Bedoeld is: antroposofie in de media. Maar ook: in de persbak van de wijngaard, met voeten getreden. Want antroposofie verwacht uitgewrongen te worden om tot haar werkelijke vrucht door te dringen. Deze weblog proeft de in de media verschijnende antroposofie op haar, veelal heerlijke, smaak, maar laat problemen en controverses niet onbesproken.

donderdag 16 september 2010

Thomisme

Ja, en dit is dan de eerste nieuwe foto. De Wereldhavendagen in Rotterdam, op 5 september. Ik heb er maar zeven van (mijn batterij bleek leeg; weg het idee van een uitgebreide serie met mooie foto’s...), dus daarna zal ik nog met iets anders moeten komen. Overigens is vandaag bezoeker nummer 95.000 op deze weblog gearriveerd; met het gemiddelde hoge tempo van tweehonderd per dag zijn we straks in een wip ook al bij de honderdduizend...

Op 18 juni, vlak voor het zomerreces, kwam ik in ‘Klassieker’ aanzetten met een aantal tijdloze boeken. Daaronder ook De filosofie van Thomas van Aquino. De weg van het denken naar de realiteit. Toenmaals was er op de website van Uitgeverij Pentagon nog niets over te vinden. Intussen is dat allang verholpen, alleen was ik er nog niet op teruggekomen. Zodat we het volgende te weten komen (ter informatie: Thomas leefde van 1225 tot 1274):

‘Hoe ontwikkelde zich het denken van Thomas van Aquino? Hoe werd het door zijn tijd ontvangen? Wat was Thomas’ taak in de ontwikkeling van het denken? En wat betekent zijn gedachtengoed voor onze tijd? Deze en andere vraagstukken worden hier in deze drie voordrachten op heldere wijze behandeld.

Rudolf Steiner (1861-1925) heeft zich vanaf zijn jeugd geïnteresseerd voor filosofie. Zo bestudeerde hij al gedurende zijn middelbare schooltijd de werken van Fichte en Kant. Eén van zijn belangrijkste werken, De filosofie van de vrijheid, zag het licht in 1894. Op latere leeftijd kon Steiner zich – bij zijn kunstbeschouwing – “ook verdiepen in de geweldige geestesstrijd die Thomas van Aquino in de bloeitijd van de scholastiek tegen het arabisme heeft gevoerd” (Mijn levensweg, blz. 365).

bekijk de inhoudsopgave ->
Prijs: € 25,-
156 pagina’s,
ISBN 978-94-90455-01-9’

Op de binnenflap van het boek wordt aan het bovenstaande nog dit toegevoegd:

‘Steiners diepe inzichten in de filosofie mogen ook blijken uit zijn werk Die Rätsel der Philosophie (1914), waarin de bewustzijnsontwikkeling in het denken van de vroege griekse filosofen tot die van de 20ste eeuw treffend worden beschreven.’

De uitgever heeft een ‘Aan de lezer’ aan de voordrachten in het boek laten voorafgaan, waarin hij ter verduidelijking schrijft:

‘Voor u liggen drie in het openbaar gehouden voordrachten in het Goetheanum te Dornach, getiteld De filosofie van Thomas van Aquino.

Over de filosofie van Thomas van Aquino is in het werk van Rudolf Steiner slechts in bescheiden mate iets te vinden. Toen hij de onderhavige voordrachten aankondigde, benadrukte hij dat hij “vanuit een bepaalde impuls” met Pinksteren zou spreken over de filosofie van Thomas van Aquino, en dat men maar moest afwachten of hem bij deze serieuze beschouwingen over het thomisme zou worden verweten dat hij onterechte propaganda zou maken. De situatie toen was er een van strijd; het laatste fragment van de derde voordracht geeft daar blijk van.

De vraag naar het levend maken van het denken, die het hoofdthema van deze drie voordrachten is, is vandaag de dag relevanter dan ooit. Steiner beschouwde de antroposofie als de voor de huidige tijd geldige metamorfose van de filosofie van Thomas van Aquino. In zeker opzicht kan hij zelf worden beschouwd als de voltrekker van Thomas’ testament.

“Met het oog op de talrijke aanvallen vooral uit het katholieke kamp koos Rudolf Steiner dit thema om te laten zien dat de antroposofische geesteswetenschap het thomisme, dat door paus Leo XIII in de encykliek ‘Aeterni Patris’ [1879] tot de bindende filosofie van de katholieke kerk was verklaard, positief kan waarderen. Het hoofdthema is het op levendige wijze voortzetten van het thomisme in de huidige tijd, en gaat uit van de vraag: hoe wordt het denken christelijk gemaakt? Hoe kan ook het denken aan de verlossing deelachtig worden?” aldus Christoph Lindenberg [in: “Rudolf Steiner: eine Chronik”, Dornach 1988; staat er in een voetnoot, maar dat klopt niet, want dit boek was uitgekomen bij Freies Geiestesleben in Stuttgart, MG].

