Heiligen

Het is zaterdagavond 4 april 1981. Buiten wordt het donker. Binnen zit een groep van circa twintig jonge mensen. Tussen hen zitten ook twee oudere mensen. De oudste van hen vertelt vanavond zijn levensverhaal. Hij heeft een markante, bijna vierkante kop met korte haren. Maar absoluut niet onvriendelijk. Eerder open, en toch beslist. Hij vertelt heel rustig over zijn leven, maar tegelijk ook heel intens, zodat de verschillende gebeurtenissen des te meer nadruk krijgen. Iedereen hangt ademloos aan zijn lippen.

Kijk je van buiten, vanaf het grasveld, langs de bomen door de ramen naar binnen, dan valt niet zo op dat de ruimte eigenlijk behoorlijk groot is. Het gebouw doet een beetje denken aan een boerderij, maar dat is het niet. Er is binnen geen felle verlichting, zodat het licht bescheiden naar buiten schijnt op het pad dat langs de ramen loopt. De vrij hoge ruimte wordt maar voor een klein deel bezet door de aanwezigen. Zij hebben zich in een kring opgesteld. Er is ook een open haard. Behalve wat meubilair is er verder vrij weinig om de ruimte op te vullen. Toch voelt die behoorlijk gevuld aan. Maar dat moet komen door wat zich daar afspeelt. Dat verhaal, die indrukwekkende biografie. Indrukwekkend ook door de manier waarop deze verteld wordt.

We bevinden ons op Land en Bosch in ’s-Graveland, het landgoed van de Christengemeenschap, waar van vrijdagavond tot zondagmiddag een conferentie voor jongeren wordt gehouden. Het thema is dit keer: wat is mijn taak op aarde? De geestelijke die de leiding van de conferentie heeft, is Peter Joachim Knörrich, oorspronkelijk uit Duitsland afkomstig. Hij beheerst het Nederlands goed, maar moet daar wel zichtbaar moeite voor doen. De oudere man die uit zijn leven vertelt, en die daar geen moeite mee heeft, de zinnen stromen soepel uit zijn mond, is Jan de Bats, geestelijke te Rotterdam. Hoe heeft hij zijn taak op aarde gevonden, is de onderliggende vraag, die hij op deze manier onnadrukkelijk beantwoordt. Hij vertelt niet met heiligheid, ook niet over heilige dingen, maar in feite juist over heel gewone, die echter op deze manier als het ware heilig worden.

Wanneer je voor het eerst in je leven, een week voordat je 21 jaar wordt, zoiets meemaakt, zo’n verhaal hoort, dan maakt dat een onuitwisbare indruk.

Vandaag lees ik in de krant een overlijdensadvertentie:

‘Zondag, in de kerk waarmee hij zo verbonden is, heeft mijn zorgzame man, onze lieve vader, schoonvader en grootvader, plotseling het aardse leven verlaten.

Johannes Hendrik Willem de Bats
Jan/Jan Willem
Emeritus geestelijke van de Christengemeenschap
Batavia, 11 januari 1931 – Rotterdam, 3 januari 2010’

‘Er is gelegenheid tot afscheid nemen op woensdag 6 januari vanaf 10.45 uur in de kerk van de Christengemeenschap, Lumeystraat 33 te Rotterdam, na afloop van de Mensenwijdingsdienst die begint om 9.30 uur.’

Morgen is het 6 januari, de dag van Driekoningen, en ook van Epifanie, de doop van Jezus in de Jordaan door Johannes de Doper. De begrafenis is twee dagen later, op vrijdag 8 januari. – Ik ben op zoek geweest of ik wat meer gegevens over Jan de Bats kon vinden, maar bijvoorbeeld het nummer van kwartaaltijdschrift ‘In beweging’ met daarin een portret van de gemeente van de Christengemeenschap te Rotterdam (van Michaël 2003) kan ik niet terugvinden. Daarin moet zeker iets over hem staan. Ik zoek ook op de website van de Christengemeenschap, maar zie daar uiteraard niets wat hierbij dienstig zou kunnen zijn. Wel valt me nu op dat deze website voor een deel al flink is aangepast en gemoderniseerd. Het laatst schreef ik erover op 20 mei 2009 in ‘Kerken’. Dit is meteen een gelegenheid om er opnieuw aandacht aan te besteden. Want wat dacht u van een zeer bij de tijdse ‘FAQ’? Die zou je toch niet zo gauw verwachten bij de Christengemeenschap, een lijst met ‘frequently asked questions’. Ook niet de zeer duidelijke antwoorden op deze vragen:

‘Is de Christengemeenschap een kerk voor antroposofen?
Nee, de Christengemeenschap is een kerk voor iedereen die aansluiting vindt bij de liturgie. Je hoeft geen antroposoof te zijn om lid te kunnen worden.

