Bedoeld is: antroposofie in de media. Maar ook: in de persbak van de wijngaard, met voeten getreden. Want antroposofie verwacht uitgewrongen te worden om tot haar werkelijke vrucht door te dringen. Deze weblog proeft de in de media verschijnende antroposofie op haar, veelal heerlijke, smaak, maar laat problemen en controverses niet onbesproken.

maandag 14 februari 2011

Getwitter

Bent u een van die vijf miljoen Nederlanders die wekelijks naar ‘Boer zoekt vrouw’ kijkt? Lees dan wat Richard Kok schrijft over ‘Boer Zoekt Vrouw arrangement bij Merlet in Schoorl’:
‘Restaurant Hotel Merlet in Schoorl speelt handig in op de televisiehit Boer Zoekt Vrouw. Eén van de deelnemende boeren verbleef onlangs met zijn gekozen partner in het Noord-Hollandse hotel. Wie op Twitter raadt om welke boer het gaat, kan een arrangement winnen. Daarnaast heeft het bedrijf een Boer Zoekt Vrouw arrangement bedacht.

De komende uitzending van Boer Zoekt Vrouw op 20 februari staat voor een deel in het teken van een bezoek aan Bergen en Schoorl. Eén van de boeren heeft zijn intrek genomen in een van de suites van Restaurant Hotel Merlet.

Merlet heeft twee dagen lang in het geheim een filmploeg van de KRO over de vloer gehad om het verblijf van de boer vast te leggen. De boer en zijn vriendin kozen voor een gastronomisch verblijf met een vijfgangendiner in het sterrestaurant en een verblijf in de duinensuite.

“Wij mogen niet naar buiten treden welke boer er bij ons heeft geslapen, maar wie het graag wil raden: Twitter naar @merlethotelrest en voorspel daarbij de naam van de boer en zijn vriendin. Een van de Twitteraars bieden wij een nachtje aan in dezelfde suite”, aldus Martin van Bourgonje, eigenaar van Restaurant Hotel Merlet.

Naar aanleiding van het bezoek en de gemaakte beelden heeft Merlet een Boer Zoekt Vrouw arrangement samengesteld. De mensen die naast een verblijf in een culinaire omgeving de boerderij willen verkennen, kunnen tercht bij de Noorderhoeve. “Zij zullen de gasten van Merlet inwijden in de geuren en geneugten van het boeren leven”, aldus Van Bourgonje.

De Noorderhoeve in Schoorl is een biologisch dynamische boerderij en levert de zuivel en groenten voor Restaurant Hotel Merlet. Boer Zoekt Vrouw is een ware hit op televisie. Wekelijks kijken rond de vijf miljoen mensen naar het programma.’
Dan naar het persbericht op de nieuwspagina van de Vereniging van vrijescholen van afgelopen zaterdag, ‘Ministerie van OCW complimenteert vrijescholen!’
‘Het aantal zwakke en zeer zwakke vrijescholen in het primair onderwijs blijft dalen. In een recent jaarlijks gesprek met de directie van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, waarin vertegenwoordigers van de Vereniging van vrijescholen de stand van zaken bespreken, wordt deze positieve ontwikkeling duidelijk bevestigd. De Vereniging heeft complimenten in ontvangst mogen nemen voor de sterke positie die de vrijescholen in het primair onderwijs op dit moment innemen. Deze herpositionering biedt een nieuwperspectief voor vrijescholen om te participeren binnen de huidige onderwijsdiscussie. Lees meer...
De link leidt naar dit vervolg:
‘In 2006 heeft de Vereniging van vrijescholen in samenwerking met diverse deskundigen de Taskforce Zwakke Scholen opgericht met als doel een gezamenlijke aanpak te ontwikkelen om uiterlijk in 2011 het aantal zwakke en zeer zwakke vrijescholen in het primair onderwijs geminimaliseerd te hebben. Het geeft aan dat de taskforce zich een reëel en haalbaar doel gesteld heeft.

De voorzitter van de Vereniging van vrijescholen, Leo Stronks, is zeer verheugd over het succes van de taskforce en complimenteert de betrokken deskundigen en in het bijzonder de teams en directies van de vrijescholen in het primair onderwijs, die met grote inzet dit succes hebben gerealiseerd. Dit toont de vitaliteit en veerkracht van het vrijeschoolonderwijs. Wij zien dat deze inzet niet gepaard gaat met een aantasting van ons brede onderwijsaanbod.’
Overigens is hetzelfde persbericht ook op de weblog van de Vereniging van vrijescholen te vinden, onder dezelfde titel ‘Ministerie van OCW complimenteert vrijescholen!

