Openheid

Op 4 april in ‘Bijblijven’ schreef ik over de moeite die het kost om de ontwikkelingen in de vrijeschoolbeweging, en bij de Vereniging van vrijescholen in het bijzonder, te kunnen volgen. De informatievoorziening naar buiten toe, naar mensen zoals u en ik die (momenteel) geen directe betrokkenheid bij vrijescholen hebben, is sporadisch en fragmentarisch. Veelal bepaald door incidentenpolitiek, wat een vrijeschoolbeweging zich eigenlijk niet kan permitteren. Gisteren vond de Algemene Ledenvergadering in Driebergen plaats.

‘Aanmelding voor de Algemene Ledenvergadering
Woensdag 10 juni 2009 van 15.30 uur tot 19.00 uur
Grote Tuinzaal, Landgoed de Reehorst, Hoofdstraat 8, Driebergen.’

Dat is het enige wat er al die tijd tot nu toe over gemeld is. Geen agenda, geen toelichting, niets. Op 4 april meldde ik dat er waarschijnlijk twee fundamentele zaken centraal zouden staan: de identiteit en de accreditering van vrijescholen. Ik haalde een verslag van Artho Jansen aan uit de schoolkrant van de vrijeschool Den Haag, namelijk nr. 2 van de zestiende jaargang, van 10 oktober 2008. Daarin schreef hij onder de titel ‘Identiteit’ onder meer:

‘Tijdens de algemene ledenvergadering van de VVS is de notitie “Identiteit van vrijescholen” besproken. Het grootste deel van de leden kon zich hier – met veel enthousiasme – in vinden en heeft ingestemd met het verdere traject. Ik ga in op de inhoud van de notitie en sta vervolgens stil bij het vervolgtraject. Waarom een identiteitstraject?

De VVS wil het vrijeschoolonderwijs (weer) tot een sterk merk maken. Om dit te bereiken acht de VVS het van belang de identiteit en de kwaliteit van het vrijeschoolonderwijs te versterken en te waarborgen. Het traject heeft dan ook tot doel om scholen te motiveren zich (verder) te ontwikkelen. Op zo’n manier dat dit voor anderen herkenbaar is en dat meer ouders aangetrokken worden die doelbewust voor eigentijds vrijeschoolonderwijs kiezen. In dat kader heeft Annemarie Sijens de opdracht gekregen om een enthousiasmerende beschrijving te geven van de identiteit en een samenbindende visie op de kwaliteit van vrijescholen. Aanvullend diende een ontwikkelingsmodel beschreven te worden waarmee vrijescholen hun identiteit gestalte kunnen geven en ontwikkelen. Tot slot diende er een toetsingskader opgesteld te worden dat vrijescholen bij zelf evaluatie kunnen gebruiken (eerste fase) en dat gebruikt kan worden bij een externe beoordeling (tweede fase).’

Hij eindigt, na een beschrijving van vijf principes en zes kernwaarden van vrijescholen, met:

‘Tot slot wordt voorgesteld om – na een fase waarin scholen een zelfevaluatie kunnen uitvoeren – een accreditatiecommissie in het leven te roepen die scholen beoordelen op basis van deze criteria. De planning is dat dit in het voorjaar van 2011 plaatsvindt. Dit alles kan er toe leiden dat een school de naam Vrije School niet meer mag voeren.’

Op dezelfde dag haalde ik ook een artikel van Monique Marreveld uit ‘Didaktief’ nr. 2 van maart 2009 aan, getiteld ‘Turbulentie onderweg’. Dat is nu niet meer in te zien, er staat alleen nog dit te lezen:

‘De Vereniging van vrijescholen werkt hard aan verbetering van de onderwijskwaliteit. Maar niet alle leden zijn het er mee eens. Sommigen vrezen een scheuring: de eigenheid en vrijheid van inrichting staan ter discussie. Onzin, zegt de inspectie, verbetering is mogelijk binnen het vrije schoolconcept.’

Gelukkig heb ik dit fragment uit het artikel destijds vastgelegd:

‘Annemiek Zwart was nauw betrokken bij de ontwikkeling van de leerlingmonitor. “De inspectie hanteert een normenkader dat nooit aansluit bij wat wij doen. Bij ons staat het proces en de kwaliteit van het leren centraal en niet alleen de opbrengst. Maar we wíllen van die lijst zwakke scholen af. Met de monitor kunnen we de inspectie laten zien hoe kinderen bij ons leren, dát ze leren. Het is een manier van registratie (met toetsen, portfolio, verslagen) die tien jaar geleden not done was.”

