Happy

Het is voeding, voeding wat vandaag de klok slaat. Maar eerst moet ik even hyperactueel aandacht besteden aan de vrijeschool de Berkel in Zutphen. Deze meldt op zijn website, die trouwens bijzonder goed verzorgd is: mijn complimenten, over ‘Theater Festival de Berkel 17 maart’:

‘Leerlingen van de 11e klassen (16-17 jaar) van de Vrije school de Berkel organiseren en spelen op woensdag 17 maart een theater festival. Op het braakliggende terrein (voormalig Reesink) achter het NS station, zal er een heus festival terrein worden ingericht. Twee grote circus tenten en 4 kleine podia zullen ruimte geven aan een waar festival. Er zullen diverse voorstellingen worden gespeeld. Voorstellingen die door de leerlingen zelf zijn bedacht en worden uitgevoerd. Voorstellingen die groots zijn, en kleine “walking acts” zullen elkaar afwisselen.

Voor de leerlingen is het de afsluiting van het traject CKV en Toneel op de Vrije school de Berkel. Woensdag en donderdag zullen ze overdag spelen voor hun jongere schoolgenoten. Woensdagavond om 20.00 uur gaan de poorten gratis open voor een ieder die interesse heeft in theater. Binnen het onderwijs in Nederland is dit een uniek project, waarbij de leerlingen vanuit het zelf ervaren en maken van voorstellingen onder begeleiding van professionals tot een unieke leerervaring komen. Met als resultaat een aantal sterke voorstellingen. Voor de organisatie van het festival hebben de leerlingen zelf een aantal sponsoren benaderd voor het leveren van o.a. aggregaten, hekwerk, stof en koekjes. Wilt u zien wat leerlingen van 16-17 jaar kunnen bewerkstellen en wat zij als thema’s voor hun stukken hebben gekozen, kom dan woensdag 17 maart om 20.00 uur naar de achterkant van het NS station.’

U kunt er dus nog heen. Ze doen nog veel meer daar op de Berkel, raadpleeg de website! Maar nu dus die voeding. Een prachtig artikel is net vanmiddag verschenen in het Noordhollands Dagblad, editie Alkmaarse Courant. Echt geweldig leuk en goed geschreven. Helaas staat er niet bij door wie. Ik kan de verleiding niet weerstaan om het hier in zijn geheel weer te geven. Het is zo compleet. Het heet ‘Werk bij Fermento: meer dan dagbesteding’:

‘De Laat is ter hoogte van Roobeek een poosje verstoken geweest van vleugjes warme koek- en broodjesgeur, die onmiskenbaar bij een bakkerswinkel horen. Alkmaarders, wanhoop niet! Fermento was even dicht, maar heropent vandaag in volle glorie.

Fermento is een buitensatelliet van Scorlewald, een grote instelling voor verstandelijk gehandicapten. Scorlewald, op haar beurt onderdeel van de op antroposofische basis gegrondveste Rafaëlstichting, heeft in de regio tuinderijen, laat een paar molens wieken, begon vorige zomer een zorgkwekerij en beheert binnenkort een zorgboerderij.

Alkmaar kent Fermento als de lunchroom en de winkel, waar je uiterst vriendelijk en vakkundig geholpen wordt door mensen met een wat trage geestelijke houding. Juist het geduld dat wordt geëtaleerd en de “go slow mentaliteit”, die onbewust wordt beoefend, maken het tot een feest voor de geest om er een walnootbrood, een Kennemerlandje of een desembol te kopen. Of aan te schuiven aan een van de tafeltjes waar een complete lunch of een eenvoudige maar pittige linzensoep wordt geserveerd.