Gisteren schreef ik nog geheel onbevangen in ‘Dresden’ over het tijdschrift ‘Erziehungskunst’ dat een heel nummer te downloaden is. ‘Ik neem aan dat men dat niet elke maand doet, maar nu speciaal vanwege de jubileumfeestelijkheden’, voegde ik eraan toe. Nou, dan heb ik buiten de waard gerekend. Dat gebeurt wel degelijk elke maand bijna volledig (dus hier zal ik in de toekomst waarschijnlijk nog veel vaker gebruik van gaan maken). Ik noemde daarbij ook:
‘De uitgebreide boekbespreking door Johannes Kiersch van de Steiner-biografie van Heiner Ullrich die ik op 27 januari in Punt” plaatste, en die ik op de Erziehungskunst-website had gevonden, heeft in een wat kortere en gewijzigde vorm ook een plek in dit februari-feestnummer gekregen.’
Die is echter zo veel helderder en begrijpelijker geformuleerd, dat die nu ook voor Nederlanders veel beter te volgen is. Omdat het over zo’n belangrijk onderwerp gaat, plaats ik deze bespreking nu hier ook. De titel luidt ‘Beruht Waldorfpädagogik auf Wissenschaft?’
‘Der Mainzer Erziehungswissenschaftler Heinrich Ullrich hat pünktlich zum Steiner-Jubiläumsjahr 2011 ein bemerkenswertes Buch über den Begründer der Waldorfpädagogik vorgelegt, »aus einer kritischen, aber nicht polemischen Außenperspektive«.

Ullrich scheut sich nicht, die kulturellen Wirkungen Steiners mit Sympathie zu würdigen, besonders die Waldorfpädagogik. Offensichtlich hat er seine früher vertretene, radikal kritische Sicht inzwischen revidiert. In einem Punkt jedoch bleibt er hart: Anthroposophie, das theoretische Fundament der Waldorfpädagogik und bis heute ihr wichtigstes Spezifikum, sei eine reine Glaubenssache, eine Art Rückfall in vorwissenschaftliche Formen des Weltverstehens. Ullrich stützt sich dabei auf die heute im akademischen Mainstream immer noch weit verbreitete Auffassung vom Wesen wahrer Wissenschaft, wie sie besonders deutlich von dem französischen Wissenschaftshistoriker Gaston Bachelard (1884-1962) vertreten worden ist.

Demnach trenne sich wirklich »wissenschaftliches« Denken durch einen »epistemologischen Schnitt« (coupure épistémologique) vom naiven Alltagswissen und erreiche durch Modellbildungen und quantitative Verfahren fortschreitend zuverlässigere Erkenntnis auf dem Wege der Abstraktion. Gegen diese einseitige Perspektive sind mehrere Einwände zu erheben. Ullrich vernachlässigt, dass Steiner sich immer wieder gegen eine schematisierende Fixierung seiner Begriffsbildungen gewehrt hat. Sein anthroposophisches Grundlagenwerk »Theosophie«, sagt Steiner, könne wie ein »Kochbuch« gelesen werden; damit aber sei sein eigentlicher Zweck, als Übungs- und Schulungsbuch zu wirken, völlig verfehlt.