De monitor is een concessie die kan leiden tot een scheuring in de Vereniging vrezen sommigen. Maria Duif: “Als Vereniging werken we aan een accreditatie van vrijescholen en daar wordt dit een punt. Er is een groep die bang is dat het wezenlijke van de vrijeschool te veel verdund wordt. Die angst kunnen we niet wegnemen. Vooral de oudere garde heeft het moeilijk, maar de ledenvergadering moet beslissen.” Ze heeft haar hoop gevestigd op drie grotere fusiebesturen die samen de helft van het totaal aantal scholen tellen. Maar de eenpitters kunnen roet in het eten gooien.’

Ik heb aangenomen dat de genoemde ledenvergadering op 10 juni, dus gisteren plaatsvond. Nu ben ik erg benieuwd wat eruit gekomen is. Ik hoop natuurlijk dat de Vereniging van vrijescholen snel komt met een (pers)bericht of iets van dien aard, waarin dit uit de doeken wordt gedaan. Ik houd het nauwlettend in de gaten, zoals ik op 4 april ook al schreef.

Ondertussen kan ik wel melden dat er nu inderdaad nog maar twee vrijescholen tot de zeer zwakke basisscholen behoren. Op 17 april besteedde ik hier in ‘Onweerlegbaar’ voor het laatst aandacht aan. Ik had tot dat moment moeite om het juiste aantal scholen op de lijst vast te stellen:

‘Hoe dan ook, kijk ik nu op de website van de Inspectie naar de ‘Zeer zwakke scholen basisonderwijs per 1 april 2009’, dan blijken daar – als ik goed geteld heb – nog slechts drie vrijescholen op te staan:

De Vrije School Michael in Emmen, Basisschool Geert Groote 2 in Amsterdam en Vrije School Mareland in Leiden.

Dat wordt bevestigd doordat onderaan de lijst ook dit staat: “Basisscholen die bij het afsluitende Onderzoek naar de Kwaliteitsverbetering (OKV) hun kwaliteit voldoende verbeterd hebben per 1 april 2009”. Hier worden genoemd:

Rudolf Steinerschool in Roosendaal, Vrije School De Zwaneridder in Wageningen en De Tiliander in Tilburg.’

Kijk ik vandaag op diezelfde lijst, ‘Zeer zwakke scholen basisonderwijs per 1 juni 2009’, dan constateer ik dat er nu nog maar twee op staan: Vrije School Michael in Emmen en basisschool Geert Groote 2 in Amsterdam. Bij de ‘Basisscholen die bij het afsluitende Onderzoek naar de Kwaliteitsverbetering (OKV) hun kwaliteit voldoende verbeterd hebben per 1 juni 2009’ staan nu Vrije School De Zwaneridder in Wageningen en Vrije School Mareland in Leiden. Dat wordt bevestigd door een bericht in het Leidsch Dagblad van een week geleden, ‘Vrije school Mareland van zwarte lijst’:

‘Vrije school Mareland is na jaren eindelijk verlost van het predikaat “zeer zwak”. Binnen een paar weken wordt de school aan de Leidse Maresingel geschrapt van de ministeriële zwarte lijst.

Mareland was de enige school in de regio op de lijst van scholen waarvan het ministerie vindt dat leerlingen te weinig wordt bijgebracht en de begeleiding onder de maat is. Mareland kwam op die lijst doordat de school weigerde mee te doen aan “objectieve toetsen” zoals de Cito-toets. Ook maakte de school geen gebruik van het leerlingen-volgsysteem.’

Daarmee is een belofte ingelost die de directeur van Mareland deed en die ik op 15 februari in ‘Leiden in last’ weergaf, en op 25 februari herhaalde in ‘Optellen’:

‘De inspectie struikelt vooral over de weerstand die de vrije school van huis uit koestert tegen toetsen en cijfers geven. Mareland heeft die tegenstand echter opgegeven en de school gaat binnenkort van de zwarte lijst, is de stellige verwachting van directeur Ton Eland.’