Fermento is vernieuwd. Naar goed antroposofisch recept, van binnenuit vernieuwd. Vloeren, muren, plafonds, wc-groep, alles is hagelnieuw. De mentaliteit blijft open en helder en vooral vrouwen weten dat ze er met een gerust hart naar toe kunnen gaan. Om het even of ze er de borst willen geven aan de zuigeling, of dat ze willen bekomen van een ochtendvergadering op het dagverblijf. De pretentieloze hartelijke sfeer – er is geen “muzak” – zal blijven. Ondanks dat de nieuwe kleuren – rood, groen en bruin – voor antroposofische begrippen, behoorlijk heftig zijn.

Fermento, ook fameus om zijn koek, bakt met biologisch meel. Veel wordt niet machinaal maar met de hand gedaan; zelfs het appelen schillen voor de taart.

Ofschoon ressorterend onder de Rafaelstichting houdt Fermento zijn eigen broek op. De verbouwing is gefinancierd uit eigen middelen. De vier bedrijfsonderdelen – de winkels De Lindenlaan en Fermento en de Alkmaarse korenmolen ’t Roode Hert en de Oterleekse molen De Otter – draaien een omzet van 1,5 miljoen per jaar. Leidinggevende Klara Volwerk weet er met beleid een redelijke nettowinst uit te slepen. Bij alle activiteit van Fermento zijn 90 mensen betrokken: de helft van hen is medewerker en de andere helft is deelnemer. Van die laatste groep wordt het loon veelal uitbetaald of aangevuld via een Wajong-uitkering.

Door de ernst waarmee een deelnemer het werk aanvat, krijgt hij of zij een extra kwaliteit en het terechte gevoel dat hij als mens nuttig en harmonieus deelneemt aan de maatschappij. Klara Volwerk: “Officieel heet hun bezigheid ‘dagbesteding’, maar wij vinden dat we ‘werk’ zijn. Het is niet vrijblijvend, je kunt niet zo maar een dagje thuisblijven. Er wordt bij ons op je gerekend.”

Zie Alkmaarsche Courant van 18 maart’

En dan nu tijd voor het grote werk. Kan het nog groter dan wat hiervoor staat?, hoor ik u denken. Jazeker. Laar dat maar aan Rya Ypma over. Die timmert geweldig aan de weg. Vandaag verscheen de nieuwe Happinez, u weet wel, dat succesvolle blad van Inez van Oord. Die daar nu al geruime tijd weg is trouwens. Op 1 februari haalde ik in ‘Optreden’ dit aan van de website van het Bernard Lievegoed College for Liberal Arts:

‘Inez van Oord (hoofdredacteur van Happinezz) deed het Vrije Jaar
“Ik was en ben nog steeds zeer enthousiast over de Vrije Hogeschool. Het was een geweldig jaar in mijn leven, het heeft me geholpen om te doen wat ik nu kan doen. Ik heb daar zoveel geleerd, nieuwe manier van denken en kijken, het was dus zeker een bepalend jaar voor me.”’

Zij is op 27 april 2007 door Arjan Visser van Trouw geïnterviewd voor zijn beroemde serie ‘De tien geboden’:

‘Inez van Oord (Burgh Haamstede, 1958) is hoofdredacteur van “mindstyle magazine” Happinez. Ze bedacht en lanceerde het blad in 2003, won in 2005 de Mercur-prijs voor “Tijdschrift van het jaar” en is, ook in het eerste kwartaal van 2007, volgens het Hollands Oplage Instituut, met een oplage van 154.000 de grootste stijger in bladenland.’

Titel van deze aflevering is ‘Naar de bron’. Daarin is zij minder complimenteus over antroposofen:

‘(...) toen ik werd uitgeloot voor de School voor Journalistiek en naar de Vrije Hogeschool ging, kwam ik in aanraking met de antroposofie. Dat was het beste van alles, dacht ik toen. Minder christelijk. Al die wijsheid op een hoop. Toch ontdekte ik al snel dat de hiërarchie die mij in de christelijke kerk zo tegenstond, ook voor de antroposofen gold: “Rudolf Steiner hat gesagt*” nou, dan moest je dus luisteren naar wat Rudolf Steiner hat gesagt. En ik had niet zo’n zin om het ene hiërarchische systeem voor het andere in te ruilen. Ik begrijp niet waar het voor nodig is om iets of iemand boven jezelf te plaatsen; ik wil het liefst zelf, meteen, bij die bron zien uit te komen.’

