tot stand gekomen met de HU. De Woudschoten-groep en de Iona Stichting hebben hun vertrouwen gegeven en investeringen gedaan. Nieuwe competente medewerkers hebben hun weg gevonden naar het Bernard Lievegoed College for Liberal Arts. Het lijkt alsof de “New Liberal Arts” impuls aanslaat.

In de komende jaren willen we hard werken aan het verder vormgeven van een progressief opleidingsinstituut door:

– Studenten en de docenten te vragen hun kennis in te zetten voor een menswaardige samenleving.
– Studenten en de docenten te vragen zorgvuldig en bewust om te gaan met kennis.
– Studenten en docenten een prettige omgeving te bieden voor het vergaren van kennis.

Het is een vergelijkbare missie met die van een ander succesvol antroposofisch initiatief: de Triodos Bank. De Triodos Bank wil zijn clientèle leren werken met geld. Wij willen onze studenten leren werken met kennis.’