Paleis

Voor het nieuws ga ik vandaag eerst naar ‘Wilfreds wereld’. Hij stelt zichzelf zo voor:

‘Ik ben Wilfred Simons en ga voor het Leidsch Dagblad naar Alphen aan den Rijn en het Groene Hart. Voor de editie Rijn- en Veenstreek en voor www.leidschdagblad.nl doe ik (bijna) dagelijks verslag van het nieuws hier.’

Op 5 november van het vorig jaar schreef hij over het ‘Palais des Papes in Wognum’. Dat was wel een beetje bij hem uit de buurt, maar niettemin. Hij brak zich namelijk het hoofd over het volgende bijzondere probleem:

‘Wat moet er gebeuren met het gebouw van de DSB in Wognum, nu het bedrijf niet meer bestaat? Deze vraag stelde burgemeester Theo van Eijk van de gemeente Medemblik, waartoe Wognum (8130 inwoners) behoort. Zeker is, dat de economie van het dorp een zware klap krijgt, als daar straks 2000 banen zijn vervallen.

Misschien moet Van Eijk eens op werkbezoek gaan in het Franse stadje Avignon. Daar hebben ze sinds 1376 ervaring met dit probleem. Sinds het pausdom vertrok, staat er midden in het stadje (85.935 inwoners) een complex van 15.000 vierkante meter leeg. In meer dan een opzicht is het Palais des Papes vergelijkbaar met het gebouw van DSB. Het bestaat uit verschillende onderdelen (DSB telt drie torens, het Palais twee), het zijn toonbeelden van een bijzondere architectuur, ze domineren het stadsbeeld, het zijn grote complexen die voor maar één doel geschikt zijn en dus enorme sta-in-de-weggen.

Na het vertrek van paus Gregorius XI naar Rome wist de stad niet wat het met het Palais des Papes aan moest. Lange tijd woonde er een “pauselijke legaat”, maar het nut van het gebouw was weg. Er was geen geld voor onderhoud, de gebruikers gingen er onverschillig mee om, er brak brand in uit. Het was, en is ten dele nog altijd, een doods blok in het hart van de stad. Om er toch op de één of andere manier profijt van te hebben, gebruikte de Franse overheid het paleis respectievelijk als gevangenis en als kazerne. Pas de laatste decennia leeft het gebouw op, als trekker van cultuurtoeristen.

Het kan niet anders of het gebouw van DSB staat een vergelijkbaar, treurig lot te wachten. De kans dat zich er opnieuw een bank of een multinational in vestigt, is nihil. Zelfs Eindhoven is te klein voor de Philipstop, die liever kantoor houdt in de Rembrandttoren in Amsterdam. Wognum en Medemblik liggen al even excentrisch ten opzichte van de Randstad. West-Friesland is een agrarisch gebied, zonder de stedelijke, sociale en culturele voorzieningen die een groot bedrijf nodig heeft. Wat moet je ermee? Het plan van raadslid Hans Tigges van Gemeentebelangen in Medemblik, om het gemeentehuis erin te vestigen, is een pathetische poging om het probleem op te lossen.

Wat moet er met het DSB-pand gebeuren? Twee suggesties. 1. Slopen, nu het nog kan. Het gebouw is weliswaar van de hand van Alberts en Van Huut en daarmee een voorbeeld van typisch Nederlandse architectuur, maar het is geen monument. Het bureau bestaat nog en kan in Nederland nieuwe meesterwerken realiseren. In het oeuvre van Alberts en Van Huut kan het DSB-pand nu nog worden gemist. Sloop zou van realisme getuigen: dit gebouw heeft geen functie in het lege, stille, landelijke gebied dat West-Friesland is.

2. Maak er een museum van voor cultuurtoeristen, zoals het Palais des Papes. Een museum “van de 21ste eeuw” – over de krediet- en de bankencrisis van “de jaren nul”, globalisering en de daarmee gepaard gaande maatschappelijke onrust in Nederland. Naarmate de eeuw vordert, kunnen er steeds nieuwe zalen in gebruik worden genomen. Maak van het gebouw een centrum van reflectie op onze eigen tijd, die ons zó nabij is, dat wij er niet met distantie naar kunnen kijken. Geef kunstenaars en makers van tentoonstellingen een kans om commentaar te geven op onze eigen, turbulente tijd. Succes verzekerd!’

