Beschaving

Ja, laten we weer eens een keer aan politiek doen, waarom niet. Dat was afgelopen vrijdag ook al het geval, toen ik Femke Halsema, Herman Wijffels en natuurlijk Job Cohen noemde in ‘Politiek’. Wie daar nog ontbrak was Klaas van Egmond. Die kwamen we eerder tegen, op 5 december 2009 in ‘Citroenen’, vanwege zijn nieuwe ‘Utrecht Centrum voor Aarde en Duurzaamheid’ (UCAD). Hoewel zelf geen politicus, is hij toch in staat behoorlijk veel invloed op politieke processen uit te oefenen. Vandaag doet hij weer van zich spreken, samen met Marco Witschge van D66. Wat is het geval? Redacteur Marcel aan de Brugh van NRC Handelsblad schrijft vandaag over ‘Politieke partijen willen duurzame energie’:

‘In 2050 mogen er in Nederland geen olie, kolen, aardgas en uranium meer worden gebruikt. Alle energie moet dan afkomstig zijn van hernieuwbare bronnen, zoals wind, zon en biomassa.’

Ik denk dat ik het bericht hier wel in zijn geheel mag kopiëren, omdat het eigenlijk een aankondiging vormt voor de volledige betaalde versie:

‘Die oproep doen de energie- en milieuwerkgroepen van zes politieke partijen (CDA, D66, PvdA, SGP, ChristenUnie en GroenLinks) in het vandaag gepubliceerde document Nederland krijgt nieuwe energie. Ze willen een energierevolutie in gang zetten. Nederland moet mee voorop gaan lopen in de ontwikkeling van “groene” technologieën. Het is voor het eerst dat er zo’n breed politiek draagvlak is om de energievoorziening van Nederland volledig te verduurzamen. De werkgroepen hebben het document vandaag aangeboden aan de fractievoorzitters van hun partij.

In het document pleiten ze onder meer voor de oprichting van een ministerie voor Energie, dat de omslag naar een duurzame samenleving vorm gaat geven. Verder moet fossiele energie extra worden belast, en komt er een investeringsfonds om de ontwikkeling van ‘groene’ technologieën meer te steunen. Ook mogen er in Nederland geen nieuwe elektriciteitscentrales meer bijkomen die op fossiele brandstoffen draaien. De huidige bouw van drie nieuwe kolencentrales, waarvan twee op de Maasvlakte en een in de Eemshaven, wordt geblokkeerd.

Aanleiding vormen de klimaatopwarming en dreigende tekorten aan olie en gas, zegt initiatiefnemer Marco Witschge (D66). Oorspronkelijk was het document ook ondertekend door de milieuwerkgroep van de VVD, maar die heeft zich gisteren teruggetrokken.’

En dan volgt het slot met de aanprijzing onder de titel ‘Eind van het fossiele tijdperk’:

‘Nederland begroet het eind van het fossiele tijdperk. Niks geen olie meer, en ook geen kolen, uranium of aardgas. In 2050 moet Nederland al zijn energie halen uit hernieuwbare bronnen als wind, zon en biomassa.

Lees vandaag in NRC Handelsblad meer over het initiatief van de zes politieke partijen, met uitspraken van initiatiefnemers Marco Witschge (D66) en Klaas van Egmond, directeur van het Utrechts centrum voor aarde en duurzaamheid (16 maart, pagina 15). Vanaf 15.00 uur voor (web-)abonnees tevens beschikbaar in de digitale editie.’

Het is een mooi interview met Witsche en Van Egmond, echt aan te bevelen. Prikkelende titel: ‘Technologie voor omschakeling is er al’. Ik zal er uit netheid hier verder niet uit citeren. Een krant moet immers nog verkocht kunnen worden. – Gisteren had ik het over het VARA-programma Vroege Vogels, vanavond om 19.20 uur op Nederland 2, met bd-boer Gerjo Koskamp. Maar ik had de eerdere radio-uitzending van 28 februari over het hoofd gezien. Daar zien we op de website een bekend fotootje, namelijk van Klaas van Egmond, met deze tekst:

‘Een vorm van beschaving
Vorige week viel het kabinet Balkenende IV. Na de economische crisis, de ecologische crisis en de klimaatcrisis hebben we er nu ook een politieke crisis bij. Een veeg teken, aldus Klaas van Egmond. Volgens de hoogleraar Geowetenschappen ligt de oplossing van alle crises in een andere vorm van beschaving die rekening houdt met de draagkracht van de aarde.
Lees meer...’