Dat het denken van Thomas van Aquino voor onze tijd van grote betekenis is zal na het lezen van deze voordrachten duidelijk zijn.
Maurits In ’t Veld schreef voor deze uitgave een gedegen nawoord.’

Dat nawoord is inderdaad bijzonder goed geworden. Maurits In ’t Veld heeft zichzelf overtroffen. Een genot om te lezen! De link naar de inhoudsopgave op de website laat nog meer zien waar het hier over gaat (maar let u verder niet teveel op de spelling die bij Uitgeverij Pentagon wordt gehanteerd. Die is, uhh, bewust nogal afwijkend...):

‘Eerste voordracht in Dornach, 22 mei 1920: Thomas en Augustinus

Augustinus als voorganger van het thomisme. De twee vragen van Augustinus: naar het wezen van de waarheid en naar het kwaad. Zijn weg van het manicheïsme via het skepticisme naar het neoplatonisme, vervolgens naar het christendom. Over het wezen van het manicheïsme. Het zoeken van Augustinus naar het zintuigvrije geestelijke. Zijn daaruit voortkomende skepticisme in de zin van Plotinus. Zijn begrip van het christendom en zijn omvormen van de visie van Plotinus tot christelijke begrippen. Het probleem mensheid/individualiteit als grondslag van zijn predestinatieleer. – Het rijzen van de vraag naar de verhouding van de individueel verkregen begrippen voor de wereld in Thomas van Aquino en Albertus Magnus.

Tweede voordracht in Dornach, 23 mei 1920 – pinksterzondag: Het wezen van het thomisme

Het individueel-worden van het bewustzijn van europese mensen sinds de laatste voorchristelijke eeuwen tot aan de scholastiek. Augustinus tussen de idee van het algemeen menselijke en de individualiteit. Pelagius als vertegenwoordiger van het individualisme. De twee wegen van de mens naar het goddelijke bij Dionysius de Areopagiet. De verdere ontwikkeling van deze idee door Scotus Eriugena. Het inspelen van oeroude tradities van Plato, Aristoteles tot en met Plotinus in de scholastiek in de idee van de universalia ante res, in rebus en post res. Het worstelen in de scholastiek om de verhouding van de denkinhoud tot de geloofsinhoud. De leer van Averroës over de universaliteit van het verstand zonder de post-existentie van de mens. De onopgeloste vraag naar het doorchristelijken van het denken als het belangrijkste resultaat van de hoogscholastiek.

Derde voordracht in Dornach, 24 mei 1920 – pinkstermaandag:

De betekenis van het thomisme voor onze tijd. Het terugvallen van de mensheid na het realisme van Thomas van Aquino en Albertus Magnus in het nominalisme. Duns Scotus. Voortzetting van het worstelen om de vraag van de werkelijkheid van het bestaan in de geestesgeschiedenis. Leibnitz, Descartes. Het beleven van Christus in het denken bij Spinoza. Zijn uitwerking op Goethe. Het helemaal opgaan in de subjektiviteit bij Locke en het bouwen op zintuiglijke waarneming bij Baco van Verulam. Hume. De grenzen van de kennis tegenover de spirituele wereld (geloofswaarheden) bij Thomas en Albertus, en de grenzen van de kennis tegenover de materiële wereld in de 19de eeuw. Du Bois-Reymond. De uiterste konsekwentie van het nominalisme in Kant. Zijn abstrakte geloofsinhouden. Fichte als zijn tegenstander. Het opkomen van het materialisme. Goethes oppakken van het thomisme met de wending naar de natuurwetenschap. Het vervolgen van deze weg door de geesteswetenschap, haar kontroverse met het kantianisme. De vervulling van de menselijke ziel ook in het denken met de Christus-impuls.’

Er is een ander interessant boek met voordrachten van Rudolf Steiner, maar dat is nog in aantocht. Dat vind ik op de website van Uitgeverij Vrij Geestesleven, een imprint van Christofoor. Het heet Antroposofie voor jonge mensen, voordrachten uit oktober 1922 gehouden te Stuttgart, en verschijnt volgens de website in november:

‘Tegenstellingen tussen de oude en jonge generatie zijn van alle tijden. Maar aan het begin van de twintigste eeuw groeit een jeugd op met een spirituele honger die radicaal verschilt van alle vorige generaties. Na de eerste wereldoorlog stroomt die jeugd ook de antroposofische beweging binnen. Als zij om een speciale voordrachtenreeks voor jonge mensen vragen, geeft Steiner hun in eerste instantie de opdracht voldoende mensen bijeen te zoeken en concreet onder woorden te brengen wat ze eigenlijk van de antroposofie verwachten. Steiner laat in deze voordrachten zien waar de jeugd in wezen naar op zoek is in een wereld die beheerst wordt door frase, conventie en routine. Steiner behandelt in Antroposofie voor jonge mensen een aantal essentiële “jeugdige” idealen in de antroposofie die vandaag de dag nog steeds actueel zijn. Met nawoorden van Christiane Haid en Sigurd Borghs.’