We weten nu, met de kennis van drie maanden later, dat het anders is gelopen. Gisteren meldde de Volkskrant:

‘Het gemeentehuis van Medemblik wordt ondergebracht in het gebouwencomplex van de DSB Bank. Dat maakten de drie gemeenten Wervershoof, Andijk en Medemblik woensdag bekend. De gemeenten fuseren per 1 januari volgend jaar tot één gemeente, die de naam Medemblik krijgt.

Op 3 maart besluiten de drie gemeenteraden over het krediet dat nodig is voor de aankoop. De gemeenten hebben hierover overeenstemming bereikt met de curatoren van de failliete DSB Bank. De fusiegemeente betaalt 12,5 miljoen voor de nieuwe huisvesting. Het gaat om twee van de drie DSB-panden, aldus een woordvoerder van de curatoren van DSB.

DSB huist in drie gebouwen in Wognum, een dorp in de huidige gemeente Medemblik. Volgens de woordvoerder van DSB wil de gemeente voor het eind van het jaar de twee panden tot haar beschikking hebben.

In het kantorencomplex werken momenteel zo’n vijfhonderd mensen. “Dat wordt gestaag minder”, aldus de zegsman. Tegen de tijd dat de gemeente Medemblik naar Wognum verhuist, moet het resterende DSB-personeel zijn ondergebracht in één pand.’

Een paar uur later meldde dezelfde krant eveneens op gezag van het ANP:

‘“Alleen als het voort een spotprijs kan”, sprak burgemeester Theo van Eijk van Medemblik in november over de mogelijkheid het hoofdkantoor van de failliete DSB Bank tot nieuw gemeentehuis in te richten. Woensdag maakte Medemblik bekend dat het voor 12,5 miljoen euro het imponerende hoofdkantoor van de DSB in Wognum van de curatoren heeft aangekocht. Hierin zal in januari 2011, na de fusie met de gemeenten Andijk en Wervershoofd, het nieuwe gemeentehuis komen.

“We hebben de ruimte”, zegt wethouder Kasper Gutter van Medemblik. In het gemeentehuis zullen 230 ambtenaren werken. DSB had hier vijfhonderd mensen aan de slag. De gemeente denkt maar twee van de drie torens – bijgenaamd de Basiliek, de Citadel en de Kathedraal – nodig te hebben voor het eigen onderkomen. De derde toren kan worden verhuurd. Op dit moment is het gebouw nog in gebruik van de curatoren, die met enkele honderden mensen werken aan de afhandeling van onder meer de 3.200 klachten van voormalige DSB-klanten. Volgens Gutter zou de bouw van een nieuw gemeentehuis 25 tot 35 miljoen euro hebben gekost. “Dus we zijn goedkoop uit.”

De oorspronkelijke bouwkosten van het DSB-hoofdkantoor zijn niet exact bekend, maar worden geschat op circa 70 miljoen euro. Scheringa liet het bouwen in opdracht van zijn persoonlijke houdstermaatschappij DSB Beheer, naar een ontwerp van de architectenbureau Alberts & Van Huut, dat eerder de karakteristieke hoofdkantoren van de Gasunie in Groningen en de NMB (later ING) in Amsterdam-Zuidoost ontwierp. DSB Beheer verhuurde het vanaf 2006 voor 5 miljoen euro per jaar aan de bank.

Medemblik en de fusiegemeenten hadden aanvankelijk een ander locatie voor het raadhuis op het oog. In het DSB-gebouw zou nieuwe werkgelegenheid moeten komen. Gutter: “Werkgelegenheid is schaars in West-Frieland. Maar er was geen particuliere belangstellende.”’

Het Noordhollands Dagblad meldt vandaag onder de kop ‘DSB-torens “koopje” als gemeentehuis’:

‘Alleen al de ondergrondse parkeergarage voor 170 auto’s kostte bij de bouw 2,5 miljoen euro. De aankoop van Medemblik van het DSB-complex in Wognum als gemeentehuis voor 12,5 miljoen euro is dus een koopje. Bijna een derde van het gereserveerde bedrag.