Dat doen we nu natuurlijk helemaal, en dan komen we uit bij het volgende. Eerst lijkt het een herhaling van bovenstaande, maar dat is het toch niet:

‘Het kabinet Balkenende IV is gevallen. De PvdA exit, het CDA en de Christenunie demissionair. Een gevolg is dat niet Jacqueline Cramer, maar oud Verkeersstaatssecretaris Tineke Huizinga nu over het milieu gaat. Na de economische crisis, de ecologische crisis en de klimaatcrisis hebben we er nu ook een politieke crisis bij. Een veeg teken, aldus Klaas van Egmond. Toch heeft de val van het kabinet niet alleen negatieve gevolgen. Zo wordt de crisis- en herstelwet vermoedelijk in de ijskast gezet. Volgens de Utrechtse faculteitshoogleraar Geowetenschappen ligt de oplossing van alle crises in een andere vorm van beschaving die rekening houdt met de draagkracht van de aarde. Hij schrijft het in zijn boek, “een vorm van beschaving”.

In zijn boek schrijft Klaas van Egmond dat onze huidige beschaving wordt gekenmerkt door crisissituaties die zich op ecologisch, economisch en sociaal gebied voordoen. Fundamentalistische religies, totalitaire staten, materialisme, hedonisme en een even fundamentalistisch kapitalisme zijn alom vertegenwoordigd. Van Egmond laat zien welke oorzaken hieraan ten grondslag liggen en hoe naar een nieuwe “kwaliteit van leven” kan worden gezocht om onze beschaving te veranderen. Herhaling van de rampzalige geschiedenis kan alleen worden voorkomen door naar een min of meer gedeeld mens- en wereldbeeld te zoeken. Deze nieuwe manier van leven past binnen de draagkracht van de fysieke aarde en zal tegelijkertijd onze beschaving weer menselijk en waardig maken.

Van Egmond was als directeur, eerst van de sector Milieu van het RIVM, later van het Milieu- en Natuurplanbureau, de hoogste adviserende ambtenaar van de minister van milieu. Toen hij begon bij het RIVM in de jaren zeventig lag de nadruk van het milieubeleid op water- en grondvervuiling. Eind 2007 nam hij afscheid van het Milieu en Natuurplanbureau en werd hij faculteitshoogleraar Geowetenschappen aan de Universiteit Utrecht. Van Egmond bestudeert duurzaamheid als sociaal proces.

Beluister het gesprek

Titel: Een vorm van beschaving
Auteur: Klaas van Egmond
Omvang: 320 blz.
Uitgever: Christofoor
ISBN: 978 90 6038 648 4
Prijs: € 24,50’

Prachtige reclame voor Christofoor. Een kleine twee weken voor deze uitzending was er een Studium Generale in Utrecht, ‘Mens, milieu en meerwaarde’, over ‘Duurzaamheid in de 21e eeuw’:

‘Duurzaamheid staat hoog op de agenda bij publiek en politiek. Maar toch? Het blijft een moeilijk begrip. En dat terwijl het juist kansen biedt voor een nieuwe economie en in staat is creativiteit los te maken.

Als we duurzaamheid formuleren als de vraag hoe we kwaliteit van leven kunnen bereiken binnen de fysieke draagkracht van het systeem aarde, wordt het al concreter. De wereldbevolking zal snel doorgroeien van 6 naar 9 miljard, waarvan nu al meer dan 1 miljard mensen leven van minder dan een dollar per dag. Hoe kunnen al deze mensen en de generaties na hen zich met dezelfde hulpbronnen voeden en in gezondheid leven? Hoe zorgen we dat schaarste van water en energie niet leidt tot conflicten. Hoe produceren we welvaart en welzijn, meerwaarde voor mens en milieu in plaats van ongelijkheid, instabiliteit en vervuiling. Wetenschap speelt hierin een belangrijke rol. Niet alleen fundamentele kennis over de aarde, maar ook alfawetenschappen en technologische toepassingen.