Maar het ging nu dus over Rya Ypma. Zij staat in de nieuwe Happinez, nummer 2 van dit jaar. Op de website wordt niet duidelijk dat zij het is. Er staat alleen:

‘Eten als ontmoeting
We kunnen eten wat we willen, maar proeven we ook echt? Door bewust te eten ontdekken we een rijkdom aan smaken en genieten we uiteindelijk meer van minder.’

Meer niet. Maar nu had ik het op 19 november 2009 in ‘Klein’ al over haar beroepsvereniging, die van de Nederlandse Vereniging van Diëtisten werkzaam vanuit de Antroposofie (NVDA), want deze was net online gegaan. Daarbij vermeldde ik ook een ‘interview Rya Ypma Smaakmakend.pdf’ in het herfstnummer 2009. Dit blijkt echter ook gewoon direct op de website van Smaakmakend te staan. De titel hier is alleen anders, ‘Voeding als spiegel’, en er staat niet bij, zoals wel in het blad, geschreven door ‘Hans Moltzer m.m.v. Annelijn Steenbruggen’.

‘Rya Ypma is antroposofisch diëtiste. Ze vertelt niet wat je wel of niet mag eten, maar inspireert om opnieuw na te denken over eten. En zo te ontdekken welk eten wel en niet bij je past.

Rya heeft net met een vrouw in haar praktijk zuivelproducten geproefd, slagroomvla en de milde biologische magere yoghurt Yomio, als ik haar bel.

En?

“Je merkt dat zuur voor veel mensen een drempel is. Door zuur kom je in beweging, trekt je mond samen. Dat vond ze niet prettig. Maar na een tijdje praten en vergelijken, kwam er ook een andere reactie. Ze zei dat die yoghurt haar een fris gevoel gaf en de slagroomvla juist een vettig,vol gevoel.”

Ligt dat niet erg voor de hand?

“Voor jou misschien wel. Maar vergeet niet, dat heel veel mensen zichzelf geen tijd meer gunnen om bewust met eten bezig te zijn en met aandacht te proeven.”

Hoe belangrijk is die aandacht?

“Je komt meer tot een ontmoeting met wat je eet. Je ontmoet de smaak, je ontdekt de persoonlijkheid van levensmiddelen. Eten zet je hele lichaam in beweging. Je moet kauwen, sappen produceren, organen activeren. Vergelijk het met sporten. Door alle beweging word je eerst moe, daarna bouw je conditie op. Het soort eten, de smaak en hoeveelheid zetten je op verschillende manieren in beweging. Gemaksvoedsel, fastfood vraagt te weinig van je, daar loopt je lichaam dan ook niet echt warm voor.”

In de buurt waar ik woon, staat een groentebedrijf. Op een bord bij de ingang lees je: ‘Groenten & Gemak’

“Het goede van groenten eten is juist dat het niet makkelijk is, het is topsport. Als je vlees eet, kauw je op groenten en granen die al voorgekauwd en verteerd zijn door dieren.”

Kun je daarom beter groenten eten dan vlees?

“Groenten en vlees kun je niet vergelijken, wel granen en peulvruchten, of melkproducten en vlees. Ik vertel mensen niet wat ze moeten eten, ik wil ze inzicht geven. Sommigen kunnen beter geen vlees eten, anderen juist wel. Door meer aandacht en inzicht kunnen mensen zelf dieper ontdekken welk eten bij hen past. Volgens mij is dat een goede manier. Ik zal nooit tegen iemand zeggen dat hij of zij beter biologisch brood dan niet-biologisch brood kan eten. Ik zeg liever: koop eens een biologisch brood en een niet-biologisch brood. Proef die naast elkaar. En schrijf dan op wat je reacties zijn. Daar kunnen we dan over praten. Het is heel moeilijk om eetgewoonten te veranderen, eigen ervaringen helpen.”