“Heel acceptabel”, noemt raadslid Ferdinand Diergaarde van oppositiepartij PvdA de prijs. “Ik had gerekend op twintig miljoen.” Dit bedrag is ook de prijs die makelaar Kuijs Reinder Kakes “reëel” noemt voor de drie luxueuze kantoortorens op vier hectare pal langs de A7.
Niet voor twintig miljoen, maar voor 12,5 miljoen is de gemeente Medemblik koper. Daar komt “minder dan twee miljoen euro” bij voor de inrichting van het bankgebouw als gemeentehuis, stelt wethouder Kasper Gutter. Twee van de drie torens komen in augustus beschikbaar. Het derde pand uiterlijk zomer 2011, afhankelijk van de afwikkeling van het DSB-faillissement.

De aankoopsom noemt Gutter het resultaat van “scherp onderhandelen”. Als gemeentehuis vindt Patrick Schouten van Kuijs Reinder Kakes het pand “zeer courant”. De makelaar was nauw betrokken bij de verkoop. Er bestond nauwelijks interesse. “Zeker niet bij banken, dit pand heeft een besmette naam.”

Volgens een andere makelaar, Dick Olie uit Hoorn, is iedereen blij. “Ook de curatoren. Voor dit onroerend goed is geen markt, zeker niet boven het kanaal.” De panden, met een vloeroppervlak van 20.000 vierkante meter, zijn geopend in 2001 en 2006. De totale investering bedroeg toen naar schatting minstens 30 miljoen euro. “Zeventig procent daarvan geldt als gebruikelijke executiewaarde. Zo kom je op het reële bedrag van twintig miljoen”, legt Diergaarde uit.

Lees meer over dit onderwerp vrijdag 26 februari in het Noordhollands Dagblad.’

De vrees van Wilfred Simons is dus niet bewaarheid. Het gebouw heeft wel degelijk een nieuwe bestemming kunnen krijgen. Maar één vraag blijft natuurlijk: wat doet dit onderwerp hier eigenlijk? Die vraag is op verschillende manieren te beantwoorden. Eerst gaan we te rade bij NRC Handelsblad, waar redacteuren Piet Depuydt en Melle Garschagen op 11 april 2009 schreven over ‘De praktijken van “De Snelle Belofte Bank”’. En daarnaast ook over Dirk Scheringa himself:

‘Het hoofdkantoor van zijn bedrijf is een complex van drie panden. Het middelste gebouw heeft iets weg van een kathedraal – volgens Scheringa gebouwd op antroposofische principes – vol bogen en loden glasramen. Zelf werkt hij in een langwerpige ruimte met een groot driehoekig raam dat uitkijkt over Wognum, een klein dorpje midden in de polders en velden van Noord-Holland.’

Het artikel gaat natuurlijk over de praktijken van de bank. Maar Scheringa wast zijn handen in onschuld:

‘Dat leningen bij voorkeur met verzekeringen worden verkocht – Scheringa spreekt hier over cross selling, niet over koppelverkoop – is nog steeds het geval. Maar: “Dat gebeurt in 15 procent van alle verstrekte leningen. Het staat mensen vrij om een verzekering bij een ander te kiezen.” De selfmade entrepreneur benadrukt dat de leningen die DSB-groep aanbiedt, winstgevend zijn. Al erkent hij dat de concurrentie de markt onder druk zet: “De marges op leningen zijn beperkt.”

Last heeft hij daar niet van, zegt hij. “Ik ben net als Albert Heijn, ik pak liever centen op veel klanten dan veel geld op een beperkt clientèle.” DSB-groep telt nu ruim 2.000 werknemers en boekte in 2007 55,1 miljoen euro nettowinst op een eigen vermogen van 197,4 miljoen. Binnenkort maakt het financiële concern de cijfers over 2008 bekend. Scheringa: “We schrijven zwarte cijfers en hebben totaal geen last van de kredietcrisis”.’

Dat is inmiddels allemaal geschiedenis. Terwijl we nog geen jaar verder zijn. Albert de Lange van Het Parool schreef op 13 oktober 2009 een portret van de man, onder de titel ‘Dirks poldersprookje spat uiteen’. Daarin kwam ook de volgende passage voor:

‘Zijn 400.000 klanten zullen er inmiddels anders over denken, maar een zekere naturel kleeft onmiskenbaar aan hem. Als bankier – een kleine speler, maar toch – hees hij zich in die diepblauwe pakken met krijtstreep, die ongetwijfeld van de betere kleermaker afkomstig zijn, maar hem nooit als gegoten hebben gezeten. Zijn motoriek is er ook niet geschikt voor; hij voelt zich zichtbaar prettiger in een windjack of een boerenkiel.