Auch übergeht Ullrich mit seinem Argument kommentarlos bedeutende Entwicklungen in der Wissenschaftstheorie, die seinem extrem reduktionistischen Begriff von Wissenschaft entgegenstehen. Besonders ärgerlich ist es, dass er den Entdecker des Begriffs der »symbolischen Formen«, Ernst Cassirer, für seine Sicht der Dinge instrumentalisiert. Bekanntlich hat Cassirer gezeigt, dass die Erkenntnisweise der neuzeitlichen Wissenschaft, der theoretische Symbolismus, keineswegs die einzige »symbolische Form« ist, in welcher sich der Mensch bewusst dem Sinngehalt der Welt nähert; dass daneben Sprache und Mythos, aber auch die Künste, Ritual und Technik und möglicherweise weitere symbolische Formen als Modalitäten erkennender Weltbewältigung gesehen werden können. Ullrich übersieht, dass Steiner in dem schwierigen Prozess des Verstehens und Beschreibens »übersinnlicher« Wahrnehmungen alle symbolischen Formen für die bewusste Erfassung des zunächst begriffslos Geschauten einsetzt, auch den theoretischen Symbolismus. Auch zeigt ein unvoreingenommener Blick auf das Werk Cassirers, dass es diesem keineswegs primär darum zu tun war, den mythischen Symbolismus als vorwissenschaftliche Denkform zu diskreditieren, sondern vielmehr darum, seine aktuelle Funktion im Sozialleben der Gegenwart neben dem heute in Forschung und Praxis einseitig favorisierten Symbolismus des theoretischen Erkennens zu beschreiben. Wer das soziale oder gar das kulturelle Leben der Menschheit allein aus der Perspektive des theoretischen Symbolismus organisieren will, richtet Schaden an. Cassirer wusste das. Steiner hat nach dieser Einsicht gehandelt.

Damit kommen wir zum gewichtigsten Einwand: Befangen in der Einseitigkeit seines Arguments hat Ullrich, wie schon vor ihm die bekannten Waldorf-Kritiker Klaus Prange und Helmut Zander, die beiden zentralen methodologischen Texte, mit denen Steiner die Wissenschaftlichkeit seiner Anthroposophie untermauert hat, völlig übersehen: Steiners Vortrag auf dem Internationalen Philosophie-Kongress in Bologna im Jahre 1911 (GA 35) und sein Buch »Von Seelenrätseln« von 1917 (GA 21). Im »Bologna-Vortrag«, wie er heute oft genannt wird, stellt Steiner das Prinzipielle der von ihm entwickelten esoterischen Übungswege dar. Er beweist dort nicht die Faktizität übersinnlicher Gegebenheiten, zeigt aber, dass solche Gegebenheiten denkbar sind.

In »Von Seelenrätseln« beschreibt Steiner empirische Forschung, die von Sinnes­daten ausgeht, und anthroposophische »Geistesforschung« als zunächst völlig getrennte Diskursfelder, die aber im vermittelnden Bereich einer von beiden Seiten geförderten »Philosophie über den Menschen« zusammenfinden können. Was sich auf den Übungswegen der Anthroposophie als individueller Erkenntniszuwachs ergibt, bleibt bei Steiner überall offen. Steiner versteht seine Schilderungen als Hilfsmittel im Sinne von Reiseführern zu authentischer eigener Erfahrung. Was sich dem »Geistesforscher« zeigt, ist ebenso wenig vorhersehbar wie der neue Schmetterling oder die noch nirgendwo verzeichnete exotische Blüte, die der geduldige Biologe irgendwo im Urwald entdeckt. Sollte sich daraus schließen lassen, dass die irritierenden Aussagen Steiners über höhere Welten a priori als phantastischer Unsinn zu betrachten sind?

Worum es bei anthroposophischer Forschung geht, zeigt besonders einleuchtend das neue Buch des amerikanischen Quantenphysikers, Wissenschaftshistorikers und langjährigen Anthroposophen Arthur Zajonc über »Meditation als besonnenes Nachfragen«. Zusammen mit Parker J. Palmer zeigt Zajonc eindrucksvoll, wie sich aus verwandten Überlegungen neue Strategien für Forschung und Ausbildung an amerikanischen Hochschulen entwickelt haben. Offensichtlich haben wir allen Grund, die epistemologischen Ansätze Steiners weit über die Grenzen der anthroposophisch orientierten Lebenswelt hinaus ernst zu nehmen – und ihre Validität für die Praxis der Waldorfschulen bis zum eindeutigen Beweis des Gegenteils nicht in Frage zu stellen.

Literatur:
Heiner Ullrich: Rudolf Steiner. Leben und Lehre, München 2011;
Arthur Zajonc: Aufbruch ins Unerwartete. Meditation als Erkenntnisweg, Stuttgart 2010;
P. J. Palmer & A. Zajonc: The Heart of Higher Education. A Call to Renewal. Transforming the Academy through Collegial Conversations, San Francisco 2010’

Update 18.30 uur:

Ik kreeg net dit bericht binnen van de Groninger Gezinsbode, ‘Parcival College huldigt winnaar Leids Cabaret Festival Gijs van Rhijn’, en dat wil ik u natuurlijk niet onthouden:
‘De Groninger kleinkunstenaar Gijs van Rhijn won zaterdag het Leids Cabaret Festival. Hij zal dinsdag 15 februari door burgemeester Peter Rehwinkel worden gehuldigd op het Parcival College, de school waar Van Rhijn werkt als docent muziek en drama.