In deze serie gaan de sprekers de complexiteit en de urgentie van het vraagstuk niet uit de weg. Er is geen eenvoudig antwoord. Ze gaan in op de nodige samenwerkingen tussen vakgebieden, bestuurlijke systemen en de rol van bedrijven en consumenten om iets te doen voor duurzaamheid. Maar ook op hoe inspirerend denken over duurzaamheid kan zijn.

In samenwerking met de faculteit Geowetenschappen.’

De eerste spreker was op dinsdag 16 februari Van Egmond, met ‘Scenario’s voor aarde, klimaat en beschaving’:

‘Prof. ir. Klaas van Egmond (Geowetenschappen en Milieukunde, UU)
Opname
Discussieer mee

Duurzaamheid raakt aan alle wetenschappelijke disciplines. Aan klimaat-, mileu en ruimtelijke ordeningsvraagstukken, maar ook de culturele kant van duurzaamheid, ons gedrag en onze waarden zijn van belang. En hoe gaan we om met de migratiestromen die op gang kunnen komen door milieurampen elders in de wereld? Wetenschappers worden door deze vragen steeds meer de politieke arena ingetrokken. Volgens Van Egmond zullen ze hun eigen koers moeten blijven varen. Wetenschappers kunnen wel helpen met het onderbouwen van beleid door na te denken over de implementeerbaarheid van technische kennis en het combineren van verschillende soorten fundamentele kennis. Van Egmond was als directeur van het Milieu- en Natuurplanbureau jarenlang verantwoordelijk voor de nationale scenario's op dit gebied. Houden we de huidige luxe in nieuwe scenario’s of kan het wat minder? Doen we mee aan de wereldeconomie of kiezen we voor zelfvoorzienendheid? Scenario's laten zien welke keuzes mogelijk zijn.’

Dat was dus een maand geleden. Maar over een maand kunt u Klaas van Egmond opnieuw bezig zien op het congres ‘Nederland Duurzaam 2010’ op 28 en 29 april in het MECC in Maastricht. En er zijn vast wel meer momenten waarop hij her en der zal optreden.

Als toetje voor vandaag nog twee berichten over de vrijeschool. Eerst een aanvulling op gisteren, dat wil zeggen het gedeelte over vrijeschool de Vijfster in Apeldoorn, onderdeel van koepelorganisatie Athena. Er was sprake van dat deze school nu in rustig vaarwater kwam, volgens De Stentor. Over een andere school van Athena, die in Emmen, werd op zaterdag 23 januari bericht in Emmen.nu, met ‘Vrije School Michaël kruipt uit dal’. Dat ging trouwens niet alleen over de vrijeschool, maar over het ‘stijgende’ en ‘dalende’ leerlingenaantal in Emmen überhaupt. Het hele bericht was als volgt:

‘Het leerlingenbestand van de Vrije School Michaël in Emmen is de laatste vijf jaar aanzienlijk gekrompen: Van 84 naar 52 leerlingen. Maar de school die eens het stempel “zeer zwak” had, zit in de lift.

“De krimp heeft te maken met verschillende omstandigheden, waar wij verder niet over willen uitweiden”, vertelt onderwijzeres Sandra Beuker. “We kijken vooruit. De perspectieven zijn heel goed. De komende maanden verwelkomen we al enkele nieuwe leerlingen en de verwachting is dat we over een aantal jaren weer op het oude niveau zitten.”

De school stond na het predikaat “zeer zwak” twee jaar lang onder verscherpte toezicht. Maar voor dit schooljaar ontdeed Michaël zich van die titel. “We zijn nu ‘normaal’ en gaan voor goed. De ouders zijn tevreden en de sfeer is heel goed op school”, legt Beuker uit. Op basis van de toekomstperspectieven heeft de gemeente ook ingestemd met de bouw van een nieuwe school aan de Stroetweg in Noordbarge, waar voorheen De Opstik was gevestigd. Dit voorjaar wordt nog begonnen met de bouw en begin 2011 wordt de school betrokken.

Ook op de school in Zandpol nam in leerlingenaantal af van 69 naar 43. De derde daler is Het Anker in de Rietlanden met een terugloop van 183 naar 129. De cijfers zijn afkomstig van statisticus Herry Thole uit Emmer-Compascuum.De Praom in Zwartemeer is vergeleken met vijf jaar terug het meest gegroeid: van 35 naar 63 leerlingen. Ook De Hoeksteen in Emmer-Compascuum groeide fors van 88 naar 135 leerlingen. Op derde plek komt Emmermeer met een toename van 61 naar 92 leerlingen. De Lisdodde in de wijk Rietlanden is veruit de grootste basisschool met 575 leerlingen. De CB Het Talent in de nieuwe wijk Delftlanden is pas gestart en is met 24 leerlingen de kleinste school van de gemeente Emmen.’