Lange tijd was hij ook daarom “een van ons”, zoals Balkenende gevaarlijk laat nog durfde te zeggen, zeker in Noord-Holland. Het was ook een mooi sprookje: een vroegere wachtmeester van de Rijkspolitie, zoon van een kaasmaker, die van zijn hobby, belastingformulieren invullen, zijn werk maakt vanuit een onooglijke hoekwoning in Spanbroek, zichzelf twintig, dertig jaar later terugvindt in een antroposofische burcht in Wognum en neerziet op zestienhonderd medewerkers. Geen wonder dat hij in februari nog dacht dat zijn bank in omvang makkelijk zou kunnen vertwee- of verdrievoudigen; van de kredietcrisis had hij “helemaal geen last”.’

Hoe zit het nu met die ‘antroposofische connectie’? Bestaat die echt, of is het dikdoenerij? Dat is moeilijk te achterhalen, ik heb in ieder geval niets van betekenis kunnen vinden. Daarom ook kwam deze hele zaak hier op ‘Antroposofie in de pers’ alleen indirect langs. Op 6 november 2009 in ‘Verrijzenis’ alleen maar doordat Frans Olofson op zijn weblog Salicornia het prachtige ‘Als een Feniks uit de as (van Wognum naar Schoorl)’ had geschreven, wat ik dankbaar overnam. Eerder, op 16 oktober 2009 in ‘Winterschilder’, had ik Frans Wuijts gespot als nieuwe weblogger bij de Volkskrant:

‘die onlangs de overeenkomsten en verschillen tussen DSB Bank en Triodos Bank beschreef: respectievelijk “organische architectuur” en “wel/ niet zelfverrijkend bankieren”’.

Verder ging ik toen niet. Dat wil ik vanwege de gelegenheid vandaag wel doen. En wel in zijn geheel. Onder de titel ‘DSB EN TRIODOSBANK’ schreef Frans Wuijts op 15 oktober 2009 (inderdaad, Triodos Bank aan elkaar, terwijl dat los moet):

‘De DSB BANK zien we dagelijks in beeld vanwege de crisissituatie die is ontstaan.

In de eerste plaats valt dan de organische architectuur op van het bankgebouw in Wognum. Drie beeldbepalende panden, ontworpen door het architectenbureau Alberts en Van Huut, staan langs de A7. De panden zijn opgetrokken uit natuurlijke materialen als baksteen en koper en omgeven door groen. De gebouwen dragen (van zuid naar noord) de namen Basiliek, Kathedraal en Citadel in navolging van het prachtig gerestaureerde Klooster in Wognum zelf. De Raad van Bestuur is gevestigd in de Kathedraal.

Wat is organische architectuur? http://www.mensenarchitectuur.nl/organischearchitectuur.html

Organische architectuur is een pluriforme architectuurstroming waarbij de zorg voor het welbevinden van de mens en de zorg voor de natuurlijke omgeving centraal staan.
In de ontstaansgeschiedenis van de organische architectuur hebben Frank Lloyd Wright, Antoni Gaudí en Rudolf Steiner een belangrijke rol gespeeld. Deze pioniers oriënteerde zich, ieder op hun eigen manier, op principes uit de levende natuur. Het ging daarbij niet om het nabootsen van de natuur, maar om het zoeken naar een vormgeving die aansluit bij de mens als levend en zich ontwikkelend wezen.

Aan de organische architectuur ligt de overtuiging ten grondslag dat architectuur niet slechts uitdrukking is van een cultuur, maar dat zij ook terugwerkt op het uiterlijke en innerlijke leven van mensen. Daarbij wordt de mens gezien als een lichamelijke, psychische en geestelijke wezen dat op elk van deze niveaus met zijn omgeving verbonden is.

In een tijd waarin de bouwpraktijk sterk gedomineerd wordt door economische factoren, technische innovaties en bureaucratische regelgeving, wil de organische architectuur aandacht vragen voor integrale benadering van het bouwen waarin ook aandacht is voor belevingswaarden, culturele inhoud en spiritualiteit.