Waarom is het moeilijk om eetgewoonten te veranderen?

“Omdat het jaren duurt voor je ze hebt aangeleerd. Als baby en kleuter leer je de eetgewoonten van je ouders en omgeving. Met het voedsel krijg je ook alle emoties, gevoelens, waarden en normen mee naar binnen. Ach, heb je pijn? Ach wat zielig! Hier heb je een snoepje. Dat voelt vertrouwd en veilig. Die aangeleerde smaken en eetgewoonten verander je niet gauw. Dat kan pas als je bent doordrongen van de diepere oorzaken.”

Is dat ook de reden waarom te dikke mensen moeite hebben met afvallen?

“Vaak wel, ja. Te dik zijn is niet alleen een kwestie van te veel eten, te snel eten, verkeerd eten of te weinig bewegen. Het heeft te maken met de manier waarop je in het leven staat. Die verander je niet met een snelle vermageringskuur.”

Het valt niet mee om jezelf te veranderen

“Klopt. Veranderen van eetgewoonten is vallen en opstaan. Natuurlijk is het moeilijk om objectief naar je ‘slechte’ gewoonten te kijken. Maar het geeft wel ruimte voor verandering.”

Wat vind je van het gezegde: Je bent wat je eet?

“Ik zeg liever: je kunt de manier waarop je eet als spiegel gebruiken. In je keuzes voor bijvoorbeeld wel of niet biologisch; welke argumenten gebruik je dan? Heb je moeite met eten, hoe eet je, hoe verteer je het eten, kun je een verbinding aangaan met eten, of juist niet? Je antwoorden zeggen veel over jezelf.”

Wat jij doet lijkt een beetje op wat Jamie Oliver doet

“Bij hem gaat het ook om je eigen verbinding met het eten: in het kookproces, de smaak en het samen eten. Voor mij geldt de verbinding met de aarde: wat goed is voor de aarde is goed voor planten, dieren en mensen. Het gaat erom dat de aarde in leven blijft, vruchten blijft dragen die generaties na ons op aarde kunnen blijven leven.”’

En als u nog een interview met Rya Ypma wil lezen, kunt u bij Antroposana terecht. Dat is alleen een stuk ouder:

‘Dit artikel verscheen oorspronkelijk in Evenwicht, tijdschrift over gezondheid en ziekte vanuit de antroposofie, jrg.3, nr.3, september 2002’

Het is opgetekend door Corrian Hukema en heet ‘Honing is een heel mooi medicijn tegen verhardingsverschijnselen’.

‘“Na je vijftigste begint dat verhardingsproces. Je lichaam wordt ouder. Je wordt rimpeliger. Een tendens tot minder beweeglijkheid ontstaat. Naar die processen kun je kijken.” Aan het woord is Rya Ypma (53). Als antroposofisch diëtiste is ze verbonden aan de therapeutica in Amersfoort, Eindhoven en Nijmegen. Steeds weer gaat het haar er om met haar patiënten te zoeken naar hun eigen gezondmakend vermogen. "Behalve in de voeding kan die ingang ook liggen in het sociale of geestelijke”, vertelt ze.

“Eten is ontmoeting. Je ontmoet in voeding het aardse, de materie en het geestelijke. Het vraagt aandacht, tijd en veranderen van gewoontes wanneer je werkelijk tot ontmoeting wilt komen.”

Rya vertelt dat ze tijdens de consulten veel met mensen proeft. “Proeven is het richten van je aandacht. Je kunt het oefenen. Door te leren proeven kun je met het wezenlijke van bijvoorbeeld de prei in aanraking komen.”

Samen met haar patiënten oefent ze om met aandacht te proeven en te benoemen. Het gaat dan om vragen als: wat valt op, wat verrast me.’

De rest is ter plekke na te lezen. En in de Happinez natuurlijk!