Ben je als je gedoopt bent in de Christengemeenschap automatisch lid van deze kerk?
Nee, je wordt pas lid als je daartoe zelf de wens te kennen hebt gegeven.

Hoe word je lid?
Na een oriëntatieperiode kun je besluiten lid te worden. Hieraan gaat een aantal gesprekken met een geestelijke vooraf. Dit wordt over het algemeen afgesloten met een biechtgesprek en deelname aan de mensenwijdingsdienst en communie. Hierna word je opgenomen in de ledenlijst.

Mag je ook al ben je geen lid van deze kerk aan de communie (avondmaal) deelnemen?
Ja, iedereen mag deelnemen aan de communie die dat voor zichzelf verantwoorden kan, ook als je zelf aangesloten bent bij een andere kerk. Er wordt principieel geen uitzondering gemaakt.

Ik ben geen lid. Kan mijn kind toch in deze kerk gedoopt worden?
Ja, in principe wel. De geestelijke van desbetreffende gemeente zal echter graag hierover in gesprek willen komen.

Ik ben ooit gedoopt in deze kerk. Hoe kom ik aan een doopcertificaat?
Dit kun je opvragen in de gemeente waar je gedoopt bent.

Erkent de Christengemeenschap de doop van andere kerken?
Ja, de Christengemeenschap erkent de doop van andere christelijke kerken.

Wordt de doop erkend door de andere kerken?
Nee, de andere traditionele kerken erkennen onze doop helaas niet. Hierover wordt nog steeds gediscussieerd met jammer genoeg weinig vooruitgang. Maar we hopen toch in de toekomst hierover tot overeenstemming te komen met de andere kerken.

Hoe staat deze kerk tegenover abortus en euthanasie?
De Christengemeenschap als kerk heeft geen eenduidig standpunt ten opzichte van abortus en euthanasie. Maar de problematiek rondom deze zaken komt wel regelmatig aan de orde in de gemeenten in lezingen en gespreksbijeenkomsten e.d.. Er kan open over gesproken worden. Ook kun je je tot een geestelijke wenden voor persoonlijk advies en begeleiding omtrent deze zaken.

Hoe staat deze kerk tegenover homoseksualiteit?
Binnen de Christengemeenschap wordt de seksuele geaardheid beschouwd als de privé- aangelegenheid van ieder mens. De kerk heeft daarom geen speciale mening over homoseksualiteit. Zowel bij de leden als binnen de priesterkring komt homoseksualiteit voor.

Kan een homopaar trouwen in deze kerk?
Het sacrament van de huwelijkswijding in de Christengemeenschap is specifiek gericht op het samenleven van een vrouw en een man. Daarom is het niet toepasbaar op de verbinding van twee mannen of twee vrouwen. Wel worden af en toe, op vraag van leden die een dergelijke verbinding aangaan, liturgische vieringen gehouden die als “zegen” voor de verbinding worden ervaren. Een vaste vorm hiervoor bestaat niet; elk individueel geval wordt op de bij de situatie passende wijze vormgegeven.

Hoe verhoudt de Christengemeenschap zich tot de oecumene?
De Christengemeenschap beschouwt zich als een kerk onder de kerken. Zij is een open kerk. Zij erkent de doop van de andere kerken en iedereen is welkom deel te nemen aan de mensenwijdingsdienst (eucharistie) en de communie. Voor kinderen tot veertien jaar is een speciale kinderdienst.’

Maar ook de openingspagina heeft deze weldadige duidelijkheid. Die begint wel een beetje plompverloren, alsof het echte begin ontbreekt. Dat is dan weer iets te veel van het goede. Want meteen onder de titel ‘De Christengemeenschap, Beweging tot religieuze vernieuwing’ en het opschrift ‘Korte geschiedenis’, volgt dit:

‘Na de eerste Wereld Oorlog volgt een periode van heroriëntering zowel op maatschappelijk als religieus gebied. In dit klimaat richt zich een aantal studenten tot Rudolf Steiner, grondlegger van de antroposofie, met de vraag naar religieuze vernieuwing. Dit wordt concreet als Friedrich Rittelmeyer, een bekend theoloog en predikant in die tijd, zich verbindt met het initiatief. Met hulp van Rudolf Steiner ontstaan nieuwe vormen van de traditionele zeven sacramenten. Verspreid over een aantal dagen voltrekt Friedrich Rittelmeyer, in aanwezigheid van Rudolf Steiner, de verschillende delen van de mensenwijdingsdienst. Zo wordt de eucharistie of eredienst van de Christengemeenschap genoemd. Als stichtingsdatum geldt de dag waarop dit alles voltooid is: 16 september 1922.