Hier moeten we dus nog even op wachten. Maar we hebben wel iets om naar uit te zien! Onderwijl houd ik even een paar dagen pauze.

5 opmerkingen:

John Wervenbos zei

Uitgeverij Pentagon is sterk bezig. Kan een ieder bestudering van deze cyclus van Steiner van harte aanraden, hoewel de één ‘filosofische kost’ meer ligt dan een ander. Dat is duidelijk. Las de cyclus een aantal keren in het Duits, was een paar jaar geleden zelf al het vertalen geslagen, maar zie tot mijn genoegen dat er nu een kant en klaar product in de schappen ligt. Goede zaak! Vraag me wel af wie de vertaler is, dat wordt me via de doorverwijzingen niet direct duidelijk. Goed ook dat men in gunstige zin verwijst naar Die Rätsel der Philosophie (1914; GA 18), nog niet in een Nederlandse vertaling uitgebracht.

Overigens laat een studie van Steiners voordrachtencyclus Filosofie van Thomas van Aquino zich uitstekend aanvullen met bestudering van zijn in het Nederlands vertaalde opstel Filosofie en antroposofie (1908) (uit GA 35), waarin de filosofie van de hoogscholastici eveneens to the point aan de orde wordt gesteld.

Zelf maakte ik vandaag een begin met het vertalen van Steiners Goethes Weltanschauung in seinem “Sprüchen in Prosa” (1893) (laatste hoofdstuk GA 1). Geenszins gedateerd en weldegelijk te rijmen met de inhoud en strekking van Steiners latere werk. Ook als je bijvoorbeeld zijn uitspraken en stellingen over een begrip als antropomorfisme verspreid over drie decennia zorgvuldig naast elkaar legt en goed doordenkt. (Filosofische en natuurwetenschappelijke implicaties.)

John Wervenbos zei

Prima blog. Heb er een stukje aan gewijd in mijn digitale notitieboekje.

Mooie foto trouwens. Prettige time-out toegewenst.

John Wervenbos zei

Dat automatische spamfilter is nog altijd actief Michel. Loopt de lengte van een reactie na en het aantal snelkoppelingen. Scant niet op inhoud. Zal daarom voortaan uitgebreidere reacties op je blogartikelen noteren in mijn digitale notitieblokje en dat dan even hier melden.

barbara2 zei

aha da steht, dass du ein paar tage pause machst, habe mich schon gewundert.

Michel Gastkemper zei

Beste John,
Ik heb totnogtoe verzuimd om je vraag te beantwoorden: het boek is vertaald en van een nawoord voorzien door Maurits In ’t Veld.

Labels

Over mij

Mijn foto
(Hilversum, 1960) – – Vanaf 2016 hoofdredacteur van ‘Motief, antroposofie in Nederland’, uitgave van de Antroposofische Vereniging in Nederland (redacteur 1999-2005 en 2014-2015) – – Vanaf 2016 redacteur van Antroposofie Magazine – – Vanaf 2007 redacteur van de Stichting Rudolf Steiner Vertalingen, die de Werken en voordrachten van Rudolf Steiner in het Nederlands uitgeeft – – 2012-2014 bestuurslid van de Antroposofische Vereniging in Nederland – – 2009-2013 redacteur van ‘De Digitale Verbreding’, het door de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders (NVAZ) uitgegeven online tijdschrift – – 2010-2012 lid hoofdredactie van ‘Stroom’, het kwartaaltijdschrift van Antroposana, de landelijke patiëntenvereniging voor antroposofische gezondheidszorg – – 1995-2006 redacteur van het ‘Tijdschrift voor Antroposofische Geneeskunst’ – – 1989-2001 redacteur van ‘de Sampo’, het tijdschrift voor heilpedagogie en sociaaltherapie, uitgegeven door het Heilpedagogisch Verbond

Mijn Facebookpagina

Translate

Volgers

Totaal aantal pageviews vanaf juni 2009

Populairste berichten van de afgelopen maand

Blogarchief

Verwante en aan te raden blogs en websites

Zoeken in deze weblog

Laatste reacties

Get this Recent Comments Widget
End of code

Gezamenlijke antroposofische agenda (in samenwerking met AntroVista)