Gijs van Rhijn (1983) studeerde schoolmuziek aan het Noord Nederlands Conservatorium. Sinds 2003 werkt hij als docent muziek en drama op het Parcival College, een vrije school voor voortgezet onderwijs. Daarnaast volgde Van Rhijn de Theateropleiding Selma Susanna in Amsterdam. In 2010 studeerde hij af met zijn theatervoorstelling Lokroep. Zijn voorstellingen zijn toegankelijk, grappig, muzikaal en “schrijnend ontroerend”.

Van Rhijn won de 33ste editie van het Leids Cabaret Festival. Volgens de jury is hij een goed verhalenverteller die uitnodigt om te luisteren naar de verhalen uit zijn kleine wereld. Eerdere winnaars van het Leids Cabaret Festival zijn Sanne Wallis de Vries, Najib Amhali en Javier Guzman. De komende maanden gaat Van Rhijn op tournee door heel Nederland.

Rehwinkel zal Van Rhijn morgen om 12:15 uur toespreken. Vervolgens zal Van Rhijn door de vijfhonderd leerlingen van zijn school worden toegezongen.’

7 opmerkingen:

Joep Eikenboom zei

Hoera! twee positieve berichten over de vrijescholen.
Dat er nu opeens minder zwakke scholen zijn is een goed bericht.

Tegelijkertijd mogen we ons ook afvragen of het geen farce is, omdat dit gebied gebukt gaat onder de druk van bureaucratie. De inspectie beoordeelt voornamelijk (zo niet enkel) scholen op de administratie van het onderwijsaanbod, niet op pedagogisch handelen. Wat er in een klas met de kinderen wordt gedaan en wat er tijdens de lessen gebeurt is niet interessant genoeg. De inspecteurs werken op het kantoortje dossiermappen door, een bezoekje aan klassen is niet doorslaggevend, want alleen dat wat op papier staat telt onder het mom: alles moet inzichtelijk zijn. Een pedagogisch miskleunende school met een goed dichtgetimmerde papierwinkel valt niet op, een school met een prima leerklimaat, met goede resultaten, toegewijde leerkrachten, een pedagogische visie die hout snijdt en waar kinderen en ouders een prima tijd hebben kan als zwak bestempeld worden. Die arme inspecteurs den overigens ook maar wat door de politiek wordt bepaald. Minstens al vanaf de invoering van de Mammoetwet zijn de onderwijsveranderingen meestal geen verbeteringen gebleken. Economische motieven lijken het onderwijsbeleid te bepalen, afgaande op de politieke discussies over passend onderwijs lijkt mij dat nu opnieuw het geval: de verborgen drijfveer is meestal bezuiniging en geen pedagogische verbetering. Die droevige film heb ik al heel vaak gezien.

R. van Dijk zei

Ik kijk bijzonder graag naar Boer Zoekt Vrouw. Die eigenwijze flapdrol van Jan Mulder verklaarde in De Wereld Draait Door dat hij er nog nooit naar gekeken heeft en dat het hem totaal niet interesseert. Volgens mij vindt hij zichzelf daar te goed en te intelligent voor, hoewel hij de ene stommiteit na de andere debiteert. Ook Meesterzusje noemde het bij de Middernachtszon 'pulp'.
Nee, dat abstracte geklets van hun en langdradige verhalen uit Ritter, daar word je vast veel wijzer van. Overigens lees ik Middernachtzon zo goed als nooit meer.

Frans Wuijts zei

Beste Joep.

Ik heb op 13 februari 2011 om 22:49 uur nog een reactie gegeven op die van jou aangaande de spelling van Vrije Schoolonderwijs e.d. Daarna is het stil geworden.

Anoniem zei

Vrije Schoolonderwijs is ouderwetse spelling. Het is vrijeschoolonderwijs. Net zoals het vrijeschool of vrijescholen is i.p.v. Vrije School of Vrije Scholen.

En dan lopen er ook nog figuren rond die halsstarrig vasthouden aan het woord 'anthroposofie'i.p.v. antroposofie.