Nu telt de Christengemeenschap ruim 300 gemeenten in 32 landen, verspreid over alle werelddelen.

Algemeen

De Christengemeenschap heeft tot doel de voortgaande ontwikkeling van het christendom te dienen. Ze sticht en onderhoudt daartoe gemeenten, die zelfstandig functioneren. Gewijde priesters, geestelijken genoemd, voltrekken de zeven sacramenten en verrichten andere cultische handelingen zoals de zondagsdienst voor de kinderen en het uitvaartrituaal. Zowel mannen als vrouwen kunnen tot priester gewijd worden.

De Christengemeenschap kent geen zogenaamde leerregels. Geloven op gezag past niet in deze tijd. De mensen beleven ieder individueel hun spiritualiteit en zoeken daar een vorm voor. Vrijheid dus onder eigen verantwoordelijkheid. Er is wel een zogenaamd credo van de Christengemeenschap, maar dit dient meer als leidraad in het geloofsleven dan als een traditionele geloofsbelijdenis.

Ook kent de Christengemeenschap geen uniforme theologie. Geloofsreflectie vindt plaats in onderlinge samenspraak, in cursussen en werkgroepen. Het is één van de taken van de geestelijke de geloofsoriëntatie te begeleiden.

Het gemeenteleven wordt verzorgd door geestelijken en leden in onderlinge samenwerking.

In de rubriek literatuur treft u een overzicht van boeken aan waarin verder wordt ingegaan op de achtergronden van de Christengemeenschap en van de diensten.
Verdere informatie kunt u verkrijgen in een plaatselijke gemeente van de Christengemeenschap.
Voor informatie over de jeugd- en kinderkampen van de Christengemeenschap kunt u gebruik maken van de doorkiesmogelijkheid.
Voor verdere informatie over de Christengemeenschap als internationale beweging kunt u gebruik maken van de website van de Foundation Christian Community (international): www.christengemeinschaft.org.’

De in de tekst genoemde links bevinden zich ook boven in een apart menu met sacramenten, antroposofie en credo. Die omschrijvingen zijn ook heerlijk om te lezen, zo kort en helder als ze zijn:

‘De sacramenten
De zeven sacramenten van de Christengemeenschap lijken op die van de rooms-katholieke en oosters-orthodoxe kerken, maar in een vernieuwde vorm. Ze begeleiden het leven van de geboorte tot aan het overlijden.
– Doop
– Jeugdwijding
– Mensenwijdingsdienst (eucharistie)
– Biecht
– Huwelijkswijding
– Priesterwijding
– Stervenswijding

De Christengemeenschap en de antroposofie
De antroposofie is een levensbeschouwing en de Christengemeenschap is een kerk. Dit zijn wezenlijk verschillende dingen. Rudolf Steiner, de grondlegger van de antroposofie, heeft er verscheidene malen op gewezen dat de antroposofie geen vervanging is voor religie. Maar gezien de ontstaansgeschiedenis van de Christengemeenschap spreekt het voor zich dat de antroposofie een bepaalde rol speelt. Ze vormt de inspiratiebron voor bijvoorbeeld veel gezichtpunten omtrent de religieuze opvoeding van kinderen, voor de uitleg van de bijbel en christologische onderwerpen. De antroposofie wordt meegedragen, maar is in principe niet alles bepalend. Zoals eens een geestelijke zei: “De antroposofie moet omgedacht en in beweging gebracht worden”. Anders gezegd; wordt het gedachtegoed van de antroposofie een dogma, een vastomlijnd geloofsartikel met betrekking tot de christelijke geloofswaarheden, dan zit er geen beweging meer in en wordt de individuele vrijheid beknot. En dit past niet binnen de Christengemeenschap.

Het credo
Het credo (Latijn: ik geloof) in de Christengemeenschap heet weliswaar zo naar traditioneel gebruik, maar begint niet met de woorden “ik geloof”. De bewoording is algemener en ruimer van opzet dan men van een geloofsbelijdenis gewend is. De tekst heeft een beschrijvende vorm. Het sluit aan bij het oude apostolicum, maar dan in een nieuwe formulering.
Verder lezen: Het Credo in de Christengemeenschap, Jan van Dreven/Siegwart Knijpenga, Uitgeverij Christofoor, 2000’

Zo gewoon, in gewone taal, kun je dus het leven heiligen.