Kijkend naar dit mooie organische huis, dan kan je bij de DSB bank een aantal karakteristieken herkennen die onderling ten opzichte van elkaar lijken te wringen, zoals onder andere:

– De persoon Dirk Scheringa als oprichter, eigenaar, enig aandeelhouder en opperhoofd;

– De activiteiten van DSB Bank vinden hun oorsprong in het in 1975 door Dirk Scheringa opgerichte Buro Frisia, een belasting advieskantoor in Opmeer. Stap voor stap heeft het bedrijf zich vervolgens gespecialiseerd in de bemiddeling van consumptief krediet. Door uitbreiding op eigen kracht én overnames van bemiddelingsbedrijven werd begin jaren 90 zaken gedaan door DSB met 15 verschillende financieringsmaatschappijen en banken;

– De “idioothoge” provisies (uitspraak Wouter Bos) die deze bank berekende zonder dat de consument zich dit bewust was;

– Het hoge gehalte aan VVD-ers in de top van de bank de laatste jaren (Zalm, de Grave, Nijpels, Lintschoten);

– De grote saamhorigheid onder het personeel van de bank en waardering voor hun directeur;

– Het streven van de bank om de beste consumentenbank van Nederland te worden; DSB Bank laat zich daarbij leiden door de behoefte van de consument, streeft naar een sterk klantgerichte service en heeft het adagium “klant is koning” hoog in het vaandel staan;

– Het grote aantal consumentenproblemen echter dat breeduit in de pers aan de kaak is gesteld;

– DSB Bank is niet alleen actief in de financiële wereld (sportsponsoring, museum e.d);

– Waarden: openhartig, onderscheidend, actief en ambitieus.

De bank staat nu op omvallen tenzij de rechter op het laatste moment nog een doorstart mogelijk maakt door geen faillissement uit te spreken.

Ook de TRIODOSBANK huist in een bankgebouw met organische architectuur. Enkele andere karakteristieken:

– Triodos werd opgericht in 1980 en heeft haar wortels in de antroposofische beweging.

– De Triodosbank is de enige onafhankelijke duurzame bank van Nederland; Triodos Bank is verkozen tot de duurzaamste bank ter wereld tijdens de jaarlijkse International Sustainable Banking Conference in Londen.

– Triodos Bank financiert bedrijven, instellingen en projecten met een meerwaarde op sociaal, milieu en cultureel gebied, daartoe in staat gesteld door spaarders en beleggers die kiezen voor maatschappelijk verantwoord ondernemen en een duurzame samenleving;

De missie van deze bank is:

– Bij te dragen aan een samenleving waarin levenskwaliteit wordt bevorderd en menselijke waardigheid centraal staat.

– Het voor mensen, bedrijven en organisaties mogelijk te maken bewust met geld om te gaan en daarmee duurzame ontwikkeling te bevorderen.

– Onze klanten van duurzame financiële producten en een goede service te voorzien.

– De financiële crisis doorstaat deze bank goed. Sterker nog, groeit sneller dan verwacht. Het aantal klanten is met 25% toegenomen.

– Triodos Bank zet een nieuwe norm neer voor transparant bankieren door de website Mijn geld gaat goed te lanceren. Op deze site kan iedereen zien waar wat door de bank wordt gefinancierd.

– De bank verwacht de komende drie, vier jaar te verdubbelen in omvang: in aantal klanten en in financieringen aan duurzame bedrijven. Het accent ligt daarbij vooral op biologische landbouw en zonne- en windenergie. Ook initiatieven in kunst en cultuur en sociale economie kunnen op kredietverlening rekenen.

– Bankieren met hart voor de samenleving gaat blijkbaar goed samen met een gezond en stabiel rendement voor spaarders en certificaathouders. Het is dit gezonde evenwicht tussen people, planet en profit dat niet alleen de klanten en mede-eigenaren van de bank aanspreekt. Het is ook de motivatie van de ruim 500 medewerkers van Triodos Bank die in vijf Europese landen en 38 ontwikkelingslanden voor de klanten klaarstaan.

De verschillen zijn opvallend, zoals de oorspronkelijke impuls voor de oprichting van beide banken (verschil in identiteit), de visie op bankieren, het ondernemingsbeleid, de “producten en processen” en waardering vanuit de omgeving.

Onderlinge samenhang van deze elementen in evenwicht met elkaar geeft blijkbaar een grotere kans op een vruchtbare ontwikkeling.’

Nee, ‘antroposofisch’ kun je DSB of Scheringa moeilijk noemen. Pauselijk wel. Dat is niet slecht gezien van Wilfred Simons.