Het zegt m.i. wel een en ander over het aanpassingsvermogen van de gebruikers.

Frans Wuijts zei

@Anoniem

Als je schrijft dat 'het naar jouw inzicht wel een en ander zegt over het aanpassingsvermogen van de gebruikers' zeg je eigenlijk niks. In elke geval ga je helemaal niet in op mijn argumenten op 13 februari om 23.49 uur in mijn reactie bij de blog vrijdag 11 februari 2011 Xi.
Uiteindelijk zal de spelling mij worst wezen, ouderwets of nieuwerwets, maar er ligt voor mij een waas overheen van verwatering, van aanpassing aan overheidsdwang en van een ontkoppeling van het vrijeschoolonderwijs van de antroposofie van Rudolf Steiner respectievelijk diens antroposofisch ontwikkelingsmensbeeld. Verwording tot methodeschool met kleine letters zoals de montessori- en jenaplanscholen is voor het Vrije Schoolonderwijs de dood in de pot.
Belangrijke vraag vind ik ook: ‘Is er geen enkele notie meer dan het ontwikkelingsconcept van de driegeleding voor de samenleving van Rudolf Steiner waaruit het Vrije Schoolonderwijs is voortgekomen?’

Joep Eikenboom zei

@Frans,
Of de naam vrijeschool los of vast geschreven wordt, maakt natuurlijk niet uit voor wat er binnen de muren gebeurd. en met Frans maak ik mij daar ernstig zorgen over. Maar naar wat ik hoor, wordt ook dat ouderwets gevonden.
Een school moet wel een leerinstituut zijn en geen speelplaats of therapeutische instelling.
Het bestuderen van de menskunde moet aanzetten tot kunstzinnig pedagogisch handelen, en dat voert weer tot een werkelijke vrije religie. Wat we zien dat in de schoolbeweging de afkalving bij het religie-onderwijs begon, toen sneuvelde veel van de kunstzinnige pedagogie, en tenslotte mag je op veel plaatsen vraagtekens zetten of er nog interesse is voor de menskundige visie.
Laten we maar zwijgen over enig besef van de driegeledigsgedachte. Ik ben niet echt positief over hoe het nu gaat, maar heb wel vertrouwen dat er op een gegeven moment weer een kentering zal komen. Tot die tijd ploegen we voort.

Frans Wuijts zei

@Joep Eikenboom

We zijn wel ongeveer gelijk gestemd, lijkt me.

Een paar vragen:
- Wie is binnen de Vrije Schoolbeweging van opvatting dat 'een school wel een leerinstituut moet zijn en geen speelplaats of therapeutische instelling?' Het gaat toch helemaal niet om dergelijke vergelijkingen?

- Waarop baseer je je vertrouwen dat er op een gegeven moment weer een kentering zal komen?

Labels

Over mij

Mijn foto
(Hilversum, 1960) – – Vanaf 2016 hoofdredacteur van ‘Motief, antroposofie in Nederland’, uitgave van de Antroposofische Vereniging in Nederland (redacteur 1999-2005 en 2014-2015) – – Vanaf 2016 redacteur van Antroposofie Magazine – – Vanaf 2007 redacteur van de Stichting Rudolf Steiner Vertalingen, die de Werken en voordrachten van Rudolf Steiner in het Nederlands uitgeeft – – 2012-2014 bestuurslid van de Antroposofische Vereniging in Nederland – – 2009-2013 redacteur van ‘De Digitale Verbreding’, het door de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders (NVAZ) uitgegeven online tijdschrift – – 2010-2012 lid hoofdredactie van ‘Stroom’, het kwartaaltijdschrift van Antroposana, de landelijke patiëntenvereniging voor antroposofische gezondheidszorg – – 1995-2006 redacteur van het ‘Tijdschrift voor Antroposofische Geneeskunst’ – – 1989-2001 redacteur van ‘de Sampo’, het tijdschrift voor heilpedagogie en sociaaltherapie, uitgegeven door het Heilpedagogisch Verbond

Mijn Facebookpagina

Translate

Volgers

Totaal aantal pageviews vanaf juni 2009

Populairste berichten van de afgelopen maand

Blogarchief

Verwante en aan te raden blogs en websites

Zoeken in deze weblog

Laatste reacties

Get this Recent Comments Widget
End of code

Gezamenlijke antroposofische agenda (in samenwerking met AntroVista)