Over het feit dat de gemeente ook heeft ‘ingestemd met de bouw van een nieuwe school aan de Stroetweg in Noordbarge’, leert YouTube mij op 20 mei 2008, met beelden die me aan de brand in Zoetermeer doet denken (zie ‘Phoenix’ op 11 augustus 2009):

‘De praktijkschool aan de Stroetweg in Noordbarge is maandagnacht vrijwel totaal afgebrand. De brand ontstond tegen half twee maar de brandweer van Emmen, ondersteund door korpsen uit de regio, kon het grotendeels houten gebouw niet meer redden. Bij de brand raakte niemand gewond, maar er is mogelijk wel asbest vrijgekomen. De vlammen en rook waren in een groot deel van Emmen te zien. Het is de tweede brand in een school in Emmen in twee dagen tijd. In de nacht van zaterdag op zondag werd brand ontdekt in de kantine van het Esdal College aan de Boermarkeweg. Hierdoor onstond veel roet- en waterschade. De directie hoopt morgen een nieuwe locatie te hebben gevonden zodat de leerlingen weer les kunnen krijgen.’

Het tweede toetje voor vandaag heeft ook met de dreiging van vuur en brand te maken, maar gelukkig op een veel onschuldigere manier. Het betreft een mooi bericht uit België, door correspondent voor de regio Merelbeke André Vlerick (dat neem ik tenminste aan, zijn initialen lijken het meeste op die van de auteur), die in Het Nieuwsblad schrijft over ‘School ontruimd na (loos) gasalarm’:

‘Leerlingen van de Steinerschool moesten gisterenmorgen wegens een vermeende gasgeur even naar het belendende ontmoetingscentrum. Het bleek loos alarm.

De Steinerschool in Munte wordt verwarmd met LPG en heeft hiervoor een grote opslagtank staan. Door een misverstand was de tank niet tijdig gevuld en zaten leerkrachten en leerlingen gisteren in de kou. Onmiddellijk werd er aan gedacht om warmere oorden – lees: het naastgelegen ontmoetingscentrum – op te zoeken en daar de lessen tijdelijk voort te zetten.

Bovendien meende iemand gas te ruiken. Directrice Joke Neirinck aarzelde geen moment, belde onmiddellijk de brandweer en liet haar school meteen grotendeels ontruimen.

“Het bleek echter vals alarm. Wij konden geen gas registreren, alleen een beetje van een kwalijke reuk uit een van de rioolputjes”, zegt brandweercommandant. Erik De Rieck. “Ik kan de school echter niet verwijten dat ze voorzichtig is geweest. Het product dat men aan gas toevoegt om het een geur te geven, is eigenlijk al even onwelriekend als de inhoud van de riool. In dit geval bleek met de gasinstallatie, die vrij nieuw is, helemaal niets mis. Voor de zekerheid hebben wij nog eens metingen gedaan nadat de tank was opgevuld, maar alles bleek in orde.”

De brandweercommandant is eigenlijk vol lof over de manier waarop de schooldirectie gehandeld heeft. “Ik heb mevrouw Neirinck en haar leerkrachten moeten feliciteren voor hun alertheid en de vlotte en kordate manier waarop de ontruiming is gebeurd. Het blijkt dat ze onlangs nog maar een rampoefening hebben gehouden en dus echt wel wisten wat ze deden. Andere scholen kunnen er maar een voorbeeld aan nemen.”

Burgemeester Filip Thienpont heeft ook niets dan lof voor de school. “Maar het was uiteindelijk niets en de problemen zijn zeer snel opgelost geraakt. Ik vermoed dat de kinderen niet lang in het ontmoetingscentrum hebben moeten doorbrengen. Toen ik er gisterennamiddag passeerde, leek alles er zijn gewone gangetje te gaan en was het er lekker warm. En ouders konden hun kinderen normaal ophalen, alsof er niets aan de hand is geweest.”’